Büyük Sinagog (Varşova)

Varşova Büyük Sinagogu
Temel bilgiler
1910'larda Büyük Sinagog

Konum	Varşova, Polonya
Koordinatlar	52°14′41″K 21°00′09″D / 52.24472°K 21.00250°D / 52.24472; 21.00250
İnanç	Yahudilik
Durum	Yok edildi
Mimari
Mimar(lar)	Leandro Marconi

Varşova Büyük Sinagogu (Lehçe: Wielka Synagoga w Warszawie ) 19. yüzyıl Polonya'sında inşa edilen en büyük binalardan biriydi ve açılışıyla dünyanın en büyük sinagogu oldu. Varşova'daki Tłomackie caddesinde yer alıyordu .

Sinagog, Varşova Yahudilerinin yüksek kültürlü elitlerine hizmet etti ve Doğu Avrupa'daki diğer tapınaklar gibi ideolojik dini reformlara yaklaşmasa da nispeten modern bir şekilde yapıldı. İbadetler, Yidiş yerine Lehçe olarak yapılırdı ve düğünlerde hizmete eşlik eden tamamen erkek bir koro bile vardı. Liturji ve prensip konularına kayıtsız kalındı.^[1]

26 Eylül 1878'de Roş Aşana (Yahudi Yeni Yılı) kutlaması sırasında açılan bina, Varşova Gettosu Ayaklanması sırasında 16 Mayıs 1943'te Alman general Jürgen Stroop'un emriyle havaya uçuruldu.

Tarih

Büyük Sinagog, Varşova'nın Yahudi cemaati tarafından 1875-1878 yılları arasında, Rus İmparatorluk yetkilileri tarafından Yahudilerin yerleşmesine izin verilen bölgenin güneydoğu ucundaki Tłomackie sokağında inşa edildi. Baş mimarı Leandro Marconi'ydi .

Varşova Gettosu Ayaklanması'nın ardından 16 Mayıs 1943'te SS kuvvetleri binayı havaya uçurdu. Savaştan sonra yeniden inşa edilmedi.

SS-Gruppenführer Jürgen Stroop daha sonra şunu hatırlattı:

Ne muhteşem bir manzaraydı. Harika bir tiyatro sahnesi. Askerlerim ve ben uzak bir mesafede durduk. Tüm bombaları aynı anda patlatacak elektrikli cihazı tuttum. Cizviter sessizlik çağrısında bulundu. Yanan binaların parıltısına karşı karamsar, yorgun, kirli ve cesur memurlarıma ve adamlarıma baktım. Gerginliği bir süre uzattıktan sonra bağırdım: 'Yaşasın Hitler' ve düğmeye bastım. Gürültülü, sağır edici bir patlama ve gökkuşağı renklerinde duman bulutlara doğru yükseldi, Yahudiler karşısındaki zaferimize unutulmaz bir övgüydü. Varşova Gettosu artık yoktu. Adolf Hitler ve Heinrich Himmler'in otoritesi sağlanmıştı.^[2]

Bu bölgede, 1980'lerden beri, bir zamanlar Altın Gökdelen olarak bilinen ve şu anda yaygın olarak Mavi Gökdelen olarak adlandırılan büyük bir yapı vardır.

Galeri

1878'de inşa edildikten hemen sonra sinagog
Büyük Sinagog'un fotoğrafı, c. 1915
Yapının planı
İç mekan
Tłomackie sokağından görünüşü
Haham Baruch Steinberg Büyük Sinagog (1933) önünde, Yahudi Savaşçılar Birliği'nin Polonya'nın Bağımsızlığı için yaptığı katkılardan bahsediyor ve bir anma duası gerçekleştiriyor
İmhasının 70. yıldönümünü anmak için Varşova'da inşa edilen sinagogun kopyası (2013)
Beit Hatfusot'taki sinagog modeli, Yahudi Halkı Müzesi, Tel-Aviv ^[3]
Sinagogun eski yerinde bulunan Mavi Gökdelen

Ayrıca bakınız

Nożyk Sinagogu
Moses Schorr

Kaynakça

^ Polin: Studies in Polish Jewry 22 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Vol. 21, p. 427. "Services in the synagogue were slightly Reform-oriented, to the extent that the Orthodox tradition allowed."
^ Kazimierz Moczarski (1981), Conversations with an Executioner, page 164.
^ "Hallelujah! Assemble, Pray, Study – Synagogues Past and Present". Beit Hatfutsot. 26 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.

Dış bağlantılar

Polonya Yahudileri Tarihi Müzesi'nde Varşova'daki Büyük Sinagog
Sinagog resimleri30 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

İlgili Araştırma Makaleleri

Piyanist ya da orijinal ismiyle The Pianist, Roman Polanski'nin 2002 yapımı uzun metrajlı dramatik ve biyografik savaş filmidir. Fransız–İngiliz–Alman–Polonyalı ortak yapımı olan film, gerçek bir hikâyeyi anlatmaktadır. 1930'lar Polonya'sının başarılı piyanist ve bestecilerinden biri olan Yahudi kökenli Władek Szpilman'ın, Varşova Ayaklanması'nın bastırılmasından hemen sonra Wehrmacht subayı Wilm Hosenfeld'ın önemli yardımları sayesinde nasıl hayatta kaldığını anlattığı Śmierć Miasta isimli otobiyografisine dayanmaktadır.

Holokost, Yahudi Soykırımı veya HaŞoah, Nazi Almanyası döneminde 1941 ve 1945 yılları arasında, Adolf Hitler ve Heinrich Himmler'in liderliğindeki SS güçleri tarafından işgal edilen sınırlar içerisinde yaklaşık 6 milyon Yahudi'nin sistemli bir şekilde öldürüldükleri soykırımdır.

Varşova Gettosu Ayaklanması, Alman işgali döneminde, 19 Nisan - 16 Mayıs 1943 tarihleri arasında Polonya Genel Hükûmeti 'nin merkezi Varşova şehrinde bulunan Varşova Gettosu'nda devam eden ayaklanma.

Majdanek toplama kampı, II. Dünya Savaşı'nda Polonya'nın Alman işgali sırasında Schutzstaffel tarafından Lublin şehrinin eteklerinde inşa edilen ve işletilen bir Nazi toplama ve imha kampıydı. Yedi gaz odası, iki ahşap darağacı ve toplam 227 yapısıyla Nazi toplama kamplarının en büyükleri arasında yer alıyordu. Başlangıçta imhadan ziyade zorla çalıştırma amaçlı olsa da, Almanların işgal altındaki kendi anavatanlarındaki tüm Polonya Yahudilerini öldürme planı olan Reinhardt Operasyonu sırasında insanları endüstriyel ölçekte öldürmek için kullanıldı. 1 Ekim 1941'den 22 Temmuz 1944'e kadar faaliyette olan kamp neredeyse hiç bozulmadan ele geçirildi. Bagration Harekâtı sırasında Sovyet Kızıl Ordusu'nun hızlı ilerleyişi SS'lerin altyapısının çoğunu yok etmesini engelledi.

Jürgen Stroop, Nazi Almanyası'nın SS Generali ve 1942-1943 yılları arasında Varşova Gettosu yıkımı polisiydi.

Genel Hükûmet, aynı zamanda İşgal Altındaki Polonya Bölgesi Genel Valiliği olarak da anılır. İkinci Dünya Savaşı'nın başlangıcında 1939'da Nazi Almanyası, Slovakya ve Sovyetler Birliği tarafından Polonya'nın işgalinden sonra kurulan bir Alman işgal bölgesiydi. Yeni işgal edilen İkinci Polonya Cumhuriyeti üç bölgeye ayrıldı: Merkezde Genel Hükûmet, batıda Nazi Almanyası tarafından ilhak edilen Polonya bölgeleri ve doğuda Sovyetler Birliği tarafından ilhak edilen Polonya bölgeleri. Bölge, 1941'de, Sovyetler Birliği'nin Alman işgalinden sonra, yeni Galiçya Bölgesi'ni içerecek şekilde önemli ölçüde genişletildi.

Josef Blösche, Almanya'da Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi üyesi ve bir Rottenführer olarak II. Dünya Savaşı sırasında SS ve SD'de görev yapan asker. Blösche birçok Yahudiyi vurup öldümüş ve çok daha fazla Yahudiyi imha kamplarında ölüme yollamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Dohány Sokağı Sinagogu</span> Budapeştede sinagog

Dohány Sokağı Sinagogu ya da diğer adlarıyla Büyük Sinagog veya Tabakgasse Sinagogu, Budapeşte'nin 7. idari bölgesi olan Erzsébetváros'ta yer almaktadır. Avrupa'nın en büyük ve dünyanın beşinci büyük sinagogudur. 3000 sandalyeli tapınak Neolog Yahudiliği'nin merkezidir.

Ortodoks sinagog olan Eski Sinagog Polonya'nın Kraków şehrindeki Kazimierz ilçesinde bulunur. Bu bina Polonya'da ayakta kalan en eski sinagog olup Avrupa'daki Yahudi mimarisi açısından en değerli yapılardan biridir. 1939'da Almanlar Polonya'yı istila edene kadar şehirdeki en önemli sinagog olma özelliğini taşıyan bina ayrıca Krakow Yahudi cemaatinin sosyal ve örgütsel merkeziydi. 1794'te General Tadeusz Kościuszko, Polonya'nın bağımsızlığını kazanması için verdiği mücadelede Yahudilerin desteğini almak için bu sinagogda konuşma yapmıştır:

"Yahudiler, insanlığın kazancı için ellerinden geleni ardlarına koymayacaklarını tüm dünyaya ispatlamıştır" – General Tadeusz Kosciuszko

Varşova Ayaklanması, Polonya'daki Armia Krajowa birliklerinin Varşova'yı Alman işgalinden kurtarmak için gerçekleştirdiği, II. Dünya Savaşı'nın önemli operasyonlarından birisidir.

Polonya Ulusal Kütüphanesi - Varşova'da Polonya Kültür ve Ulusal Miras Bakanlığı'na bağlı merkez kütüphanedir.

Yahudi Muharebe Örgütü, 28 Temmuz 1942 yılında oluşturulan yeraltı direniş örgütüdür. Örgütü kuranlarda Varşova Gettosu'nda yaşayanlardı. Kurulma sebebi ise Yahudilerin bu gettodan alınıp ölüm kamplarına gönderilmesidir. En büyük eylemde burada gerçekleşti. Örgütün amacı II. Dünya Savaşı sırasında Almanlar tarafından başlatılan Holokost'u engellemektir. Örgüte sol görüşlü Siyonistler katılım gösterdi. Anti-Faşist Blok, Bund, Hashomer Hatzair, Dror, Cukunft, Akiba ve Poale Zion bu örgüte katılan Siyonist örgütlenmelerdir. Örgüt Polonya Sosyalist Partisi'in kontrolündeydi. Örgütün ilk komutanı Mordechai Anielewicz'dir. Armia Krajowa, Gwardia Ludowa ve daha sonra bunun yerini alacak Armia Ludowa silah konusunda hem eğtim verdi hem de donanımını sağladı. Varşova Gettosu Ayaklanması'nda kızıl bayraklarla çatışmıştır.

Varşova Gettosu, 1 Nisan 1940 tarihinde Nazi Almanyası'nın II. Dünya Savaşı sırasında işgal ettiği Polonya'nın başkenti Varşova'da kurmuş olduğu gettodur. Kurucusu Polonya'nın Genel Valisi Hans Frank'tır. Daha sonra Nürnberg duruşmaları sonucunda idam edildi. Aynı zamanda bu getto Nazi Almanyası'nın işgal ettiği diğer bölgelerde kurmuş olduğu 400'den fazla gettonun en büyüğüdür. Burada yaklaşık 400.000'den fazla Yahudi vardı. Bu gettoda kısmi olarak Romanlar da vardı. Nihai çözüm adı altında Yahudiler'i öldürmeye başlanılmasıyla 254.000 Getto sakini Treblinka imha kampına gönderildi. Bunların hepsi öldürüldü. Ancak bu sevkiyatı durdurmak amacıyla direnişler de gösterildi. Varşova Getto Ayaklanması olarak bilinen ayaklanma gerçekleşti. Toplama kamplarında meydana gelen en büyük direniş, bu kampın imha olmasına sebep oldu.

Çestohova Gettosu Ayaklanması, II. Dünya Savaşı sırasında işgal edilen Polonya'nın Çestohova kentinde Almanlar tarafından kurulan gettoda meydana gelen ayaklanmadır. Buradaki ilk ayaklanma 4 Ocak 1943 yılında meydana geldi. Ancak ayaklanma başarılı olamamış ve misilleme olarak 50 genç Yahudi öldürülmüştü. Asıl büyük ayaklanma ise Haziran 1943 yılında gerçekleşti.

Bialystok Gettosu Direnişi, II. Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası tarafından işgal edilen Polonya'nın Bialystok kentinde kurulan gettodaki ayaklanmadır. Bu ayaklanma Varşova Gettosu Ayaklanması'ndan sonraki en büyük ikinci getto ayaklanmasıdır. Direniş Anti-Faşist Askeri Örgüt tarafından düzenlendi.

Belzec, Polonya'nın güney doğusunda bulunan Nazi Almanyası tarafından II. Dünya Savaşı yıllarında özellikle Çingene soykırımı (Porajmos) ve Yahudi soykırımı (Holokost) için kullanılmış imha kampı ve toplama kampı. Günümüzde Polonya'nın Lublin Voyvodalığı'nın güney sınırına yakın bir köyde bulunmaktadır. Auschwitz-Birkenau ve Treblinka'nın ardından en büyük katliamın yaşandığı üçüncü toplama ve imha kampıdır.

Muranów, Polonya'nın başkenti Varşova merkezinde, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra yeniden inşa edilen ilçedir. Sosyalist Realist tarzını yansıtan konutlar, siyasi sokak sanatı ve Yahudi tarihiyle bilinir. Bölgedeki anıtlar arasında Varşova Gettosu Kahramanları Anıtı ve Próżna Caddesi üzerindeki eski binalar yer alır. Ultra modern POLIN Polonya Yahudileri Tarihi Müzesi'nde ise etkileşimli enstalasyonlar vardır. Geniş Powązki Mezarlığı ve Yahudi mezarlığı bölgeye yakındır.

Ludwig Fischer Alman Nazi Partisi'nde avukat, politikacı ve savaş suçlarından idam edilen hüküm giymiş bir savaş suçlusudur.

Büyük Sinagog Gürcistan'ın Tiflis şehrinde Tumaniani ve Abkhazi sokakları^{(No: 45-47)} arasında yer alan bir sinagogdur.

Varşova toplama kampı, İkinci Dünya Savaşı sırasında işgal altındaki Polonya'da bulunan bir Alman toplama kampıydı. Reichsführer-SS Heinrich Himmler'in emriyle, bugün Muranów'un Varşova mahallesi olan, şu anda var olmayan Gęsiówka hapishanesinin temelinde kuruldu. Kamp Temmuz 1943'ten Ağustos 1944'e kadar faaliyet gösterdi.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.