İçeriğe atla

Büyük Diomede

Büyük Diomede Adası (Tomorrow Island)
Harita
Coğrafya
BölgeBering Boğazı
Koordinatlar65°46′52″K 169°03′25″B / 65.78111°K 169.05694°B / 65.78111; -169.05694
TakımadasıDiomede Adaları
Yüzölçümü&0000000000000029.00000029 km2
Zirve 477,3168 m
Siyasi
Adadaki ülke(ler)
Demografi
Etnik grup(lar)İnyupik (eskiden)

Büyük Diomede Adası veya Yarın Adası (Rusça: Остров Ратманова; Ratmanov Adası, Chukot: Имэлин; Inupiaq: Imaqłiq ) Bering Boğazı'nın ortasındaki iki Diomede Adası'ndan batıda olanıdır. Ada, Rusya'nın Çukotka Özerk Okrugu'nun Çukotsky Bölgesi'nin bir parçasıdır. Rusya ile Amerika Birleşik Devletleri'ni ayıran sınır, Diomede Adaları arasında kuzey-güney yönünde uzanır.

Coğrafya

Two black landmasses in the water in the sunset
Diomede Adaları'nın bir görüntüsü: Büyük Diomede sağdaki kara kütlesidir

Büyük Diomede Adası yaklaşık 45 km Çukçi Yarımadası'ndaki Dezhnev Burnu'nun güneydoğusundadır ve seyahat yönüne göre Rusya'nın en doğu noktasıdır. Boylam açısından batı yarımkürede olmasına rağmen Uluslararası Tarih Çizgisinin batısındadır. Koordinatlar 65°46′52″K 169°03′25″B / 65.78111°K 169.05694°B'dir. Kayalık tuya tipi ada yaklaşık 29 km² (11 mil kare) alana sahiptir. Uluslararası Tarih Çizgisi adanın yaklaşık 1,3 km (0,81 mil) doğusundadır. Adanın en yüksek noktası 505 m yüksekliğindeki Kryşa doruğudur. Kuzey kıyısında 65°48′50″K 169°02′5″B / 65.81389°K 169.03472°B'de bir meteoroloji istasyonu bulunmaktadır. 65°48′36″K 169°01′46″B / 65.81000°K 169.02944°B'de bir helikopter pisti yer alır.

Tarih

Ada başlangıçta İnyupiklerin yaşadığı bir yerdi. First Alaskans Institute şöyle diyor: "Diomede ve King Adaları'nın insanları İnyupik'tir".[1]

Adalara ulaşan ilk Avrupalı, 1648'de Rus kaşif Semyon Dejnyov'du. Vitus Bering, Rus Ortodoks Kilisesi'nin şehit Aziz Diomede'nin anısını kutladığı 16 Ağustos 1728'de Diomede Adaları'na çıktı.[2]

1732'de Rus jeodezist Mihail Gvozdev adanın haritasını çizdi.

1867'de Alaska'nın Satın Alınması sırasında, devletlerin arasındaki yeni sınır Büyük Diomede ve Küçük Diomede adaları arasına çizildi.

20. yüzyıl

İkinci Dünya Savaşı sırasında Big Diomede askeri bir üs haline geldi ve Soğuk Savaş'a kadar bir süre bu şekilde kaldı.[3]

İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra yerli halk, sınır ötesi temaslardan kaçınmak için Büyük Diomede Adası'ndan anakaraya gitmeye zorlandı. İlk olarak Naukan'ın Yupik köyüne taşındılar[4] Bu köy 1954 ile 1958 yılları arasında tahliye edildi, bu nedenle sakinler başka yerlere yerleştirildi. 2015 yılında iki adadaki insanları yeniden bir araya getirmek için girişimde bulunuldu.[4][5]

Bugün, Alaska'nın komşusu Küçük Diomede Adası'nın aksine, burada kalıcı bir yerli nüfus bulunmuyor, ancak burası bir Rus meteoroloji istasyonunun bulunduğu bölgedir ve Rusya Federasyonu birliklerinin Federal Güvenlik Servisi'nin (FSB) Sınır Servisi'nin üssüdür.[6][7]

Soğuk Savaş sırasında ABD ile SSCB arasındaki sınırın Büyük ve Küçük Diomede'yi ayıran bölümü "Buz Perdesi" olarak anılmaya başladı. Ancak 7 Ağustos 1987'de Amerikalı uzun mesafe yüzücüsü Lynne Cox, Little Diomede'den Big Diomede'ye buz gibi sularda (yaklaşık 35 km veya 22 mi) yüzdü. Dört ay sonra Beyaz Saray'da INF Füze Anlaşması'nın imzalanmasında Gorbaçov kadeh kaldırdığında Mihail Gorbaçov (Sovyet lideri) ve Ronald Reagan (ABD'nin 40. başkanı) tarafından ortaklaşa tebrik edildi. O ve Başkan Reagan gözlüklerini kaldırdılar ve Gorbaçov şöyle dedi: "Geçen yaz Lynne Cox adındaki cesur bir Amerikalının, ülkelerimizin birinden diğerine yüzmesi sadece iki saat sürdü. Sovyet kıyısına adım attığında halkımızla Amerikalıların arasındaki buluşmanın ne kadar samimi ve dostça olduğunu televizyonda gördük. Halklarımızın birbirine ne kadar yakın yaşadığını cesaretiyle kanıtladı".[8]

Lisunov Li-2 kazası

13 Haziran 1971'de Sovyet Sınır Birliklerine ait bir Lisunov Li-2 adanın merkezine düştü. Tüm mürettebat üyeleri yaralandı ancak hayatta kaldılar ve uçağın gövdesi hala 65°46′42″K 169°04′00″B / 65.7783°K 169.0666°B konumunda durmaktadır.

Fauna

Big Diomede'de martılar ve guillemotlar[9] dahil olmak üzere 11 kuş türü bulunmuştur. 1976'da adada kızıl bir sinek kuşu tespit edildi.[10] Şu ana kadar Rusya'da benzersiz olan bu bulgu, büyük ihtimalle dağınık bir örnekten kaynaklanıyordu. Memeliler arasında yüzgeçayaklılar (örneğin halkalı ve sakallı foklar, morslar[11]) ve deniz memelileri (örneğin gri ve daha nadir Grönland balinaları) adanın çevresindeki sularda yaşar.[12]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Bering Straits, First Alaskans Institute, Regional Fact Sheets
  2. ^ "Russia.com". 20 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ "Diomede – Inalik, Alaska". Usgennet.org. 24 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2012. 
  4. ^ a b D'Oro, Rachel (18 Ağustos 2015). "Alaskan Inupiat village seeks reunion with relatives from Russian island". CBC News. Associated Press. 2 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Şubat 2024. 
  5. ^ Grueskin, Zoe (9 Ağustos 2017). "Profile: After 70 Years, A Diomede Family Reunion". KNOM Radio Mission (İngilizce). 17 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2024. 
  6. ^ Diomede Islands, 8 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. britannica.com
  7. ^ "Google Maps". Google Maps. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2012. 
  8. ^ Cox, Lynne (2004). Swimming to Antarctica: Tales of a Long-distance Swimmer. Knopf. s. 275. ISBN 0-375-41507-6. 
  9. ^ 2016. Bird Watching in the Russian Arctic 20 Ağustos 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  10. ^ Newfield, Nancy L.; Nielsen, Barbara (1996). Hummingbird Gardens: Attracting Nature's Jewels to Your Backyard. Houghton Mifflin Harcourt. ss. 53-. ISBN 1-881527-87-5. 
  11. ^ Hughes P.. 2016. Arctic thrill: an expedition through the Northwest Passage 26 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. How to spend it - Financial Times. Retrieved on March 01, 2017
  12. ^ Jarvenpa R.. Brumbach J. H.. 2006. Circumpolar Lives and Livelihood: A Comparative Ethnoarchaeology of Gender and Subsistence. pp.239. University of Nebraska Press. Retrieved on March 01, 2017

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bering Boğazı</span> Rusya ile ABD arasında bulunan boğaz

Bering Boğazı, Asya'nın en doğu noktası ile Amerika'nın en batı noktası arasında bir boğazdır. Günümüzde Rusya ile ABD (Alaska) arasında coğrafi bir sınır konumunda olması ile birlikte Amerika ve Asya kıtalarının birbirine en yakın olduğu yerdir.

<span class="mw-page-title-main">İnuit halkları</span> “İNUİT" bir halk topluluğunun ismi

İnuit halkları, Arktik bölgede, Alaska, Kanada ve Grönland'da yaşayan Eskimoların ayrıldığı iki ana koldan biri. Diğer kol Yupik halklarıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bering Denizi</span> deniz

Bering veya İmarpik Denizi, Kuzey Büyük Okyanus'undan, Alaska Yarımadası ve Aleut Adaları'nın ayırdığı büyük su kütlesi. İki milyon km² yüzölçümüne sahiptir. Doğusunda ve kuzeydoğusunda Alaska, batısında Sibirya ve Kamçatka Yarımadası, güneyinde Alaska Yarımadası ve Aleut Adaları ile çevrilidir. Kuzeyindeki Bering Boğazı vasıtasıyla, Arktik Okyanusu'ndaki Çukçi Denizi'nden ayrılır. İsmini, kâşifi Danimarkalı seyrüseferci Vitus Bering'den almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kuzey Kutup Dairesi</span>

Kuzey Kutup Dairesi, Dünya haritasında gösterilen Güney Kutup Dairesi, Oğlak Dönencesi, Yengeç Dönencesi ve Ekvator Çizgisi ile birlikte beş büyük enlemden biridir. 66° 33′ 39″ enleminde Güney Yarımküre'deki karşıtı Güney Kutup Dairesi ile simetrik duran daire her yıl Dünya'nın eğiklik açısının değişmesinden dolayı 2 derece 15 dakika kuzeye kaymaktadır. Gündönümlerinde yerkürenin 23.5 derecelik açı ile eğik olması sebebi ile kış mevsiminin yaşandığı Aralık ayında dairenin her noktasında en azından 24 saatlik gece, yaz mevsiminin yaşandığı Haziran ayında ise en azından 24 saatlik gündüz yaşanır.

<span class="mw-page-title-main">Eskimo - Aleut dilleri</span>

Eskimo - Aleut dil ailesi, Grönland, Kanada, Alaska ve Sibirya'nın belli bölgelerinde konuşulan dillerdir. Eskimo - Aleut halklarının ana dilleridir.

<span class="mw-page-title-main">Eskimo halkları</span> Eski bir kuzey dünya topluluğu

Eskimolar ya da İnuit ve Yupikler, Arktik bölgedeki dört ülkeye dağılmış olarak, Doğu Sibirya, Alaska, Kanada ve Grönland'da yaşayan ve Eskimo - Aleut dillerini konuşan Eskimo - Aleut halklarının en büyük grubunu oluşturan avcı ve toplayıcı halk.

<span class="mw-page-title-main">İnyupikler</span> Alaskanın kuzey ve kuzeybatısında yaşayan, İnuit kolundan olan bir Eskimo halkı

İnyupikler, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin kuzey ve kuzeybatısında yaşayan İnuit kolundan bir Eskimo halkıdır. Alaska'daki tek İnuit halkı olduğu için Alaska İnuitleri adı da verilmektedir. Kendilerini iñuk («insan») kelimesi ile -piaq («gerçek») ekinden türettikleri Iñupiaq adıyla ifade ederler. Dillerini ise Iñupiatun olarak adlandırırlar. Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska yerlileri içinde 25.000 nüfuslu Yupiklerden sonra 15.700 kişilik nüfuslarıyla ikinci en büyük halktır ve ancak 2.144 kadarı dilini konuşabilmektedir. İngilizce bilmeyen Alaska yerlileri içinde 1993 yılında ilk sırayı %42'lik oranla Yupikler, ikinci sırayı da %20'lik oranla İnyupikler çeker. Şamanist inançlı avcı ve toplayıcıdırlar. Kültürel açıdan deniz sahiline yakın yaşayıp balina, fok, mors gibi deniz memelilerini avlayan Taġiuġmiut ile denizden uzak içbölgede rengeyiği avlayan Nunamiut olmak üzere iki ana gruba ayrılırlar. Bazen, iki ayrı dil ve halk olarak ele alındığı da olur ve Seward Yarımadasındakiler Qawiaraq adıyla, North Slope ile Northwest Arctic ilçelerindekiler ise Inupiaq adı altında toplanır. İnyupiklerin Kanada'da yaşayan ırkdaşları (Uummarmiut) siyasi ve idari kaygılarla Batı Kanada İnuitleri ile birlikte Inuvialuit adı altında toplanırlar. Eskimolar içinde en uzun boylular Kuzey Alaska'daki İnyupiklerdir ve Kanada İnuitlerinden 10 cm daha uzundurlar. Kobuk İnyupikleri doğu komşuları ve ticari ortakları olan Atabasklardan Koyukon Kızılderilileriyle sınır bölgelerinde evlilik de yapmışlardır. Beyaz Avrupalıların kültürleriyle en geç tanışan Eskimolar 1890 yılından sonra Hristiyanlıkla tanışan Kuzey Alaska İnyupikleridir.

<span class="mw-page-title-main">İnyupikçe</span>

İnyupikçe ya da İnyupik dili, Kuzey ve Kuzeybatı Alaska'da İnyupiklerin konuştuğu İnuit dilleri kolundan bir Eskimo dili. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 15.700 kişilik nüfustan 2.144 kadarı anadillerini konuşabiliyor.

<span class="mw-page-title-main">Sibirya Yupikleri</span> Eskimo halkı

Sibirya Yupikleri ya da Yuitler, Rusya'ya bağlı Çukçi Yarımadası ile ABD'deki Alaska eyaletine bağlı St. Lawrence Adası'nda yaşayan Yupik kolundan bir Eskimo halkı. Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska'daki 1.400 kişilik nüfustan 1.000 kadarı, Rusya'daki 900 kişilik nüfustan ise ancak 300 tanesi anadillerini konuşabiliyor.

<span class="mw-page-title-main">St. Lawrence Adası</span>

St. Lawrence Adası, Bering Boğazında Alaska anakarasının batısında bulunan ve Amerika Birleşik Devletlerinin Alaska eyaletinin Nome Census Area ilçesine bağlanan ada.

<span class="mw-page-title-main">Alaska Yerli Talepleri Çözümleme Yasası</span>

Alaska Yerli Talepleri Çözümleme Yasası, Alaska'da yerlilerin toprak taleplerini çözmek üzere ABD Kongresi'nde 18 Aralık 1971 tarihinde başkan Richard Nixon tarafından imzalanarak yürürlüğe giren ve ABD tarihinin en büyük toprak talebini karşılayan yasa.

<span class="mw-page-title-main">King Adası, Alaska</span>

King Adası, Bering Denizinde Alaska anakarasının batısında bulunan Amerika Birleşik Devletlerine bağlı ada.

<span class="mw-page-title-main">Point Hope, Alaska</span>

Point Hope, Amerika Birleşik Devletlerinde Alaska eyaletinin North Slope Borough ilçesine bağlı şehir.

<span class="mw-page-title-main">North Slope Borough</span> Alaska eyaletinde bölge

North Slope ili veya North Slope Borough, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin Alaska North Slope denilen coğrafi bölgesinin büyük bir kısmında yer alan ve bir Eskimo halkı olan İnyupiklerlerce meskun olan bir ilsi. Borough terimi diğer eyaletlerden farklı olarak Alaska'da yaklaşık county-equivalent terimi ile benzerdir. Yönetim merkezi Barrow'dur.

<span class="mw-page-title-main">Northwest Arctic Borough</span> Alaska eyaletinde bölge

Northwest Arctic ili veya Northwest Arctic Borough, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin Eskimo halklarından İnyupiklerlerce meskun olan bir ili. Borough terimi diğer eyaletlerden farklı olarak Alaska'da yaklaşık county-equivalent terimi ile benzerdir. Alaska'nin ikinci büyük ili olup yönetim merkezi Kotzebue'dür.

<span class="mw-page-title-main">Nome Census Area</span>

Nome Census Area, Amerika Birleşik Devletleri'ne bağlı Alaska eyaletinin Eskimo halklarından Yupik ve İnyupiklerlerce meskun olan bir sayım bölgesi. Örgütlenmemiş borough olduğu için bir yönetim merkezi de yoktur. En gelişmiş şehri geçmişte Nome Altına Hücumu hareketinin yaşandığı Nome'dir.

<span class="mw-page-title-main">Seward Yarımadası</span>

Seward Yarımadası, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin batısında yer alan Eskimo halklarından İnyupik ve Yupiklerce meskun olan yarımada.

<span class="mw-page-title-main">Alaska Eskimoları</span>

Alaska Eskimoları, Amerika Birleşik Devletlerine bağlı Alaska eyaletinin kıyı bölgelerinde yaşayan Yupik kolundan Alaska Yupikleri, Sibirya Yupikleri ve Supikler ile İnuit kolundan İnyupiklerinn oluşturduğu Eskimo halklarının ortak adı. Arktik kültür grubunun üç alt grubunu oluştururlar. Alaska yerlileri içinde en büyük nüfusa sahip birinci ve ikinci halklardır. 45.600 etnik nüfustan ancak 13.344 kadarı anadillerini konuşabiliyor. Geçmişte Rus Alaskası döneminde Rusların Aleutlarla bir tutup aynı adla andıkları Supikler Eskimo kültüründen ziyade Aleut kültürü etkisinde asimile olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Rus Amerikası</span>

Rus Amerikası günümüzde ABD topraklarının Alaska eyaleti, Kaliforniya’nın bir kısmı ile Hawaii’yi içerisine alan ve 1733 – 1867 yılları arasında Rus İmparatorluğuna ait olan sömürge bölgelerinin adıdır. Amerika'nın Ruslar tarafından sömürgeleştirilmesi ile başlayan sürecin resmiyet kazanıp sömürge topraklarının resmî ilhak edilmesi 1799 yılındaki Çarlık ukazı ile olacaktır.

<span class="mw-page-title-main">Küçük Diomede Adası</span>

Küçük Diomede Adası, Bering Denizinde Alaska anakarasının batısında bulunan Amerika Birleşik Devletlerine bağlı ada.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.