İçeriğe atla

Bâd bin Dostık

Ebu Abdullah Hüseyin Veya Bâd b. Dûstek 983-1085 Yılları Arasında Hüküm Süren Mervani Devleti Kurucusu Olan Kürt Hükümdar ve Komutandır.[1][2] Kürtlerin Humeydiye Aşireti Çârbuhtî[3] Oymağına Mensuptur.[4] Adı Bâz, künyesi Ebu Şucâtır. Ebu Abdullah Hüseyin Bâd b. Dostık, Bâz’ın kardeşidir. Mervanilerin kurucusu Ebu Abdullah el-Hüseyn bin Düstek el-Baz el-Kürdî el-Humeydî[5] Bad, silahlandı ve bir savaş şefi oldu, popülerlik kazandı onuncu asrın ortasından itibaren Doğu Anadolu'da fetihlere girişti. İlk önce güneyden gelerek Erciş'i ve çevresindeki müstahkem (sağlam) mevkileri aldı. (Bad), nüfuzunu kuvvetlendirerek, Büveyhiler’in hakimiyetindeki Diyarbakır ve Silvan ve Nusaybin'i ele geçirdi.[6]

Büveyhi nüfuzunun azalmasından istifade ederek, 984 senesinde Şii-Büveyhoğulları'nın sultanı Samsamüddevle Merzubani'yi mağlup edip Musul'u ele geçirdi.[5] Bağdat'ı almak istediyse de başaramadı ve Musul'u boşaltmak zorunda kaldı. 991 senesinde tekrar Musul'u ele geçirmek için harekete geçen Bad, şehrin hakimi olan Hamdaniler karşısında mağlup oldu ve bu savaşta öldü. Bunun üzerine kız kardeşinin oğlu Ebû Ali Hasan bin Mervan 990 yılında tahta geçti.[7][8] Humeydiye Aşiretinin reisi Dostık, aşiretinden küserek Diyarbekir’e gelmiş ve Bâd, 324/935’te buradan dünyaya gelmiştir. Bâd, 956-957’de itibaran Cizre’nin bir kısmını, Malazgirt’i, Maku, Van Gölü’nün etrafındaki köyleri almış ve Adilcevaz yerine Şabaziş’in temelini daha sonra Bâd, 965-966’da da Ercişi, iki yıl sonra Diyarbekir, Meyyafarkin (Silvan) ve Ruha’yı ele geçirmiştir. Davamında da Hasankeyf, Cizre, Botan, Suruç ve Nusaybin gibi yerler ona bağlanmıştır. Bâd, 970’te Sucâ adıyla iki çeşit sikke basmıştır. Bâd’ın eline 974’de ise Hakkâri’nin bir kısmı, Gevaş-Ardeşt ve Van Kalesi geçmiştir. Bâd, Diyarbekir’i kendisine merkez seçmiş ve Abbasi Halifesi ona “Ebu Şucâ” ünvanı vermiştir[9] Bâd b. Dûstek Büveyhî hükümdarı Adudü’d-devle’nin ölümüyle oluşan otorite boşluğunda yayılma imkânı bulmuş ve hükümdarlığını ilan etmiştir. Bâd, Büveyhîlerin zayıflamasıyla sınırları Erciş’ten Musul’a kadar genişletmiştir.[10] Silvan’daki tarihi Malabadi köprüsü Bad’ın adını taşır. Malabadi Kürtçe’de "Bad’ın evi mülkü" anlamına gelmektedir. Diyarbakır ve Muş yöresinde bulunan Badıkan Aşireti’nin kökleri Bad’a dayanır.

Kaynakça

  1. ^ Carole Hillenbrand. Marwānids. 
  2. ^ Ahmed b. Yûsuf b. Ali el-Ezrak el-Fârikî, Târiḥü’l-Fâriḳî, thk. Bedevi Abdullatif Aʿvad, (Kahire: Hey’etü’l ‘Amme li Şuuni’l-Metabʿi’l-Emîriye, 1909), 50-51
  3. ^ İbnü’l-Ezrak, thk A.Bedevi, Tarihü’l-Fariki ed-Devlet’ül-Mervâniyye, 2. Baskı, Daru’l-Kitab, Beyrut, 1974, s. 49
  4. ^ Ebu’l-Fida, thk, Dubeys, el-Muhtasar-fi-Ehbari’l-Başar, 1. Baskı, Daru’l-Kutubü’l-İlmiye, Beyrut 1997, s. 470
  5. ^ a b İbn Şeddâd, "Nusaybin Tarihi", çeviren: Doç. Dr. Hüseyin Güneş, Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2018/1, cilt: IX, sayı: 19, s. 232
  6. ^ Catherine Holmes, Basil II And the Governance of Empire, 976-1025, (Oxford University Press, 2005), 308. 
  7. ^ Catherine Holmes, Basil II And the Governance of Empire, 976-1025, (Oxford University Press, 2005), 309. 
  8. ^ İbnü’l-Esir, el-Kamil fi’t-Tarih, 1. Baskı, Darü’l-Kutubü’l-İlmiye, Beyrut-Lübnan 1987, Vll, s. 416
  9. ^ Seyyid Hüseyin Mukriyani, Pêşkewtin 6. sayısı, (M. Emin Zeki), s. 479.
  10. ^ Yusuf. Mervaniler Döneminde Dini Gruplar Arasındaki Münasebetler, (Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, 2010) 12-13

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Silvan</span> Diyarbakırın bir ilçesi

Silvan, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yer alan Diyarbakır'ın ilçelerinden biridir. İlçe nüfusu 87.639 kişidir. Silvan Kalesi, Malabadi köprüsü, Hasuni Mağara Şehri, Selahaddin-i Eyyubi Cami, Zembilfroş Burcu, Eyyubi Kot Minare, Behlül Bey Cami, eski Keldani Kilisesi, müze ve tarihi konaklar ile Boşat Kalesi bu ilçede bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mervânîler</span> Kürt hanedanı

Mervânîler, Benî Mervân Âl-ı Mervân Veya Mervâniyye Mulûku Diyârbekir 10. ve 11. yüzyıllarda Yukarı Mezopotamya'da 100 yıl kadar hüküm sürmüş Kürt hanedanıdır. 16. yüzyılda yazılmış Kürt hanedanlar tarihi Şerefname'nin bağımsız devletleri içeren ilk bölümü Mervaniler ile başlar.

Kürboğa ; Büyük Selçuklu Devleti'nin Musul atabeyi ve deneyimli bir kumandandı. Bazı kaynaklarda "Kerboğa", "Kurboğa", "Gürboğa" olarak da anılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Dunbuliler</span>

Dunbuliler, İran'ın Batı Azerbaycan eyaletinde Hoy ve Salmas çevresinde yaşayan Türk dili konuşan Türkleşmiş bir Kürt aşiretidir.

<span class="mw-page-title-main">Hamdânîler</span> 890dan 1004e kadar Kuzey Mezopotamya ve Suriyedeki bir Şii İslam devleti

Hamdânîler, Kuzey Irak ve Suriye'de hüküm sürmüş bir Şii Arap hanedanıdır. Hanedan Arapların Tağlib kabilesine mensuptur.

<span class="mw-page-title-main">Ebu Zer el-Gıfârî</span> İlk Müslümanlardan biri

Cündeb bin Cünâde bin Süfyân, lakabı Ebu Zer, Ebu Zer el-Gıfârî, İslam'ı ilk kabul eden sahabilerden biriydi. İslam peygamberi Muhammed kendisine Abdullah adını vermiştir. Beni Gifar kabilesindendi. Doğum tarihi bilinmemektedir. 652 yılında, Medine çölü yakınlarındaki El-Rabaza kentinde ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Seffâh</span> İlk Abbasi halifesi

Seffah veya Ebü'l-Abbas Seffah, Emevî hanedanının yıkılmasına neden olup Abbâsîler devletinin kurulmasıyla 750-754 döneminde ilk Abbâsî hâlifesi olarak hüküm sürmüştür. "Seffah" kendine verilen bir lakap olup Arapçada "kan dökücü" anlamına gelmektedir.

Muhammed Zahid Kevserî, Osmanlı dönemi din alimi, düşünür ve yazar.

Fedek, Hayber Muharebesi'nden sonra yarısı Muhammed'e verilen, Medine'ye yaklaşık 150 km. uzaklıkta Medine ile Hayber arasında Yahudilerin yaşadığı köy.

<span class="mw-page-title-main">Botan Emirliği</span> Osmanlı İmparatorluğunda bir Kürt beyliği

Botan Emirliği, 1338-1855 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğuna bağlı Güneydoğu Anadolu'da topraklarında bulunan Kürt Emirliklerinden birisidir. Cizre, Şırnak ve Siirt'in Eruh ilçesini içine almaktadır. Emirliğin adını aldığı Bûhtî Kürtleri Orta Çağlarda günümüz Hakkâri ili ile Musul arasında yaşamışlardır. Ayrıca Bûhtî Kürtleri, bazı tarihçiler nezdinde köken olarak Mervani hanedanının kurucusu olan Humeydi Kürtleri ile ilişkilendirilmişlerdir. 16. Yüzyılda yaşamış olan Kürt tarihçi Şerefhan-ı Bitlisi kaleme aldığı Şerefname adlı eserinde; Botan Emirliğinin, isminin cesaret ve savaşçılıklarıyla tanınmış olan Bûhtî aşiretinden aldığını ifade etmektedir. Antropolog Martin van Bruinessen, Botan Emirliğinin askerî gücünün Şıllet ve Çoxsor olarak ikiye ayrıldığını söylemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hakkâri Emirliği</span>

Hakkâri Emirliği, yedi asır boyunca Hakkâri bölgesinde hüküm sürmüş Hakkâri Emirlerinin iktidarını ifade etmektedir. Hakkâri bölgesi günümüz Hakkâri şehrinin sınırlarını aşan bir bölgedir. Batı'da Cizre'ye sınırı olan, doğu'da Urmiye gölüne kadar uzanan, kuzeyde Van'ı içerisine dahil eden Hakkâri Bölgesi güneyde Erbil'e kadar uzanmaktadır. Günümüzde Türkiye sınırları içerisinde Hakkâri diye bilinen şehir ise Colemêrg olarak bilinen Hakkâri Emirliği'nin, İmadiye'den sonraki ikinci merkezi görevi üstlenmiştir.

Eğil Beyliği veya Eğil Emirliği, Emir Mansur'un neslinden Pir Bedir tarafından, Mirdasi aşireti ile Diyarbakır yöresinde Zazalar ve bazı Kürt aşiretlerinin yardımıyla 1049 yılında kurulan ve günümüz Eğil ve çevresinde hüküm süren beyliktir.

Ebu’n-Numan İbrahim b. Maliki Eşter Nahai ; Maliki el-Eşter’in oğludur ve Muhtar b. Ebu Ubeyd Sakafi’yi destekleyerek Hüseyin’in katillerinden intikam almak için Emevilere karşı ayaklanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Abdullah Rimavi</span> Ürdünlü siyasetçi

Abdullah Rimawi 1950'lerde Ürdün'deki Baas Partisi'nin başkanıydı. 1957'de Süleyman Nabulsi hükûmetinde dışişleri bakanı olarak görev yaptı. Sadık bir pan-Arabist olan Rimawi, Ürdün'deki Haşimi yönetici ailesinin en sesli muhaliflerinden biri haline geldi ve Suriye ile birleşmeyi tercih etti. 1957'de sol hükûmet ile kraliyet ailesi arasındaki kriz nedeniyle Ürdün'den kaçtı. Birleşik Arap Cumhuriyeti'ne yerleşti ve burada BAC Cumhurbaşkanı Cemal Abdünnasır'a yakınlaştı. 1959'da bu yakınlık, Nasır ile anlaşmazlığı olan Baas Partisi'nden ihraç edilmesine sebep oldu. Kısa bir süre sonra Arap Sosyalist Devrimci Baas Partisi adında ayrı bir parti kurdu. Sürgünü sırasında, Ürdün monarşisine saldırmak veya monarşiyi baltalamak için bir dizi girişimde bulunduğu iddia edildi.

<span class="mw-page-title-main">Nasırü'd Devle</span> Hamdânî emiri

Ebu Muhammed el-Hasan ibn Ebu'l-Hayja Abdallah ibn Hamdan al-Taghlibi, daha yaygın olarak basitçe Nasırü'd Devle'nin, Cezire'nin çoğunu kapsayan Musul Emirliği'nin ikinci Hamdânî hükümdarıydı.

<span class="mw-page-title-main">Mekke Kuşatması (683)</span>

Mekke kuşatması, Eylül-Kasım 683'te gerçekleşiş İkinci Fitne'nin ilk çatışmalarından biridir. Mekke şehri, Emevi I. Yezîd'in Halifeliğe hanedan verasetinin en önde gelen meydan okuyanlardan biri olan Abdullah bin Zübeyr için bir sığınaktı. İslam'ın diğer kutsal şehri yakındaki Medine de Yezid'e isyan ettikten sonra Emevi hükümdarı Arabistan'a boyun eğdirmek için bir ordu gönderdi. Emevi ordusu Medinelileri yenip şehri ele geçirdi, ancak Mekke bir ay süren kuşatmaya direndi ve bu sırada Kâbe yangınla hasar gördü. Yezid'in ani ölüm haberinin gelmesiyle kuşatma sona erdi. Emevi komutanı Husayn bin Nümeyr, İbnü'l-Zübeyr'i kendisiyle birlikte Suriye'ye dönmesi ve Halife olarak tanınması için boşuna ikna etmeye çalıştıktan sonra, güçleriyle birlikte ayrıldı. İbnü'l-Zübeyr, iç savaş boyunca Mekke'de kaldı, ancak yine de kısa süre sonra Müslüman dünyasının çoğunda Halife olarak kabul edildi. 692 yılına kadar Emeviler, Mekke'yi yeniden kuşatıp ele geçirerek iç savaşı sona erdiren başka bir ordu gönderebildiler.

<span class="mw-page-title-main">Mercirahit Muharebesi (684)</span>

Mercirahit Muharebesi İkinci Fitne'nin ilk çatışmalarından biridir. 18 Ağustos 684'te, Halife Mervan I komutasındaki Emevileri destekleyen Yaman aşiret konfederasyonunun Kelb ağırlıklı orduları ile kendisini Halife ilan eden Mekke merkezli Abdullah ibn al- Zübeyr arasında gerçekleşmiştir. Kelb zaferi, Emevilerin Bilad al-Sham üzerindeki konumunu sağlamlaştırdı ve İbnü'l-Zübeyr'e karşı savaşta nihai zaferlerinin yolunu açtı. Bununla birlikte, aynı zamanda, Emevi Halifeliğinin geri kalanı için sürekli bir çekişme ve istikrarsızlık kaynağı olacak olan Kays ve Yaman arasında acı bir bölünme ve rekabet mirası da bıraktı.

Cezire, Raşidun, Emevi ve Abbasi halifeliklerinin bir eyaletiydi.

Hakim bin Hizam, İslam peygamberi Muhammed'in sahabelerinden birisi ve Hatice'nin yeğeniydi. Hatice'den iki yaş küçük, Muhammed'den ise on üç yaş büyüktü. Ticaret amacıyla yazın Şam’a, kış mevsiminde Yemen’e gitti ve yarımadadaki panayırları dolaştı. Henüz Müslüman olmadığı dönemde, ticaretten kazandığı parayı kavmindeki fakirlere dağıtması, köle azat edip kurbanlar kesmesi, boykot sırasında Müslümanlara yardım etmesi ve Bedir Muharebesi’nde Kureyş’i savaştan vazgeçirmeye ikna etme girişimleri kişiliğinin ve öneminin anlaşılması açısından önemli bir yere sahiptir.

Uddat al-Dawla Abu Taghlib Fadl Allah al-Ghadanfar al-Hamdani, daha yaygın olarak basitçe Ebu Tağlib olarak bilinir, Cezire'nin çoğunu kapsayan Musul Emirliği'nin üçüncü Hamdânî hükümdarıydı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.