İçeriğe atla

Buzullar arası dönem

Son Buzullar ve Buzullar Arasındaki Sıcaklık ve Buz Cilt Değişikliklerinin Görünüşü

Buzullar arası dönem (veya diğer adıyla interglasiyal), buzul çağındaki art arda buzul dönemlerini ayıran binlerce yıllık sıcak küresel ortalama sıcaklığın jeolojik bir aralığıdır. Mevcut Holosen yaşlı buzullar arası oluşum yaklaşık 11.700 yıl önce Pleistosen'in sonunda başladı.

Pleyistosen'de buzullar arası dönemler

Pleistosen'in 2,5 milyon yıllık yayılımı boyunca, yaklaşık 40.000 ila 100.000 yıl aralıklarla çok sayıda buzullar veya Kuzey Amerika ve Avrupa'daki kıtasal buz tabakalarının önemli ilerlemeleri olmuştur. Bu uzun buzul dönemleri daha ılımlı ve daha kısa buzullar arası buzullarla ayrılmıştır.

Günümüz buz gibi interglasiyalarda iklim ısınıyor ve tundra, buz tabakalarını izleyerek kutuplara doğru çekiliyor. Ormanlar, tundra bitki örtüsünü destekleyen alanlara geri döndü. Ara buzullar, paleontolojileri ile karada veya sığ denizaşırı denizlerde tanımlanır. Belli buzulları tanımlamak için ılıman iklime işaret eden ve belirli bir yaş belirten türlerden gelen çiçek ve faunal kalıntılar kullanılır. Genellikle memeli ve molluskan türleri, polen ve bitki makro kalıntıları (tohumlar ve meyveler) kullanılır. Ancak, daha birçok fosil kalıntısı yararlı olabilir: böcekler, ostrakodlar, foraminiferler, diyatomlar vs. Son zamanlarda, buz çekirdeği ve okyanus sedimanı çekirdekleri, sıcaklık ve toplam buz hacimleri için daha niceliksel ve doğru bir şekilde tarihlendirilmiş kanıtlar sağlar.

Buzullar arası ve buzullar, Dünya'nın yörüngesindeki döngüsel değişikliklerle çakışmaktadır. Üç yörünge değişimi, buzullararası etkilere neden olur. Birincisi, Dünya'nın yörüngesindeki güneş etrafındaki bir değişiklik veya dışmerkezliktir. İkincisi, Dünya ekseninin eğiminde bir değişim, eğikliktir. Üçüncüsü, dünya ekseninin kesişme veya eğri hareketidir.[1] Güney yarıküredeki sıcak yazlar, yarımkürenin güneşe doğru eğildiğinde ve Dünya'nın eliptik yörüngede güneşe en yakın olduğunda ortaya çıkar. Soğuk yazlar, o mevsim boyunca Dünya güneşten en uzak olduğunda ortaya çıkar. Bu etkiler, yörünge ekzantrisitesi büyük olduğunda daha belirgindir. Eğiklik büyük olduğunda, mevsimsel değişiklikler daha aşırıdır.[2]

Homojen fosiller için buluşma metodu olarak kullanılabilirken, interglacialalar jeolojik haritalama için ve antropologlar için de yararlı bir araçtır.[3]

Son buzul çağında oluşan hafif iklim koşullarına, interstadial denir. Çoğu (hepsi değil) interstadiallar yaşlar arası buzullardan daha kısadır. İnterstadiyal iklim nispeten sıcak olabilir, ancak bu mutlaka öyle değildir. Soğuk dönemler (stadials) genellikle çok kuru olduğundan, tortul kayıtlarda interstadials olarak da ıslak (dolayısıyla sıcak olması zorunlu değildir) dönemler kaydedilmiştir.

Ortalama küresel sıcaklık için bir vekil olan deniz yatağının tortu numunelerinden elde edilen oksijen izotop oranı, dünyanın iklimindeki değişiklikler hakkında önemli bir bilgi kaynağıdır.

Buzullar arası optimum

Bir buzullar arası dönemin optimal veya iklimsel optimumu, buzluklar arası dönemde, genellikle orta kısımda meydana gelen en 'elverişli' iklimi yaşayan buzullar arası bir dönemdir. Bir buzul çağının iklimsel optimumu, aynı buzullar arası olan ve daha az olumlu bir iklime sahip olan (fakat yine de önceki / sonraki buzullardan çok daha iyi bir iklim yaşanmış) aşamaları takip eder ve izler. Buzullar arası bir optimum sırasında, deniz seviyeleri en yüksek değere yükselir, ancak mutlaka iklimsel optimum ile aynı zamanda değil.

Mevcut buzul zamanı olan Holosen'de, İklimsel optimum, Subboreal (M.Ö. 3000 ila M.Ö. 500'e karşılık gelen 5 ila 2.5 ka BP) ve Atlantik (M.Ö. 7000 ila M.Ö. 3000'e karşılık gelen 9 ila 5 ka) arasında gerçekleşti. Bu iklimsel optimumu izleyen şu andaki iklim aşaması hâlâ aynı buzul çağına (Holosen) aittir. Bu sıcak dönemin ardından yaklaşık 2.000 yıl öncesine kadar kademeli bir düşüş, ardından Küçük Buz Devrine (1250-1850) kadar sıcak bir döneme devam edildi.

Geç Pleyistosien Eemian Sahnesi'nde, 131-114 ka'da ortaya çıkan buzullararası optimumluktan önce geldi. Eemian döneminde iklimsel optimumluk, tip alanında (Hollanda, Amersfoort şehri) polen bölgesi E4 sırasında gerçekleşti. Burada, Quercus (meşe), Corylus (ela), Taxus, Ulmus (elm), Fraxinus (kül), Carpinus (gürgen) ve Picea'nın (ladin) genişlemesi ile karakterizedir. Eemian Sahnesi'nde deniz seviyesi bugünkü seviyesinden yaklaşık 8 metre daha yüksekti ve Kuzey Denizi'nin su sıcaklığı şimdiki zamandan yaklaşık 2 °C daha yüksekti.

Ayrıca bakınız

  • Kartopu Dünya
  • Sera ve yüzünde Toprak
  • İnterstadial dönemleri
  • Milankovitch döngüleri

Kaynakça

  1. ^ Eldredge, S. Ice Ages – What are they and what causes them? (İngilizce). Utah Geological Survey. 23 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2022. 
  2. ^ Rieke, G. Long Term Climate (İngilizce). 19 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Şubat 2022. 
  3. ^ Kottak, Conrad Phillip (2005). Window on Humanity: A Concise Introduction to Anthropology (İngilizce). McGraw-Hill. ISBN 978-0-07-289028-0. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">İklim</span> Belirli bir bölgedeki hava koşullarının uzun dönemler boyunca istatistikleri

İklim, bir yerde uzun bir süre boyunca gözlemlenen sıcaklık, nem, hava basıncı, rüzgâr, yağış, yağış şekli gibi meteorolojik olayların ortalamasına verilen addır. Hava durumundan farklı olarak iklim, bir yerin meteorolojik olaylarını uzun süreler içinde gözlemler. Bir yerin iklimi o yerin enlemine, yükseltisine, yer şekillerine, kalıcı kar durumuna ve denizlere olan uzaklığına bağlıdır. İklimi inceleyen bilim dalına klimatoloji adı verilir. İklim türleri, sıcaklık ve yağış rejimi gibi durumlara bakılarak sınıflandırılabilir. Ancak günümüzde en çok kullanılan sınıflandırma sistemi, aslen Wladimir Köppen tarafından geliştirilmiş olan Köppen iklim sınıflandırmasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Buzul çağı</span> yeryüzü ve atmosfer sıcaklığının uzun süren bir dönem boyunca azalarak kıtasal, kutup ve alp buzullarının genişlemesi ve varlığını sürdürmesi

Buzul çağı ya da buz çağı, Dünyanın ve atmosferinin sıcaklığının uzun süren dönem boyunca azalarak kıtasal, kutup ve alp buzullarının genişlemesi ve varlığını sürdürmesidir. Dünyanın iklimi, gezegende buzulların olmadığı sera dönemleri ile buzul çağları arasında gidip gelir. Dünya halen Kuvaterner buzullaşması içindedir. Buzul çağındaki soğuk iklimin bireysel darbeleri buzul dönemi ve buzul çağındaki aralıklı sıcak dönemlere ise buzullararası denir.

İklim değişiklikleri, bilimsel olarak klimatoloji dalına göre incelenen bir tür atmosferik ya da astronomik değişikliklerdir.

Tersiyer veya Üçüncü Zaman günümüzden 66 milyon yıl öncesinden 2,6 milyon yıl öncesine kadarlık süreyi kapsayan ve artık kullanılmayan bir jeolojik dönemdir. Tersiyer Dönem, ikincil devir ve Kuvaterner devir arasındaki zamanı kapsar. Bu dönem, Senozoik çağda, Kretase-Tersiyer yok oluşu sonucu uçmayan dinozorların tükenmesi ile başlamış ve Pliyosen devrin sonundaki, en son Buz Çağı'nın başlangıcına kadar sürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Holosen</span> Son 11.700 yılı kapsayan güncel jeolojik devre

Holosen, Kuvaterner devri içerisinde yer alan Pleistosen devrinin bitmesinden günümüze kadar sürmekte olan jeolojik devredir. Dönem Genç Buzul çağının bitmesiyle başlayan buzul durgun (interstadial) dönemine karşılık gelir. Adını Yunanca kelimeler olan ὅλος ve καινός sözcüklerinden alır ve "tamamen yeni" anlamına gelir.

Paleoklimatoloji, doğrudan ölçümlerin alınmadığı iklimlerin incelenmesidir. Araçsal kayıtlar Dünya tarihinin yalnızca küçük bir bölümünü kapsadığından, eski iklimin yeniden inşası, doğal çeşitliliği ve mevcut iklimin evrimini anlamak için önemlidir. Paleoklimatoloji, kayalar, tortular, sondaj delikleri, buz tabakaları, ağaç halkaları, içinde korunmuş verileri elde etmek için Dünya ve yaşam bilimlerinden çeşitli PROXY yöntemlerini kullanır. Vekilleri tarihlendirme teknikleriyle birleştirilen bu paleoiklim kayıtları, Dünya atmosferinin geçmiş durumlarını belirlemek için kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Eksen eğikliği</span> eksen eğikliğinin bir sonucu olarak mevsimleri verebiliriz, GYKda kış; KYKda yaz yaşanır

Eksen eğikliği veya eğiklik, astronomide, bir nesnenin dönme ekseni ile yörünge düzlemine dik olan yörünge ekseni arasındaki açıdır; aynı şekilde, ekvator düzlemi ile yörünge düzlemi arasındaki açıdır ve yörünge eğiminden farklı bir kavramdır.

<span class="mw-page-title-main">Kuvaterner'de iklim değişimleri</span>

Kuvaterner'de İklim Değişmeleri'ne ve Kuaterner'de görülen iklim bilgilerine paleoklimatoloji verilerini kullanarak ulaşalır. Kuaterner, içinde bulunduğumuz zamandan 2.58 milyon yıl önce başlamış olan ve hala devam eden jeolojik devirdir. Paleoklimatoloji; tüm dünya tarihi ölçeğinde yapılan iklim değişiklikleri çalışmasıdır. Öncelikle kaya tortuları, buz tabakaları, mercan kabukları ve fosillerin içinde korunmuş verileri elde etmek için dünya ve yaşam bilimleri çeşitli yöntemler kullanır; daha sonra bu verileri dünyanın çeşitli iklim bölgelerinde atmosferik sistemin son durumlarını belirlemek için kullanır.

Erken Dryas Devri,, son Buzul Maksimumunun (LGM) 20.000 BP civarında geri çekilmeye başlamasından sonra kademeli iklim ısınmasını geçici olarak tersine çeviren geç buzullar arası dönemden sonra buzul koşullarına geri dönmesidir. Bir gösterge cinsi olan Alp-tundra kır çiçeği Dryas octopetala'nın adını almıştır. Yaprakları bazen İskandinavya'nın göl çökelleri gibi geç buzul ve genellikle mineralojenik zengin çökellerde bol miktarda bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Holosen klimatik optimum</span>

Holosen klimaitk optimum, günümüzden yaklaşık 5.000 ile 9.000 yıl önce gerçekleşen sıcak bir dönemdi. Aynı zamanda Altithermal, İklimsel Optimum, Holosen Megathermal, Holosen Optimum, Holosen Termal Maximum, Hypsithermal ve Orta Holosen Sıcak Dönemi gibi diğer birçok isimlerle bilinmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Stadial</span>

Bir stadial buz cağında buzul ve buzullar arası dönemleri ayıran daha düşük sıcaklıklara sahip dönemdir. Bu dönemler yetersiz süreli veya yoğunluğu olan buzul dönemleridir. Stadial dönemler küçük buz çağı içindeki Genç Dryas ve Yaşlı Dryas'dır.

<span class="mw-page-title-main">Kuvaterner bilimi</span>

Kuvaterner bilimi; son 2,6 milyon yıl olan Kuvaterner dönemini inceleyen bilimdir. Bu alan son buz çağını Holosen dönemi inceleyerek geçmişteki çevreyi ve iklimsel değişimleri anlamaya çalışır.

<span class="mw-page-title-main">Grönland Buzul Çekirdeği Projesi</span>

Grönland Buzul Çekirdeği Projesi çok uluslu, bir Avrupa araştırma projesidir. Avrupa Bilim Vakfı tarafından organize edilmiştir. Fon, 8 ülke ve Avrupa Birliği'nden gelmiştir. 1989 yılında Grönland buzul tabakasının zirvesi sondaj alanı olarak seçilmiş ve 1992 yazında yapılan çalışmalarda ana kayaya kadar ulaşan 3029 metre derinliği esas alınmıştır. Bu çalışmanın amacı, elde edilen buz çekirdeğini analiz etmek buzda depolanan çevresel ve özellikle iklimsel değişiklikler hakkında geniş spekturumlu bilgileri ortaya çıkarmaktır.

<span class="mw-page-title-main">Pleistosen</span> halk dilinde Buz Devri olarak adlandırılan, yaklaşık 2.580.000 ila 11.700 yıl önce süren jeolojik dönem

Pleistosen ya da Pleyistosen, genellikle halk dilinde Buz Devri olarak adlandırılan, yaklaşık 2.580.000 ila 11.700 yıl öncesini kapsayan jeolojik çağdır. Dünyanın en son tekrarlanan buzullaşma dönemidir. Pleistosen'in sonu, son buzul döneminin sonuna ve arkeolojide kullanılan Paleolitik çağın sonuna karşılık gelir. Pleistosen, Kuvaterner Döneminin ilk dönemi veya Senozoik Çağın altıncı dönemidir. ICS zaman ölçeğinde, Pleistosen üç aşamaya ayrılır. Bunlar;

Buzul dönemi veya buzul aşaması, buzul çağında daha soğuk iklim ve buzul ilerlemeleri ile belirginleşen bir zaman aralığıdır. Buzullar arası dönem, buzul dönemleri arasında daha sıcak iklim koşullarına sahiptir. Son buzul dönemi yaklaşık 15.000 yıl önce sona erdi. Holosen Çağ günümüzde mevcut buzullar arası dönemdir.

<span class="mw-page-title-main">Würm buzullaşması</span>

Würm buzul veya Würm aşaması, literatürde genellikle Wurm şeklinde ifade edilir. "Wurm" Alp bölgesindeki son buzul dönemidir. Alplerin ötesine uzanan bölgenin içinde en büyük buzullaşmalarından en küçüğüdür. Pleistosen döneminin diğer buz çağlarının çoğu gibi, bir nehir, Würm içinde, Bavyera bir kolu olan Amper 'dir. Würm buzul çağı yaklaşık 115.000 ila 11.700 yıl öncesine kadar tarihlendirilebilir; kaynaklar, buzullar ve buzullar arasındaki uzun geçiş evrelerinin bu dönemlerin birine veya diğerlerine tahsis edilip edilmediğine bağlı olarak farklılık gösterir. Alphine'de yıllık ortalama sıcaklık Würm buzul çağı boyunca -3'ün altında olmuştur. Bu, vejetasyondaki değişikliklerden ve fasiyedeki farklılıklardan belirlenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Weichselian buzullaşması</span>

Weichselian buzullaşması, Avrupa'nın kuzey kesimlerindeki son buzul dönemini ve bununla ilişkili buzullaşmayı ifade eder. Alp bölgesinde, Würm buzuluna karşılık gelir. İskandinav Dağlarından yayılan ve Schleswig-Holstein'ın doğu kıyısına Branderbug yürüyüşü ve Kuzeybatı Rusya'ya kadar uzanan büyük bir buz tabakası ile karakterize edilir.

DO olayı olarak da adlandırılan Dansgaard-Oechger olayı, ani bir ısınma periyodu ve ardından son buzul çağında meydana gelen yavaş bir soğuma periyodu ile karakterize edilen birkaç dramatik ancak kısa süreli küresel iklim dalgalanmalarından herhangi biri.

<span class="mw-page-title-main">Dansgaard-Oeschger etkinliği</span>

Dansgaard-Oeschger olayları, son buzul döneminde 25 kez meydana gelen hızlı iklim dalgalanmalarıdır. Bazı bilim adamları, olayların yarı periyodik olarak meydana geldiğini ve tekrarlama süresinin 1.470 yılın katları olduğunu söylüyor; ancak bu tartışılıyor. Holosen sırasında karşılaştırılabilir iklim döngüsü, Bağ olayları olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Buzullaşma zaman çizelgesi</span>

Buzullaşmanın zaman çizelgesi son 3 milyar yılda Dünya tarihinde beş veya altı büyük buz çağını içermektedir. Geç Senozoyik Buz Devri en son aşama olan 34 milyon yıl önce başladı Kuvaterner buzullaşma 2580000 yıldan beri sürüyor.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.