Bir buzullaşma (ya da buzullaşma periyodu bir buzul çağı boyunca daha soğuk geçen ve buzulların ilerlediği (binlerce yıl süren) aralıklı bir zaman dönemidir. Diğer yandan, Buzullaşmalararası ise buzullaşma periyotları arasında geçen daha ılıman iklim dönemleridir. Son buzul periyodu yaklaşık 15,000 yıl önce sona ermiş olup[1] halen süren Holosen dönemi bir buzullaşmaarası periyottur. Kuaterner buzullaşma (2.588 myö'nden günümüze kadar) boyunca birden fazla sayıda buzullaşma ve buzullaşmalararası periyotlar olmuştur.
Kuaterner buzul çağı
Buzullaşma ve buzullaşmalararası döngüler gösterildiği gibi 800,000 yıl geçmişe kadar buzul çekirdeği örneklerinden elde edilen atmosfer CO2 seviyelerindedir. Devre isimleri Kuzey Amerika ve Avrupa Alpleri altbölümlendirmelerinin bir parçasıdır. Her iki altbölümlendirme arasındaki bağıntı henüz deneysel özelliktedir.
Son buzullaşma periyodu
Son buzullaşma periyodu Kuaterner boyunca gerçekleşen son buzullaşma periyodu olup yaklaşık 110,000 yıl önce başlamış ve yaklaşık 15,000 yıl önce sona ermiştir.[1] Bu buzullaşma periyodu boyunca Kuzey yarıkürede birçok alan buzullaşmış ve oluştukları alanların coğrafi dağılımına göre isimlendirmeler yapılmıştır: Viskonsin (Kuzey Amerika), Devensiyan (Büyük Britanya), Midlandiyan (İrlanda), Vürm (Alpler), Veichsel (kuzey orta Avrupa) ve Llankuihue (Şili). Son buzul ilerlemesi en yüksek genişlemesine yaklaşık günümüzden 18,000 yıl önce erişmiştir. Buz örtüsü Avrupa'da kuzey Almanya'ya ulaşmıştır.
Gelecek buzullaşma periyodu
Ayrıca bakınız: Milankoviç Döngüsü
Yörüngesel çeşitlenmeler tahmin edilebildiklerinden beri[2] yörüngesel çeşitlenmeye bağlı iklim olasılıkları bilgisayar programları aracılığı ile tahmin edilebilmektedir. Bunun için gerekli iki bilgi olan insan etkisine bağlı küresel ısınmaya yol açan kısa dönemdeki insana bağlı antopojenik etkilerin daha geniş süreçteki yansımaları ve yörüngesel baskının iklim üzerine etkileri tam olarak anlaşılamamıştır.
Berger ve Loutre çalışmalarına göre mevcut ılıman iklimin önümüzdeki 50,000 yıl içinde sona ereceğini öne sürmektedirler.[3]
Neojen, Üçüncü Zaman'ın bölündüğü dört büyük devirden son ikisi olan pliyosen ile miyoseni birden kavrayan sistem. Uluslararası Stratigrafi Komisyonu'nun (ICS) jeolojik zaman cetveline göre 23,03 milyon sene evvel başlar ve 2,58 milyon sene evvel biter. Senozoik Zaman'daki ikinci periyot, Paleojen Periyot'tan sonra gelir ve Kuaterner Periyodu onu takip eder. Neojen, iki zamana bölünmüştür: evvela Miyosen, sonra Pliosen.
Buzul çağı ya da buz çağı, Dünyanın ve atmosferinin sıcaklığının uzun süren dönem boyunca azalarak kıtasal, kutup ve alp buzullarının genişlemesi ve varlığını sürdürmesidir. Dünyanın iklimi, gezegende buzulların olmadığı sera dönemleri ile buzul çağları arasında gidip gelir. Dünya halen Kuvaterner buzullaşması içindedir. Buzul çağındaki soğuk iklimin bireysel darbeleri buzul dönemi ve buzul çağındaki aralıklı sıcak dönemlere ise buzullararası denir.
Sera gazları, Dünya'nın yüzeyi, atmosferi ve bulutları tarafından yayılan kızılötesi radyasyon spektrumu dahilinde belirli dalga boylarındaki radyasyonu emen ve yayan, atmosferin hem doğal hem de antropojenik gaz hâlindeki bileşenleridir. Bu özellikleri nedeniyle, sera etkisine neden olurlar. Su buharı (H2O), karbondioksit (CO2), nitröz oksit (N2O), metan (CH4) ve ozon (O3) başlıca sera gazlarıdır. Sera gazları olmadan, Dünya yüzeyinin ortalama sıcaklığı mevcut ortalama olan 15 °C yerine yaklaşık -18 °C olurdu.
Kuvaterner, jeolojide yaklaşık son 2,588 ± 0,005 milyon yıllık dönemi kapsayan, Uluslararası Stratigrafi Komisyonunun (ICS) kabul ettiği jeolojik zaman cetveline göre tanımlanmış, Senozoik Zaman'ın sonuncu bölümüdür. Neojen'in sonundan günümüze kadar devam eder. Gayriresmî "Geç Kuvaterner" kavramı, son 0,5–1,0 milyon seneyi kapsar.
Holosen, Kuvaterner devri içerisinde yer alan Pleistosen devrinin bitmesinden günümüze kadar sürmekte olan jeolojik devredir. Dönem Genç Buzul çağının bitmesiyle başlayan buzul durgun (interstadial) dönemine karşılık gelir. Adını Yunanca kelimeler olan ὅλος ve καινός sözcüklerinden alır ve "tamamen yeni" anlamına gelir.
Paleoklimatoloji, doğrudan ölçümlerin alınmadığı iklimlerin incelenmesidir. Araçsal kayıtlar Dünya tarihinin yalnızca küçük bir bölümünü kapsadığından, eski iklimin yeniden inşası, doğal çeşitliliği ve mevcut iklimin evrimini anlamak için önemlidir. Paleoklimatoloji, kayalar, tortular, sondaj delikleri, buz tabakaları, ağaç halkaları, içinde korunmuş verileri elde etmek için Dünya ve yaşam bilimlerinden çeşitli PROXY yöntemlerini kullanır. Vekilleri tarihlendirme teknikleriyle birleştirilen bu paleoiklim kayıtları, Dünya atmosferinin geçmiş durumlarını belirlemek için kullanılır.
Eksen eğikliği veya eğiklik, astronomide, bir nesnenin dönme ekseni ile yörünge düzlemine dik olan yörünge ekseni arasındaki açıdır; aynı şekilde, ekvator düzlemi ile yörünge düzlemi arasındaki açıdır ve yörünge eğiminden farklı bir kavramdır.
Milankovitch (Milankoviç) teorisi, 1. Dünya Savaşındaki gözaltı sürecinde Sırp jeofizikçi ve gök bilimci Milutin Milankoviç'in Dünya'nın hareketlerindeki değişikliklerin iklim üzerindeki kolektif etkilerini açıklamaya çalıştığı bir kuramıdır. Milankovitch; Yerkürenin devinimi, eksen eğikliği ve eksen kaymasındaki değişimlerin yörüngesel baskı ile birlikte Yeryüzündeki iklim oluşumlarını belirlemiş olduğunu matematiksel olarak teorize etmiştir.
Antarktika Buzul Çekirdiği Avrupa Projesi (EPICA) Antarktika'da bulunan derin buzul çekirdeği çok uluslu bir Avrupa delim projesidir. EPİCA; başkanlığı Prof. Dr. Heinrich Miller tarafından yürütülen, son 900,000 yıl içerisindeki iklim ve atmosfer değişiklikleri kayıtlarının elde edilebilmesini amaçlayan Avrupa Bilim Vakfı ve Avrupa Komisyonu arasında bir ortaklık çalışmasıdır. Avrupa Bilim Vakfı, Rusya ve Avrupa Birliği Üye ve İşbirliği ülkeleri arasında karşılıklı bilimsel, teknolojik ve yenilik işbirliği genişletme kuruluşu olarak tanımlanmaktadır ve 29 Avrupa ülkesinden 66 üye organizasyonu bulunmaktadır. Proje Antarktika'da iki buzul çekirdeğinin delinmesi ve incelenmesiyle Grönland Buzul Çekirdeği Projesi (GRIP) ve Grönland Buzul Örtüsü Projesi (GISP) adı verilen karşılıklı projeleri arasında karşılaştırma yapılmasını amaçlamaktadır. Bu kayıtların değerlendirilmesi, son buzullaşma dönemi boyunca gerçekleşen doğal iklim değişebilirlikleri ve hızlı iklim değişiklikleri mekanizmaları hakkında bilgi sağlayacaktır.
Eridanos, günümüzde Baltık Denizi'nin bulunduğu yerde bir zamanlar akmakta olan bugün ortadan kalkmış bir eski dönem ırmağıdır. Bu ırmağın drenaj sistemi daha çok Baltık Irmağı Sistemi olarak bilinmektedir. Eridanos isimlendirmesi Antik Yunan'daki mitolojik Eridanos'tan esinlenilerek verilmiştir.
Kuvaterner'de İklim Değişmeleri'ne ve Kuaterner'de görülen iklim bilgilerine paleoklimatoloji verilerini kullanarak ulaşalır. Kuaterner, içinde bulunduğumuz zamandan 2.58 milyon yıl önce başlamış olan ve hala devam eden jeolojik devirdir. Paleoklimatoloji; tüm dünya tarihi ölçeğinde yapılan iklim değişiklikleri çalışmasıdır. Öncelikle kaya tortuları, buz tabakaları, mercan kabukları ve fosillerin içinde korunmuş verileri elde etmek için dünya ve yaşam bilimleri çeşitli yöntemler kullanır; daha sonra bu verileri dünyanın çeşitli iklim bölgelerinde atmosferik sistemin son durumlarını belirlemek için kullanır.
Erken Dryas Devri,, son Buzul Maksimumunun (LGM) 20.000 BP civarında geri çekilmeye başlamasından sonra kademeli iklim ısınmasını geçici olarak tersine çeviren geç buzullar arası dönemden sonra buzul koşullarına geri dönmesidir. Bir gösterge cinsi olan Alp-tundra kır çiçeği Dryas octopetala'nın adını almıştır. Yaprakları bazen İskandinavya'nın göl çökelleri gibi geç buzul ve genellikle mineralojenik zengin çökellerde bol miktarda bulunur.
Holosen klimaitk optimum, günümüzden yaklaşık 5.000 ile 9.000 yıl önce gerçekleşen sıcak bir dönemdi. Aynı zamanda Altithermal, İklimsel Optimum, Holosen Megathermal, Holosen Optimum, Holosen Termal Maximum, Hypsithermal ve Orta Holosen Sıcak Dönemi gibi diğer birçok isimlerle bilinmektedir.
Pleistosen ya da Pleyistosen, genellikle halk dilinde Buz Devri olarak adlandırılan, yaklaşık 2.580.000 ila 11.700 yıl öncesini kapsayan jeolojik çağdır. Dünyanın en son tekrarlanan buzullaşma dönemidir. Pleistosen'in sonu, son buzul döneminin sonuna ve arkeolojide kullanılan Paleolitik çağın sonuna karşılık gelir. Pleistosen, Kuvaterner Döneminin ilk dönemi veya Senozoik Çağın altıncı dönemidir. ICS zaman ölçeğinde, Pleistosen üç aşamaya ayrılır. Bunlar;
Gelasiyen,
Kalabriyen,
Çibanyen Bu uluslararası alt bölümlere ek olarak, çeşitli bölgesel alt bölümler sıklıkla kullanılır.Pleistosen'i alt bölümlere ayırmak için çeşitli şemalar.
Buzul dönemi veya buzul aşaması, buzul çağında daha soğuk iklim ve buzul ilerlemeleri ile belirginleşen bir zaman aralığıdır. Buzullar arası dönem, buzul dönemleri arasında daha sıcak iklim koşullarına sahiptir. Son buzul dönemi yaklaşık 15.000 yıl önce sona erdi. Holosen Çağ günümüzde mevcut buzullar arası dönemdir.
Würm buzul veya Würm aşaması, literatürde genellikle Wurm şeklinde ifade edilir. "Wurm" Alp bölgesindeki son buzul dönemidir. Alplerin ötesine uzanan bölgenin içinde en büyük buzullaşmalarından en küçüğüdür. Pleistosen döneminin diğer buz çağlarının çoğu gibi, bir nehir, Würm içinde, Bavyera bir kolu olan Amper 'dir. Würm buzul çağı yaklaşık 115.000 ila 11.700 yıl öncesine kadar tarihlendirilebilir; kaynaklar, buzullar ve buzullar arasındaki uzun geçiş evrelerinin bu dönemlerin birine veya diğerlerine tahsis edilip edilmediğine bağlı olarak farklılık gösterir. Alphine'de yıllık ortalama sıcaklık Würm buzul çağı boyunca -3'ün altında olmuştur. Bu, vejetasyondaki değişikliklerden ve fasiyedeki farklılıklardan belirlenmiştir.
Klimatolojide 8,2 binyıl olayı, günümüzden yaklaşık 8.200 yıl önce meydana gelen küresel sıcaklıklarda ani bir düşüştür. Yaklaşık MÖ 6.200 ve sonraki iki ila dört yüzyıl boyunca sürdü. Holosen'de Nortgripiyen çağının başlangıcını tanımlar. Daha önce Genç Dryas soğukluğunda daha hafif, ancak ondan sonraki Küçük Buzul Çağı'ndan daha şiddetli olan 8,2 binyıl olayı, Holosen iklimsel optimum genel eğilimler için önemli bir istisnaydı. Olay sırasında, atmosferdeki metan konsantrasyonu, hemisferik ölçekte soğutma ve kurutma ile %15 emisyon azalması ile 80 ppb azalmıştır.
Buzullaşmanın zaman çizelgesi son 3 milyar yılda Dünya tarihinde beş veya altı büyük buz çağını içermektedir. Geç Senozoyik Buz Devri en son aşama olan 34 milyon yıl önce başladı Kuvaterner buzullaşma 2580000 yıldan beri sürüyor.
Aynı zamanda Orta Pleistosen Devrimi (MPR) olarak da bilinen Orta Pleistosen Geçişi (MPT), Kuaterner buzullaşması sırasında buzul döngülerinin temel bir değişimidir. Geçiş yaklaşık 1.25-0.7 milyon yıl önce Pleistosen döneminde gerçekleşmiştir. MPT’den önce buzul döngülerine düşük genlik, ince buz tabakaları ve eksenel eğimden kaynaklanan Milankoviç ile doğrusal bir ilişkide olan 41.000 yıllık periyodiklik hakimdi. MPT’den sonra iklimin uzun süre soğumasıyla güçlü asimetrik döngüler yaşandı. Ve kalın buz tabakaları oluştu, bunu aşırı buzul koşullarından sıcak buzullar arası döneme hızlı bir değişim izledi. Döngü uzunlukları ortalaması 100.000 yıldır fakat farklılık göstermektedir.
And-Sahra buzullaşması, Paleozoyik Zaman'da, Geç Ordovisiyen ve Silüriyen Dönemi arasında, yaklaşık 460 milyon yıl öncesinden 420 milyon yıl öncesine kadar, gerçekleşen bir buzullaşmadır. Bu dönemdeki ana buzullaşmanın daha önce yalnızca Hirnasiyen buzullaşmasından ibaret olduğu düşünülüyordu, ancak şimdi Darriviliyen hatta Floyen kadar erken bir tarihte başlayan, daha uzun ve kademeli bir olay olarak bilinmektedir. Bu buzullaşmanın kanıtları, Arabistan, Kuzey Afrika, Güney Afrika, Brezilya, Peru, Bolivya, Şili, Arjantin ve Wyoming gibi yerlerde görülebilir. İzotop verilerinden elde edilen kanıtlar, Geç Ordovisiyen'de tropikal okyanus sıcaklıklarının günümüze göre yaklaşık 5 °C olduğudur. Bu durum buzullaşma sürecine katkıda bulunan dikkate değer bir faktör olabilir.
Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır. Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir. Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.
