İçeriğe atla

Buyruk Han

Buyruk Han
Güney Naymanlar Han'ı
Hüküm süresi1198–1206
Önce gelenİnanç Bilge Han
Sonra gelenKuçluk
Ölüm1206
HanedanGüčügüt
Babasıİnanç Bilge Han
DiniNestûrîlik

Buyruk han, İnanç Bilge'nin küçük oğlu ve Tayang Han'ın erkek kardeşiydi.

Saltanat

Babasının ölümünden sonra, Altay Dağları'nın yakınında hüküm sürmek için bir grup Nayman ile ayrıldı. 1201'de Camuka'nın Gurkhan seçildiği kurultayda yer aldı.[1] Bir hikâyeye göre, Oyrat şefi Quduqa Bäki ile birlikte Cengiz'in ordusunda güçlü bir fırtına çıkarmak için bir jada veya "Gök gürültüsü taşı" kullandı. Ancak beklenmedik bir rüzgar fırtınayı Quduqa'da geri estirdiğinde büyülü hile geri tepti. Bu fırtınadan rahatsız olan Buyruk, ittifaktan ayrıldı ve Altay Dağları'nın güney tarafına çekildi.[2]

Kısa süre sonra, 1202'de, Soqoq-Usun nehri kıyısında (bugünkü Ulaangom'da ) Cengiz ile ittifak halinde Tuğrul liderliğindeki Keraitler tarafından saldırıya uğradı.[3] Hazırlıksız yakalanan Buyruk kaçtı ve Altay'ı geçerek Ulungur nehrine ulaştı. Buyruk'un generali Kökse Sabraq, Cengiz'den uzaklaşan Tuğrul'a saldırdı, Tuğrul'un oğlu Senggüm'ü yendi, bu sırada oğlunu ve karısını ele geçirdi.

Kaynakça

  1. ^ Rachewiltz (1 Ocak 2005). "The Secret History of the Mongols: A Mongolian epic chronicle of the thirteenth century Translated with a historical and philological commentary". Inner Asia. 7 (1): 125-132. doi:10.1163/146481705793647044. ISSN 1464-8172. 
  2. ^ The Secret History of The Mongols, §144
  3. ^ The Secret History of the Mongols: The Life and Times of Chinggis Khan (İngilizce). Routledge. 18 Ağustos 2005. s. 135. ISBN 9781135795566. 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Cengiz Han</span> Moğol İmparatorluğunun kurucusu ve ilk hükümdarı (1162–1227)

Cengiz Han,, Moğol İmparatorluğu'nun kurucusu ve ilk Kağanı olan Moğol komutan ve hükümdardır. Hükümdarlığı döneminde gerçekleştirdiği hiçbir savaşı kaybetmeyen Cengiz Han, dünya tarihinin en büyük askerî liderlerinden birisi olarak kabul edilmektedir. 13. yüzyılın başında Orta Asya'daki tüm göçebe bozkır kavimlerini birleştirip, bir ulus hâline getirerek Moğol siyasi kimliği çatısı altında toplamıştır. Cengiz Han, hükümdarlığı döneminde 1206-1227 arasında, Kuzey Çin'deki Batı Xia ve Jin Hanedanı; Türkistan'daki Kara Hıtay, Maveraünnehir; Harezm, Horasan ve İran'daki Harezmşahlar, Kafkasya'daki Gürcüler, Deşt-i Kıpçak'taki Rus Knezlikleri, Kıpçaklar ile İdil Bulgarları üzerine seferler yaptı. Bunların sonucunda Pasifik Okyanusu'ndan Hazar Denizi'ne ve Karadeniz'in kuzeyine kadar uzanan bir imparatorluk kurdu.

I. Hacı Giray, Kırım Hanlığı'nın kurucusudur. Hacı Giray, Cengiz Han'ın oğullarından Cuci'nin küçük oğlu Tokay Timur soyundan gelmekteydi.

<span class="mw-page-title-main">Usun</span> Halk

Usun ya da Wusun ya da Vusun,, Han Hanedanı döneminde yaşamış göçebe-yarı göçebe Türk veya Hint-Avrupa kökenli bir halk. Çin kaynaklarının aktardığına göre Çin'in kuzey batısında Yüeçiler'e yakın bir bölgede yaşamış, Yüeçiler tarafından yenilgiye uğratılınca MÖ 176 yıllarında Hiung-nu'ların egemenliğine girmiş, daha sonra İli Nehri ve Issık Göl bölgesine yerleşmiş ve en azından beş yüzyıl boyunca bölgedeki gücünü korumuştur.

<span class="mw-page-title-main">Moğol İmparatorluğu</span> 13. ve 14. yüzyılda hüküm sürmüş olan, tarihin bitişik sınırlara sahip en büyük kara imparatorluğu

Moğol İmparatorluğu, 13. ve 14. yüzyıllarda tarihin en büyük bitişik imparatorluğuydu. Doğu Asya'da bugünkü Moğolistan'da ortaya çıkan Moğol İmparatorluğu, en güçlü döneminde Japon Denizi'nden Doğu Avrupa'nın bazı bölgelerine kadar uzandı, kuzeye doğru Kuzey Kutbu'nun bazı bölgelerine kadar uzandı; doğuya ve güneye doğru Hint alt kıtasının bazı bölgelerine girdi, Güneydoğu Asya'yı istila etmeye çalıştı ve İran Platosu'nu fethetti; ve batıya doğru Levant ve Karpat Dağları'na kadar uzandı.

Töregene Hatun ya da Turakine Hatun,, kocası Ögeday'ın ölümünden oğlu Güyük'ün Han seçilmesine kadarki dönemde Moğol İmparatorluğu naibi.

<span class="mw-page-title-main">Buhara Emirliği</span>

Buhara Emirliği, Aştarhan hanedanı'nın son hanı olan Ebül Gazi zamanında, Muhammed Rahim Han yönetimindeki Moğol kökenli Mangıtlar tarafından kurulan Özbek devleti. Moğol kökenli ancak Cengiz Han soyundan olmayan Mangitler 1747'de Buhara'yı işgal ederek 1753'te Emirliğini ilan etmişti. Dönemin Orta Asya'nın töresine göre Cengiz Han soyundan gelmeyen Han olamadığı için 1756'de "Amīr al-Mu'minīn" unvanını kullanmıştı. Ve 1785 yılında Aştarhan hanedanının Buhara Hanlığını yok etmişti.

<span class="mw-page-title-main">Donşianlar</span>

Dongxianglar, Çin Halk Cumhuriyeti'nin 56 resmî etnik grubundan biri olan Müslüman Moğol azınlık halkıdır. Dongxiang ismi doğudaki köy halkı anlamındadır. 2000 yılında yapılan nüfus sayımında sayıları 513.805 bulan Dongxianglar 13. yüzyılda İslâm dinini benimsemişlerdir. Dongxianglar Gansu Eyaletinde Sincan Uygur Özerk Bölgesinde, Qinghai Eyaletinde ve Ningxia Özerk bölgesinde yaşarlar. Dongxiang dili Moğol-Altay dilleri dalına aittir.

<span class="mw-page-title-main">Börte</span> Moğol İmparatorluğunun kurucusu Cengiz Hanın ilk eşi

Börte, Moğol İmparatorluğu kurucusu Cengiz Han'ın birinci karısı. Hayatı hakkında çok az şey bilinmektedir. Çok genç yaşta evlendiği ve kaçırıldığı bilinir. Kocasının onu kurtarmak için verdiği karar, dünyayı fethetme yolundaki en önemli kararlardan birisidir. Dört erkek üç kız çocuk dünyaya getirmiştir. Dört oğlunun isimleri şöyledir; Cuci, Çağatay, Ögeday, Tuluy. Cuci isimli oğlu kaçırıldığı sırada doğmuştur çocuğunun kimden geldiği belli değildir fakat bu hiç üstelenmemiştir. Moğolcada Cuci misafir anlamına gelmektedir.

Barlaslar, Barlas Boyu veya Barlas Aşireti Orta Asya'da bulunan Türk veya Türkleşmiş, Moğol göçebe konfederasyonu ve Büyük Timur İmparatorluğu'nun yönetici boyu.

<span class="mw-page-title-main">Arık Böke</span> Cengiz Hanın torunu

Arık Böke ya da Arık Buka Moğol İmparatoru Cengiz Han'ın oğullarından Tuluy Han'ın oğlu. Büyük Han Möngke'nin ölümünün ardından kardeşleri Kubilay ve Hülagû seferde oldukları için kısa bir süre tahta çıkmıştır. Tahta kimin çıkacağının belirlenmesi için toplanan kurultayda 1260 yılında yapılan görüşmelerde rakip gruplar uzlaşmaya varamaz ve hem Kubilay, hem Arık Böke tahta geçer. Moğol İmparatorluğu, bu çekişme içinde üç yıl boyunca iç savaş yaşayacaktır. Savaşta Arık Böke gelenekçi Moğol prensleri tarafından desteklenirken Kubilay Kuzey Çin ve Mançurya prensleri tarafından desteklenir.

<span class="mw-page-title-main">Alâeddin Muhammed</span>

Alaaddin Muhammed Harezmşah Harezmşahlar Devleti'nin 1200-1221 döneminde Harezmşah unvanı ile hükümdarı idi. Saltanatının başında Büyük Selçuklu Devleti'nin çökmesi nedeniyle geniş topraklar elde etmiştir. Fakat sonradan Cengiz Han hükümdarlığı altında genişlemeye başlayan Moğollar ile savaşmak zorunda kalmıştır. Moğol orduları Harezmşah ülkesini talan ve harap edip halkına büyük zayiat verdirmişlerdir. Alaaddin Muhammed Harezmsah Moğol ordularına yenildi ve sonunda onlar tarafından kovalanıp Hazar Denizi üzerinde bir adaya saklandı ve 1221'de bu adada öldü.

<span class="mw-page-title-main">İndus Muharebesi</span> Harezmşah Devletinin yıkılmasına neden olan savaş

İndus Muharebesi Harezmşahlar Devletinin son sultanı Celaleddin Harezmşah ile Cengiz Han arasında İndus Nehri yakınlarında 1221 yılında yapılan savaştır. Cengiz Han komutasındaki Moğol ordusu, tüm Harezmşah ordusunu yok etmiş, Celaleddin'in ise kaçmasına izin vermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Tuğrul Han</span> Kerait Hanı

Tuğrul Han, veya Ong Han, diğer bir unvanı da Wang Han'dır. Daha sonraları Cengiz Han olarak bilinecek Temuçin'in babası Yesügey'in kan kardeşidir (anda). Temuçin'in ilk yıllarında Temuçin'e yardımcı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Höelin</span>

Höelin sonraları Cengiz Han olarak anılacak olan Temuçin'in annesi ve Moğol kabile şefi Yesügey'in eşi.

<span class="mw-page-title-main">Harezmşahlar’ın Moğollar tarafından istilası</span>

Harezm'in Moğol istilası 1219 ile 1221 yılları arasında gerçekleşti, Cengiz Han komutasındaki Moğol İmparatorluğu birlikleri Orta Asya'daki Harezmşahlar Devleti topraklarını işgal etti.

<span class="mw-page-title-main">Levant’ın Moğollar tarafından istilası</span> Suriyenin Moğol istilası (1260-1263)

1240'lı yıllardan itibaren Moğollar, Suriye'yi defalarca işgal ettiler veya bu yönde girişimleri olmuştur. Çoğu başarısız olmuş, ancak 1260 ve 1300'de Halep ve Şam'ı ele geçirerek ve Eyyubi hanedanını yok ederek bir miktar başarı elde etmişlerdir. Moğollar, başta Mısır Memlükleri olmak üzere bölgedeki diğer güçler tarafından her seferinde aylar içinde geri çekilmek zorunda bırakılmışlardır. 1260 sonrası çatışma Memluk-İlhanlı Savaşı olarak tanımlanır.

Tayang Han Naymanlar'ın kağanıydı. Moğolların Gizli Tarihi'ne göre, fiziksel olarak çok zayıf doğdu ve babası İnanç Bilge Han oğlunun yetişkinliğe kadar hayatta kalacağına inanmıyordu, bu nedenle kendisine Torluq Tayang ismi verildi.

<span class="mw-page-title-main">Cengiz Han'ın yükselişi</span>

Cengiz Han'ın yükselişi, 1162'de Temuçin olarak doğumundan, Moğol reislerinden oluşan bir meclis olan Kurultay tarafından kendisine "Evrensel Hükümdar" anlamına gelen "Cengiz Han" unvanının verildiği 1206 yılına kadar olan olayları kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Kasar (Cengiz Han'ın kardeşi)</span>

Kasar, Cengiz Han'ın üç erkek kardeşinden biriydi. Câmiu't-Tevârîh'e göre asıl adı Jo'chi idi ve cesaretli biri olduğundan dolayı Kasar (Khasar), yay kullanımı konusunda yetenekli olduğu için de Habutu Kasar lakabını aldı.

<span class="mw-page-title-main">Moğol halkları</span> Wikimedia anlam ayrımı sayfası

Moğol halkları, Moğolca ve ilgili dilleri konuşan Kuzey Asya ve Doğu Asya'da yaşayan etnik gruplardır. Moğol halkları, Moğolistan, Çin'in İç Moğolistan bölgesi, Rusya'nın Buryatya ve Kalmukya bölgeleri gibi çeşitli coğrafyalarda bulunur. Ayrıca, diğer bazı Moğol halkları da Afganistan ve Pakistan'da yaşamaktadır.