İçeriğe atla

Butaul

Butaul ("Buta'nın oğlu" anlamına gelen Buta-ul olarak da yazılır)[1] 1799 yılında Banat'ın kuzeyindeki Sannicolau Mare'de bulunan altın eserler hazinesinde yer alan bir yazıtta adı geçen bir isimdir. Yazıtın çeşitli yorumlarına göre, Butaul bir tür yerel şef olan župan idi.[2]

Yazıt

Buta-ul ve Buyla, hazinede bulunan kaplardan birinin üzerindeki bir yazıtla korunan isimlerdir. Yazıt Yunan alfabesiyle yazılmıştır ve şöyledir:

BOYHΛA.ZOAΠAN. TEKNİK. ΔYΓΕTOIΓH.BOYTAOYΛ. ZΩAΠAN. TAΓPOΓH.HTZIΓH.TAICH
(Çevriyazım: bouēla zoapan tesē dygetoigé boutaoul zōapan tagrogē ētzigē taisē).[3]

Yazıtın dili bilinmemektedir. Yazıtın anlamı konusunda bir fikir birliği bulunmamakla birlikte, Buta-ul ve Buyla'nın bir Türk dilinden kişisel isimler olduğu ve her ikisinin de župan unvanına sahip olduğu tespit edildiği konusunda genel bir anlaşma vardır. Eserlerin üzerinde bulunan diğer çok kısa yazıtlar runiform bir yazı tipindedir ve Türk dilinde olması da muhtemeldir, ancak bunlar çok kısadır ve deşifre edilmemiştir.[4]

yorumlar

Çeşitli kaynaklar yazıtın farklı yorumlarını sağlamıştır. Bazı görüşlere göre yazıt, yerel liderlerinin Türkçe adları ve Slav unvanları olan bir halk tarafından yazılmıştır.[5] Diğer görüşlere göre ZOAΠAN formu "čaban" olarak okunabilir, yani BOYTAOYΛ. ZΩAΠAN, "Çaban soyundan Buta'nın oğlu" anlamına gelir.[6]

Sırp tarihçi Milan Tutorov'a göre Buta-ul tarafından yönetilen bölge.[7]

Bir yoruma göre Buyla, Tisa'nın iki Getae topraklarının büyük dükü iken Buta-ul, Tisa'nın Tagro ve Etzi topraklarının dükü idi.[8] Diğer yoruma göre Župan Buila (Buyla) Dügetoigi prensi iken, Büyük Župan Butaul Tagrogi ve Itschigi (Utschugi) prensiydi.[8] Başka bir yorum, Butaul'un Tisa halkları olan Tagroges, Iazyges'in župan'ı olduğunu belirtir.[9]

Tutorov'a göre, Buta-ul, geleneksel bir Slav hükümdarının unvanı olan " büyük župan" olan bir Avar soylusuydu.[7] Tutorov ayrıca, Groß Sankt Nikolaus Hazinesi'nin, 796'da Frank hükümdarı Charlemagne'nin oğlu Pippin'in ordusuyla birlikte Tisa nehri yakınlarındaki Avar kağanlığının merkezine girmesiyle Buta-ul tarafından gömüldüğünü tahmin ediyor.[7] Buta-ul'un, hazineyi sadece yarım metre derinliğe gömüldüğü için, Frank ordusu gelmeden önce acele ile gömüldüğü tahmin edilmektedir.[7][7]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "Acta linguistica Academiae Scientiarum Hungaricae, Том 21, Magyar Tudományos Akadémia, 1971, page 37". 6 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2021. 
  2. ^ "From Daēnā to Dîn: Religion, Kultur und Sprache in der iranischen Welt; Festschrift für Philip Kreyenbroek zum 60. Geburtstag, Christine Allison, Anke Joisten-Pruschke, Antje Wendtland, Otto Harrassowitz Verlag, 2009, page 5". 6 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2021. 
  3. ^ Francis Dvornik, "Deux inscriptions gréco-bulgares de Philippes", Bulletin de correspondance hellénique, 1928 Vol. 52 no. 52, pp. 125–147, accessed Oct. 10, 2011
  4. ^ András Róna-Tas, Hungarians and Europe in the early Middle Ages (Central European University Press, 1999; 963-9116-48-3), pp. 131–132 6 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  5. ^ "Hungarians and Europe in the early Middle Ages: an introduction to early Hungarian history, András Róna-Tas, Central European University Press, 1999, page 132". 6 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2021. 
  6. ^ "Linguistica, Том 27, Raziskovalna skupnost Slovenije, 1987, page 121". 6 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2021. 
  7. ^ a b c d e Milan Tutorov, Banatska rapsodija – istorika Zrenjanina i Banata, Aurora, Novi Sad, 2001, pages 164–165.
  8. ^ a b "Die Inschriften des Schatzes von Nagy-Szentmiklós, Robert Göbl, András Róna-Tas, Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, 1995, page 19". 6 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2021. 
  9. ^ "Geschichte des Osmanischen reiches, Joseph Hammer-Purgstall (Freiherr von), C. A. Hartleben, 1828, page 726." 6 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2021. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Buta-ul ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hunlar</span> MS 4-6. yüzyıllar arasında Avrasyada yaşamış göçebe halk

Hunlar, MS 4-6. yüzyıllar arasında Orta Asya, Kafkaslar ve Doğu Avrupa'da yaşayan göçebe bir halktır. İlk olarak Volga'nın doğusunda, o zamanlar İskitya'nın bir parçası olan bir bölgede yaşadıkları tahmin edilmektedir. MS 370 yılına gelindiğinde Hunlar Volga bölgesine varmış ve 430 yılına gelindiğinde ise Avrupa'da kısa ömürlü de olsa geniş bir hakimiyet kurmuşlardır. Gotları ve Roma sınırları dışında yaşayan diğer birçok Cermen halkını fethetmiş ve diğerlerinin Roma topraklarına kaçmasına neden olmuştu. Hunlar, özellikle Attila döneminde Doğu Roma İmparatorluğu'na sık ve yıkıcı baskınlar yaptılar. 451'de Hunlar, Batı Roma eyaleti Galya'yı işgal ettiler ve burada Katalonya Tarlaları Savaşı'nda Romalılar ve Vizigotlardan oluşan birleşik bir orduyla savaştılar ve 452'de İtalya'yı işgal ettiler. 453'te Attila'nın ölümünden sonra Hunlar Roma için büyük bir tehdit olmaktan çıkmış ve Nedao Savaşı'ndan sonra imparatorluklarının çoğunu kaybetmişlerdir (454?). Hun isminin varyantları Kafkasya'da 8. yüzyılın başlarına kadar kaydedilmiştir.

Tūnyokuk, Göktürk Kağanlığının yabgusudur. "Aşina" ailesinin akrabalarından Göktürk "Aşide" ailesindendir. Göktürkler ve diğer Türk göçebe imparatorluklarının kurucusu ve yönetenleri, Aşina sülalesindendir.

<span class="mw-page-title-main">Macarca</span> Macaristanın resmi dili

Macarca (kendi dilinde

<span class="mw-page-title-main">Eski Türk yazısı</span> Türk dillerinin yazılması için kullanılmış ilk yazı düzeni

Orhun, Göktürk ya da Köktürk alfabesi, Göktürkler ve diğer erken dönem Türk kağanlıkları tarafından kullanılmış, Türk dillerinin yazılması için kullanılmış ilk yazı sistemlerinden biridir. Alfabe, 4'ü ünlü olmak üzere 38 damga (harf) içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Avar Kağanlığı</span> Avrasyada, Panonya ve Erdelde egemen olmuş Türk kağanlığı

Pannonya Avarları, genellikle çeşitli kökenlerden gelen birkaç Avrasya göçebe grubunun ittifakı olarak kabul edilir. Genetik çalışmalar Avarların Kuzeydoğu Asya halkı olduğunu ve çoğunlukla Altay Dağları, Moğolistan ve Mançurya'daki Amur Nehri bölgesinden günümüz insanlarına benzediğini göstermektedir.

Hunca, Avrupa Hun İmparatorluğu'ndaki Hunlar tarafından M.S. 4. ve 5. yüzyıllarda konuşulmuş ölü bir dil veya dil dönemidir. 5. yüzyılda yaşamış Romalı tarihçi ve diplomat Priskos'un çalışmaları Avrupa Hun İmparatorluğu'nun çok uluslu olduğunu ve Huncanın Gotlar gibi devleti oluşturan diğer kavimlerin dilleri ile beraber konuşulmuş olduğunu ortaya koymaktadır. Protodili Asya Huncasıdır.

Avarlar,, Yunanca: Άβαροι, Ουαρχωννιται, bir tür zırh; Rusça: О́бры, Latince: Avari) 6. yüzyılın başlarında batıya doğru göçerek Orta ve Doğu Avrupa'da görünmeye başlayan ve Büyük Macaristan Ovası'na yerleşerek Avar Kağanlığı'nı kurmuş 9. yüzyıla kadar ayakta kalan, nüfusunun kökeni Türk olduğu bilinen savaşçı bir topluluktur. Bazı görüşler Avarların Prototürk kökenli olduğunu kabul eder. Avarlar çok yüksek örgütlenmiş ve çeşitli güçlü göçebelerden oluşan, Türk çekirdek soylu göçebelerden bir ana hükmedeni (Kağan) olan bir birliktir. Avarlara ilişkin bilgiler Teofilaktos Simokates, Menandros Protektor ve Efesli İoannes gibi Bizans kaynakları ile Fredegara Günlükleri ve Pavel Diakon gibi Frank kaynaklarında bulunmaktadır. Avar sözcüğünün kaynağı ise tam olarak bilinmemektedir.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Bulgar Hanlığı</span> 7. yüzyılda var olmuş bir Türk hanlığı

Büyük Bulgar Hanlığı, Latince: Patria Onoguria ), adlarıyla da bilinen, Onogur Ön Bulgarlarının Göktürklerin yıkılması ve Avarların zayıflamasıyla batı Pontus-Hazar bozkırında oluşturduğu 7. yüzyıldan kalma Göçebe bir imparatorluktur.

<span class="mw-page-title-main">Antalar</span>

Antalar, 6. yüzyılın alt Tuna ve Kuzeybatı Karadeniz bölgesinde var olan erken bir Slav kabilesi devletiydi. Arkeolojik Penkovka kültürüyle sıklıkla bağlantılıdırlar.

<span class="mw-page-title-main">Aşina</span> Boy

Aşina, Türk veya Kök Türk bir Göktürk soyu, Göktürk Kağanlığı'nın kurucu boyudur. Efsaneye göre Aşina soyu bir dişi kurttan türemiştir.

<span class="mw-page-title-main">András Róna-Tas</span>

András Róna-Tas, Széchenyi ödüllü Macar dilbilimci, oryantalist, öğretim üyesi, Macar Bilimler Akademisi üyesi. Eski Macar Tarihi, Tibetistik, Türkoloji ve Mongolistik bilimlerinin ünlü araştırmacısı. Macarların Türk dili ve kültürü ile ilişkisinin araştırılmasına büyük katkısı oldu. 1990-1992 yılları arası József Attila Üniversitesi Rektörü.

<span class="mw-page-title-main">Macar mitolojisi</span>

Macar mitolojisi, efsaneleri, masalları, olağanüstü öyküleri, insanüstü varlıkları ve tanrıları içeren bir anlatılar ve derlemeler bütünüdür.

<span class="mw-page-title-main">Kuber</span> Ön Bulgar lider

Kuber, Aziz Dimitrios'un Mucizeleri adlı esere göre 670'li yıllarda hüküm sürmüş Ön Bulgar liderdir. Ataları, onun egemenliğinden yaklaşık 60 yıl önce Avarlar tarafından Doğu Roma'dan Pannonia'daki Sirem bölgesine göç ettirilmiş Hristiyanlaşmış Ön Bulgarlardı. Bilimsel bir kurama göre, Kubrat'ın oğlu, İşbara'nın kardeşi ve Tuğluk uruğunun bir üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Altun Tamgan Tarkan Yazıtı</span>

Altun Tamgan Tarkan Yazıtı, İhe Ashete Yazıtı ya da Höl Asgat Yazıtı, 1891 yılının ağustos ayında Rus bilim insanı N. P. Levin tarafından bulunmuştur. Yazıt Nikolay Yadrintsev, Vasili Radlof, Hüseyin Namık Orkun vb. birçok bilim insanı tarafından incelenmiş ve estampajları çıkarılmıştır. Altun Tamgan Tarkan Yazıtı, Moğolistan'n Bulgan aymagının Mogod sumunda, Tülee Uul Dağı'nın batısında kalan Asgatan Höndiy bölgesindeki Asgat Vadisi'nde bulunmaktadır. Altun Tamgan Tarkan Yazıtı, Koşo Saydam Gölü'nde bulunan Orhun Yazıtları'nn yaklaşık olarak 53 km kuzeydoğusunda bulunmaktadır.

Mauricius'un Balkan seferleri, Doğu Roman (Bizans) imparatoru Mauricius tarafından Doğu Roma İmparatorluğu'ndaki Balkan eyaletlerini Avarlardan ve Slavlardan korumak amacıyla yürütülen bir dizi askeri seferlerdir. Mauricius, I. Anastasius hariç, Geç Antik Çağ'da belirlenen Balkan politikalarını uygulamak için elinden gelenin en iyisini yapan tek Doğu Roma imparatorudur, kuzey sınırının barbar eylemlerine karşı güvenliğine dikkat etti. Egemenliğinin ikinci yarısında Balkan seferleri Mauricius'un dış politikalarının odağıydı, çünkü 591 yılında Sasani İmparatorluğu ile yapılan 591'de verilen tatmin edici barış antlaşması, deneyimli birliklerini Pers cephesinden bölgeye kaydırmasını sağladı. Roma çabalarının yeniden odaklanması kısa sürede sonuç verdi: 591'den önceki sık sık yaşanan Roma başarısızlıkları sonrasında bir dizi başarı sağlandı.

<span class="mw-page-title-main">Árpád</span> Büyük Macar Prensi

Árpád , 9 ve 10. yüzyılların başında Macar kabileleri konfederasyonunun başı. Macarların kutsal hükümdarı (kende) veya askerî lideri (gyula) olarak görev yapmış olabilir. Farklı kaynakların çelişkili bilgiler vermesinden ötürü hayatına dair çoğu detay tarihçiler arasında tartışmalıdır. Bu çelişkilere rağmen Macarların çoğu onu "ülkemizin kurucusu" olarak anar ve Macarların Karpat Havzası'nı ele geçirmesinde Árpád'ın önemli rolü, daha sonraki bazı tarihi kayıtlarda vurgulanmıştır. Árpád ile başlayan hanedanlık, 1301 yılına kadar Macaristan Krallığı'nı yönetmiştir.

Kanasubigi, muhtemelen Kanas Ubigi ya da Kanas U Bigi olarak okunur, Ön Bulgarlar'ın erken dönem hükümdarlarının bir unvanı.

<span class="mw-page-title-main">Macar Kabileleri</span>

Macar kabileleri veya Macar boyları, Ural Dağları bölgesinden gelen bu klanlar 9. yüzyılın sonlarında Karpat Havzası'nı işgal edene ve ardından Macaristan Prensliği'ni kurana kadar, Macarların yaşadığı temel siyasi birimlerdi.

<span class="mw-page-title-main">Nagyszentmiklós Hazinesi</span> Hazinenin, Peçeneklere ait olduğu düşünülmektedir

Nagyszentmiklós Hazinesi, Nagyszentmiklós yakınlarında 1799 yılında bulunan toplam 9.945 kg ağırlığındaki 23 erken ortaçağ altın kapların önemli bir hazinesidir. Kazıdan sonra hazine Habsburg Monarşisinin hanedan başkenti Viyana'ya devredildi. O zamandan beri, orada kalıcı olarak Kunsthistorisches Müzesi'nde sergilenmektedir.

Yula, Müslüman ve Bizans kaynaklarına göre 9. ve 10. yüzyıllarda Macar kabile federasyonunun liderlerinden birinin ve sıralamada ikinci olanın ünvanıydı. En eski Macar kaynaklarında ünvan adı yalnızca kişisel ad olarak kaydedilir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.