İçeriğe atla

Burtaşlar

Burtaşlar (Rusça: Буртасы, Burtasy; Çuvaşça: Пăртассем, Părtassem; Tatarca: Бортаслар), Orta Çağ'da Hazar Denizi'nin kuzeyindeki bozkır bölgesinde (Rusya Federasyonu'nun modern Penza Oblastı, Ulyanovsk Oblastı ve Saratov Oblastı) yaşayan belirsiz etnik-dilsel bağlılığa sahip bir kabileydi. Hazarlara tabi idiler.

Tarihi

Burtaşlar, Hazarlar döneminde Yahudiliğe geçmişti ve 13. yüzyılda Yahudiliğe bağlılıklarını sürdürüyorlardı.[1]

“ Yahudi olduğu söylenen Burtaşlar her yerde başlarını tıraş ediyorlar. „

—Plano Carpini[2]

1380'de Don Nehri yakınlarındaki büyük bir Moğol-Rus savaşında Moğolların safında yer aldılar.[1] 1380'lerde veya daha önce en azından bir kısmı Temnikov Hanlığı'na yerleşti.[3] Burtaş etnik grubunun Tatarca konuştuğu da tartışmalıdır.[4]

Etnik kimlik

Burtaşların etnik kimliği tartışmalıdır. Bir görüşte, Burtaşların Ural kabile konfederasyonu olan ve bu nedenle belki de modern Mokşa halkının ataları olduğuna dair teorileri içermektedir.[5][6]

Bazı bilim adamları, Burtaşların Türkçe konuştuklarını ve Volga Bulgarlarıyla etnik olarak akraba olduklarını iddia etmektedir.[7][8] Bunun yanında Arap tarihçi ve coğrafyacı Mesûdî Burtaşların bir Türk kavmi olduğundan söz eder.[9]

A. E. Alikhova ve Gren gibi bazı Sovyet ve modern Rus tarihçileri, Burtaşları Çeçenlerle ilişkilendirir ve komşuları Avarların onlara "Burti" diye adlandırdığını kaydeder.[10]

Sosyal Yaşam ve Kültür

Arap-İran coğrafyacıları Burtaşların kültürü hakkında fazlasıyla bilgi verir.

İranlı coğrafyacı İbn Rusteh "el-A 'Jak el-nefise" adlı kitabında Burtaşlar hakkında şunları yazdı:

"Cesur ve kahraman kişilerdir. Dinleri Oğuzların dinine benzer. Parlak, güzel manzaralı ve cüsselidirler. İçlerinden biri diğerine haksızlık, zulm eder veya yaralarsa yaralanan veya haksızlığa uğrayan intikamını almadıkça aralarında sulh üzerine anlaşma ve birlik sağlanamaz. Aralarından bir kız buluğa erince babasının emri altından çıkar (ona itaati bırakır), istediği erkeği seçer, gelip babasından kendisini istemesini sağlar. Bu erkek gelip onu babasından ister. Babası da kızını onunla evlendirir. Burtaşlar deve ve sığır yetiştirirler, çok miktarda bal üretirler. Mallarının (paralarının) çoğu sincap derisidir. Burtaşlar iki sınıftır: Bir kısmı ölülerini yakarlar, bir kısmı ise gömerler; Onlar ovada otururlar. Ormanlarının çoğu Kayın Ağacıdır. Tarlaları vardır. Mallarının çoğu bal, sincap derisi ve yün (kürk) dür."[11]

Fars asıllı Gerdizi ise "Zeyn el-alıbar" adlı eserinde:

"Burtaşlar iki sınıftır. Bir kısmı ölülerini yakarlar, diğer kısmı ise mezara gömerler. Bunların ziraat sahaları vardır Malları boldur. Elbiseleri kakum derisindendir. Başlarına külah giyip etrafına sarık sararlar."[12]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b Michael Shterenshis. Tamerlane and the Jews, Routlege, London and New York, 2013. P. 18 6 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  2. ^ The texts and versions of John de Plano Carpini and William de Rubruquis, as printed for the first time by Hakluyt in 1598, together with some shorter pieces; edited by C. Raymond Beazley by Hakluyt, Richard, 1552?-1616; Beazley, C. Raymond (Charles Raymond), 1868-1955; Giovanni, da Pian del Carpine, Archbishop of Antivari, d. 1252; Ruysbroek, Willem van, 13th century
  3. ^ Akchurin M.M. Burtasy v dokumentakh XVII veka [The Burtases in the Documents of the 17th century]. Etnologicheskie issledovaniya v Tatarstane [Ethnological Research in Tatarstan]. Pod red. G.F. Gabdrakhmanovoy, G.I. Makarovoy, R.K. Urazmanovoy. Issue VI. Kazan, Sh.Marjani Institute of History of Tatarstan Academy of Sciences Publ., 2012, pp. 43–48. (In Russian)
  4. ^ "Burtashi: ethnic group mentioning in autogear.ru blog". 6 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2022. 
  5. ^ Брасос — Веш. — М. : Советская энциклопедия, 1971. — 600 с. — (Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров ; 1969—1978, т. 4).
  6. ^ Новосельцев А. П. Хазарское государство и его роль в истории Восточной Европы и Кавказа, гл.2, прим.96. 1 Mart 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., гл.4 прим. 186—187. 5 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  7. ^ Халиков, А. Х. К вопросу об этнической территории буртасов во второй половине VIII — начале Х вв. //Советская этнография. No. 5.1985. — С. 161—164
  8. ^ Пензенская Энциклопедия Архивная копия retrieved 16. Dez. 2008 at Wayback Machine
  9. ^ el-Mesûdî. Kitabu't-Tenbih. s. 62. Burtaşlar, Harezm toprakları ile Hazar krallığı arasında yaşayan ve Hazar'a bağlı büyük bir Türk milletidir. 
  10. ^ "Chechen-Bulgar contacts". 11 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  11. ^ Ramazan Şeşen. İslâm coğrafyacılarına göre Türkler ve Türk ülkeleri. s. 37. 
  12. ^ Ramazan Şeşen. İslâm coğrafyacılarına göre Türkler ve Türk ülkeleri. s. 83. 

Konuyla ilgili yayınlar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kumuklar</span> Türk etnik grubu

Kumuklar, veya Kumuk Türkleri, Dağıstan, Çeçenya ve Kuzey Osetya'nın yerlisi bir Türk halkıdır Kuzey Kafkasya'daki Türkler arasında en kalabalık olanlardır. 1930'lara kadar Kuzey Kafkasya halkları arasında Kumukça lingua franca olarak kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kırım Tatarları</span> Türklerin kıpçak kolundaki topluluk

Kırım Tatarları ya da Kırımlılar, anayurtları Karadeniz'in kuzeyindeki Kırım yarımadası olan Türkî halktır. 1783'te Kırım Hanlığı'nın Rusya tarafından ilhak edilmesiyle birlikte Osmanlı Devleti'ne zorunlu göçe tabi tutulmuşlar ve kendi vatanlarında azınlığa düşmüşlerdir. SSCB döneminde Stalin'in emriyle 18 Mayıs 1944'te sürgüne uğrayarak nüfuslarının yarısını yitirmişlerdir. SSCB'nin yıkılmasıyla sürüldükleri topraklardan Kırım'a geri dönmeye başlayan halk, Ukrayna'nın ana Müslüman unsurunu oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Tataristan</span> Doğu Avrupa ve Kuzey Asyada yer alan federe yapı

Tataristan Cumhuriyeti, Rusya'ya bağlı ve Volga Federal Bölgesi'nin coğrafi sınırları içinde bulunan federal yapıdır. Rusya Federasyonu 2010 yılı nüfus sayımına göre 3.786.488 nüfusu ve 67.836 km2 alanı olan petrol ve maden zengini devlettir.

<span class="mw-page-title-main">Dağıstan</span> Rusyaya bağlı özerk ülke

Dağıstan, resmî adıyla Dağıstan Cumhuriyeti, Doğu Avrupa'nın Kuzey Kafkasya kısmında, Hazar Denizi kıyısında bulunan Rusya'ya bağlı, özerk bir cumhuriyettir. Kuzey Kafkasya Federal bölgesinin bir parçasıdır ve Büyük Kafkas Dağları'nın kuzeyinde konumlanır. Rusya'nın en güneyinde yer alan Dağıstan, güney ve güneybatıda Gürcistan ve Azerbaycan ile, batı ve kuzeyde Rusya'ya bağlı cumhuriyetler olan Çeçenistan ve Kalmukya ile kuzeybatıda ise Stavrapol Krayı ile sınır komşusudur. Mahaçkale, başkenti ve en büyük kentidir. Diğer büyük kentleri ise Derbent, Kizlyar, İzberbaş, Kaspiysk, Buynaksk'tır.

<span class="mw-page-title-main">Çuvaşça</span> Türk dili

Çuvaşça, Rusya'nın orta kesiminde, Ural Dağları’nın batısında konuşulan çağdaş dönem Türki dillerden biridir. Türk dillerinin Ogur-Bolgar grubu öbeğinden varlığını korumuş tek dilidir. Çuvaşça, Çuvaşların anadili ve Çuvaşistan’ın resmî dilidir. Yaklaşık iki milyon kişi tarafından konuşulur. 2002 verilerine göre Çuvaşistan’da bu dili konuşan nüfusun % 92 etnik olarak Çuvaş, % 8’i ise başka etnik kökenlidir. Çuvaşça, okullarda eğitim dili olmasına ve medyada kullanılmasına karşın, Rusçanın yaygın kullanımından dolayı tehlike altında olan bir dildir.

<span class="mw-page-title-main">Karaçaylar</span> Kafkasya’da yaşayan Kıpçak kökenli Türki halk

Karaçaylar veya Karaçaylılar, çoğunluğu Rusya'ya bağlı Karaçay-Çerkesya'da yaşayan bir Türk halkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Arçura</span> Çuvaş ve Türk-Tatar mitolojisinde ormanlarda yaşayan kötücül bir varlık

Arçura - Türk ve Çuvaş mitolojisinde Orman İyesi. Arçuray olarak da söylenir.

<span class="mw-page-title-main">Hazar Kağanlığı</span> Musevi Türk devleti

Hazar Kağanlığı ya da kısaca Hazarlar, 7. ve 11. yüzyıllar arasında; Hazar Denizi'nin çevresinde; Van Gölü'nden, Karadeniz kıyılarından, Kiev'e; Aral Gölü'nden, Macaristan'a kadar olan geniş topraklarda hüküm sürmüş, Doğu Avrupa'da yerleşik bir Türk devletidir. Hazar kelimesi, gez(mek) anlamına gelen kaz- kökünden türemiştir. Ka-zar; gezer yani serbest dolaşan, bir yere bağlı olmayan anlamına gelmektedir. Hudūd al-'Ālam adlı esere göre, Hazar kağanları Ansa' sülalesindendir ve Orta Asya'dan gelmişlerdir. Hazarların bir süre Büyük Hun Devleti'ne bağlı kavimler arasında bulunmuş olmaları ihtimali vardır. 586'dan sonraki Bizans kaynaklarında Hazarlar, "Türkler" olarak geçmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Talış Hanlığı</span> Azerbaycan hanlığı

Talış Hanlığı, 1747-1826 yılları arasında hüküm süren Azerbaycan hanlıklarından biri.

<span class="mw-page-title-main">Zaporojya Kazakları</span> Dinyeper Nehrinin çağlayanlarının ötesindeki Zaporijya bölgesinde yaşayan Kazaklar

Zaporojya Kazakları veya kısaca Zaporojyalılar, Dinyeper Nehri'nin çağlayanlarının ötesindeki Zaporijya bölgesinde yaşayan Kazaklardı. Günümüzde Orta Ukrayna'da "Büyük Çayır" olarak bilinen bu bölge, Sovyet döneminde Kakhovka Reservuarı'nın suları altinda kalmıştır. Zaporijya Siçi 15. yüzyılda Lehistan-Litvanya Birliği'nden kaçan serfler ile hızla büyümüştü. Parlamenter sistemi olan, saygın bir siyasi varlık haline gelmişti.

<span class="mw-page-title-main">Sibirya Tatarları</span> Tatar topluluklarının bir kolu

Sibirya Tatarları Batı Sibirya'da tatarların etnik grubu, Türk halklarından biridir. Çoğunluğu Rusya içindeki Batı Sibirya’da yaşar.

<span class="mw-page-title-main">Azerbaycan kültürü</span>

Azerbaycan kültürü Azerbaycan'da yaşayan halkların ve Azerbaycan tarihinde yer alan devletlerin kültürü. Bölgede yaşanan siyasi ve askeri olaylar ve Azerbaycan'ın Doğu ve Batı arasında yerleşmesi kültürün gelişimini etkileyen temel faktörlerdir. Azerbaycan Doğu Avrupa ve Batı Asya'dadır ve Avrupa Konseyi üyesidir.

<span class="mw-page-title-main">Kuvandık Koridoru</span>

Kuvandık koridoru veya Orenburg koridoru – Orenburg Oblastı’nın Kuvandık bölgesini tanımlamak için şu iki anlamda kullanılan jeopolitik terim:

  1. Rusya’nın Avrupa ve Asya bölgelerini, bölgeyi nüfusun Rus etnik çoğunluğu ile bağlayan toprak parçası;
  2. Orenburg bölgesinin orta ve doğu bölgelerini birbirine bağlayan toprak parçası;
<span class="mw-page-title-main">Dirgen Ayaklanması</span>

Dirgen ayaklanması veya Kara Kartal İsyanı, günümüzde Tataristan'ın doğusu ve Başkurdistan'ın batısında kalan bölgede savaş komünizmi politikasına karşı Yeşil Ordu grupları tarafından gerçekleşen ayaklanma.

<span class="mw-page-title-main">Tarihi Başkurdistan</span>

Başkurdistan, Ufa ilçesinin Başkurt Ufa bölgesine dönüşümü sonucunda oluşan tarihi ve coğrafi bir bölgedir. Şu anda Başkurdistan Cumhuriyeti, Orenburg ve Çelyabinsk bölgeleri, Tataristan Cumhuriyeti'nin doğu kısmı, Udmurtya'nın güneydoğu kısmı, Perm bölgesinin güney kısmı, Sverdlovsk'un güneybatı kısmı, Kurgan'ın batı kısmı, Samara'nın kuzeydoğu kısmı ve Saratov'un doğu kısmı bu bölgede yer almaktadır.

Bilär, İdil Bulgarları'nda yer alan bir Orta Çağ kentidir. İdil Bulgarları'nın Moğol istilası'ndan önce ikinci başkentiydi. Günümüzde Tataristan'ın Alexeeyevsky Bölgesi'ndeki Maly Cheremshan'ın sol kıyısında yer almaktadır. Bilyarsk'a uzaklığı 50 km, Kazan'a uzaklığı ise 150 km'dir.

Oktay Abdülkerim oğlu Efendiyev, Azeri tarihçi, oryantalist ve profesördü. Tarih Bilimleri Doktoru ve Azerbaycan Millî İlimler Akademisi'nin Sorumlu Üyesi olan Efendiyev Azerbaycan Safevi Araştırmaları Okulu'nun kurucusu kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Mokşalar</span>

Mokşalar Fin-Ugor halklarının Volgaik koluna ait bir Mordvin etnik grubudur. Rusya Federasyonu'nda, çoğunlukla Volga Nehri ve Oka Nehri'nin bir kolu olan Mokşa Nehri yakınında yaşamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mansur Hanlığı</span>

Mansur Hanlığı 1380 tarihinde günümüz Ukrayna'nın kuzey doğusundaki Sumı Oblastı, Poltava Oblastı'nda Tatar ve Kuman boylarıi tarafından kurulan bir devletir. Hanlığın kurucusu Kuman'ların Kiyat boyundan olan Altın Orda komutanı Mamay'ın oğlu Mansur Han'dır. Glinski Hanedanı'nı kurmuş hanedanın adı ise hanlığın başkenti Glinski köyünden almıştır. Litvanya'daki Lipka Tatarları Mansur Hanlığının mirascısıdır.

<span class="mw-page-title-main">Giovanni da Pian del Carpine</span>

Giovanni da Pian del Carpine, İngilizcede John of Pian de Carpine, John of Plano Carpini veya Joannes de Plano, bir Orta Çağ İtalyan Fransisken rahip, kaşif, Papalık temsilcisi. Ayrıca Moğol İmparatorluğu'nda Büyük Han'ın huzuruna çıkan ilk Avrupalılardan biriydi. Kuzey ve Orta Asya, Rus ve Moğol egemenliğinin diğer bölgelerinin en eski ve önemli Batılı bakışının yazarıdır. 1247'den 1252'ye kadar Antivari merkezli Sırbistan'ın başpiskoposu olmuştur.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.