İçeriğe atla

Bursa Merinos Fabrikası

Sümerbank Merinos Yünlü Sanayi Dokuma Fabrikası, Türkiye'nin ilk sanayileşme atılımları çerçevesinde 1938'de Bursa'da hizmete girmiş tekstil fabrikasıdır. Önceleri sadece iplik üretirken 1944'te dokuma, 1946'da apre tesisleri ilave edilmiş; böylece Ortadoğu ve Balkanlar'ın en büyük entegre yünlü kumaş fabrikası olmuştur. Cumhuriyet tarihinin sembol işletmelerinden birisidir. 1960'larda Bursa şehrinin ekonomisine en önemli katkıyı sağlayan kurum haline gelen[1] fabrika, 2004 yılında kapatıldı ve arazisi Bursa Büyükşehir Belediyesi'ne bedelsiz devredildi.

Temeli 28 Kasım 1935 tarihinde dönemin başbakanı İsmet İnönü ve İktisat Vekili Celal Bayar tarafından atıldı. Fabrikanın yapımını ünlü girişimci Nuri Demirağ üstlendi. 2 yılda yapımı tamamlanan fabrikanın açılışı 2 Şubat 1938 tarihinde gerçekleşti. Açılışı, devrin cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk yaptı.

Merinos Adının Verilişi

Fabrikaya Merinos adı, devrin cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk tarafından verilmiştir. Atatürk, İktisat Vekili Celal Bayar'a Merinos ismine nasıl karar verdiğini şöyle açıklar[2]

“Güneş dili araştırmalarına göre, merinos öztürkçe bir kelimedir ve ince, uzunca yün anlamına gelir. İspanyaya giden İber Türkleriyle oraya intikal etmiş ve o Türklerle oraya giden koyunlar ve yünleri bu isimle anılmışlardır. Bu nedenle merinos bu fabrika için pek uygun bir isimdir.”

Atatürk'ün Bursa Merinos Yünlü Fabrikası için yazdıkları

Atatürk’ün Anı Defterindeki Yazısı

Cumhurbaşkanı Atatürk, Sümerbank Genel Müdürü Nurullah Esat Sümer tarafından kendisine sunulan fabrikanın altın anahtarını aldıktan sonra, fabrika içerisinde incelemelerde bulunmuş ve ardından onur defterinin ilk sayfalarına duygularını şöyle yazmıştır:[1]

“ Sümer Bank Merinos Fabrikası, çok kıymetli bir eser olarak millî sevinci arttıracaktır. Bu eser yurdun, hususiyle Bursa bölgesinin endüstri inkişafına (gelişimine) ve büyük millî ihtiyacın giderilmesine yardım edecektir. Eserin başarılmasından Ekonomi Bakanlığını tebrik ederim. Sümer Bank Direktörlüğüne teşekkür ve fabrikayı gördüğüm gibi yüksek bilgi ve tam düzenli idarede direktörüne başarılar temenni ederim. „

Merinos Spor Kulübü

Fabrika, her türlü sosyal tesisi kaplayan geniş bir arazi üzerinde yer almaktadır. Bünyesinde bulunan futbol sahası sayesinde fabrika faaliyete geçer geçmez, Merinos Spor Kulübü kurulmuş ve ülkenin önemli spor kuruluşlarından birisi haline gelmiştir. Futbol ile başlayan spor faaliyetleri güreş, atletizm, bisiklet, kayak, tenis, yüzme, sutopu, voleybol, hentbol, basketbol gibi sporlarla devam etti; basketbol takımı 1987'de futbol takımı 1990'da Türkiye ligine yükseldi; fabrika bünyesindeki kadın sutopu takımı uzun yıllar Türkiye şampiyonalarında ilk üçe girdi[3]

Merinos’ta Sosyal Hayat

Merinos, Bursa şehrinin soysal ve ekonomik yönden gelişmesine pek çok yönden öncülük etmiş; şehir halkının sosyal yaşamını değişik yönleriyle tanışmasına vesile olmuştu.

Fabrikada yer alan iki adet salonda ücretsiz sinema, tiyatro, konser gibi etkinlikleri düzenlenmiş; Merinos düğün salonunda binlerce evlilik töreni gerçekleşmiş, işçi yemek salonunda ilk toplu sünnet uygulamaları yapılmış; çalışanların çocukları için Türkiye'nin ilk modern kreşlerinden birisi Merinos'ta hizmete girmiş; fabrika arsasında kurulan Merinos İlkokulu 50'li, 60'li, 70'li yıllarda Bursa'nın en önemli eğitim kurumlarından birisi olmuş; fabrikanın elektrik santrali şehrin elektrik ihtiyacının bir kısmını da karşılamıştı.[4]

Özelleştirilmesi ve tasfiyesi

Kurum 2004 yılında Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından özelleştirilmiş ve üretim durdurulmuş, kuruma ait çok değerli olan arazi ve üzerindeki taşınmazlar Bursa Büyükşehir Belediyesi'ne tahsis edilmiştir.[5] Arazi ve taşınmazlar 31 Temmuz 2006 tarihinde çıkan faili meçhul yangınla kül olmuştur.[5]

Kongre ve Kültür Merkezi Haline Gelişi

Tarihi Merinos Fabrikası, “Merinos Yünlü Sanayi İşletmesi’nin toplam 314 bin 569 metrekarelik arazisi ve üzerinde bulunan taşınmazların eğitim, halka açık kültür, sanat, spor ve rekreasyon amaçlarında kullanılması için kamu yararı göz önüne alınarak", Özelleştirme Yüksek Kurulu tarafından Bursa Büyükşehir Belediyesine bedelsiz devredildikten sonra 2007 yılında bir kültür merkezine dönüştürüldü ve arazisine yeni bir kongre merkezi inşa edildi. Bu önemli iki yapının meydana getirdiği Atatürk Kongre ve Kültür Merkezi'ni içine alan Merinos Parkı, Bursa'nın önemli bir dinlenme alanı haline geldi.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b "Atatürk Merinos Kongre Kültür Merkezi web sitesi". 5 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2010. 
  2. ^ Mahmut Kiper, Cumhuriyet Gazetesi, Strateji Eki, 2008[]
  3. ^ "Bursa Merinos Spor Kulübü, 20.11.2008". 8 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2010. 
  4. ^ "Merinos 70 yaşında". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2010. 
  5. ^ a b Mehmet Yavuzkan imzalı değerlendirme yazısı 20 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. soL, 5 Haziran 2010 tarihinde erişilmiştir

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Hereke halısı</span>

Hereke halısı Türkiye'de Kocaeli'ne bağlı bir kıyı şehri olan Hereke'de üretilen halıdır. Çift düğüm tekniği kullanılması ve el yapımı olması onu diğer halılardan farklı kılar. Yapımı yıllar sürebilmektedir. Birinci sınıf İpek kullanılarak örülen halılar saraylarda dekorasyon olarak kullanıldı.

Antalya İplikli ve Pamuklu Dokuma Fabrikası, 1950'li yıllarda Antalya’daki işsizlik sorununu çözmek için kurulmuş, 2003'te üretimi durdurulmuş tarihi bir sanayi tesisidir. Antalya Dokuma, Sümer Holding'e bağlı bir tesisti. Antalya'nın Dokuma Mahallesi'ne adını vermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Sümerbank</span> 1933 yılında kurulmuş, ticari nitelikte mal üreten firma ve banka

Sümerbank, özel bütçenin temelini oluşturan katma bütçeli idare uygulamasının başladığı 1933 yılında kurulmuş, ticari nitelikte mal üreten kuruluş. Tekstil sanayisi ile aynı anda banka konumunda.

<span class="mw-page-title-main">Bursa Merinosspor</span> Türk futbol kulübü

Bursa Merinosspor, Bursa merkezli Türk eski spor kulübüdür. 1938'de kurulmuş olup, 2015 yılında kapanmış. 2017 yılında kulüp isim değiştirerek Merinos 1938 Spor Kulübü adını almış ve faliyetlerine devam etmiştir.

Bursa Merinos Stadyumu, 1938 yılında hizmete açılan Merinos Yünlü Kumaş fabrikası bünyesinde bulunan Merinos Spor Kulübünün yıllarca kullandığı ve toprak zeminli Merinos Futbol sahasıdır.

<span class="mw-page-title-main">SEKA</span>

SEKA, Türkiye'de kâğıt sanayiinde yatırım ve planlamalar yapan kamu kuruluşudur. 1998 yılında özelleştirme kapsamına alınıp anonim şirkete dönüştürüldü. Kuruluş, 2005 yılında Sümer Holding ile birleştirilerek kapatıldı.

<span class="mw-page-title-main">Sümer Holding</span>

Sümer Holding AŞ, Türkiye’de faaliyet gösteren holding kuruluşu.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'de tekstil</span>

Anadolu topraklarında antik çağdan beri dokuma yapılmaktaydı. Osmanlı'nın yükselişi ile Anadolu imparatorluğun tekstil üretiminin merkezi oldu. Hint pamuğunun Türk pamuğunu egale etmesi ve Sanayi Devrimi'nin teknolojisine yetişememek Anadolu tekstiline darbe vurdu. İmparatorluğun batılılaşma çabaları neticesinde 19. yüzyıl sonlarında fabrika üretimi başladı. Osmanlı İmparatorluğu döneminde dokuma konusunda Denizli ve Tokat, ipekli ürünler konusunda da Bursa bölgesinde küçük işletmeler halinde üretim vardır. 1915 yılında önde gelen 22 kamu sanayi işletmesinin 18’i, 28 anonim şirketin 10’u, 214 özel sektör işyerinin 45’i ve toplam 264 sanayi işyerinin 73’ü tekstil sanayisinden oluşmaktaydı. Cumhuriyet döneminde 1933'te Sümerbank yasasıyla Bakırköy, Kayseri, Ereğli bez fabrikaları ve Nazilli basma fabrikası; 1938'den sonra da Bursa Merinos, Malatya pamuklu ve Eskişehir basma fabrikaları kurulmuştur. Tüm tekstil ve konfeksiyon fabrikaları ve atölyeleri Sümerbank çatısı altında toplanmıştır.Tekstil sektörüne tasarımcı yetiştirmek üzere 1940 yılında Devlet Güzel Sanatlar Akademisi'nde kumaş desenleri bölümü kurulur. 1977'de İzmir Ege Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Tekstil Bölümü açılır. 1960'larda Özel sektör gelişmiştir. 1952 yılında sektör üretimi içinde yüzde 28 olan özel sektör payı 1962 yılında yüzde 62’ye, 1990 yılında ise yüzde 90’ın üzerine çıkmıştır. Dokuma alanında Bedri Rahmi Eyüboğlu Atölyesi gibi özel atölyelerde yazmalar ve geleneksel dokuma örnekleri yaşatılmıştır. Deniz Bilgin, Reyhan Kaya, Attila Ergür, Özdemir Altan, Ayla Salman gibi sanatçılar gelenksel Türk dokumacılığına çağdaş yorumlar getirmiştir. Günümüzde devletin tekstil sektöründeki payı yüzde 1’in altındadır. Sümerhalı ve bazı diğer kamu kurumları tarafından el halısı üretimi gerçekleştirilmektedir. Türkiye'nin önemli ihraç alanlarındandır.

Merinos Parkı, Bursa’nın en büyük ikinci kent parkıdır.

<span class="mw-page-title-main">Atatürk Kongre Kültür Merkezi-Merinos</span> kültür ve kongre merkezi.

Atatürk Kongre ve Kültür Merkezi, Merinos, Bursa'da Merinos Parkı içindeki iki yapıdan oluşan kongre ve kültür kompleksidir

<span class="mw-page-title-main">Nazilli-Sümerbank şube demiryolu</span> Türkiyede eski bir şube demiryolu hattı

Nazilli - Sümerbank şube demiryolu, Sümerbank şube demiryolu ya da Nazilli - Sümerbank Banliyösü, Nazilli ile Nazilli Sümerbank Basma Fabrikası arasında inşa edilen ve 1937 yılında Sümerbank Fabrikası ile birlikte hizmete giren şube demiryolu hattıdır.

Ankara Şeker Fabrikası; Ankara'nın Etimesgut ilçesinde bulunan ve sınırları içerisinde bulunduğu mahalleye de ismini vermiş olan bir fabrikadır.

<span class="mw-page-title-main">Santral Garaj, Osmangazi</span>

Santral Garaj, Bursa ilinin Osmangazi ilçesine bağlı bir mahalledir.

Paşabahçe Cam Fabrikası, Mustafa Kemal Atatürk'ün verdiği talimat ile kurulan, Türkiye'nin ilk cam üretim tesis yapısıdır. Fabrika ve tesisin temeli Başvekil İsmet İnönü ve İktisat Vekili Celal Bayar'ın katılımıyla 1934 yılında Beykoz Paşabahçe'de atılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mecidiyeköy Likör Fabrikası</span>

Mecidiyeköy Likör Fabrikası ya da diğer adıyla Mecidiyeköy İnhisarlar İdaresi Likör ve Kanyak Fabrikası, Fransız mimar Robert Mallet-Stevens tarafından tasarlanmış yapıdır. Mustafa Kemal Atatürk'ün direktifleriyle kurulan fabrikanın yapımına 1930 yılına girilirken başlanmıştır. 1931 yılında inşaası tamamlanan yapı, uzun yıllar boyunca likör üretimine katkı sağlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">SEKA Kâğıt Müzesi</span>

SEKA Kağıt Müzesi veya SEKA Mehmed Ali Kağıtçı Müzesi, Türkiye'nin Kocaeli ilinde bulunan bir sanayi mirası müzesidir. Türkiye'nin en büyük endüstriyel mirasının müzeye dönüşüm projesidir. 6 Kasım 2016 tarihinde ziyarete açılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Sümerbank Isparta Halı Fabrikası</span>

Sümerbank Halı Fabrikası ya da Yünlü Sanayii Müessesesi Isparta Fabrikası, Türkiye'de halı üretiminin teşvik edilmesi amacı ile temelleri Atatürk tarafından atılmış ve Türkiye ekonomisinde katkıda bulunmuş fabrika.

<span class="mw-page-title-main">Beykoz Kundura</span>

Beykoz Kundura, iki yüz yılı aşkın tarihiyle Türkiye’nin en önemli endüstriyel kültür mirası alanlarından biridir. İstanbul Boğazı’nın en ihtişamlı noktalarından biri olan Beykoz mevkiinde eski fabrika alanında 183 dönüm arazide kurulu kompleks, 2005 yılından bu yana hem profesyonel bir mekân kiralama işletmesi ve film platosu olarak faaliyet gösteriyor hem de yenilikçi disiplinlerarası kültürel üretimlere ev sahipliği yapıyor.

Sümerbank Kayseri Bez Fabrikası, Kayseri'de 1932-1935 yılları arasında faaliyet göstermiş sanayi tesisidir.

Bursa Merinos Enerji Müzesi, Türkiye'nin Bursa kentinde bulunan bir elektrik enerjisi müzesidir. Müze, 2012 yılında kurulmuş olup Osmangazi ilçesinde Sadık Ahmet Bulvarı üzerinde eski tekstil fabrikasının elektrik santralinde yer almaktadır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.