İçeriğe atla

Bursa Amerikan Kız Koleji

Bursa Amerikan Kız Mektebi, 1876-1928 yılları arasında Bursa’da hizmet vermiş lise düzeyinde bir okuldur.

Ülkedeki diğer Amerikan okulları arasında büyük bir önemi olmayan, 5 sınıflı küçük bir okuldu. Okulda din propagandası yapıldığı, bazı öğrencilerin öğretmenlerinin etkisi ile Hristiyan olduğu iddiasının 1928'de gazetelerde yer alması ile Türk basınında gündeme geldi. Türkiye'deki Amerikan okulları sorunu bu olay üzerine Türk-Amerikan ilişkilerinde bir kriz niteliğini kazandı ve okul kapatıldı.

Okulun binası, Türk Maarif Cemiyeti (Türk Eğitim Derneği) tarafından alınarak cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa'nın himayesinde Bursa Kız Lisesi binası olarak kullanılmıştır.

Tarihçe

1876 yılında Bursa'nın Muradiye semtinde kuruldu. II. Meşrutiyet'in ilanına dek istisnalar haricinde yoğunlukla gayrimüslim öğrencilerin devam ettiği bir okuldu.[1] II. Meşrutiyet'in ilanından itibaren daha çok sayıda Türk öğrenci kabul edildi.

I. Dünya Savaşı yıllarında faaliyetleri durdurulan okul, Mondros Mütarekesi’ni izleyen günlerde çalışmalarına 12 öğrenci ile yeniden başladı. Milli Mücadele sırasında zaman zaman eğitime verildi. Okul, Lozan Barış Antlaşması'ndan sonra 4 öğrenci ile eğitime devam etti.[1] Artık ağırlıklı olarak Türk öğrencileri kabul eden okulun 1923 yılında 38’i Türk toplam 47 öğrenci vardı. Bu sayı 1924 yılında biri hariç hepsi Türk 120 öğrenciye ulaştı. 1926’ya gelindiğinde 195’e çıkan toplam öğrenci sayısı, 1927’de tekrar 120’ye inmişti.[2]

Okulun kapatılması

Okulun kapatılması ile sonuçlanan olaylar şöyle gelişti:[3] 22 Ocak 1928’de Cumhuriyet Gazetesinde Bursa Amerikan Kız Koleji’nde okuyan 4 kız öğrencinin Hristiyanlığa geçtiği yolunda bir haber çıktı. İddiaya göre öğrenciler, sabah erken vakitte Amerikalı öğretmenlerle beraber dağlara-tepelere çıkıyor, yemeklerden önce hızlı hızlı bazı dualar okuyorlardı. Bu iddia Türk ve Amerikan basınında çok yer tuttu.

Müfettişlerin incelemesi sonucu 4 arkadaşın davranışlarında tuhaflık sezen ve onları takibe alan 12 kişilik bir öğrenci grubu arkadaşlarının hatıra defterlerini gizlice alarak içlerinde İsa’ya duyulan sevgi ve hristiyanlığın yüceliğine ilişkin ifadeler bulmuşlar, bunu Millî Eğitim Müdürüne ihbar etmişlerdi. Müfettişlerin incelemesi sırasında olay çığ gibi büyüdü, öğretmenlerin öğrencileri Hristiyanlığa teşvik etmek için yortu, yılbaşı ve Pazar günlerinde öğrencilere hediyeler verdikleri, hatıra olarak İncil dağıttıkları, yemekten önce İncil’den dualar okudukları, Protestan öğrencilere okul ücretlerinde indirim yaptıkları, karşı çıkanlara düşük notlar verdikleri iddiaları ortaya atıldı.

Okulun eski öğrencilerinden Sabiha Hanım ile Pakize Tarzi’nin de okulda okurken din değiştirdiği iddiası öne sürüldü.[4] Müfettişler, 4 öğrencinin telkinler sonucu din değiştirdiği, öğretmenlerin görevlerini kötüye kullanmış oldukları yolunda rapor hazırladılar.[4] Okul derhal kapatıldı.

Okul müdürü Miss Jillson, jimnastik öğretmeni Miss Sanderson, biyoloji öğretmeni Miss Day Hristiyanlık propagandası yaptıkları gerekçesiyle Bursa Sulh Ceza Mahkemesinde yargılandı ve üçer gün hapis cezası ile 3'er lira para cezasına çarptırıldı.

Üç Amerikalı kadının yargılanması ve ceza alması Amerikan kamuoyunda Türkiye aleyhine bir tepki yarattı. O dönemde ülkede sekiz Amerikan okulu bulunmakta ve geçici olarak kapalı bulunan Amerikan okularının yeninden açılması sorunu ABD ile Türkiye arasında 1925'ten beri devam etmekteydi. Türkiye'deki Amerikan okulları sorunu bu olay üzerine Türk-Amerikan ilişkilerinde bir kriz niteliğini kazandı.[2] Bu olaydan sonra Millî Eğitim Bakanlığı Ahlâk Dersi, Türkiye Coğrafyası, Türkçe ve Türk Ticaret Hukukunun Türkçe okutulması ve Okulun Müdür Yardımcısı’nın Türk olması şartıyla, sadece Talas Koleji'nin açılmasına izin verdi. Bursa Kız Koleji kesin olarak kapatıldı ve bir daha açılmadı.[2]

Bu olayın bu kadar büyümesi ve ulusal bir mesele halini alması tarihçiler tarafından cumhuriyetin ilk yıllarında yaşanan kimlik krizi olarak açıklanmıştır.[1]

Bursa Kız Lisesi'nin açılması

Bakanlar Kurulu kararı ile kapanan Bursa Amerikan Koleji'nin binası cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Paşa'nın isteği üzerine Türk Maarif Cemiyeti tarafından satın alınmış ve cumhurbaşkanının himayesinde Bursa Kız Lisesi adıyla yeni bir kız okulu 19 Eylül 1931 günü açılmıştır.[5][6]

1948 yılında Bursa Kız Lisesi ile Kız Muallim Mektebi yer değiştirdi. Muradiye'deki binaya geçen Kız Muallim Mektebi, bir süre sonra Kız Öğretmen Okulu olarak anılmaya başladı. Son mezununu 1979 yılında verdi.[7] Günümüzde okulun yerinde turizm ve otelcilik eğitimi veren Muradiye Anadolu Mesleki ve Teknik Lisesi bulunur.

Kaynakça

  1. ^ a b c Yücel, İdris. "Yabancı Okullar ve Kültürel Milliyetçilik: Bursa Amerikan Kız Koleji Tanassur Hadisesi (1928)" (PDF). Türk Tarih Kurumu, Belleten dergisi, Nisan 2016. 25 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2016. 
  2. ^ a b c Türk, İsmail (2006). "Atatürk Dönemi Türk Amerikan İlişkileri )1920-1938)" (PDF). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. []
  3. ^ Çayır, Celal. "Dinler Tarihçileri Gözüyle Türkiye'de Misyonerlik" (PDF). Türkiye Dinler Tarihi Derneği Yayınları, 2005. 25 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Haziran 2016. 
  4. ^ a b Hür, Ayşe. "Hıristiyanlaşma fobisi". Taraf gazetesi, 6 Ocak 2008. 25 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2016. 
  5. ^ Bilgi, Selma Güler (2006). "Erken Cumhuriyet Döneminde Bursa'da Gündelik Yaşam (1923-1950)" (PDF). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü yüksek lisans tezi. 1 Eylül 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  6. ^ Aldanmaz, Erol. "Tarihçe" (PDF). Bursa Anadolu Kız Lisesi web sitesi. 25 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2016. 
  7. ^ "Bursa Kız Lisesi" (PDF). Bursa Büyükşehir Belediyesi. Mayıs 2012. ISBN 978-605-5382-25-4. 25 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Resmî adı Özel Saint Benoit Fransız Lisesi, İstanbul'un Beyoğlu ilçesinin Karaköy semtinde bulunan bir ortaöğretim kurumudur. Sonradan batılaştırılmış imparatorluk dönemi eğitim kurumları dışında, Saint Benoît Türkiye'nin en eski Batılı eğitim kurumudur. Aynı zamanda lise, İstanbul'un en köklü latin-katolik kurumlarından biridir. Lisede günümüzde 900'ü aşkın öğrenci eğitim görmektedir. Eğitim süresi "Hazırlık Sınıfı" dahil 5 yıldır. Fransızca ve Türkçe eğitim vermektedir. 2. yabancı dil olarak İngilizce eğitimi zorunludur. Türk Milli Eğitim Bakanlığı müfredatına ve kurallarına uyarak, akademik olarak Fransız okullarına denk bir eğitim verir. Lise'nin diploması Fransız Bakaloryasına denktir. Saint Benoît Lisesi 2013 yılında Fransız dilinin ve kültürünün yayılmasını sağlayan yabancı okullara verilen, üstün nitelikli eğitimi ifade eden « FrancEducation » markası ile ödüllendirilmiştir. Sosyal anlamda da başarı sahibi olan Saint Benoit Fransız Lisesi, öğrencilerini eksim, bale, dans, tiyatro, müzik gibi alanlarda da olanaklar sağlamaktadır.

Bursa Erkek Lisesi (Mekteb-i İ'dâdî-i Mülkî, Bursa Mekteb-i Sultanisi, Bursa Lisesi, Bursa Erkek Lisesi, Bursa Anadolu Erkek Lisesi) Bursa'da 19. yüzyıl sonunda kurulan ve halen Anadolu lisesi statüsünde faaliyete devam eden eğitim kuruluşu.

Işıklar Jandarma Astsubay Meslek Yüksekokulu (JAMYO), Bursa'da, Jandarma Genel Komutanlığına astsubay yetiştirmek için ön lisans düzeyinde eğitim ve öğretim yapan iki yıl süreli bir askerî okuldur. 18 Aralık 2017 tarihinde alınan karar ile daha önce Türk Silahlı Kuvvetleri Kara ve Hava harp okullarına öğrenci yetiştiren okul, İçişleri Bakanlığına bağlı Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi Komutanlığına devredilerek Işıklar Jandarma Astsubay Meslek Yüksek Okulu adını almıştır. Okul eğitime 5 Ocak 2018 tarihinde diğer okuldan yapılan nakille bin 700 öğrencisi ile başlamıştır. Eylül 2018'den itibaren Işıklar Jandarma Astsubay Meslek Yüksekokulu, her yıl bin 500 yeni öğrenci alarak eğitimine devam etmektedir.

Bursa Anadolu Kız Lisesi, Bursa'da köklü bir ortaöğretim kurumudur. 2005-2006 eğitim yılında Anadolu Lisesi statüsüne giren okul, daha önceden Bursa Kız Lisesi adını taşımaktaydı. Okulun Voleybol Takımı 2003-04 öğrenim yılına kadar 18 yıl üst üste il şampiyonu olarak bir rekor kırmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İstanbul Erkek Lisesi</span> İstanbul, Türkiyede bir lise

İstanbul Erkek Lisesi (İEL) ya da eski adıyla İstanbul Sultanisî, İstanbul’un Cağaloğlu semtinde, Osmanlı döneminde kurulmuş Numune-i Terakki Mektebinin devamı niteliğinde olan, günümüzde Anadolu Lisesi statüsünde hizmet veren eğitim kuruluşu.

<span class="mw-page-title-main">Avusturya Lisesi</span> İstanbulda lise

Sankt Georg Avusturya Lisesi ve Ticaret Okulu, İstanbul'un Karaköy semtinde bulunan 1882 yılında kurulmuş bir özel yabancı lisedir. İdari kadrosunun ve öğretmenlerinin çoğunluğu Avusturyalılardan oluşan okulda ders öğretim dili Almancadır, ancak Türkiye Coğrafyası, Türk Tarihi, Türk Kültürü ve Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersleri Türkçe olarak verilir. Ayrıca 5 yıl zorunlu İngilizce ve 4 yıl süreli seçmeli Fransızca eğitimi verilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Tarsus Amerikan Koleji</span> Türkiyede bir okul

Tarsus Amerikan Koleji, Mersin'in Tarsus ilçesinde 1888 yılında kurulmuş bir eğitim kurumudur. Okulun kuruluş amacı, "Türkiye için liderler, dünya için liderlik" sloganından da anlaşılabileceği gibi eğitilmiş lider adayları yetiştirmektir. Dünyada ve Türkiye'de TAC mezunu birçok önemli isim mevcuttur. Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı'nca onaylanan ismi Özel Tarsus Amerikan Koleji olmasına rağmen, Tarsus Amerikan Lisesi olarak bilinir. Günlük konuşmada İngilizcesi Tarsus American College 'in baş harflerinden oluşan TAC ismi ile anılır. Kısaltmanın okunuşu "Te-A-Ce" şeklindedir.

<span class="mw-page-title-main">Robert Lisesi</span> İstanbulda bir lise

İstanbul Amerikan Robert Lisesi veya eski ismiyle Robert Koleji, Osmanlı Devleti bünyesinde Amerikan usûlü eğitim vermek üzere ABCFM'in gönderdiği Cyrus Hamlin ve Christopher Rhinelander Robert tarafından 1863 yılında İstanbul’da kurulmuş okuldur. Hâlen Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığına bağlı, İngilizce eğitim yapan özel bir eğitim kurumu olarak hizmet vermeyi sürdürür. Karma eğitim yapan, hem gündüzlü hem yatılı öğrencileri olan bir okuldur. Eğitim süresi, hazırlık dâhil beş yıldır. 1863 yılında kurulan okul, Amerika Birleşik Devletleri dışında sürekli olarak faaliyet gösteren en eski Amerikan okuludur.

<span class="mw-page-title-main">Behice Boran</span> Türk siyasetçi ve sosyolog

Behice Sadık Boran, Türkiye İşçi Partisinin son Genel Başkanı, siyasetçi, akademisyen ve sosyolog.

<span class="mw-page-title-main">Maarif Bakanlığı Kolejleri</span>

Maarif Bakanlığı Kolejleri ya da kısaca Maarif Kolejleri, 1955 yılında dönemin Maarif Vekâleti tarafından yabancı dille eğitim yapmak üzere kurulmuş ve sınavla öğrenci alan yedi yıllık ortaöğretim kurumlarının adıdır. Sayıları altı adet olan bu okullar Eskişehir, İzmir (Bornova), İstanbul (Kadıköy), Konya, Samsun ve Diyarbakır şehirlerinde bulunuyordu.

<span class="mw-page-title-main">İmam hatip lisesi</span> Türkiyede bir lise türü

İmam hatip lisesi, Türkiye'de bir resmî kuruluş. Amacı hatip ve imam yetişmesini sağlamak olan ortaöğretim düzeyinde mesleki okullara verilen isimdir.

<span class="mw-page-title-main">İzmir Kız Lisesi</span>

İzmir Kız Lisesi, Türkiye'de cumhuriyetin ilk eğitim kurumlarından biridir. Okul binası 1917 yılında İzmir Valisi Rahmi Bey tarafından İttihat ve Terakki Mektebi olarak yaptırılmış, daha sonra erkek muallim mektebi olarak kullanılmıştır. Bina, Kurtuluş Savaşı sonrasında İzmir Yunanistan'da kalsaydı, İzmir İyon Üniversitesi olarak kullanılacaktı.

<span class="mw-page-title-main">Türk Eğitim Derneği</span>

Türk Eğitim Derneği, yeni kurulmuş Türkiye Cumhuriyeti'nde özel kişi ve kuruluşların eğitime katkı vermesi amacıyla 1928 yılında Ankara'da kurulmuş bir sivil toplum örgütü.

<span class="mw-page-title-main">Seniha Hızal</span> Türk siyasetçi, öğretmen

Ayşe Seniha Hızal, Türk eğitimci, siyasetçi.

<span class="mw-page-title-main">Merzifon Amerikan Koleji</span>

Merzifon Amerikan Koleji, 1886 ile 1924 yılları arasında ABD misyonerleri tarafından yönetilmiş Merzifon'da kurulu karma bir lisedir.

Numune-i Terakki Mektebi, İstanbul'un Süleymaniye mahallesinde 1884 yılında Riyaziyeci Mehmet Nadir Bey tarafından kurulan ve İstanbul Lisesi'nin temelini oluşturan okuldur.

<span class="mw-page-title-main">Adana Amerikan Kız Koleji</span>

Adana Amerikan Kız Koleji, Adana'da 1880'den 1927'ye kadar hizmet veren önde gelen bir lise idi. Amerikan misyonerinin kurduğu okul Protestan öğretilerine sahip olup 19. yüzyıl sonlarında Osmanlı Devleti'nde kurulan birçok misyoner okulundan biriydi ve çoğunlukla kentin Ermeni topluluğundan gelen öğrenciler okumaktaydı.

Viktorya Kız Lisesi veya ilk adıyla Viktorya İnas Sanayi Mektebi, 1901 yılında Lefkoşa'da orta öğretim düzeyinde faaliyete başlamıştır. Bu okul açılmadan önce kız öğrencilerin ilk öğrenimlerinden sonra devam edecekleri bir okul bulunmuyordu. İsmini, 20 Haziran 1837 - 22 Ocak 1901 yıllarında Britanya Kraliyet Tacını giymiş Kraliçe Victoria'dan almıştır.

Faik Reşit Unat, Türk öğretmen, tarihçi, coğrafyacı, yazar ve bürokrattır.

Türkiye’deki Amerikan Okulları Krizi, Türkiye’de bulunan Amerikan okullarının denetimli kapatılmasına ve laikleştirilmesine yol açan bir siyasi krizdir.