Peynir, süt proteini kazeinin pıhtılaştırılmasıyla çeşitli tat, doku ve formlarda üretilen bir süt ürünüdür. Genellikle inek, manda, keçi veya koyun sütünden elde edilen proteinler ve yağdan oluşur. Üretim sırasında süt genellikle asitlendirilir ve kazeinin pıhtılaşmasını sağlamak için peynir mayası enzimleri veya benzer aktiviteye sahip bakteriyel enzimler eklenir. Katı lorlar, daha sonra sıvı peynir altı suyundan ayrılır ve preslenerek bitmiş peynir haline getirilir. Bazı peynirlerin kabuğunda, dış katmanında veya tamamında aromatik küfler bulunur.
Küp peyniri, İç Anadolu Bölgesi ve Doğu Anadolu bölgesinde, hemen hemen tüm illerde geleneksel olarak üretilen bir peynir türü. Bir kısım bölgelerde çömlek peyniri adıyla bilinir.
Kemalpaşa tatlısı, Bursa'nın Mustafakemalpaşa ilçesinde, küçük süthanelerde üretilmeye başlanan bir peynir tatlısıdır. Halen 15'e yakın tesiste, günde 1 milyon adete varan üretim miktarlarına erişmektedir. Ramazan aylarında tüketim artmaktadır. Kemalpaşa Tatlısı, Mustafakemalpaşa Peynir Tatlısı veya Mustafakemalpaşa Tatlısı 18.06.2021 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.
Van otlu peyniri Van yöresine ait, Anadolu'nun otlu küp peynirlerindendir. Van otlu peyniri Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.
Beyaz peynir koyun, inek veya keçi sütünden yapılan, salamurada bekletilerek hazırlanan beyaz renkli bir Türk peynirdir.
Kaşar, koyun, inek veya keçi sütünden yapılan sarı renkli sert bir peynirdir. Türkiye ve Yunanistan'da yenir.
Tulum peyniri, tulum içinde saklanarak olgunlaştırılan, Türkiye'nin çeşitli yörelerine özgü peynirlere verilen ad.
Ricotta, bir tür İtalyan yapımı peynirdir. Özellikle Kuzey İtalya ve çevresinde tüketilmektedir. Ricotta peyniri, özellikle yemek aralarında tüketilmektedir.
Mozzarella dünyaca tanınan bir tür peynirdir. Peynir genellikle dilimlenmiş olarak servis edilir. Mozzare sözcüğü, İtalyancada "kesmek" anlamına gelmektedir.
Yoğurt, besin değeri yüksek, laktik asit fermantasyonu sonucunda elde edilen ve canlı laktik asit bakterileri içeren fermente bir süt ürünüdür. Lactobacillus bulgaricus ve streptococcus thermophilus sütten yoğurt yapmak için kullanılan birkaç bakteri türünden biridir. Ek olarak, diğer lactobacillus ve bifidobakteriler bazen yoğurdun kültürü sırasında veya sonrasında eklenir. Yoğurt katı veya sıvı (içme) kıvamında, şekerli, ekşi tatlarında, meyveli, sebzeli, çikolatalı, vanilyalı ve başka tatlarda mevcuttur. Bunun dışında da yoğurdun çeşitleri bulunmaktadır. Örneğin; süzme yoğurt yaygın olarak meze yapımında kullanılmaktadır. Yoğurt ile yapılan pek çok yemek ve içecek türü vardır, ayran, cacık ve keş bunlardan bazılarıdır.
Mandıra ürünü veya süt ürünü sütten elde edilen yiyecek veya içecek olarak tanımlanır. Bu ürünlerin üretildiği yere mandıra adı verilir. İşlenmemiş süt genellikle inekten elde edilir; koyun, keçi, manda, at vb. memelilerden de elde edilebilir. Mandıra ürünleri Avrupa, Orta Doğu ve Hint mutfaklarında çoklukla bulunurken, Doğu Asya mutfağında da neredeyse hiç yer etmemiştir.
Çerkes mutfağı, Çerkeslere özgü yemek pişirme tarzıdır. Çerkes yemekleri (шхынхэр) daha çok et ve süt ürünleri ağırlıklıdır. Çerkesler ekmeği az kullanırlar. Çerkesleri/Adığeleri tanıtan yemekler şıpsı-p’aste ile şelame-halıjo’dur. Adiğelerin geleneksel yemekleri et, tahıl ve süt yemeklerinden oluşur. Çerkeslerde yemeğe başlamadan, sofra büyüğünün bir konuşma (dua) yapması adettir.
Antep Peyniri, Gaziantep ve yöresinde üretilen, genelde koyun veya keçi sütünden yapılan bir peynir türüdür. Koyun ve keçi sütünün bol bulunduğu ilk bahar aylarında genel olarak üretilir. Tuzsuz olarak satılan peynir alındıktan sonra salamura yapılarak yıl boyunca tüketilir.
Maraş peyniri , Kahramanmaraş ve çevresinde üretilen, telemesi baskılamadan sonra haşlanan ve elle biçimlendirilen, bağdaşık yapıda, gözeneksiz, pürüzsüz, sıkı yapıda bir peynir çeşididir.
Bocconcini mozzarella peynirinin yumurta boyutundaki küçük haline verilen isimdir. Diğer mozzarellalarda olduğu gibi yarı yumuşak ve olgunlaştırılmamış olurlar. Geleneksel olarak İtalya'nın Campania bölgesindeki Napoli ve çevre şehirlerinde üretilir. Genellikle manda sütünden yapılır. İnek sütünden yapılanı pek sık rastlanmasa da mevcuttur. İtalya'da marketlerde satılır ve tercihen domates ve kekikle servis edilir.
Peynir mayası veya rennet, geviş getiren memelilerin midesinde üretilen ve peynircilikte kullanılan bir dizi enzim. Peynir mayasının en önemli bileşeni olan kimozin, bir proteaz enzimi türü olup, sütün içindeki kazeinin pıhtılaşmasını sağlar. Kimozine ek olarak, peynir mayası pepsin ve lipaz gibi diğer enzimleri de içerir. İsminde her ne kadar maya geçse de, peynir mayası maya ihtiva etmez ve enzimlerden oluşur.
Teleme peyniri bir çeşit peynirdir. Gaziantep ilinde yapılır. Koyunlardan bazen de keçilerden sağılan süt, ham incir ve dallardan yararlanarak kısa bir süre mayalanması ile teleme peyniri yapılır. Ortalama olarak 25 dakikada hazır olur.
Varto keçi peyniri bir çeşit keçi peynirdir.Muş ilinin Varto ilçesinde yapılır. Keçi sütü, güneş sıcaklığında belli oranda ısıtıldıktan sonra maya ilave edilerek pıhtı halini alır ve oluşan bu pıhtı, hafifçe parçalanıp gözenekleri iri olmayan keten tarzı bez torbalarda bir süre bekletilir. Torbada en az 12 saat asılı bekletilerek suyu süzülen pıhtı, daha sonra keçi peyniri halini alır.<ref>QuarkPlayer, player-inline {display: inline-block;padding-bottom: 56 25%;position: relative;width: 100%;z-index: 5;} player-box {height: 100%;left: 0;position: absolute;top: 0;width: 100%;}$ ready{quarkPlayer=new; bufferLength:5; true, autoPlay:; false, subTitles:; true, showAds:; false, showNotification:; showB; true, widthSelector:. "İşte Türkiye'nin peynir haritası". Milliyet. 1 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2021.
Tomas peyniri(Serto, Dorak peyniri veya Karın Kaymağı peyniri) bir çeşit tulum peyniridir. Tomas peyniri Doğu Anadolu Bölgesinin Tunceli, Bingöl, Elazığ, Erzurum, Kars, Sivas ve Muş illerinde yapılmaktadır. Tomas peyniri, yayık altı ayranının kaynatılması sonucunda elde edilen çökeleğin tereyağ, kaymak veya yoğurt katılarak bileşiminin zenginleştirilmesi ve deri tulumlara basılarak olgunlaştırılmasıyla elde edilir. “Tomas peyniri” adını Yunancada “deri meşin” anlamına gelen tomas kelimesinden almıştır.
Dartı veya Tartı, Kocaeli ve İzmir başta olmak üzere Türkiye'nin batı kısmında tüketilen bir süt ürünüdür. Yapılışı bölgeye göre değişir. Örneğin Kocaeli / Sakarya taraflarında "süt üzeri" ya da "ciğce / çiğce" adı verilen, çiğ süt bekletildiğinde üstünde toplanan yağlı kısımdan yapılırken, Ege bölgesinde kaynatılıp soğutulmuş sütün kaymağından yapılır.
