Burmadere
| Burmadere | |
|---|---|
 | |
 Köydeki ilköğretim okulu (Ağustos 2016) | |
 Ardahan'ın konumu | |
  Burmadere Burmadere'nin Ardahan'daki konumu | |
| Ülke |  Türkiye |
| İl | Ardahan |
| İlçe | Damal |
| Coğrafi bölge | Doğu Anadolu Bölgesi |
| Rakım | 2044 m |
| Nüfus (2022) | |
| • Toplam | 562 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| İl alan kodu | 0478 |
| İl plaka kodu | 75 |
| Posta kodu | 75110 |
Burmadere, Ardahan ilinin Damal ilçesine bağlı bir köydür.
Tarihçe
Burmadere köyünün eski adı Sorsi veya Sors'tur. Bazı Gürcüce kaynaklarda Şorsi (შორსი) olarak da geçer.[3] Gürcüce Sorsi (სორსი) şeklinde yazılan bu yer adı Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı ve 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterine Sors (صورس) olarak girmiştir.[4] 1928 tarihli Osmanlıca köy listesindeki Osmanlıca yazılışı biraz farklı olsa da köyün adı Sors (صورص) geçer.[5] Rus idaresi de köyü 1886 yılında Sors (Сорс) adıyla kaydetmiştir.[6]
Sorsi, tarihsel Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Eruşeti'de yer alır. Eruşeti bölgesi, Gürcistan'ın en eski Hristiyanlık merkeziydi.[7] Köydeki megalit kalenin varlığı da bu yörenin eski çağlardan beri bir yerleşme olduğunu göstermektedir.[8]
Sorsi köyü, erken ve geç Orta Çağ'da Gürcü yönetimlerin egemenliğinde bulunuyordu. Osmanlılar köyü 16. yüzyılın ortasında Gürcülerden ele geçirdi. Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı ve 1595 tarihli Osmanlı tahrir defterine göre Sorsi, Gürcistan Vilayeti içinde Ardahan-i Büzürg livasının Meşe nahiyesine bağlıydı. Köyün nüfusu 11 haneden (yaklaşık 55 kişi) oluşuyordu. Osmanlı Devleti'ne ispenç vergisi veren bu hanelerin reisleri Maharebel, Batata, Grigola, Tevdore, Laşkara, Gogiça, Simon, Basila gibi Gürcü adları taşıyordu. Köyde buğday, arpa ve yonca tarımı ile arıcılık yapılıyor, domuz ve koyun besleniyordu. Bir adet de değirmen bulunuyordu.[9]
Sorsi, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 93 Harbi'nde Rusların eline geçti. Rus idaresinde Ardahan sancağının (okrug) Ardahan kazasına (uçastok) bağlıydı. Sorsi aynı zamanda bu kazaya bağlı nahiyelerden birinin adıydı. Sorsi köyü Sorsi nahiyesine (маркяз: merkez) bağlıydı ve nüfusu 224 kişiden oluşuyordu. Nüfusun tamamı "Türkmen" olarak kaydedilmişti. Sorsi nahiyesi ise, Sorsi köyüyle birlikte Arzada-Köy, Dara-Köy, Karakala-Meşa, Kondraul, Verana-Nakalakev, Kyarkadan, Piklob, Soshara, Taneidan, Tapa-Köy, Fayatlı, Yukarı Tsurmal, Aşağı Tsurmal, Çat ve Çimli Çayır köylerini kapsıyordu. Nahiyenin nüfusu 2.321 kişiden oluşuyordu. Nüfusun % 17,7'si (411 kişi) Türkler, % 82,1'i (1.906 kişi) Türkmenler ve % 0,2'si (4 kişi) Kürtlerden oluşuyordu.[6] Rus idaresi sırasında köyün nüfusu artmış, 1896'da 320 kişiye, 1906'da 358 kişiye ulaşmıştır.[10]
Sorsi, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusya'nın bölgeden çekilmesinden bir süre sonra, Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin sınırları içinde kaldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti'nin Tiflis hükûmetine verdiği ültimatom üzerine Gürcü idaresinin çekilmesinin ardından köy fiilen Türkiye'ye katıldı. Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti'nin topraklarının işgal edilmesinin ardından Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti'nin 16 Mart 1921'de imzaladığı Moskova Antlaşması'yla Sorsi köyünü de kapsayan Ardahan ile Artvin bölgeleri Türkiye'ye bırakıldı.[11]
Sorsi / Sors köyü, 1928 yılında Kars vilayetinin Ardahan kazasının Damal nayihesine bağlıydı.[5] 1935 genel nüfus sayımında "Sars" adıyla kaydedilmiş olan köy, Posof kazasının Damal nahiyesine bağlıydı ve nüfusu 581 kişiden oluşuyordu.[12] Sorsi / Sors / Sars "yabancı kökten geldiği" için köyün adı 1959 yılında 7267 sayılı kanunla Burmadere olarak değiştirilmiştir.[13]
Burmadere'de megalit bir kale ile Hristiyan Gürcü nüfusunun bulunduğu dönemden kalma köy kilisesi kalıntıları bulunmaktadır. Sorsi Kilisesi, bugünkü köyün 2 km kuzeyinde bulunuyordu. Büyükçe bir kale olan Sorsi Kalesi (70 × 57 m) ise, köyün 700 metre güneyinde, Hanak Suyu'nun sol kıyısında kayalık alanda yer alıyordu.[14]
Coğrafya
Burmadere köyü, Ardahan il merkezine 51 km, Damal ilçe merkezine 8 km uzaklıktadır.[15] Köy, Hanak Suyu olarak adlandırılan akarsuyun sol yakasında bulunmaktadır.
Nüfus
| Yıllara göre köy nüfus verileri | |
|---|---|
| 2022 | 562[2] |
| 2021 | 599[2] |
| 2020 | 607[2] |
| 2019 | 615[2] |
| 2018 | 642[2] |
| 2017 | 628[2] |
| 2016 | 634[2] |
| 2015 | 656[2] |
| 2014 | 720[2] |
| 2013 | 754[2] |
| 2012 | 775[2] |
| 2011 | 840[2] |
| 2010 | 874[2] |
| 2009 | 900[2] |
| 2008 | 914[2] |
| 2007 | 871[2] |
| 2000 | 1.141[15] |
| 1990 | 1.321[16] |
| 1985 | 1.467[17] |
Kaynakça
- ^ "Burmadere, Turkey Page" (İngilizce). Fallingrain.com. 23 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q "Ardahan Damal Burmadere Köy Nüfusu". Nufusune.com. 22 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2020.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 209, ISBN 9789941478178.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; III. cilt (1958), s. 543". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2021.
- ^ a b Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları (Osmanlıca), İstanbul, 1928, s. 762.
- ^ a b ""Ardahan kazası (1886 Yılı)" (Rusça)". 24 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2020.
- ^ "Roland Topçişvili, Gürcülerin Etnik Tarihi ve Gürcistan'ın Tarihsel-Etnografik Bölgeleri (Gürcüce: ქართველთა ეთნიკური ისტორია და საქართველოს ისტორიულ-ეთნოგრაფიული მხარეები), 2002". 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2021.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 381, ISBN 9789941478178.
- ^ "Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), (Yayımlayan) Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3 cilt; I. cilt (1947) s. 492; II. cilt (1941) s. 480; III. cilt (1958), s. 543". 22 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2021.
- ^ Candan Badem, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin, İstanbul, 2018, s. 111, ISBN 9786052100271.
- ^ "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2021.
- ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı, İstanbul, 1937, s. 326" (PDF). 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Ekim 2021.
- ^ "Köylerimiz, (Yayımlayan) İçişleri Bakanlığı, Ankara, 1968, s. 754". 23 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2021.
- ^ Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, Tiflis, 2018, s. 209, 381, ISBN 9789941478178.
- ^ a b "Burmadere Köyü". YerelNet.org.tr. 30 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Nisan 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
- ^ Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.
Dış bağlantılar
