İçeriğe atla

Bulgarcanın romanizasyonu

Bulgarcanın Latin harflerine transliterasyonu, Kiril alfabesiyle yazılmış metinlerin Latin alfabesiyle gösterilmesi şeklinde olur. Bu işlem sayesinde söz konusu metnin herhangi bir ses ve anlam kaybına uğramadan okunması ve anlaşılması hedeflenir. Latin harflerine olduğu kadar diğer alfabe sistemlerine de transliterasyon mümkündür. Bulgaristan, günümüze kadar aşamalar hâlinde çeşitli Latinleştirme teknikleri denemiştir.

Sokak tabelasında kullanılmış İngilizce temelli resmi transliterasyon ile ticari tabeladaki bilimsel transliterasyon yan yana. Resmi transliterasyondaki ses kayıpları zaafları ortaya koymakta.
Varna'da resmî transliterasyondan uzaklaşılarak hazırlanmış Almanca bazlı bir sokak tabelası - v yerine w, y yerine j tercih edilmesi
Bu tabelada "ъ" transliterasyona tutulmayıp "a" harfi konmamıştır

İşte Kiril alfabesi ile yazılmış Bulgar harfleri varyantları ile birlikte şu aşağıdaki gibi transliterasyon yapılabilir:

Bulgar alfabesi Bilimsel transliterasyon Resmî Bulgar transliterasyonu;[1][2][3]
Birleşmiş Milletler;[4]
ABD ve İngiltere[5]
IPA* Harfin adı Türkçe ses karşılığı
А аA aA a/a/ ya da /ɐ/aa, "armut" gibi
Б бB bB b/b/ ya da /p/бъb, "böcek" gibi
В вV vV v/v/ ya da/f/въv, "verem" gibi
Г гG gG g/ɡ/ ya da /k/гъg, "gür" gibi
Д дD dD d/d/ ya da /t/дъd, "dal" gibi
Е еE eE e/ɛ/е e, "eşek" gibi
Ж жŽ žZh zh/ʒ/ ya da /ʃ/жъj, "jandarma" gibi
З зZ zZ z/z/ ya da /s/зъz, "zar" gibi
И иI iI i/i/и i, "iğne" gibi
Й йJ jY y/j/и краткоy, "yaprak" gibi
К кK kK k/k/ ya da /g/къ

k, "karpuz" gibi

Л лL lL l/l/ ya da /ɫ/лъ

l "kol"daki sert l gibi

М мM mM m/m/мъ m, "mart" gibi
Н нN nN n/n/нъ n, "normal" gibi
О оO oO o/ɔ/ ya da /o/о o, "orak" gibi
П пP pP p/p/пъ p, "peçete" gibi
Р рR rR r/r/ръ r, "rakı" gibi
С сS sS s/s/ ya da /z/съs, "ses" gibi
Т тT tT t/t/ ya da /d/тъ t, "tel" gibi
У уU uU u/u/ ya da /o/y u, "uzun" gibi
Ф фF fF f/f/фъ f, "fare" gibi
Х хH hH h/x/хъ h, "hatır" gibi
Ц цC cTs ts/t͡s/цъ ts, Fatsa isminde fa-ts-a sesi gibi.
Ч чČ čCh ch/t͡ʃ/чъ ç, "çörek" gibi
Ш шŠ šSh sh/ʃ/шъ ş, "şerbet" gibi
Щ щŠt štSht sht/ʃt/щъ şt, Tek hecede, arada "ı" olmadan söylenir; Almancada st-urm (şturm) gibi.
Ъ ъǍ ǎA a/ɤ/ or /ɐ/ер голям ı sesine benzer.
Ь ьJ jY y/j/ ya da telaffuz edilmezер малък y, belli belirsiz söylenir
Ю юJu juYu yu/ju/, /jo/, /u/ ya da /o/ю yu, "yumak" gibi
Я яJa jaYa ya/ja/, /jɐ/, /a/ ya da /ɐ/я ya, "yanak" gibi

Notlar

  1. ^ (İngilizce) L.L. Ivanov, Toponymic Guidelines for Antarctica, Antarctic Place-names Commission of Bulgaria, Sofia, 1995.
  2. ^ (İngilizce) L.L. Ivanov, On the Romanization of Bulgarian and English, Contrastive Linguistics, XXVIII, 2003, 2, pp. 109-118. ISSN 0204-8701; Errata, id., XXIX, 2004, 1, p. 157.
  3. ^ (İtalyanca) G. Selvelli. Su alcuni aspetti ideologici dei sistemi di traslitterazione degli alfabeti cirillici nei Balcani. 24 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Studi Slavistici XII (2015). pp. 159–180.
  4. ^ (İngilizce) Report on the Current Status of United Nations Romanization Systems for Geographical Names. 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Compiled by the UNGEGN Working Group on Romanization Systems, February 2013.
  5. ^ (İngilizce) Romanization system for Bulgarian: BGN/PCGN 2013 System. National Geospatial-Intelligence Agency, September 2014.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Arap harfleri</span> Arap alfabesini temel alan yazı sistemi

Arap harfleri, 7. yüzyılın üçüncü çeyreğinden itibaren Emevi ve Abbasi imparatorlukları aracılığıyla Orta Doğu merkezli geniş bir alana yayılma olanağı bulmuş İslam dininin benimsendiği coğrafyalarda kabul gören, kökeni Arap alfabesine dayalı, ünsüz alfabesi türünde bir yazı sistemidir. Dünyada Latin alfabesinden sonra en çok kullanılan yazı sistemidir.

Türk dilleri alfabeleri veya çağdaş Türk yazı dilleri alfabeleri çağdaş dönem Türk yazı dilleri için kullanılan çeşitli alfabelerdir. Uzun tarihî dönemler içinde kullanılmış olan Türk yazı sistemlerinin sonrasında, bazılarının terki, bazılarının devamı ile günümüzde kullanımda olmuşlardır.

<span class="mw-page-title-main">Kiril alfabesi</span> Slav dillerinin kullanımında rol oynayan bir alfabe

Kiril alfabesi, Avrasya'da çeşitli dillerin yazımı için kullanılan alfabedir. Çeşitli Slav, Kafkas, Moğol, Ural, ve İranî dillerinin resmî alfabesidir. En eski Slav kitaplarının yazıldığı iki alfabeden biri olan Kiril yazısı, Aziz Kiril ve kardeşi Metodius tarafından 9. yüzyılın ilk çeyreğinde oluşturulmuştur.

Yunan alfabesi, tarihî dönemden çağdaş döneme kadar çeşitli değişikliklerle aslen Yunancanın yazımında kullanılan alfabedir. Aslen Fenike alfabesinden türetilmiş ve ilk olarak MÖ 9. yüzyıl sonlarında ya da MÖ 8. yüzyıl başlarında kullanılmaya başlanmıştır. Latin ve Kiril alfabelerinin atasıdır. Günümüzde Yunanca yazmak dışında matematikte, temel bilim ve mühendislik bilimlerinde bilimsel gösterimler olarak kullanılır. Alfabe, yedisi ünlü, on dördü ünsüz, üçü ise birleşik yirmi dört harften oluşur:

<span class="mw-page-title-main">Yazı sistemi</span> kağıda veya başka bir ortama kaydedilmiş görsel dillerin sistemi, dilde ifade edilebilecek ögeleri temsil etmek için kullanılır

Yazı sistemi, bir dildeki unsurları ve tarif edilebilir durumları temsil etmek için kullanılan bir çeşit semboller sistemidir.

<span class="mw-page-title-main">Kazak alfabesi</span>

Kazak alfabesi, Kazakistan'ın resmî dili olan ve Türk dilleri ailesinde yer alan Kazakçayı yazarken kullanılan yazı sistemidir. Kazak alfabesinde tarih boyunca; Kiril alfabesi, Latin alfabesi ve Arap alfabesi olmak üzere üç farklı alfabe türü kullanılmıştır. 2017 yılında, dönemin Kazakistan cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev tarafından 2025 yılına kadar Kiril alfabesinden Latin alfabesine kademeli olarak geçileceği belirtilmiştir. Arap alfabesi ile yazılan Kazakça, günümüzde Çin, İran ve Afganistan'da yerel olarak kullanılmaya devam etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Gagavuzca</span>

Gagavuzca veya Gagauzca, çoğunluğu Moldova'daki Gagavuz Yeri Özerk Bölgesi'nde yaşayan Gagavuzların konuştuğu Batı Oğuz grubuna bağlı bir Türk dili. Gagavuzca, Balkan Gagavuzcasından bir dereceye kadar farklı bir dildir. Kimi Türkologlar ise Gagavuzca'yı ayrı bir dil veya lehçe saymayarak Türkiye Türkçesinin Rumeli ağızlarına dahil etmişlerdir. Yaklaşık 300.000 kişi tarafından konuşulur.

Hazarca, Orta Çağda, Orta Asyalı yarı göçebe Türk boyu olan Hazarların konuştuğu dildir. Hazarca, tarihî Türk dillerinden biri olmasına karşın Türkî dillerin hangi koluna ait olduğu tartışmalıdır. Bazı araştırmacılar Hazarcanın İran dilleri veya Kafkas dilleriyle yakın ilişkisi olduğunu varsayarlar.

<span class="mw-page-title-main">Latin harfli alfabeler listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Latin harfli alfabeler, dünya üzerinde birçok dilin yazı sisteminde kullanılmaktadır. Aşağıdaki tablolarda bazı alfabeler özetlenmiş ve karşılaştırılmıştır. Yalnızca alfabeleri oluşturan harfler değil aynı zamanda farklı tonları belirtmek için kullanılan tonlama imleri ile diğer sesçil imler de bu tablolarda gösterilmeye çalışılmıştır. Dipnotlarda alfabelerin kendilerine özgü özellikleri belirtilmeye çalışılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Tacik alfabesi</span> Tacik dilinde yazmak için kullanılan alfabe

Tacikçe, tarih boyunca Arap, Latin ve Kiril alfabelerinin farklı sürümleri ile toplam üç ayrı yazı sistemi ile yazılmıştır. Tacikçeye ait kullanılan herhangi bir sürüm, Tacik alfabesi olarak tanımlandırılabilir; bunlar Tacikçede اﻟﻔﺒﺎﯼ تاجيكی, , olarak gösterilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Ə</span> Latin alfabesinde bir harf

Əə Latin alfabesine eklenmiş bir harftir. Bu harf Azerbaycan alfabesinde açığa yakın ön düz ünlüyü göstermek için kullanılır. 1991 yılında kabul edilen Azerbaycan alfabesinde bu ses için Ä harfi kullanılmışsa da bu ünlü Azerbaycancadaki en yaygın ünlü olduğundan ve mähäbbät örneğinde olduğu gibi nokta çokluğuna yol açtığından bir sonraki yıl Ä'nin yerine Kiril alfabesinde kullanılan Ә harfiyle aynı görünüşteki Ə harfi kabul edilmiştir. Kazan Tatarcasında ise tersi yaşanmış, başlangıçta Ə harfi kabul edilmesine karşın o dönem bu harfi pek çok yazı tipi ve bilgisayar sistemleri desteklemediğinden Ä harfine dönüş yapılmıştır.

Latinizasyon (Romanizasyon) tabiri genel olarak Latin alfabesi dışındaki ses sistemlerinin Latin alfabesine çevrilmesini ifade eder. Arapçanın Latin alfabesine çevirisi yapılırken bu uygulamaların hiçbirinde (fonetik alfabeler hariç) ortak bir uygulama geliştirilememiştir. Çünkü her ülke kendi harflerini esas alan bir çeviri sistemi benimsemiştir. Fakat yine de ana hatlarıyla genel kabul görmüş bazı sesler ve simgeler tercih edilmeye başlanmıştır. Ortak Türkçe alfabesi esas alınarak yapılan bir işaret sistemi büyük oranda geliştirilmiş durumdadır. Fakat yine de çeşitli ülkelerin, sesleri simgelerken kullandıkları harflerin değişik olması nedeniyle farklılıklar ortaya çıkmaktadır.

Yunancanın romanizasyonu, genelde Yunan alfabesi ile yazılan Yunanca metinlerin, Latin alfabesi ile temsili veya bunu yapmayı sağlayan bir sistemdir. Yunancanın romanizasyonu için çeşitli yöntemler kullanılmaktadır. Bu yöntemler, kaynak metnin Eski Yunanca mı Modern Yunanca mı olduğuna ve arzu edilen dönüştürmenin transkripsiyon mu transliterasyon mu olduğuna bağlı olarak değişiklik göstermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Livingston Adası</span>

Livingston Adası, Antarktika'da bir ada. Greenwich ile Snow adaları arasında yer almaktadır. 1819'da ilk kez ayak basılan bölge 1820'lerden başlayarak "Livingston" adını kullanmaya başlamıştır.

Ukrayna alfabesi Ukrayna'nın resmî dili olan Ukraynacayı yazmak için kullanılan alfabedir. Kiril alfabesi'nin ulusal varyasyonlarından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Hepburn romanizasyonu</span>

Hepburn romanizasyonu, Japoncanın Latin alfabesine tercüme edilmesi için yaratılmış bir sistemdir. 1887 yılında James Curtis Hepburn tarafından Japonca-İngilizce sözlüğünün hazırlanması amacıyla icat edilmiştir. Hepburn sistemi bu güne kadar Japoncanın Latin alfabesine tercüme edilmesinde kullanılan en yaygın sistemdir.

<span class="mw-page-title-main">Romanizasyon</span>

Dilbilimde romanizasyon veya romantizasyon, farklı bir yazı sistemindeki ifadeleri Latin (Roma) alfabesine dönüştürmektir. Romanizasyon yöntemleri arasında yazılı metinin çevirisi ve transkripsiyonu, konuşulan kelimenin temsili ve her ikisinin kombinasyonu bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Transliterasyon</span>

Harf çevirisi veya transliterasyon, bir yazı sistemindeki harflerin başka yazı sisteminin harflerine çevrilmesidir. Harf çevirisi, doğrudan orijinal sesleri temsil etmemekte olup yalnızca karakterler diğer yazı sistemindeki karşılığına çevrilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Kraliyet Tay Genel Transkripsiyon Sistemi</span> Dil çeviri sistemi

Kraliyet Tay Genel Transkripsiyon Sistemi (KTGTS), Tayca kelimeleri Latin alfabesine çevirme sistemidir. Tayland Kraliyet Enstitüsü tarafından yayınlandı.

<span class="mw-page-title-main">Rusçanın romanizasyonu</span>

Rusça'nın romanizasyonu, rus ses sisteminin Latin alfabesine çevrilmesidir. Bir Latin alfabesiyle yazılmış metinde Rusça adları ve kelimeleri dahil etmek için birincil kullanımının yanı sıra, bilgisayar kullanıcılarının Rusça girmesi için de gereklidir. Kiril alfabesini girmek için ayarlanmış bir klavyesi veya kelime işlemcisi olmayan veya yerel bir Rusça klavye düzenini (JCUKEN) kullanarak hızlı bir şekilde yazamayan metinler. İkinci durumda, İngilizce QWERTY klavyeler gibi klavye düzenlerine uygun bir harf çevirisi sistemi kullanarak yazarlar ve ardından metni Kiril alfabesine dönüştürmek için otomatik bir araç kullanırlar.