Bulgarca
| Bulgarca | |
|---|---|
| български | |
| bălgarski | |
| Ana dili olanlar | Bulgaristan, Arnavutluk, Yunanistan, Romanya, Kuzey Makedonya, Moldova, Sırbistan, Türkiye, Ukrayna |
| Bölge | Balkan Yarımadası |
| Etnisite | Bulgarlar |
| Konuşan sayısı | 10 milyon (2023)[1] |
| Dil ailesi | Baltık-Slav
|
| Yazı sistemi | Kiril alfabesi |
| Resmî durumu | |
| Resmî dil |  Bulgaristan Avrupa Birliği |
| Tanınmış azınlık dili |  Sırbistan Romanya |
| Denetleyen | Bulgar Bilimler Akademisi Bulgar Dili Enstitüsü |
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | bg |
| ISO 639-2 | bul |
| ISO 639-3 | bul |
 | |
Bulgarca (Bulgarca: български, bălgarski), Hint-Avrupa dilleri ailesinden, Güney Slav dillerine bağlı dil. Bulgaristan'ın resmi dilidir.
Yazı dili IX. yüzyılda oluşmaya başlayan Bulgarca, Selanikli Aziz Kiril ve kardeşi Metodius tarafından 862 yılında Bulgaristan'ın Preslav kasabasında oluşturulan[2] Kiril alfabesi kullanılarak yazılır. Harflerin çoğu Yunan alfabesinden ilham alınarak hazırlanmıştır.
Bulgarca, yazıya dökülen ilk Slav dilidir. (Yapılan son araştırmalara göre aynı alfabe zaten bölgede bulunmaktaydı, fakat bir düzen içerisinde değildi, alfabe birliği yoktu).
Eski Bulgarca (9. yüzyıl-11. yüzyıl), Orta Bulgarca (11. yüzyıl-15. yüzyıl) ve Modern Bulgarca (16. yüzyıldan günümüze) olmak üzere üç temel aşamadan geçmiştir.
Kuzey Hazar bölgesinden göç ederek bugünkü Bulgaristan topraklarına yerleşen Ön Bulgarlardan bugün sadece 20-30 tane kelime kalmıştır.
Bulgar alfabesi
| А а /a/ | Б б /b/ | В в /v/ | Г г /g/ | Д д /d/ | Е е /ɛ/ | Ж ж /ʒ/ | З з /z/ | И и /i/ | Й й /j/ |
| К к /k/ | Л л /l/ | М м /m/ | Н н /n/ | О о /ɔ/ | П п /p/ | Р р /r/ | С с /s/ | Т т /t/ | У у /u/ |
| Ф ф /f/ | Х х /x/ | Ц ц /ʦ/ | Ч ч /tʃ/ | Ш ш /ʃ/ | Щ щ /ʃt/ | Ъ ъ /ɤ/, /ə/ | Ь ь /ʲ/ | Ю ю /ju/ | Я я /ja/ |
Dil bilgisi
- Bulgarca kelimeler eril, dişi ve nötr/çocuk olmak üzere üçe ayrılır. İstisnalar olmakla birlikte kelimenin son harfi kelimenin türünü belirler. Her kelime türüne göre çekim ekleri alır buna önüne gelen sıfatlar da dahildir.
- Kelimenin sonuna ek olarak formunda kullanılan tanımlık-artikel özelliğini barındıran Bulgarcada toplamda altı farklı artikel eki bulunmaktadır. (-ът, -а, -та, -то, -ия, -ият)
- Bulgarcada Slav dillerine özgü olarak fiillerin iki hâli bulunur: Bitmiş hal (свършен вид - svırşen vid) ve bitmemiş hal (несвършен вид - nesvırşen vid). Bir seferden fazla veya süreci henüz bitmemiş durumlarda bitmemiş hal, bir sefer için yapılan fiillerde bitmiş hal kullanılır. Bu iki fiil grubunun farklı çekim kuralları bulunmaktadır. Örneğin geçmiş zaman için bitmiş haldeki bir fiilin çekimi ait olduğu alt grubun (toplamda üç alt grup) kuralına göre çekimlenirken, bitmemiş halde bulunan fiilin geçmiş zaman çekimi vurgunun kelimedeki yerine göre çekimlenir. Aynı fiillerin iki ayrı halleri olduğu için dilde toplamda dokuz ayrı zaman bulunur.
Örneğin gitmek fiilinin halleri olan “otivam” (bitmemiş hâl) ve “da otida” (bitmiş hâl) отивам-да отида
- Okula otobüs ile giderim. Otivam na uçilişteto s avtobus.
- Hemen okula gitmeliyim. Vednaga triyadva da otida na uçilişteto.
- Okula otobüs ile giderdim. Otivah na uçilişteto s avtobus.
- Dün okula gittim. Vçera otidoh na uçilişteto.
- Dün sabah okula gidiyordum. Otideh na uçilişteto vçera sutrinta.
- Bazı fiillerin (kök fiil) önüne eklenen eklerle yakın veya uzak anlamlı yeni fiiller türetilir. Örneğin,
Pitam питам (Soruyorum) bitmemiş hal
- Raz pitam (Sorguluyorum)
- Pod pitam (Gizli olan bir şeyi soruyorum)
- İz pitam (Sınav yapıyorum)
- Do pitam (Tavsiye ya da görüş almak için soruyorum)
- Po pitam (Bir şey soruyorum) sormak fiilinin bitmiş hali
Bulgarca cümle örnekleri
- Здравей [zdravey] — Merhaba, selam.
- Здрасти [zdrasti] — Merhaba, selam.
- Добро утро [dobro utro] — Günaydın, iyi sabahlar.
- Добър ден [dobır den] — İyi günler.
- Добър вечер [dobır veçer] — İyi akşamlar.
- Лека нощ [leka noşt] — İyi geceler.
- Довиждане [dovijdane] — Görüşmek üzere.
- До скоро! [do skoro ] — Yakında. (Görüşürüz)
- Как си? [kak si] — Nasılsın?
- Какво правиш? [kakvo praviş] — Ne yapıyorsun?
- Как е? [kak e?] — Nasıl gidiyor?
- Добре [dobre] — İyi.
- Бива [biva] — Fena değil.
- Добре ли cи? [dobre li si ?] - İyi misin?
- Добре съм [dobre sım] — İyiyim.
- Добре съм, а ти? [Dobre sım,a ti?] — Ben iyiyim, peki ya sen?
- Всичко най-хубаво [vsiçko nay-hubavo] — Hoşça kal. / Her şey çok hoş. (Her şey gönlünce olsun) (iyi dilek olarak söylenir)
- Всичко Добро! [vsiçko dobro] — Her şey iyi. / Anlaştık. (diyalog bittiğinde tercihen söylenir, karşı taraf genellikle çao dedikten sonra ayrılırlar)
- Поздрави [pozdravi] — Selamlar.
- Благодаря [blagodarya] — Teşekkürler.
- Пак заповядай [pak zapovyaday] - Yine buyur.
- Моля [molya] — Lütfen. / Rica ederim. ( Cümledeki konumuna göre iki anlama da gelebilir: Cümle molya ile başlayıp devam ediyorsa Lütfen ..., Tek kelimelik cümle olarak molya ise rica ederim olarak kullanılır.)
- Може ли да ми кажете ... (Moje li da mi kajete ...) - bana söyleyebilir misiniz?
- Извинявай! [izvinyavay] — Pardon ! Affedersin !
- Извинете! [izvinete] — Affedersiniz!
- Колко е часът? (kolko e çasıt) — Saat kaç?
- Извинете, бихте ли ми казали колко е часът? [izvinete, bihte li mi kazali kolko e çasıt?] — Pardon, rica edersem bana saatin kaç olduğunu söyleyebilir misiniz?
- Обичам те! [obiçam te] - Seni seviyorum.
- и аз те обичам! [i az te obiçam] - Ben de seni seviyorum.
- липсваш ми [lipsvaş mi] - Seni özlüyorum. / Seni özledim.
- Говорите ли ...? [govorite li...] — ...ca konuşuyor musunuz ?
- ...турски (turski) — Türkçe
- ...български (bılgarski) — Bulgarca
- ...английски (angliyski) — İngilizce
- ...немски (nemski) — Almanca
- ...италиански (italianski) — İtalyanca
- ...испански (ispanski) — İspanyolca
Zaman birimleri:
- януари (yanuari) - Ocak
- февруари (fevruari) - Şubat
- март (mart) - Mart
- април (april) - Nisan
- май (may) - Mayıs
- юни (yuni) - Haziran
- юли (yuli) - Temmuz
- август (avgust) - Ağustos
- септември (septemvri)- Eylül
- октомври (oktomvri) - Ekim
- ноември (noemvri) - Kasım
- декември (dekemvri) - Aralık
- днес (dnes)- Bugün
- вчера (vçera) - Dün
- утре (utre) - Yarın
- ден (den) - Gün
- седмица (sedmitsa) - Hafta
- месец (mesets) - Ay
- година (godina) - Yıl
- Pazartesi - ponedelnik (понеделник)
- Salı - vtornik (вторник)
- Çarşamba - sriada (сряда)
- Perşembe - çetvırtık (четвъртък)
- Cuma - petık (петък)
- Cumartesi - sıbota (събота)
- Pazar - nedelya (неделя)
- İlkbahar - prolet (пролет)
- Yaz - lyato (лято)
- Sonbahar - esen (есен)
- Kış - zima (зима)
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Bulgarian language at Ethnologue (26th ed., 2023)
- ^ Quiles, Carlos; López-Menchero, Fernando (2011). A Grammar of Modern Indo-European. Indo-European Language Association. s. 98. ISBN 978-1461022138.
 | ||
