İçeriğe atla

Bulak Matbaası

1900'lerde Bulak Matbaası binası

Bulak Matbaası, Kavalalı Mehmed Ali Paşa tarafından 1820 yılında Mısır'ın Bulak şehrinde kurulan basımevi.

1822'de ürünlerini vermeye başlayan matbaa, Mısır'ın modernleşmesinde önemli bir rol oynamış ve Osmanlı Devleti'nde de ilgi uyandırarak dönemin padişahı II. Mahmut tarafından basımevlerinin canlandırılmasında etkili olmuştur.[1]

2011 Mısır Devrimi'nde İmbaba'daki matbaa binası önündeki gösteriler sırasında

Günümüzde Amiriye Matbaası adıyla İmbaba'daki binasında faaliyet gösterir.[2]

Tarihçe

Kavalalı Mehmed Ali Paşa'nın valilik görevinde bulunduğu Mısır'daki modernizasyon hareketinin bir parçası olan Bulak Matbaası, Dârüssınâati'l-âmiriyye olarak bilinen Bulak Tersanesi'nde kuruldu. Matbaa binasının ana kapısındaki üç beyitlik Türkçe kitâbeye göre 20 Ekim 1819 – 9 Ekim 1820 arasında inşa edildi.[3] Resmî açılışı 14 Kasım 1821 tarihinde yapılan basımevinin denetimi Bulak Mühendishanesi hocalarından Osman Nûreddin Efendi'ye verilmiştir. Osman Nureddin Efendi, 1824'e kadar bu görevde kaldı.[3]

Matbaanın bibliyografik bilgilerine göre matbaada basılan ilk kitap Rufeil Zahhur'un 1822 tarihli Kāmûsü İtalyanî ve Arabî' adlı İtalyanca-Arapça sözlüktür ancak ilk yıl basılan kitaplar üzerinde yapılan incelemeler neticesinde ilk basılan kitabın Şânizâde Atâullah Efendi'nin Fransızcadan çevirdiği Vesâyânâme-i Seferiyye' olduğu ortaya çıkarılmıştır.[3]

1869'da satın alınıp Bulak Matbaası'nda kullanılmış zarf baskı makinesi. Şimdi Yeni İskenderiye Kütüphanesi'ndedir.

1822-1851 yılları arasında Bulak Matbaası'nda 570 kitap basıldı (259'u Türkçe, 255'i Arapça, on dördü Farsçadır, kırk iki kitabın dili belirtilmemiştir).[3] Matbaanın ilk ürünleri İstanbul'da büyük yankı uyandırıp ilgiyle karşılandı; Osmanlı Devleti'nde dönemin padişahı II. Mahmut tarafından basımevlerinin canlandırılmasında büyük etkisi oldu.

Burada basılan kitaplarda Bulak Matbaası'nın yanı sıra Dârüttıbâa, Matbaatü sâhibi's-saâde, Dârü't-tıbâati'l-ma'mûre, Matbaatü Bulak, Matbaatü'l-kebîr, Dârü't-tıbâati'l-hıdîvâne, Dârü't-tıbâati'l-âmire, Dârü't-tıbâati'l-bâhire, Matbaa-i Âmire, Matbaatü Mısri'l-mahrûse, Dârü't-tıbâati'l-Mısriyye ve Matbaa-i Seniyye-i Mecbûre adları da basımevi adı olarak kullanıldı.

Bulak Matbaası'nda bir yandan çeşitli konularda kitaplar yayımlanırken bir yandan da idarî teşkilâtın her kademesi için birçok tâmim, tâlimat ve kanun bülteni basıldı. Arapça-Türkçe resmî Vekāyi-i Mısriyye gazetesi de 1828-1833 yıllarında Bulak Matbaası'nda basıldı.[3] Mevcut binanın talebe karşılık verememesi üzerine 1829 Ağustosunda tersanenin yakınlarında başka bir yere taşınan matbaa, zamanla başka binalar da tahsis edilmesi ile genişledi.

Mısır valisi Said Paşa döneminde bütçe yetersizliği nedeniyle ancak resmî evrakla özel yayınevlerinin ısmarladığı ders kitaplarını basabilen matbaa 1862 Ağustosunda da demiryolları müfettişi Abdurrahman Rüşdî Bey'e devredildi; adı "Matbaa-i Abdurrahman Rüşdî" oldu.[3] Hidiv İsmâil Paşa döneminde Abdurrahman Rüşdî Bey'den satın alındı ve yönetimi hidivlik dairesine bağlandı, adı "Matbaatü Bûlâkı’s-seniyye" olarak değiştirildi.[3] Hidiv Mehmed Tevfik Paşa döneminde ise millîleştirilip "Matbaatü Bûlâkı’l-âmiriyye adını aldı. 1881-1896 arasında bir duraklama dönemine girdi. Arabi Paşa Ayaklanması ve İngiliz işgali dönemlerinde kapanma noktasına geldi.

13 Ağustos 1956'da çıkarılan bir kanunla resmî matbaalar özerkleştirilince Bulak Matbaası'nın denetimi bir heyete verildi. 1958'de İmbaba'da yeni bir bina yapıldı.[2]

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ Yaşar, Volkan. "Matbaa, Basın ve Osmanlı Devleti'nde İlk Resmi Gazete Olan Takvim- Vekayi Üzerine Bir Değerlendirme". www.academia.edu. 16 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2017. 
  2. ^ a b "The Location of the Press". www.bibalex.org. bibalex.org sitesi. 22 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2017. 
  3. ^ a b c d e f g Kut, Turgut. "Bulak Matbaası" (PDF). www.islamansiklopedisi.info. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt: 06; sayfa: 389. 6 Aralık 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2017. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<i>Takvîm-i Vekâyi</i> 1831de yayımlanmaya başlanan ilk Osmanlı Türk resmî gazetesi

Takvim-i Vekayi, Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde 11 Kasım 1831'de yayımlanmaya başlanan ilk Osmanlı Türk resmî gazetesidir.

<span class="mw-page-title-main">İbrahim Şinâsî</span> Türk gazeteci, yazar ve şair

İbrahim Şinasi Efendi, Türk gazeteci, yayımcı, şair ve oyun yazarı.

<span class="mw-page-title-main">Gazete</span> haber, bilgi, bulmaca ve reklam içeren, genellikle düşük maliyetli kâğıt kullanılarak basılan ve dağıtımı yapılan bir yayın

Gazete, haber, bilgi, bulmaca ve reklam içeren, genellikle düşük maliyetli kâğıt kullanılarak basılan ve dağıtımı yapılan bir yayım olup, halka güncel olaylara ilişkin bilgi verme amacı gütmektedir. Genel olarak yayınlandığı gibi, özel bir konu üzerine de yayınlanabilir ve genellikle günlük ya da haftalık olarak yayınlanır. Gazete anlamında Osmanlı döneminde Arapça kökenli ceride sözcüğünün yanında günlük gazete anlamında Farsça rûznâme sözcüğünün de kullanıldığı ve geçmişte günlük olayları kaydetmek üzere günnâme, aylık olayları kaydetmek üzere aynâme yazıldığı da belirtilir. Gazete sözcüğünün Türkçe eş anlamlısı ise yenün sözcüğüdür.

Çorlulu Köse Bahir Mustafa Paşa, I. Mahmud, III. Osman ve III. Mustafa saltanat donemlerinde 1 Temmuz 1752 - 16 Şubat 1755, 30 Nisan 1756 - 3 Aralık 1756 ve 29 Eylül 1763 - 30 Mart 1765 arasında üç kez sadrazamlık yapmış olan bir Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa</span> 186. Osmanlı sadrazamı

Mehmed Rüşdi, Osmanlı sadrazamı. Mütercim Mehmed Rüşdi Paşa olarak da bilinir.

<span class="mw-page-title-main">Şirvanizade Mehmed Rüşdi Paşa</span> 192. Osmanlı sadrazamı

Şirvanizade Mehmet Rüşdi Paşa, Abdülaziz döneminde 15 Nisan 1873 - 15 Şubat 1874 tarihleri arasında on ay sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Abdurrahman Nureddin Paşa</span> 203. Osmanlı sadrazamı

Abdurrahman Nûreddin Paşa (Osmanlıca: عبدالرحمن نور الدين پاشا‎;, II. Abdülhamid saltanatında 2 Mayıs 1882 - 12 Temmuz 1882 tarihleri arasında iki ay on bir gün sadrazamlık yapmış Osmanlı devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Mehmed Said Paşa</span> 201. Osmanlı sadrazamı

Mehmed Said Paşa, Osmanlı devlet ve siyaset adamı. II. Abdülhamid saltanatında yedi kez ve İkinci Meşrutiyet döneminde iki kez olmak üzere, toplam dokuz dönemde dokuz yıla yakın sadrazamlık yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İbrahim Müteferrika</span> Macar asıllı Osmanlı müteferrika, matbaacı, yayımcı, yazar ve çevirmen

İbrahim Müteferrika, Macar asıllı Osmanlı müteferrika, matbaacı, yayımcı, yazar ve çevirmen. Osmanlı Devletinde basımevi kurup Türkçe kitap yayımlayan ilk kişidir. IV. Mehmed ve II. Mustafa dönemlerinde yaşamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ahmed Muhtar Paşa</span> 211. Osmanlı sadrazamı

Ahmed Muhtar, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın Kafkasya cephesi komutanı, asker, gök bilimci, yazar, eğitimci ve devlet adamıydı. 1912 yılında kısa bir süreyle Osmanlı Devleti'nin sadrazamlığını da yapmıştır. Darüşşafaka Cemiyeti'nin kurucularındandır.

<span class="mw-page-title-main">II. Abbas Hilmi Paşa</span>

II. Abbas Hilmi Paşa, son Mısır hidividir.

<span class="mw-page-title-main">Samipaşazade Sezai</span> Türk gerçekçi öykücü, romancı, siyasetçi

Sami Paşazade Sezai, Türk gerçekçi öykücü, romancı. Türk edebiyatının ilk gerçekçi romanlarından birisi olma özelliğiyle edebiyat tarihinde büyük önem taşıyan Sergüzeşt adlı romanın yazarıdır. 1892'de yazdığı Küçük Şeyler ile Türk edebiyatında modern öykücülüğün kurucularındandır.

<span class="mw-page-title-main">Kahire Mısır Müzesi</span>

Kahire Mısır Müzesi ya da kısaca Mısır Müzesi, Mısır'ın başkenti Kahire'de bulunan ve Antik Mısır uygarlığının en görkemli koleksiyonunu barındıran arkeoloji müzesidir. Müzenin, önemli bir miktarı gösterimde olmak üzere, toplam 120.000 adet eseri bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Mehmed Şemseddin Paşa</span>

Mehmed Şemseddin Paşa, Osmanlı Devleti döneminde önemli görevlerde bulunan Çerkes - Ubıh kökenli bir devlet adamıdır.

<span class="mw-page-title-main">Serasker</span> Osmanlı Devletinde bir bölgenin komutanı ve idarecisi

Osmanlı Devleti'nde 1826'da kurulan ve bugünkü Millî Savunma Bakanlığı ve Genelkurmay Başkanlığı 'na denk gelen devlet kurumu. 1880 yılında Erkân-ı Harbiye-i Umûmiye Riyaseti'nin(Günümüz Genelkurmay Başkanlığı) kurulması ile görevlerinin bir kısmını bu kuruma devretmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Abdurrahman Sami Paşa</span> Osmanlı bürokrat, şair

Abdurrahman Sami Paşa, bürokrat, şair.

<span class="mw-page-title-main">Abdüllatif Suphi Paşa</span> Osmanlı devlet adamı, yazar

Abdüllatif Suphi Paşa veya Sami Paşazade Subhi Paşa. Osmanlı devlet adamı ve yazar.

Darüttıbaa, Türkçe kitap ve gazete basmak amacıyla 1727'de kurulmuş olan ilk basımevidir.

Mehmet Kazım Nami Duru, Türk asker, eğitimci ve siyasetçidir.

Müderris Abdurrahman Efendi, 1797 yılında Üsküdar - İstanbul'da açılan "Mühendishane Matbaası"nın ilk müdürüdür. Cebir ve geometri müderrisi olan Abdurrahman Efendi, Nizam-ı Cedid hareketleri esnasında 1793 yılında kurulan Mühendishane-i Berrî-i Hümâyûn açılmadan önce 10 yıl boyunca Fransız uzmanlardan istihkam teknikleri konusunda ders almış ve "Mühendishane Matbaası"nı idare ederken yeni kurulan okulda mühendislik dersleri de vermiştir. Halk arasında "Üsküdar Matbaası" olarak da bilinen "Mühendishane Matbaası" Müderris Abdurrahman Efendinin yönetiminde başta Cedid Atlas olmak üzere çok önemli eserler basıp yayınlamasına rağmen "kamu yararına" çalışan bir kurum olarak görüldüğünden sermayesi yetersiz kalmış ve gelişme gösterememiş, bu konuda gelişme olmaması üzerine Müderris Abdurrahman Efendi 2 Aralık 1807 tarihinde yerini Sab›k Defteremini vekili Seyyid Hüseyin Beyefendi'ye bırakmıştır. Doğum ve ölüm tarihlerine dair kayıt bulunamamıştır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.