İçeriğe atla

Buharlaşan gaz kürecikleri

Kartal Bulutsusu'ndaki "Yaratılış Sütunları", kuluçkadaki yıldızların oluşumuna yol açan buharlaşan gaz kürecikleri içerir.[1]
SN 1006'daki daha yoğun gaz düğümleri veya kürecikleri.

Buharlaşan gaz kürecikleri (İngilizce: Evaporating gas globule, kısaltılmışı: EGG), dış uzayda yaklaşık 100 astronomik birim büyüklüğünde ve gölgesindeki gazların iyonlaştırıcı UV ışınlarından korunduğu bir hidrojen gazı bölgesidir.[2] Bu kürecikler tarafından korunan yoğun gaz alanları, yıldızların doğumuna olanak sağlayabilir.[2] Buharlaşan gaz kürecikleri ilk kez 1995 yılında Hubble Uzay Teleskobu tarafından elde edilen Kartal Bulutsusu'ndaki Yaratılış Sütunları'nın görüntüleri aracılığıyla kesin olarak tespit edildi.[2][3]

Buharlaşan gaz kürecikleri, muhtemelen yeni ön yıldızların öncülleridir. Bir gaz küreciğinin içindeki gaz ve toz, çevresindeki toz bulutundan daha yoğundur. Gaz kürecikleri çevresinden malzeme çekmeye devam ettikçe, kütleçekim etkisiyle bulut daha da sıkı bir şekilde bir araya gelir. Bulut yoğunluğu arttıkça, kürecik dış katmanların ağırlığı altında daha da ısınır ve gaz küreciklerinin içinde bir ön yıldız oluşur.

Bir ön yıldız, yıldıza dönüşebilecek kadar yeterli kütleye sahip olmayabilir. Bu durumda, bir kahverengi cüce olur. Eğer ön yıldız yeterli bir kütleye sahip ise, yoğunluk merkezinde 10 milyon kelvin'i aşan kritik bir seviyeye ulaşır. İşte bu noktada, hidrojeni helyuma dönüştüren ve büyük miktarda enerji açığa çıkaran bir nükleer reaksiyon başlar. Ön yıldız daha sonra bir yıldız olur ve H-R diyagramı ana kolunda yerini alır.[4]

Very Large Telescope ile Yaratılış Sütunları'ndaki (Kartal Bulutsusu) 73 gaz küreciği üzerinde yapılan bir çalışma, küreciklerin sadece %15'inin yıldız oluşumu belirtileri gösterdiğini ortaya koydu. Yıldız oluşumu her yerde aynı değildir ve en büyük sütunun tepesinde bu kaynaklardan oluşan küçük bir küme bulunur.[5]

Kaynakça

  1. ^ "Sun's Baby Twin Spotted". Space.com. 5 Mart 2007. 22 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2024. 
  2. ^ a b c Eric W. Weisstein (1996–2007). "Evaporating Gas Globule". Eric Weisstein's World of Astronomy. Wolfram Research. 27 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2012. 
  3. ^ Hester, J. J.; Scowen, P. A.; Sankrit, R.; Lauer, T. R.; Ajhar, E. A.; Baum, W. A.; Code, A.; Currie, D. G.; Danielson, G. E.; Ewald, S. P.; Faber, S. M. (Haziran 1996). "Hubble Space Telescope WFPC2 Imaging of M16: Photoevaporation and Emerging Young Stellar Objects" (PDF). The Astronomical Journal (İngilizce). 111: 2349. Bibcode:1996AJ....111.2349H. doi:10.1086/117968. ISSN 0004-6256. 28 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Şubat 2024. 
  4. ^ What happens inside an EGG? 3 Şubat 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Windows to the Universe, Temmuz 2012'de erişildi
  5. ^ McCaughrean, M. J.; Andersen, M. (1 Temmuz 2007). "The Eagle's EGGs: Fertile or sterile?". Astronomy & Astrophysics (İngilizce). 389 (2): 513-518. arXiv:astro-ph/0202025 $2. Bibcode:2002A&A...389..513M. doi:10.1051/0004-6361:20020589. ISSN 0004-6361. 25 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2024. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">NGC 1999</span>

NGC 1999, Avcı takımyıldızı yönünde yaklaşık olarak 1,500 ışık yılı uzaklıkta bulunan toz dolu, parlak bir yansıma bulutsusu. William Herschel tarafından 5 Ekim 1785 tarihinde keşfedilmiştir. Yakınlarında bulunan değişen yıldız V380 Orionis'in ışığı ile aydınlanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kartal Bulutsusu</span>

Kartal Bulutsusu Jean-Philippe de Cheseaux tarafından 1745-46 yılında keşfedilmiş Yılan takımyıldızında bulunan genç bir açık yıldız kümesidir. Adı kartalı anımsatan şeklinden kaynaklanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yıldız oluşumu</span>

Yıldızlar, uzayda bulunan yüksek yoğunlukta geniş bölgelerden oluşan moleküler bulutların içinde oluşur. Bu bulutlar çoğunlukla hidrojenden ve % 23–28 helyum ile az miktarda daha ağır elementlerden ibarettir. İçinde yıldız oluşan bu tür bir bulutsuya örnek Orion bulutsusudur. Bu bulutlardan büyük yıldızlar oluştukça, içinde bulundukları bulutları güçlü bir şekilde ışıklandırıp iyonlaştırırlar ve bir H II bölgesi yaratırlar.

Yıldız evrimi bir yıldızın yaşamı boyunca maruz kaldığı radikal değişikliklerin bir sürecidir. Yıldız'ın kütlesine bağlı olarak bu yaşam süresi, birkaç milyon yıldan, trilyonlarca yıla ulaşabilir, evrenin yaşı göz önüne alındığında bu çok fazladır.

<span class="mw-page-title-main">Yumurta Bulutsusu</span>

Yumurta Bulutsusu, Kuğu takımyıldızında yaklaşık olarak 3.000 ışık yılı uzaklıkta bulunan çift kutuplu bir ön gezegenimsi bulutsudur. Palomar Gözlemevi Gökyüzü Araştırması kapsamında 1975 yılında keşfedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">HD 189733 b</span> Güneşdışı gezegen

HD 189733 b, Tilkicik takımyıldızında yaklaşık olarak 63 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir ötegezegendir. 5 Ekim 2005 tarihinde Bouchy liderliğindeki Fransız gök bilimciler tarafından keşfedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">NGC 7635</span>

Barnard'ın Galaksisi'ndeki Kabarcık Bulutsusu için Kabarcık Bulutsusu konusuna bakınız

<span class="mw-page-title-main">Karina Bulutsusu</span>

Karina Bulutsusu, çevresindeki açık yıldız kümesiyle birlikte büyük ve parlak bir bulutsu. Eta Carinae ve HD 93129A, Samanyolu içindeki en büyük kütleli ve parlak yıldızlardır. Bulutsu, Karina takımyıldızı yönünde Dünya'dan yaklaşık olarak 6.500 ilâ 10.000 ışık yılı uzaklıkta bulunmaktadır ve çoklu O-tipi yıldızlar içerir.

<span class="mw-page-title-main">NGC 6357</span>

NGC 6357 Akrep takımyıldızı yönünde NGC 6334'ün yakınında bulunan bir salma bulutsusu. 8 Haziran 1837 tarihinde John Herschel tarafından keşfedilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Açık kümeler dizini</span> Vikimedya liste maddesi

Bu dizin, Güneş Sistemi'nden uzaklığına göre sıralanmış olan açık yıldız kümelerinin bir listesidir. Açık küme, aynı dev moleküler bulut içinde oluşan ve yerçekimsel olarak birbirlerine bağlı olan birkaç bin yıldızın oluşturduğu bir gruptur. Samanyolu gökadasında 1,000'den fazla açık küme bilinmektedir ancak gerçekte bu rakam on katına kadar çıkabilir.

<span class="mw-page-title-main">R136</span> 30 Doradus kompleksinin merkezi yakınında bulunan bir süper yıldız kümesi

R136, Büyük Macellan Bulutu içindeki Tarantula Bulutsusu kompleksinin merkezinde yer alan NGC 2070 yıldız kümesindeki yıldızların merkezi konsantrasyonudur. Yaşı 1-2 milyon yıl olan dev ve üstdev yıldızların oluşturduğu genç bir yıldız kümesidir. Çoğunluğunu tayfsal sınıfı O3, olan yıldızlar oluşturur ve teyit edilen O3-türü yıldız sayısı 39'dur. Ayrıca yine teyit edilmiş olan çeşitli Wolf-Rayet yıldızları da vardır. BMB'nin bu parçasındaki genç büyük kütleli yıldızların aşırı sayısı ve konsantrasyonu, onu bir yıldız patlaması bölgesi olarak tanımlamaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sıcak Jüpiter</span>

Sıcak Jüpiterler, fiziksel olarak Jüpiter'e benzeyen ancak çok kısa yörünge periyotlarına sahip olan, gaz devi ötegezegen sınıfıdır. Yıldızlarına olan yakınlığı ve yüksek yüzey-atmosfer sıcaklıklarından dolayı, "sıcak Jüpiterler" olarak adlandırılmaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Yıldızlararası nesne</span> yıldızlararası boşlukta bulunan kuyruklu yıldız türü

Yıldızlararası cisimler yıldızlararası boşlukta bulunan ve yerçekimsel olarak bir yıldıza bağlı olmayan bir kuyruklu yıldızdır. Bilinen Güneş Sistemi’ndeki veya Güneş dışı kuyruklu yıldızlar, dışında, bir yıldıza yerçekimsel olarak bağlı olmayan bir yıldızlararası kuyruklu yıldız bulunmamıştır. Yine de bu kuyruklu yıldızların var olduğu varsayılmaktadır: gezegen ve yıldızlardan kaynaklanan yerçekimsel dağıtma, pek çok Oort Bulutu kuyruklu yıldızını fırlatmıştır ve benzeri süreçlerin güneşdışı gezegen sistemlerde de gerçekleşme olasılığının yüksekliği, büyük miktarda bağımsız kuyruklu yıldızın varlığına işaret etmektedir. Günümüzde, yıldızlarası kuyuklu yıldızlar yalnızca Güneş Sistemi’nden geçerlerse fark edilebilir ve Oort Bulutu kuyruklu yıldızlarından, Güneş’e yerçekimsel olarak bağlı olmadıklarına işaret eden, sert hiperbolik yörüngeleri sayesinde ayırt edilirler. Zayıf hiperbolik yörüngelere sahip kuyruklu yıldızlar da gözlemlenmiştir; ancak bunların yörüngelerine bakıldığında, Oort Bulutu'ndan serbest kalmış gibi durdukları ve bir yıldızlararası boşluk kökenine işaret etmedikleri görülmüştür. Bilinen en dış merkezli olan(eccentric) kuyruklu yıldız, C/1980 E1, yalnızca 1.057 dış merkezliliğe sahiptir, ki bu da bir yıldızlararası kuyruklu yıldızdan beklenene göre, pek dış merkezli değildir.

<span class="mw-page-title-main">Fotobuharlaşma</span>

Fotobuharlaşma, enerjik radyasyonun gazı iyonize ettiği ve iyonlaştırıcı kaynağın dışına dağılmasına neden olan işlemi ifade eder. Bu tipik olarak sıcak yıldızlardan alınan morötesi ışınımın, moleküler bulutlar, öngezegensel diskler veya gezegen ortamları gibi bulutların üzerine etki ettiği astrofiziksel bir bağlamı ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Büyük kütleli yıldızlar listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Güneş kütlesine (M) göre keşfedilen en büyük yıldızların listesidir.

<span class="mw-page-title-main">Sh2-308</span> Salma Bulutsusu

Sh2-308, Büyük Köpek takımyıldızının merkezine yakın bulunan iyonize hidrojenden oluşmuş bir H II bölgesidir. Gece gökyüzündeki en parlak yıldız olan Sirius'un yaklaşık 8 derece güneyindedir. Bulutsu, EZ Canis Majoris adlı Wolf-Rayet yıldızını çevreleyen bir kabarcığa benzer. Bu yıldız kısaca, yıldız evriminin ön-süpernova aşamasındadır. Bulutsu, Dünya'dan yaklaşık olarak 4.530 ışık yılı uzaklıktadır, fakat bazı kaynaklar hem yıldızın hem de bulutsunun 5.870 ışık yılı uzakta olduğunu belirtir. Hatta bulutsunun Dünya'dan 1.875 ışık yılı uzaklıkta olduğunu belirten kaynaklar da bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Kahverengi altcüce</span>

Kahverengi altcüce veya gezegen kütleli kahverengi cüce, yıldızlar ve kahverengi cücelerle aynı şekilde oluşan, ancak döteryumun termonükleer füzyonu için sınırlayıcı kütlenin altında bir kütleye sahip olan astronomik bir cisimdir.. Bazı araştırmacılar Kahverengi altcücelere serbest yüzen gezegenler de demektedir. Ancak çoğunlukla kabul edilen ismi gezegen kütleli kahverengi cücedir.

<span class="mw-page-title-main">Yaratılış Sütunları</span>

Yaratılış Sütunları, Dünya'dan yaklaşık 6,500-7000 ışık yılı uzakta olan, Yılanlar takımyıldızında, Kartal Bulutsusu'ndaki yıldızlararası gaz ve tozdan oluşan Fil Hortumları Nebulası'nın Hubble Uzay Teleskobu tarafından çekilmiş bir fotoğrafıdır. Gaz ve tozun yeni yıldızlar oluşturma aşamasında olması ve yakın zamanda oluşan yakın yıldızlardan gelen ışık tarafından aşındırılması sebebiyle bu şekilde adlandırılmıştır. 1 Nisan 1995'te çekilen bu fotoğraf, Space.com tarafından Hubble'ın en iyi on fotoğrafından biri seçildi. Fotoğraftan sorumlu gökbilimciler, Arizona Eyalet Üniversitesi'nden Jeff Hester ve Paul Scowen'dir. Alan, 2011'de ESA'nın Herschel Uzay Gözlemevi tarafından, 2014'te Hubble tarafından daha yeni bir kamerayla ve 2022'de James Webb Uzay Teleskobu tarafından yeniden fotoğraflandı.

<span class="mw-page-title-main">HH 24-26</span> moleküler bulut ve yıldız oluşum bölgesi

HH 24-26, Herbig-Haro cisimleri olan HH 24, HH 25 ve HH 26'yı içeren bir moleküler bulut ve yıldız oluşum bölgesidir. Bu bölge, gökyüzünde bilinen en yüksek yoğunlukta astrofiziksel jetlere sahiptir. Moleküler bulut, Avcı takımyıldızındaki Orion B moleküler bulutunun bir parçası olan yaklaşık 1400 ışık yılı uzaklıktaki L1630 karanlık bulutsusunda yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Leo Halkası</span> galaksiler arası bulut

Leo Halkası, Aslan takımyıldızı'ndaki M96 Grubu'nun merkezinde yer alan iki gökadanın yörüngesinde, yaklaşık 650 kiloışık-yılı (200 kpc) çapında, hidrojen ve helyum gazından oluşmuş devasa bir galaksiler arası buluttur.