Budin Kuşatması (1541)
| Budin Kuşatması | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Erhard Schön tarafından yapılan ve kuşatmayı gösteren gravür | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
 Avusturya Arşidüklüğü |  Osmanlı İmparatorluğu Macaristan Krallığı | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
| Wilhelm von Roggendorf (ölü) | I. Süleyman Bálint Török | ||||||
| Güçler | |||||||
| 31.000[1][2][3][4] | 52.000[1][2][3][4] | ||||||
| Kayıplar | |||||||
| ~20.000[1][2][3][4] | Bilinmiyor | ||||||
Budin Kuşatması, Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı Macaristan Krallığı'nın elindeki Budin'in Avusturya Arşidüklüğü tarafından, 4 Mayıs ile 21 Ağustos 1541 tarihleri arasında gerçekleştirilen kuşatılması. Kuşatma devam ettiği sırada Osmanlı Padişahı I. Süleyman'ın bölgeye hareket ettiğinin Avusturya kuvvetleri tarafından duyulmasının ardından üç aydan fazla süren kuşatma kaldırıldı. Süleyman'ın bu seferi sonrasında Budin Eyaleti kuruldu ve şehir direkt olarak Osmanlı İmparatorluğu'na bağlandı.
Arka plan
1525 yılının Aralık ayında Osmanlı İmparatorluğu'nun başkenti İstanbul'a gelen Fransa elçisi Jean Frangipani, 24 Şubat 1525'teki Pavia Muharebesi sonrası Kutsal Roma-Cermen İmparatorluğu'na esir düşen Fransa Kralı I. François için, kralın annesi Louise de Savoie'un ricası üzerine Osmanlı Padişahı I. Süleyman'dan yardım istedi.[5] Yazdığı mektupla yardım sözü veren Süleyman, iki devlet arasında anlaşma sağlanıp François serbest bırakılsa da Macaristan üzerine sefer gerçekleştirme kararı aldı.[6] Macaristan üzerine önce Sadrazam İbrahim Paşa gönderildi, 23 Nisan 1526'da ise Süleyman'ın önderliğindeki ordu Macaristan'a hareket etti.[5][7] Macaristan Kralı II. Lajos'un liderliğindeki ordu ile 29 Ağustos 1526 günü yapılan muharebeyi Osmanlı ordusu kazanırken; Lajos ise muharebeden kaçan bazı askerlerle birlikte bataklıkta boğularak öldü.[5][8][9] Kazanılan bu muharebe sonrasında Macaristan'ın başına Süleyman tarafından Erdel Voyvodası János Zápolya getirildi.[10] Ancak Kutsal Roma-Cermen İmparatoru V. Karl'ın kardeşi Avusturya Arşidükü Ferdinand, János'un krallığını tanımayarak kendini Macaristan kralı ilan etmiş; János'un kuvvetlerini yenilgiye uğratmasının ardından 20 Ağustos 1527 günü Budin'e girmiş[11][12] ve Osmanlı İmparatorluğu'na vergi ödemesi karşılığında kendisinin Macaristan kralı olarak tanınmasını istemişti.[13] Bunu reddeden Süleyman 10 Mayıs 1529'da yeni bir sefere çıktı ve 3 Eylül 1529'da kuşattığı Budin'in 7 Eylül'de teslim olmasıyla yönetimini tekrar János'a verdi.[10][11][14] Hemen ardından Estergon'u almayı başaran Osmanlı ordusu, 23 Eylül 1529'da Avusturya topraklarına girmesinin ardından 27 Eylül günü Viyana'yı kuşatsa da 16 Ekim günü kuşatma kaldırıldı ve 16 Aralık 1529'da ordu İstanbul'a döndü.[10][11][14]
Viyana kuşatmasının ardından Ferdinand tarafından gönderilen ve Macaristan Krallığı'nın kendisine verilmesi gerektiğini bildiren ikinci elçi Süleyman'dan ret cevabı aldı.[15] Bunun üzerine Estergon, Vişegrad ve Vaç şehirlerini Osmanlı'dan alan Ferdinand'ın 1530 Ekim'i ile Aralık'ı arasında gerçekleştirdiği Budin kuşatması başarısızlıkla sonuçlandı.[16][17] Yaşanan gelişmeler sebebiyle Süleyman ve İbrahim Paşa'nın önderliğindeki ordu, 25 Nisan 1532'de İstanbul'dan ayrıldı.[18] Seferde bazı yerler Osmanlı tarafından ele geçirilmişti.[19] Süleyman'ın gerçekleştirdiği Alman Seferi, 21 Kasım 1532'de İstanbul'a dönülmesiyle sona erdi.[18] Birkaç ay sonra, 22 Haziran 1533 tarihinde Avusturya Arşidüklüğü ile Osmanlı İmparatorluğu arasında imzalanan İstanbul Antlaşması ile birlikte Macaristan'ın batısındaki küçük bir bölgenin kendisine kaldığı Ferdinand Macaristan üzerindeki hak iddiasını sonlandırırken, János'un Macaristan hükümdarlığını tanıdı ve Osmanlı İmparatorluğu'na yıllık 30.000 altın vergi vermeyi kabul etti.[20]
János'un 22 Temmuz 1540'ta ölmesinin ardından eşi Izabela Jagiellonka, János'un ölümünden birkaç gün önce doğan oğlu János Zsigmond Zápolya adına Macaristan'ın başına geçmek için Süleyman'dan onay aldı.[21] Yaşananları duyan Ferdinand, Ekim 1540'ta bir kez daha Budin'i kuşatsa da[22] şehirdeki Macar kuvvetlerine karşı üstünlük sağlayamadı.[23] Ertesi yıl, Ferdinand'a bağlı Wilhelm von Roggendorf komutasındaki bir ordu Budin üzerine hareket etti. 3 Mayıs 1541 tarihinde şehre gelen ordu, 4 Mayıs günü şehri kuşattı.[24]
Kuşatma
Kuşatma sırasında kalenin komutası Macar Bálint Török'teydi.[24] Önce Rumeli Beylerbeyi Divane Hüsrev Paşa, ardından ise üçüncü vezir Sokollu Mehmed Paşa komutasındaki kuvvetleri Budin'e gönderen Süleyman,[25][26] 23 Haziran 1541'de orduyla birlikte sefere çıktı.[27] Öncü Osmanlı kuvvetleri 10 Temmuz 1541 günü Budin'e geldi.[27] Esas ordunun geldiğini öğrenen Ferdinand'ın kuvvetleri 21 Ağustos günü kuşatmayı sonlandırarak geri çekilmeye başladı. Geri çekilen bu kuvvetlerin peşine düşen Osmanlı kuvvetleri bir kısmını öldürürken bir kısmını esir etti.[27] Kuşatma sırasında ağır bir biçimde yaralanan Wilhelm von Roggendorf, birkaç gün sonra Komárno'da öldü.[24]
Sonrası
Süleyman'ın önderliğindeki Osmanlı kuvvetleri 29 Ağustos günü Budin'e vardı.[28] Budin'in yönetimini bir yaşındaki oğlu János'un yerine elinde bulunduran Izabela Jagiellonka'nın şehrin Avusturyalılara karşı korunmasında yeterli olamayacağı düşünülerek János büyüyünceye kadar Budin'in Osmanlı İmparatorluğu elinde kalmasına ve Macaristan'ın idaresinin Bálint Török'e verilmesine karar verildi.[28][29] Bu kapsamda Budin Eyaleti kuruldu. Şehirle ilgili birtakım düzenlemelerin yapılmasının ardından 12 Eylül günü şehirden ayrılan Süleyman'ın[30] 27 Kasım 1541'de İstanbul'a dönmesiyle sefer sona erdi.[31]
1542'de Ferdinand'ın tekrar Budin ve Peşte'yi kuşatması üzerine Süleyman, Macaristan üzerine bir kez daha sefere çıkma kararı aldı ve Nisan 1543'te Edirne'den yola çıktı.[32]
Kaynakça
- Genel
- Sakaoğlu, Necdet (Nisan 2012). Süleyman, Hurrem ve Diğerleri: Bir Dönemin Gerçek Hikayesi.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1983). Büyük Osmanlı Tarihi. 2. Ankara. ISBN 975-16-0012-X.
- Afyoncu, Erhan (2011). Muhteşem Süleyman. İstanbul: Yeditepe Yayınevi. ISBN 9786054052554.
- Severy, Merle (Kasım 1987). "The World of Süleyman the Magnificent". National Geographic, 172. Washington, DC: National Geographic Society. ISSN 0027-9358.
- Kinross, Patrick (1979). The Ottoman centuries: The Rise and Fall of the Turkish Empire. New York: Morrow. ISBN 978-0688080938.
- Turnbull, Stephen (2003). The Ottoman Empire, 1326–1699. Osprey Publishing Ltd. ISBN 9780415969130.
- Akgündüz, Ahmed; Özturk, Said (2011). Ottoman History: Misperceptions and Truths. IUR Press. ISBN 9789090261089.
- İpcioğlu, Mehmet (1989). Kanuni Sultan Süleyman'ın Estergon Seferi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Altaylı, Yasemin (2008). Osmanlı Döneminde Budin. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Batı Dilleri ve Edebiyatı Anabilim Dalı Hungaroloji Bilim Dalı.
- Özel
- ^ a b c The Edinburgh Encyclopædia - Volume 5 - Page 47
- ^ a b c Magyarország története 1526–1686, Főszerk.: Pach Zsigmond, Szerk.: R. Várkonyi Ágnes, Akadémiai Kiadó, Budapest, 1985 ISBN 963-05-0929-6
- ^ a b c Mantran, Robert (2007). Osmanlı İmparatorluğu Tarihi. Alkım Yayıncılık. ISBN 9944148108.
- ^ a b c Az 1541–42-es korszak eseményei Magyarországon Archiválva 2013. június 2-i dátummal a Wayback Machine-ben
- ^ a b c Sakaoğlu, Necdet; sf. 5
- ^ Afyoncu, Erhan; sf. 43
- ^ Uzunçarşılı, İbrahim Hakkı; sf. 323
- ^ Kinross, Patrick; sf. 187
- ^ Severy, Merle; sf. 580
- ^ a b c Sakaoğlu, Necdet; sf. 6
- ^ a b c Afyoncu, Erhan; sf. 55
- ^ Kohler, Alfred (2003). Ferdinand I., 1503-1564: Fürst, König und Kaiser (Almanca). Münih: C.H. Beck. ISBN 3-406-50278-4. 31 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2014.
- ^ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 328
- ^ a b Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 329
- ^ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 331
- ^ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 332
- ^ Turnbull, Stephen; sf. 51
- ^ a b Sakaoğlu, Necdet; sf. 7
- ^ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 335
- ^ Iorga, Nicolae (2009). Gescchiste des Osmanichen. II. cilt. Yeditepe Yayınları. ss. 350-351. ISBN 978-3734003936.
- ^ Akgündüz, Ahmed; Öztürk, Said; sf. 185
- ^ Halecki, Oskar; Reddaway, W. F.; Penson, J. H. The Cambridge History of Poland (İngilizce). s. 317. ISBN 9781001288024. 13 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2014.
- ^ Györkös, Attila. "1533-1540-ig tartó korszak eseményei Magyarországon" (Macarca). 2 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2014.
- ^ a b c Györkös, Attila. "1541-1542-ig tartó korszak eseményei Magyarországon" (Macarca). 2 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2014.
- ^ Uzunçarşılı, İsmail Hakkı; sf. 338
- ^ Altaylı, Yasemin; sf. 38
- ^ a b c Altaylı, Yasemin; sf. 39
- ^ a b Altaylı, Yasemin; sf. 40
- ^ Altaylı, Yasemin; sf. 41
- ^ Altaylı, Yasemin; sf. 45
- ^ Sakaoğlu, Necdet; sf. 10
- ^ Sandler, Stanley (2002). Ground Warfare: An International Encyclopedia. ABC-CLIO. s. 387. ISBN 1-57607-733-0. 7 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2014.
