İçeriğe atla

Budaörs Muharebesi

Budaörs Muharebesi
Macaristan Kralı I. Karl'ın tahtı geri alma girişimleri
Tarih23–24 Ekim 1921
Bölge
Budaörs, Macaristan Krallığı
Sebep Sınır anlaşmazlığı
SonuçMiklós Horthy'nin zaferi; I. Karl'ın Macaristan'dan kovulması
Taraflar
Sadık gönüllü milislerMiklós Horthy'nin kuvvetleri
Komutanlar ve liderler
Macaristan Kralı I. Karl
Gyula Ostenburg-Moravek
Antal Lehár		 Miklós Horthy
Pál Nagy (general)
Gyula Gömbös
Güçler
2000, esas olarak Ostenburg-Moravek'in sadık askerleri ve bazı yerel garnizon güçleri 6000 ve başlangıçta yaklaşık 400 üniversite öğrencisini içeren gönüllü kuvvetler
Kayıplar
19 ölü, 62 yaralı Bilinmiyor, en az 14 ölü

Budaörs Muharebesi, 23-24 Ekim 1921 tarihlerinde Macaristan Krallığı hükûmet güçleri ile 1918'de istifasının ardından Macaristan tahtını geri almaya çalışan Macaristanlı I. Karl'ın sadık güçleri arasında meydana gelen küçük bir silahlı çatışmaydı.[1]

Çatışmanın ilk bölümünde, Gyula Ostenburg-Moravek liderliğindeki sadık güçler şehri ve yakınlardaki Budafok köyünü ele geçirdi, ancak akşamın ilerleyen saatlerinde hükûmet güçlerinin karşı saldırısı saldırganları başarılı bir şekilde kuşattı ve onları etkisiz hale getirdi. Savaş, daha sonra 25 Ekim'de Tata'da I. Karl'ı yakalayarak iddialarından vazgeçmeye zorladı.[2] Zaferin ardından István Bethlen liderliğindeki hükûmet, Habsburg hanedanının tahttan indirildiğini resmen ilan etti.

Arka plan

Trianon Antlaşması'ndan sonra, hem Macaristan hem de Avusturya'daki siyasi istikrarsızlığı gören I. Karl, eski tabi olduğu ülkelerdeki saltanatını yeniden kurmak istedi. Taraftarlarını uyarmadan 27 Mart 1921'de Macaristan'da göründü. Barışçıl bir politikacı olarak dönen I. Karl, kendisine sadık olan Başbakan Pál Teleki ve Naip Miklós Horthy ile ülkenin başına geçmek arzusunu tartışmak istedi. Bu kez Horthy, I. Karl'ı Küçük Antant'ın Habsburg hanedanının restorasyonuna müsamaha göstermeyeceğine ve ülkenin askeri bir müdahaleye maruz kalacağına ikna edebildi. I. Karl, 5 Nisan'da ülkeyi terk etti.

Bundan sonra I. Karl'ın 'ye olan güveni ortadan kalktı ve eski konumunu geri kazanmak için bir askeri darbe planlamaya başladı. Ekim ortasında, Batı Macaristan Ayaklanmasının bir sonucu olarak, Horthy ülkenin batı kesiminde büyük miktarda kendisine sadık asker ortaya çıktığında ülkeye geri döndü, ancak Sopron Referandumu'ndan sonra acele etmek zorunda kaldı. Çünkü referandum, insanların dağılması ve eve dönüşü anlamına geliyordu. 20 Ekim'de sınırı geçerek asker toplamaya başladı. 22 Ekim'de askerlerle dolu bir tren Budapeşte'ye doğru yola çıktı. Küçük Antant devletlerinin, I. Karl durdurulmazsa yaklaşan bir askeri müdahale uyarısının ardından Horthy, silahlı direniş emri verdi. I. Karl'ın yavaşlığı ona önemli ölçüde yardımcı oldu: Her büyük şehirde durdu, selamları aldı ve asker sadakat yemini etti. I. Karl'ın ordudaki tek amacının Horthy üzerinde baskı kurmak olduğuna inanılıyor çünkü I. Karl her türlü savaştan kaçınmak istiyordu.

I. Karl, gece yarısı Tata'ya vardığında, şehir komutanı Pál Nagy'yi taraf değiştirmeye ikna etmesi için Korgeneral Pál Hegedűs'ı Budapeşte'ye gönderdi, bu şekilde herhangi bir kan dökülmesini önleyebilir ve şehirde kolayca yürüyebilirdi. Hegedűs önce Horthy'ye, ardından yeni Başbakan István Bethlen'e gönderildi. Son olarak Birleşik Krallık Yüksek Temsilcisi Thomas Hohler ile görüştü. Hohler, Birleşik Krallık'ın Hegedűs'e Macaristan'ın I. Karl'ı Macaristan'ın meşru hükümdarı olarak tanımadığını söyledi. Bundan sonra, Hegedűs'ün de fikirleri değişti. Kraliyet yanlısı birliklerin lideri Gyula Ostenburg-Moravek savaşmaya karar verdi. Erken saatlerde geldikleri Budaörs'e yürümeye başladılar.

Savaş

Hükûmet güçleri, esas olarak, bir gün önce Gyula Gömbös tarafından hızla askere alınan üniversite öğrencilerinden oluşuyordu. Bu, Gömbös'ün umutsuz bir kararıydı, çünkü ne tereddüt eden orduya ne de herhangi bir paramiliter birime güvenemezdi ve hatta kişisel grubu Macar Ulusal Savunma Birliği bile savaşmayı reddetti. Öğrenciler güçlü bir şekilde motive olurken, öğrencilerin komutanları yoktu, bu nedenle kendi başlarına örgütlenmek zorunda kaldılar.

İlk çatışma, Törökugrató (Türk Zıplayıcısı) adlı sahada gerçekleşti. Ostenburg-Moravek birlikleri, gelen trene ateş açan 80 tıp öğrencisiyle karşılaştı. Trendeki askerler hızla sahaya indi, ancak karşı çıkan tek gücün öğrenciler olduğunu bilmeden, I. Karl'tan daha fazla komut bekleyerek saldırı durdurdular. Ancak I. Karl kan dökülmesini istemiyordu, bu nedenle Bicske'de kutsal bir ayine katıldı ve Korgeneral Hegedűs'in haber vermesini bekledi.

I. Karl'ın tereddütü ölümcüldü. Hükûmet takviye getirmeyi başardı. Horthy'nin kendisinden heyecan verici bir konuşma dinleyen ilk birlikler sabah 11'de çatışma alanına vardı. Öğleden sonra bir karşı saldırı başlattılar ve Törökugrató sahasını yeniden ele geçirmeyi başardılar.

Bu olayların ardından her iki taraf da ateşkes konusunda anlaştı, ancak daha önce yaşananlar hangi tarafın daha kararlı olduğunu zaten gösterdi. Horthy birliklerini birleştirmeye devam ederken, I. Karl'ın askerleri kaçmaya başladı. Ertesi sabah müzakereler başladı, ancak I. Karl gönüllü olarak istifa etmeyi reddetti, bu nedenle taraflar yeniden çatışmaya girdi. Bunu duyan I. Karl geri çekilme emri verdi, ancak Ostenburg-Moravek birlikleri kuşatıldı ve esir alındı.

Sonrası

Yenilginin I. Karl için ciddi sonuçları oldu: taraftarları artık ona güvenmiyordu. Batı eyaletlerinin askerleri Horthy'ye yeniden yemin ettiler ve I. Karl'ın ülkeyi terk etmesini engellediler. Tutuklandı ve Tihany Manastırı'na götürüldü. Ancak davanın kapanması zaman alacaktı çünkü I. Karl'ın dönüşünü bahane eden Birinci Çekoslovak Cumhuriyeti cumhurbaşkanı Edvard Beneš, başarısız darbeyi Macaristan karşıtı kampanyası için kullanmak istedi. Küçük Antant ile Macaristan'a karşı ikinci bir işgal başlatmaya çalıştı: ancak plan yalnızca Yugoslavya tarafından desteklenirken, Romanya tarafsız kaldı.

Bu durumda hükûmet bir an önce I. Karl'tan kurtulmaya çalıştı. İtilaf Devletleri, Madeira adasını ikamet yeri olarak belirledi. I. Karl, 1 Nisan 1922'de İspanyol gribinden adada öldü.

Öğrenci birlikleri daha sonra, beş yıl içinde Macaristan'ın en büyük öğrenci organizasyonu haline gelen Turul Derneğini kurdu.

Kaynakça

  1. ^ "Flyer Budaoers" (PDF). 1 Eylül 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  2. ^ "What did the battle of Budaörs mean to Otto von Habsburg? – Otto von Habsburg Foundation". habsburgottoalapitvany.hu. 14 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2023. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Macaristan tarihi</span> Macaristan ülkesinin tarihi

Macaristan tarihi, Macarların ya da Avrupa'da bilinen adları ile Hungarların kökenine ilişkin genel olarak kabul edilen görüş belirsiz ve tartışmalı olmasına karşın; onların milattan sonra 9. yüzyıla kadar Avrasya'nın ovalarında yaşayan göçebe topluluklar oldukları yönündedir.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Krallığı</span> Orta Avrupada uzun yıllar hüküm süren bir krallık

Macaristan Krallığı, Orta Çağ'dan 20. yüzyıla kadar yaklaşık bin yıl boyunca Orta Avrupa'da varlığını sürdüren bir monarşiydi. Macaristan Prensliği, ilk kral I. István'ın 1000 yılı civarında Estergon'da taç giymesi üzerine bir Hristiyan krallığı olarak ortaya çıktı; ailesi 300 yıl boyunca monarşiyi yönetti. 12. yüzyıla gelindiğinde krallık Avrupalı bir güç haline geldi.

<span class="mw-page-title-main">Lajtabánság</span>

Lajtabánság veya Leitha Banate, Avusturya'nın şu anda Burgenland federal eyaletinin bulunduğu bölgede kısa ömürlü bir batı Macar eyaletiydi. 4 Ekim ve 10 Kasım 1921 tarihleri arasında, Trianon Antlaşması'nın ve Macar Krallığı ordusunun geri çekilmesinin ardından ve Venedik protokolüne göre bölgede Sopron plebisitinin düzenlenmesinin ardından vardı.

<span class="mw-page-title-main">Panzerfaust Harekâtı</span> Wehrmachtın Macaristanı işgal planı

Panzerfaust Harekâtı, Wehrmacht'ın II. Dünya Savaşı sonlarında 15-16 Ekim 1944'te Macaristan'ı işgal için giriştiği bir harekâttır. Adolf Hitler, Macaristan Kral Naibi Amiral Miklós Horthy'nin, Kızıl Ordu birliklerinin ilerlemesi karşısında, ülkesinin teslim olması konusunda Sovyetler Birliği ile gizlice görüşmeler yaptığını öğrenince, bu gidişata engel olması için Waffen-SS komando Binbaşı Otto Skorzeny'i görevlendirdi. Romanya zaten kısa bir süre önce Sovyetler ile birleşmiş ve Almanya'ya savaş ilan etmişti. Hitler, Macarların teslim olması durumunda güney kanadının bütünüyle korumasız kalacağından, hâlen Sovyet ilerlemesine karşı Balkanlar'da çarpışmakta olan bir milyon askerinin durumunun da tehlikeye gireceğinden endişe etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Miklós Horthy</span> Macar asker ve siyasetçi (1868–1957)

Miklós Horthy de Nagybánya, Macar asker ve siyasetçi. 1 Mart 1920 - 15 Ekim 1944 tarihleri arasında Macaristan Kral Naibi olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">1848 Macar Devrimi</span>

1848 Macar Devrimi, Macaristan'da 1848-1849 Macar Devrimi ve Bağımsızlık Savaşı olarak da bilinir. 1848'deki birçok Avrupa Devriminden birisi ve 1848'de Habsburg bölgelerindeki diğer devrimler ile yakından bağlantılıdır. Devrim başarısız olmasına rağmen, Macaristan'ın modern tarihindeki en önemli olaylardan biridir ve modern Macar ulusal kimliğinin temel taşını oluşturur. Devrimin patlak vermesinin yıldönümü olan 15 Mart, Macaristan'ın üç ulusal bayramından biridir.

<span class="mw-page-title-main">Gyula Károlyi</span>

Gyula Károlyi de Nagykároly muhafazakâr Macar politikacı. 1931-1932 yılları arasında Macaristan başbakanlığı yapmıştır. Daha önce 191'da birkaç aylığına Szeged'de bulunan karşı devrim hükûmetine de başbakanlık yapmıştır. Başbakan olarak selefi István Bethlen'in ılımlı muhafazakâr politikasını sürdürmeye çalışsa da daha az başarılı oldu.

<span class="mw-page-title-main">István Bethlen</span> Macaristan başbakanı (1874-1946; hd. 1921-1931)

Kont István Bethlen de Bethlen Macar aristokrat ve siyasetçi. 1921 ila 1931 yılları arasında Macaristan başbakanı olarak görev yapmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Kálmán Darányi</span> Macar siyasetçi

Kálmán Darányi de Pusztaszentgyörgy et Tetétlen Macar siyasetçi. 1936 ila 1938 yılları arasında Macaristan başbakanı olarak görev yapmıştır. Ayrıca 5 Aralık 1938'den 12 haziran 1939'a ve 15 Haziran 1939'dan 1 Kasım 1939'a kadar Macaristan Ulusal Meclisi başkanlığı da yapmıştır. Darányi Macar siyasetinde radikal sağ ile ilişkilendirilir. Macar faşistlerine karşı sempatik olmadığından yurt içinde gittikçe artan otoriter bir siyaset izlemiş ancak yurt dışında Almanya ve İtalya'nın faşist güçleriyle ittifak yoluna gitmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Döme Sztójay</span> Macar politikacı

Döme Sztójay, Sırp kökenli bir Macar asker ve diplomat. II. Dünya Savaşı sırasında, 1944 yılında Macaristan Krallığı Başbakanı olarak görev yaptı.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Demokratik Cumhuriyeti</span>

İlk Macar Cumhuriyeti veya dönemdeki ismiyle Macaristan Halk Cumhuriyeti kısa ömürlü halk cumhuriyeti, 1918 sonlarından 1919 ortalarına kadarlık olan kesinti arasında yaşadı. I. Dünya Savaşı'ndan sonra Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun dağılması sonucu kuruldu. Macar Halk Cumhuriyeti, Macaristan Krallığı'nın yerini almış ve yerine başka bir kısa ömürlü devlet getirilmiştir.

20. yüzyıl Macaristan tarihi, özellikle büyük ölçekli süreçler ve uzun vadeli önemi olan sosyal, politik, kültürel ve ekonomik olaylar açısından, Macaristan'da 1900'den 1999 sonuna kadarki yüz yıllık dönemde meydana gelen olaylara işaret eder. Bu süre zarfında, sonuçları çok önemli ve etkisi bugüne kadar süren birçok radikal bir değişiklik meydana geldi; Macaristan'da birçok farklı rejim iktidara gelmiştir; ülkenin sınırları büyük ölçüde değişmiştir; iki dünya savaşı ve çeşitli devrimler yaşamıştır; zaman zaman muhafazakâr-milliyetçi dünya görüşü liberal, solcu ideolojilerle rekabet etti; Bundan sonra ise Macar halkı, çoğu kez Macaristan'da yaşayan milletler, dini gruplar ve sınıflar arasındaki gerilimlerle gündeme geldi. Macaristan, işgal altında yüzyılın azımsanmayacak bir bölümünü geçirdi, ülkede yaklaşık elli yıl komünizm bayrağı dalgalanmıştır; yüzyılın son bölümlerinde ise ulusal bağımsızlığını ve aynı zamanda istikrarlı, demokratik bir sistem elde etmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Küçük Antant</span>

Küçük Antant, 1920 ve 1921 yılında Macar irredantizmine ve Habsburg Monarşisinin yeniden kurulmasını karşı Çekoslovakya, Romanya Krallığı ve Yugoslavya Krallığı'nın kurmuş olduğu ortak savunma paktıdır. Fransa, her üye ülke ile anlaşmalar imzalayarak ittifakı destekledi. Nazi Almanyası'nın gücünün hızla büyümesi ve ardından gerçekleşen Çekoslovakya'nın İşgali paktın çökmesine neden oldu ve hiçbir zaman bu pakt savaşa girmedi.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Krallığı (1920-1946)</span> Orta Avrupada Miklós Horthy tarafından yönetilen devlet (1920-1946)

Macaristan Krallığı, Bazen Naiplik veya Horthy dönemi olarak anılan, 1920'den 1946'ya kadar Naib Miklós Horthy'nin yönetimi altında bir ülkeydi. Horthy, nominal olarak Macar monarşisini temsil ediyordu. Ancak tahtta oturan bir kral yoktu. IV. Karl'ın tahta geri dönme girişimleri Horthy tarafından engellendi.

<span class="mw-page-title-main">Ok Haç Partisi</span>

Ok Haç Partisi, Macaristan'da II. Dünya Savaşı öncesi ve sırasında etkili olmuş, Ferenc Szálasi önderliğinde aşırı sağcı bir partiydi. 15 Ekim 1944 - 28 Mart 1945 arasında iktidarda olan hareket Nazilerle iş birliği halinde oldu. İktidarı sırasında özellikle solcular, Yahudiler ve Romanlara karşı işledikleri yargısız infazlarda binlerce kişiyi katletmiştir. Ayrıca yaklaşık 80 bin Macar vatandaşı da Nazi toplama kamplarına gönderilmiştir. Savaşın ardından parti ve lider kadrosu Macar mahkemelerinde savaş suçlusu olarak yargılanmış ve hüküm giymiştir.

<span class="mw-page-title-main">Ferenc Szálasi</span>

Ferenc Szálasi Macar faşist örgütlenme olan Ok Haç Partisi kurucusu ve lideriydi. II. Dünya Savaşı'nın son dönemlerinde ülkedeki Miklós Horthy rejiminin Müttefik Devletlerle barış görüşmesi için temas halinde olduğunun ortaya çıkması üzerine Naziler tarafından düzenlenen Panzerfaust Harekâtı sonrasında Ok Haç Partisi iktidarı almış, Szálasi ise fiilen ülkenin tek lideri konumuna yükselmiştir. Kısa süren Ok Haç Partisi iktidarı sırasında binlerce rejim karşıtı, komünist ve Yahudi toplama kamplarına sürülmüş ve katledilmiştir. Kızıl Ordu'nun Macaristan'ı kurtarmasının ardından yakalanmış, mahkemeye çıkartılmış ve insanlığa karşı işlediği suçlardan hüküm giyerek idam edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Macaristan Kralı I. Karl'ın tahtı geri alma girişimleri</span>

Macaristan Kralı I. Karl'ın tahtı geri alma girişimleri, Miklós Horthy'nin 1 Mart 1920'de Macaristan Naibi seçilmesinin ardından, Macaristan'da IV. Karl olarak hüküm süren Avusturya Kralı I. Karl, tahtı geri almak için iki başarısız girişidir. Girişimleri ayrıca sırasıyla "Birinci" ve "İkinci Kraliyet darbeleri" olarak da adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Batı Macaristan Ayaklanması</span>

Batı Macaristan Ayaklanması, 28 Ağustos 1921 ile 13 Ekim 1921 tarihleri arasında bugünkü Burgenland ve Macaristan'ın batı topraklarında gerçekleşti. 15 Temmuz ile 27 Temmuz 1922 arasında ikinci bir girişimde bulunuldu. Ayaklanmanın temel nedeni, 17 Kasım 1918'de Avusturya Devlet Konseyi'nin etnik ilkelere atıfta bulunarak, çoğunlukla Almanların yaşadığı ancak önemli bir Hırvat ve Macar azınlığa sahip olan Batı Macaristan üzerindeki toprak iddiasını ilan ettiği beyanıydı. İtilaf Devletleri, Avusturya'nın talebini kabul ederek, 10 Eylül 1919 Saint-Germain Antlaşması'nda toprakları Avusturya'ya verdi ve bunu 4 Haziran 1920 Trianon Antlaşması'nda onayladı.

Turul Derneği, 1919 ve 1945 yılları arasında Horthy dönemi Macaristan'ındaki en önemli üniversite gençlik örgütüydü.

<span class="mw-page-title-main">Beyaz Terör (Macaristan)</span>

Macaristan'daki Beyaz Terör, karşı devrimci askerler tarafından Macaristan'ın kısa ömürlü Sovyet cumhuriyetinin ve Kızıl Terör'ün destekçilerini yok etmek için yürütülen iki yıllık bir baskıcı şiddet dönemiydi (1919-1921). On binlerce kişi yargılanmadan hapsedildi ve 1.000 kadar insan öldürüldü; kurbanların çoğu Yahudiydi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.