Brunei'nin dilleri
Brunei'nin resmî devlet dili, Malezya ve Endonezya'daki standartların temelini oluşturan aynı lehçe olan Standart Malayca[1] olmasına rağmen Brunei'de konuşulan çeşitli diller mevcuttur.[2] Resmî dil olan Malaycanın kullanımı, 29 Eylül 1959'da Brunei'nin 1959 anayasasının imzalanmasıyla yürürlüğe girmiştir.
Standart Malayca
Malayca, 1959 anayasasında Brunei'nin ulusal dili olarak belirtilmiştir[3] ve ülkedeki merkezi rolü, ulusal MIB felsefesinde (Melayu Islam Beraja, 'Malay İslami Monarşisi') güçlendirilmiştir.[4]
Ulusal dil olarak işlev gören Malaycanın lehçesi belirtilmemekle birlikte, genellikle Malezya ve Endonezya'da kullanılan standart çeşitlere benzeyen bir Standart Malayca çeşidi olduğu varsayılmaktadır.[5]
Aslında, Standart Malayca ve Brunei Malaycasının kullanımı diglossia kavramı altında tanımlanabilir.[6] Standart Malayca ülkede yüksek bir rol üstlenir; öğretim ve resmi konuşmalar gibi resmi alanlarda kullanılırken Brunei Malaycası işlevleri düşük rolde, arkadaşlar arasında ve yerel mağazalar gibi resmi olmayan alanlarda kullanılır.[7]
Telaffuz açısından, Brunei'nin Standart Malaycası rotiktir, dolayısıyla besar ("büyük") gibi kelimelerin sonunda bir [r] vardır ve saya ('ben') ve utara ('kuzey') gibi kelimelerin sonunda [ə] yerine [a] bulunur.[5] Telaffuz, yerel lehçelerden etkilenen Yarımada Malezyası'ndaki telaffuzdan biraz farklı olabilir.[8]
Brunei Malaycası
Yerel lehçe olan Brunei Malaycası, Brunei'de en çok konuşulan dildir.[1] Yaklaşık 266.000 kişi tarafından konuşulmaktadır.[9] Sözcüklerinin yaklaşık %84'ü Standart Malayca ile aynı kökenden gelirken, %94'ünün Kedayaca ile aynı kökenli olduğu bildiriliyor.[8]
Brunei Malaycası ayrıca Labuan Federal Bölgesi, Limbang ve Lawas (Sarawak) bölgeleri ve Sipitang, Beaufort, Kuala Penyu ve Papar (Sabah) bölgeleri gibi Doğu Malezya'nın bazı bölgelerinde ortak dil olarak konuşulmaktadır.[10] Brunei'de Brunei Malaycasının kullanımı, çoğu yok olma tehlikesi altında olan Brunei'deki diğer yerli azınlık dillerinin pahasına yaygınlaşmaktadır.[11]
Brunei Malaycasının bazı fonolojik özellikleri şunlardır: /h/ başlangıç konumunda bulunamaz, dolayısıyla Standart Malaycadaki habis (bitiş) kelimesi, Brunei Malaycasında abis'tir;[12] ve Brunei Malaycasında yalnızca üç sesli harf vardır, /i,a,u/.[13] Sözdizimi açısından, fiilin çoğunlukla başlangıç konumunda yer aldığı[14] ve farklı bir modal fiiller kümesinin olduğu iddia edilmiştir.[15]
Brunei Malaycası ile Kedayacanın telaffuzu arasındaki en göze çarpan fark, ikincisinin /r/ sesinin olmamasıdır,[16] dolayısıyla Brunei Malaycasındaki rambut (saç) Kedayacada ambut'tur.[17]
İngilizce
İngilizce yaygın olarak ticari ve resmiyet dili olarak kullanılmaktadır ve Brunei'deki nüfusun çoğunluğu tarafından konuşulmaktadır,[18] bazı insanlar bu dil hakkında yalnızca temel düzeyde bilgiye sahiptir.[19] Borneo Bulletin adında günlük bir İngilizce gazete bulunmaktadır.
İki dilli eğitim sistemi 1985 yılında tanıtıldı; ilk üç yıl Malayca öğretilirken, ilkokulun dördüncü yılından itibaren çoğu ders için eğitim dili İngilizceydi,[20] bu nedenle o dönemden beri doğanların çoğu İngilizceye önemli ölçüde maruz kaldı. 2008 yılında yeni SPN21 eğitim sistemi tanıtıldı ve o andan itibaren matematik ve fen bilimleri ilkokulun başından itibaren İngilizce olarak öğretildi, böylece İngilizcenin rolü daha da sağlam bir şekilde belirlendi.[18]
Mahkemelerin dili esas olarak İngilizcedir,[21] ancak tıpkı Malezya'da olduğu gibi, İngilizce ile Malayca arasında dil değişimi yaygındır.[22] Resmi İngilizce İngiliz İngilizcesine dayanırken, Amerikan İngilizcesinin etkisi giderek artmakta ve Brunei İngilizcesi, kendi ayrı lehçesi haline gelmektedir.[23]
Brunei'de hem İngilizce hem de Malaycanın desteklenmesinin bir sonucu da Tutong ve Dusun gibi azınlık dillerinin dışarıda kalma eğiliminde olmasıdır. Noor Azam, durumu bir Malay atasözünü kullanarak anlattı: Gajah berperang, pelanduk mati di tengah-tengah. ('Filler kavga ettiğinde aralarındaki fare-geyik ölür.')[24]
Brunei'de İngilizce telaffuzunun bazı özellikleri şunlardır: Thin ve think gibi kelimelerin başlangıcındaki th sesi [t] olarak telaffuz edilme eğilimindedir;[25] of ve that gibi işlev sözcüklerinde sesli harflerin azaltılmasından çoğunlukla kaçınılır;[18] ve rotisitenin görülme sıklığı giderek artmaktadır.[26][27]
Çince
Brunei'deki Çinli azınlık, çeşitli Çince türlerini konuşur. Konuşulan Çincenin ana çeşitleri Hokkien, Kantonca ve Hakka'dır.[28]
Mandarin bazı Çin okullarında eğitim dilidir ve ayrıca Mandarin Çincesinde bazı radyo yayınları da vardır.[28] Mandarince, aynı zamanda Çin toplumu arasında ortak dil olarak da kullanılmaktadır.[29]
Yerli diller
Brunei Malaycası ve Malaycanın bir lehçesi olarak kabul edilebilecek Kedayaca dışında, Brunei'de her biri kendi diline sahip beş yerli azınlık etnik grubu resmi olarak tanınmaktadır: Tutong, Belait, Dusun, Bisaya ve Murut.[7] Bu beş azınlık dilinin her biri yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır,[11] Murutçanın (çoğunlukla Temburong bölgesinde konuşulan bir dil) kısmen Malezya sınırının ötesinde Lun Bawang olarak bilindiği Lawas'ta bir miktar destek alması nedeniyle nispeten sağlıklı olduğu rapor edilmiştir.[30]
Bu azınlık dillerinden Dusunca ve Bisayaca oldukça benzerdir ve bazıları, bu ikisinin aynı dilin lehçeleri olduğunu iddia etmektedir.[31] Ayrıca bazen Tutongca ve Belaitçenin akraba olduğu da öne sürülüyor,[32] bu iki dilin ortak sözlüğü, toplam kelimelerin sadece %54'üdür.[8]
İbanca, Temburong'da da oldukça yaygın olarak konuşulmaktadır[30] ve Belait Nehri kıyısındaki uzun evlerde yaşayan, Penanca konuşanlardan oluşan küçük bir topluluk vardır.[33]
Arapça
Arapça, Kuran'ın dilidir ve Brunei'deki İslam alimleri tarafından kullanılmaktadır. Brunei'nin resmi dini İslam'dır[34] ve bu nedenle, Brunei'deki Müslümanlar Arapça okuma ve konuşma konusunda belli bir yeterliliğe sahiptir.[]
Arapça, Brunei'deki okullarda, özellikle dini okullarda öğretilir. Yasa gereği tüm Müslüman çocukların 7 ila 15 yaşları arasında haftada beş gün, üç saat bir ugama okuluna (dini okul) gitmeleri gerekmektedir ve bu okulların müfredatı Arapça öğrenmenin yanı sıra Malaycayı yazmak için Arap alfabesi temelli Cavi alfabesini kullanma becerisini de teşvik etmektedir.[35]
Ugama okullarına ek olarak, 2004 yılı itibarıyla Brunei'de altı Arap okulu ve bir din öğretmenleri koleji vardı.[36]
Hint dilleri
Brunei'deki Hintli azınlık, çoğunlukla güney Hindistan'dan gelmektedir.[] Bunlara Hindistan'dan yaklaşık 7500 kişi olduğu tahmin edilen nispeten büyük bir gurbetçi topluluğu da katılıyor. Tamilce, çoğunlukla Brunei'deki Hintler tarafından konuşulmaktadır.
Nepalce
Ayrıca, Brunei'de Sungai Akar kampındaki Gurka Yedek Birimi'ne bağlı Nepalli askerlerden oluşan bir birlik ve Seria'da konuşlanmış Kraliyet Gurka Tüfekleri'nin 1. ve 2. Taburu da bulunmaktadır.[] Bu askerlerin çoğunun konuştuğu dil Nepalcedir. Brunei Radyo Televizyonu[37] ve İngiliz Kuvvetleri Yayın Servisi tarafından sağlanan Nepalce yayınlar bulunmaktadır.
Diğer diller
Brunei'de gurbetçi Hintlerin yanı sıra Filipince,[38] Endonezce, Felemenkçe ve İngilizce konuşan büyük bir gurbetçi topluluğu da bulunur. Betawi dili, Cava dili, Sundaca, Ambonca ve Batak dilleri de Endonezya'dan gelen göçmenler tarafından konuşulmaktadır.
Ayrıca bakınız
- Brunei demografisi
Kaynakça
- ^ a b Gallop, 2006.
- ^ Martin, P. W., & Poedjosoedarmo, G. (1996).
- ^ Hussainmiya, B. A. (2001).
- ^ Jones, G. M. (2016).
- ^ a b Clynes, A., & Deterding, D. (2011).
- ^ Ferguson, C. A. (1959).
- ^ a b McLellan, J., Noor Azam H-O., & Deterding, D. (2016).
- ^ a b c Nothofer, B. (1991).
- ^ "Brunei". Ethnologue. 7 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Clynes, A. (2014).
- ^ a b Noor-Azam H-O., & Siti Ajeerah, N. (2016).
- ^ DBPB (2007).
- ^ Deterding, D., & Ishamina Athirah (2017).
- ^ Poedjosoedarmo, G., & Hj Rosnah Hj Ramly (1996).
- ^ Aznah, S. (2016).
- ^ Faahirah, R., & Deterding, D. (2019).
- ^ DBPB (2006).
- ^ a b c Deterding, D., & Salbrina, S. (2013).
- ^ Wood, A., Henry, A., Malai Ayla Hj Abd., & Clynes, A. (2011).
- ^ Jones, G. (1996).
- ^ Hjh Masmahirah Hj Mohd Tali (2016).
- ^ Powell, R. (2009).
- ^ "English language in Brunei: Use, policy, and status in education – A review". Indonesian JELT. 15 (1): 24. 2020. doi:10.25170/ijelt.v15i1.1411. 14 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - ^ Noor Azam (2012).
- ^ Mossop, J. (1996).
- ^ Salbrina, S., & Deterding, D. (2010).
- ^ Nur Raihan Mohamad (2017).
- ^ a b Xu, S. (2016).
- ^ Dunseath, K. (1996).
- ^ a b Coluzzi, P. (2011).
- ^ Gardiner, I. A., Deterding, D., & Yabit Alas (2019).
- ^ Martin, P. W., & Poedjoesoedarmo, G. (1996).
- ^ Martin, P. W., & Sercombe, P. (1996).
- ^ Encyclopædia Britannica 26 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - retrieved 22-04-2007
- ^ Noor Azam H-O. (2016).
- ^ Ministry of Education Statistics 2004 - retrieved 22-04-2007
- ^ Pilihan Radio, Radio Television Brunei 6 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - retrieved 20-04-2007
- ^ Filipino Organisations in Brunei, Philippines Embassy 18 Şubat 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - retrieved 20-04-2007
