İçeriğe atla

Brohice

Brohice
براهوئی Bráhuí‎
BölgeGüney Asya,Orta Doğu,İran
EtnisiteBrohiler
Konuşan sayısı2 milyon civarı  (1999)[1]
Dil ailesi
Dravid
  • Brohice
Diyalektler
Kur Galli
Arabic Brahui
Hindustani Brahui
Western Brahui
Yazı sistemiArap Alfabesi
Resmî durumu
Resmî dil Pakistan(özellikle Belucistan'da)
 Afganistan
 Birleşik Arap Emirlikleri(özellikle Dubai'de)
 İran
 Hindistan(özellikle Pencap, Hindistan'ta)
Dil kodları
ISO 639-1brh
ISO 639-3
brh – Kur Galli
Dravid dillerinin dağılımını gösteren bir harita. Brohice (Brahui) sol üstte yer alır.
Brahui (Brohi) kelimesinin Nestâlik ile yazılışı

Brohice (Brohice: براهوئی Bráhuí), bir Dravid dilidir. Pakistan'ın Belucistan Eyaleti'nde ve İran, Afganistan ve Türkmenistan'ın çeşitli yerlerindeki[2] Brohiler tarafından konuşulmanın yanı sıra Irak, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri'nde bulunan Brohi gurbetçi toplulukları tarafından da konuşulur.[3] Brohice, Güney Hindistan'ın Dravid dili konuşan en yakın komşu nüfusundan 1.500 km'den fazla bir mesafeyle izole durumdadır.[4] Belucistan Eyaleti'ne bağlı Kalat [en], Huzdar [en], Mastung [en], Ketta [en], Kaçhi [en], Nasirabad [en], Nuşki [en] ve Haran [en] ilçelerinde ağırlıklı olarak Brohice konuşulur.

Sesletim yönünden Tamilce, Beluçça ve Urducaya çok benzeyen Brohice, Arap kökenli Urdu alfabesiyle yazılıp okunur. Az da olsa Peştucadan, Sanskritçeden, Farsçadan ve İngilizceden etkilenmiş eklemeli bir dildir. Brohice; Beluçça, Peştuca, İngilizce ve Urduca ile birlikte Pakistan'a bağlı Belucistan bölgesinin de beş bölgesel dilinden biridir. Ayrıca Hindistan'ın Pencap bölgesindeki Müslüman olan aşiretlerin arasında da konuşulmakta olup dilsel olarak Urducaya ve Afgancaya benzemektedir.

Fonoloji

Brohicede uzun ünlüler (/aː eː iː oː uː/), çift ünlüler (/aɪ aʊ/) ve kısa ünlüler (/a u i/) arasında ayrım yapılmaktadır.

Brohicede ünsüzler bir üstdamaksıllaşma kalıbını izlemekle beraber komşu dillerde bulunan soluklaşma [en]dan yoksundur ve (bölgenin diğer dillerinde bulunmayan) ötümsüz dişyuvasıl yansürtünmeli ünsüz [ɬ] gibi birçok sürtünmeli ünsüz içerir.[5]

Ünsüzleri Beluççadakilere çok benzer, ancak Brohicede daha fazla sürtünmeli ve genizsil ünsüz [en] vardır (Elfenbein 1993).

DudaksılDişsilDişyuvasılÜstdamaksılDamaksıl [en]ArtdamaksılGırtlaksıl
Genizsil [en]m n ɳ (ŋ)
Patlamalı [en]pb td ʈɖ t͡ʃd͡ʒ kɡ ʔ
Sürtünmelifsz ʃʒ xɣ h
Yan [en]ɬl
Rotik [en]ɾ ɽ
Yarı ünlü [en]j w

Vurgu

Brohicede miktara dayalı bir vurgu kalıbı izlenir; sözcük vurgusu genellikle ilk uzun ünlü veya çift ünlüde yer alır, ancak sözcüğün içindeki tüm ünlüler kısa ise, sözcüğün ilk hecesi vurgulanır.

Brahui alfabesi

A. Brohi dili'nin romanizasyonu

b á p í s y ş v x e z ź ģ f ú m n l g c t ŧ r ŕ d o đ h j k a i u ń ļ

B. Brahui alfabesi

İsim IPARomanize
(ALA-LC) [en]		TransliterasyonLatinUnicode
(Hex) 		Yazılış Yalın
Sonda Ortada Başta
aláf[a:]1â â Â, â U+0627,
U+0622 		ـاـﺎآ, اآ, ا
bá[b]bbB b U+0628 ـﺐـﺒـبـب
pá[p]ppP p U+067E ـﭗـﭙـپـپ
tá[t̪]ttT t U+062A ـﺖـﺘـتـت
Brahui ṭá[ʈ]ṭṭ (or tt) Ṭ ṭ U+067C ـټـټـټـټ
sá2[s]s̱sS s U+062B ـﺚـﺜـثـث
jīm[d͡ʒ]jj (or ǰ) J j U+062C ـﺞـﺠـجـج
çim[t͡ʃ]çčç ç U+0686 ـﭻـﭽـچـچ
Érabi há2[h] / [x]3ḥhH h U+062D ـﺢـﺤـحـح
Pársi xey[x]ḥxX-x U+062E ـﺦـﺨـخـخ
dāl[d̪]ddD d U+062F ـﺪـﺪدد
Brahui ḍāl[ɖ]ḍḍ (or dd) Ḍ ḍ U+0689 ـډـډډډ
zálá2[z]ẕzZ z U+0630 ـﺬـﺬﺫﺫ
rá[r]rrR r U+0631 ـﺮـﺮﺭﺭ
Brahui rá4[ɺ̢]ṛṛ (or rr) Ṛ ṛ U+0693 ـړـړړړ
zá[z]zzZ z U+0623 ـﺰـﺰﺯﺯ
zá[ʒ] / [d͡z]zhžŽ ž U+0698 ـﮋـﮋژژ
Ĝá[ɣ] (In India and Pakistani Balochistan) ɟ (In Iran) dʑʰ (In Arabic Countries) Ĝ ĝ (similar to Đ in Serbian) U+0696 ږږـږـږ
sīn[s]ssS s U+0633 ـﺲـﺴـسـس
şīn[ʃ]shšŠ š U+0634 ـﺶـﺸـشـش
Érabi sāđ2[s]ṣsS s U+0635 ـﺺـﺼـصـص
dađ2[z], [d̪]z̤z, dZ z, D d U+0636 ـﺾـﻀـضـض
tá2[t̪]ṭtT t U+0637 ـﻂـﻄـطـط
zá2[z]ẓzZ z U+0638 ـﻆـﻈـظـظ
'Eyn2[ʔ]ʻʻnothingU+0639 ـﻊـﻌـعـع
Ģeyn[ɣ]ģģ (or γ) Ğ ğ U+063A ـﻎـﻐـغـغ
fá2[f] / [p]5ffF f U+0641 ـﻒـﻔـفـف
Érabi K'āf[q]kkK K(similar to "ق" in Ottoman Turkish) U+0642 ـﻖـﻘـقـق
Brahui kāf[k]kkK k U+06A9 ـکـکـکـک 6
Pársi aur Brahui gāf[ɡ]ggG g U+06AB ـگـگـگـگ 7
lām[l]llL l U+0644 ـﻞـﻠـلـل
mīm[m]mmM m U+0645 ـﻢـﻤـمـم
Èrábi nūn[n]nnN n U+0646 ـﻦـﻨـنـن
Brahui ṇūn[ɳ]ṇṇ (or nn) Ṇ ṇ U+06BC ـڼـڼـڼـڼ
wāw[w], [u], [o]w, ū, ow, ū, oW w, Ū ū, O o U+0648 ـﻮـﻮوو
chashmi ha
round há		[a:],[h:]a, ḥ, áa, ḥ, áÁ Á U+0647 ـﻪـﻬـهـه
Érabi ye
hard î		[j], [i]y, īy, īY y, Ī ī U+064A ـﻲـﻴـيـي
Pakistani Brahui ye
for Dubai,Pakistan and Balochistan 		[e]eēE e U+06D0 ـےـﯧـ ېـے 8
Hindustani Brahui ye
for India 		[é], [é]10e, éé, éHard E, Hard E U+0626 ـئـئـئـئ 8,11
Brahui wāw[vʰ]vʰvʰNazal V for Brahui U+0648 ـؤـؤؤؤ

Türkçe-Brohice mini sözlük

  • بنٹک (Buntak) - Hoş geldiniz, (Brohice'deki Telaffuz:/bən̩ʈə̯:k) - (Türkçe okunuşu: Bantak),
  • وکیزینتگرد(Vikizaentgird)- Vikipedi, (Brohice'deki Telaffuz:/βɨkæ:zəntɡi:rd̪/) (Türkçe okunuşu:Vıkezantgird),
  • براہوی بشاگل (Brahui Başagal)-Brohice, (Brohice'deki Telaffuz:/braχʷæ: bɑ:ʃɑ:gəl/)(Türkçe okunuşu: Brâhê Başagel),
  • بولان(Bolan)-Belücistan, (Brohice'deki Telaffuz:/bolɑ:n/)(Türkçe okunuşu: Bolân),
  • لاؤزینک (Laozank)-Edebiyat, (Brohice'deki Telaffuz:/lɑ:vʰzæ:nk/)(Türkçe okunuşu: Lavvzenk),
  • داغر (Daghar) - Coğrafya(Brohice'deki Telaffuz:/daɣər/)(Türkçe okunuşu: Dakar).

Brohice rakamlar (Latin harfleriyle)

TürkçeBrohice (Pakistan ve Hindistan)Brohice (İran ve BAE)Brohice (Arap alfabesi 1)Brohice (Arap alfabesi 2)
BirAsadEkاسدایک [6]
İkiAtiDabaآٹہدبه[7]
ÜçİradTihارادتخ[8]
DörtÇârSəlarچارسلا ر
BeşPançPandhپنچپنده
AltıŞaşSitthششسته
YediHaftSibهفتسبع
SekizAştaHaṭaاشتاختا
DokuzNuNabhaنونبها
OnDaj[8]Éşar[9]داجعشر
YirmiBisBistبسبیست
OtuzİrattunSihا راتونسیخ
KırkÇihálÇihálچهلچهل
ElliPiçisPaçasپیچیسپچاس
AltmışŞattaŞastaشطهشسته
YetmişHeftaSibiñهفتهسبعیں
SeksenHettaAştiñہٹااشتیں
DoksanNavañNañنواںناں
YüzSadsatSavصد سادساو
BinHézarHarهزارهار

Ayrıca bakınız

Wikimedia Incubator
Wikimedia Incubator
Wikimedia Incubator'de Brohice Vikipedi deneme projesi bulunmaktadır.

Dipnot

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2016. 
  2. ^ "A slice of south India in Balochistan". 18 Şubat 2017. 20 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  3. ^ "International Journal of Dravidian Linguistics, Volumes 36-37", Kerala Üniversitesi Dilbilimi Bölümü
  4. ^ Parkin 1989, s. 37.
  5. ^ Bashir 2016, s. 274.
  6. ^ Farsça'dan geçti
  7. ^ Peştu dilinden geçti
  8. ^ a b Hintçe'den geçti
  9. ^ Arapça'den geçti

Kaynaklar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Türk alfabesi</span> Türkçenin yazımında kullanılan alfabe

Türk alfabesi, Türkçenin yazımında kullanılan Latin alfabesi temelli alfabedir. 1 Kasım 1928 tarihli ve 1353 sayılı yasayla tespit ve kabul edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Türkçe</span> Türk halkının Oğuz Türkçesi dili

Türkçe ya da Türk dili, Güneydoğu Avrupa ve Batı Asya'da konuşulan, Türk dilleri dil ailesine ait sondan eklemeli bir dildir. Türk dilleri ailesinin Oğuz dilleri grubundan bir Batı Oğuz dili olan Osmanlı Türkçesinin devamını oluşturur. Dil, başta Türkiye olmak üzere Balkanlar, Ege Adaları, Kıbrıs ve Orta Doğu'yu kapsayan eski Osmanlı İmparatorluğu coğrafyasında konuşulur. Ethnologue'a göre Türkçe, yaklaşık 90 milyon konuşanı ile dünyada en çok konuşulan 18. dildir. Türkçe, Türkiye, Kuzey Kıbrıs ve Kıbrıs Cumhuriyeti'nde ulusal resmî dil statüsüne sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Arap harfleri</span> Arap alfabesini temel alan yazı sistemi

Arap harfleri, 7. yüzyılın üçüncü çeyreğinden itibaren Emevi ve Abbasi imparatorlukları aracılığıyla Orta Doğu merkezli geniş bir alana yayılma olanağı bulmuş İslam dininin benimsendiği coğrafyalarda kabul gören, kökeni Arap alfabesine dayalı, ünsüz alfabesi türünde bir yazı sistemidir. Dünyada Latin alfabesinden sonra en çok kullanılan yazı sistemidir.

Aruz ölçüsü ya da aruz vezni, Arap edebiyatından doğarak İslamî edebiyatalara da yayılmış bir nazım sistemi; nazımda uzun veya kısa, kapalı ya da açık hecelerin belli bir düzene göre sıralanarak ahengin sağlandığı ölçüdür.

<span class="mw-page-title-main">Uygurca</span> Uygur Türkçesi

Uygurca veya Yeni Uygurca, Uygurlar tarafından konuşulan, Türk dillerinin Uygur grubunda yer alan bir dil.

<span class="mw-page-title-main">Moğolca</span> Moğol yerlisinin konuştuğu dil

Moğolca, Moğolistan ve civardaki bazı özerk bölgelerde resmî dil olan Asya dilidir.

Ğ, Latin alfabesinden türetilen Türk, Azeri ve Kazak alfabelerinde; ayrıca Kırım Tatarcası, Çerkesçe, Lazca ve Tatarcanın yazımında kullanılan Latin kökenli alfabelerde de bulunan bir harftir. Kullanıldığı yazı dizgelerinde ötümlü artdamaksıl sürtünmeli ünsüz olan /ɣ/, ötümlü artdamaksıl sürtünmesiz ünsüz /ɰ/ veya ötümlü küçükdilsil sürtünmeli ünsüz /ʁ/ seslerini temsilen yer almaktadır.

Düzeltme imi ya da düzeltme işareti (ˆ) ya da şapka işareti harflerin üzerine gelerek ses değerlerini incelten bir diyakritik işarettir. Yerine getirdiği işlev nedeniyle uzatma işareti adıyla, karıştırılan bir kavram olarak inceltme işareti olarak da adlandırılır. Üzerinde bulunduğu ünlüden önce gelen ünsüz harfi inceltir. Kural oluşturulurken kabul edilen bu durum genelgeçer olarak Türkçe diline yerleşmiştir. İnceltme işareti Kürtçe, Türkçe, Sırpça, Hırvatça, Esperanto, Fransızca, Norveççe, Rumence, Slovakça, Vietnamca, İskoçça, Portekizce, İtalyanca, Afrikaanca gibi dillerde;Farsça ve Japoncanın Latin harflerine aktarılmasında kullanılan diyakritik işaretlerden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Peştuca</span> dil

Peştuca ya da Afganca, Afganistan’da ve Pakistan’ın batı kesiminde yaşayan Peştunların konuştuğu dil. Hint-Avrupa dillerinin Hint-İran dilleri öbeğine bağlıdır. Kırk beş harfli bir alfabesi vardır. Bazı sesler Sanskritçede de bulunur.

Ş, ş, başta Türk dilleri olmak üzere çeşitli dillerin alfabelerinde yer alan bir harftir. Türkçeden başka Azeri, Brohi, Çeçen, Gagavuz, Kırım Tatar, Kürt, Tatar ve Türkmen dillerinin Latin alfabelerinde de kullanılır. Ötümsüz artdişyuvasıl sürtünmeli ünsüz sesini göstermek için kullanılır. Türkçe olmayan Q klavyede tuş vuruşu çoğu zaman alt+0222'dir. Türkçe klavyede <y> ve <x> harflerinin arasında yer alır. Diğer dillerde denkleri, 'sch', 'sh', 'sz' ve 'ch' gibi birleşik harflerdir. Kiril alfabesinde de aynı sesi veren "Ш" harfi mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Dravid dilleri</span> yoğunlukla Güney Hindistanda ve Sri Lankada konuşulan 73 dil

Dravid dil ailesi, yoğunlukla Güney Hindistan'da ve Sri Lanka'da konuşulan 73 dili içerir. Pakistan, Nepal ve Bangladeş'teki bölgelerde, bunlardan daha az olarak da Afganistan ve İran'da konuşulur. Ayrıca, ABD, Birleşik Krallık, Kanada, Malezya ve Singapur'da Dravid'li göçmenler tarafından konuşulur.

Ünsüz yumuşaması veya ünsüz değişimi, Türkçedeki bir ses olayıdır. Süreksiz sert ünsüzlerle biten sözcüklerin, ünlüyle başlayan bir ek aldıklarında, sözcüklerin sonundaki ç, k, p, t ünsüzlerinin yumuşayarak - sırasıyla- c, g/ğ, b ve d'ye dönüşmesidir.

<span class="mw-page-title-main">Belucistan, Pakistan</span> Pakistanın en büyük eyaleti

Belucistan, Pakistan'ın en batıdaki ve en büyük eyâleti. Batıdan İran, kuzey ve kuzeybatıdan Afganistan, kuzeydoğudan Hayber Pahtunhva, doğudan Pencab ve Sind eyâletleri ile çevrilidir. Güneyde Umman Denizine 1062 kilometrelik kıyısı vardır. Eyâlet bugünkü sınırlarıyla 1 Temmuz 1970'te oluşmuştur.

Büyük ünlü uyumu ya da kalınlık-incelik kuralı, Türkçedeki iki ses uyumundan biri. Kökeni Türkçe sözcüklerin ayırt edilmesinde kullanılır. Türkçedeki öz Türkçe sözcüklere ait ortak bir özelliktir.

<span class="mw-page-title-main">Brohiler</span> Pakistanda etnik topluluk

Brohiler veya Brahuiler, büyük çoğunluğu Pakistan'ın Kalat bölgesinde yaşayan ancak çok az sayıda da olsa Afganistan ve İran'da da yaşayan 2,5 milyonluk bir nüfusa sahip etnik bir topluluktur. Hindu kültürü ile benzerlik taşıyan Brohi kültüründe Hint ve Elam kültürü önemli bir yer tutmaktadır.

Eski Anadolu Türkçesi veya Eski Türkiye Türkçesi, 13. yüzyılın başlarında oluşup sonrasında Anadolu ve Rumeli'de kullanılan Oğuz Türkçesi temelindeki ölü dildir. Batı Türkçesinin ilk dönemini teşkil eden Eski Anadolu Türkçesine Batı Türkçesinin bir oluş, bir kuruluş devresi olarak bakılmaktadır. Batı Türkçesini Eski Türkçeye bağlayan birçok bağlar bu devrede henüz kendisini iyice hissettirmektedir. Bu devreden sonraki Türkçede görülen birçok yeni şekiller bu devrede henüz Eski Türkçedeki eski şekillerinin izlerini taşımaktadırlar.

<span class="mw-page-title-main">Ünlü (dilbilim)</span>

Ünlü, sesli veya vokal; ses yolu görece açık durumda iken, ses tellerinin titreşmesi ile bir engele takılmadan oluşan; hecenin en küçük birimini oluşturan konuşma sesi. Ünsüz veya sessiz karşıtıdır. Ünlülük kavramı harflerden ziyade "sesleri" tanımlar zira bir harf kimi sözcüklerde ünlü, kimi sözcüklerde ise ünsüz bir sesi simgeleyebilir.

İmlâ veya yazım, bir dilin söz varlığını o dilde yürürlükte olan ses, şekil, köken vb. kurallara uygun olarak yazıya geçirme; dildeki sözleri kurallarına uygun olarak yazma. Alfabetik dillerde standart belirleme açısından imlâ, ortografi biliminin bir alt disiplinidir.

Ünlü daralması, Türkçede geniş ünlülerin dar ünlülere dönüşmesi şeklinde gerçekleşen bir ses olayıdır. a veya e ünlüleriyle biten bir fiile -yor eki getirildiğinde, fiilin son hecesindeki ünlü, ı, i, u veya ü ünlülerinden birine dönüşür:

Haçek, karon veya ters şapka işareti (ˇ), Latin alfabesi kullanan bazı dillerde bulunan bir ayırıcı imdir. Üzerine eklendiği harfin okunuşunu değiştirmek amacıyla kullanılır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.