Britanya'da Roma hakimiyetinin sonu
Britanya'da Roma hakimiyetinin sonu, Roma İmparatorluğu'nun Büyük Britanya'dan çekilmesi üzerine başlayan tarihi dönemi anlatır. Bu dönem tek bir tarihle ifade edilemeyecek kadar karmaşık olmuştur. Adada farklı yerlerdeki Roma hakimiyeti farklı zamanlarda ve farklı mekanizmalarla sona ermiştir.
Tarihçiler arasında genel olarak MS 410 yılı önemli bir tarih olarak kabul edilir. Bu yıl Roma İmparatoru Honorius kendinden yardım isteyen Britanyalı Romalılara kendi başlarının çaresine bakmaları yolunda bir cevap kaleme alır. Bazı tarihçiler de Romalı yöneticilerin şehirlerden atıldığı MS 409 yılını başlangıç olarak kabul eder.
Britanya'nın Roma ile bağı sadece askeri işgal düzeyinde olduğu için 383 yılında önemli ölçüde Roma birliklerinin adalardan çekilmesiyle beraber Roma'nın Britanya üzerindeki toplumsal etkisi hızla kaybolacaktır.
Öncesi
| Makale serilerinden |
 |
MS 4. yüzyılın sonları ve 5. yüzyılın başlarında Roma İmparatorluğu artık kendisini iç ayaklanmalara ve özellikle Cermen kabilelerinin Avrupa'nın kuzey ve doğusundan gerçekleştirdiği dış saldırılara karşı koruyamaz durumdadır. Bu durum Britanya'nın imparatorluktan kopmasına yol açacaktır.
Bu dönemde imparatorluğun başında olan imparator I. Theodosius ve hanedanına karşı girişilen saray içi muhalefet iktidar kavgasına dönüşmüş ve hem askeri hem de toplumsal kaynakları tüketmiştir.
İmparatorluğun Cermen kabileleriyle ilişkisi ise bazen düşmanca bazen işbirlikçi şekilde olsa da Romalılar bu kalabalık ve savaşçı kabilelerin gelişmesine engel olamayacaktır. 4. yüzyılın sonuna gelindiğinde artık Batı Roma Ordusunda Cermenler önemli bir ağırlık oluşturmakta, Romalılaşmış Cermenler siyasette önemli yerlere gelmişlerdi. Doğudaki Cermen kabileler ise Roma'nın güçsüz durumundan faydalanarak halklarını Roma topraklarına doğru yönlendirmeye başlamıştır.
Tarihçe
383–388
383 yılında Britanya'ya atanan Romalı general Magnus Maximus idari bir krizin içinde olan Roma İmparatorluğunda imparatorluğu almak için ordusuyla beraber Galya'ya geçecektir. Karşısına çıkan Batı Roma İmparatoru Gratianus'u öldürerek kendisini imparator ilan eder. 383 yılındaki Roma Ordusu bu dönemde adadaki en son büyük askeri varlığı olacaktır.
Bu dönemde adaya Saksonlar, Piktler ve İrlanda'dan gelen Scotilerin saldırılarının arttığı bilinmektedir. Ayrıca Galler bölgesinde İrlandalıların yerleşimlerinin arttığı görülür. Adada Piktler ve Scotilerle savaşan Maximus 388 yılında Alp Dağları üzerinden İtalya'ya yürümüş ve Roma'yı ele geçirmeyi amaçlamıştır. Ancak Save Muharebesi ile Doğu Roma İmparatoru I. Theodosius'a yenilince öldürülmüştür.
389–406
İktidarını pekiştiren I. Theodosius'un 395 yılında ölmesiyle Roma'da yeniden taht kavgası başlar. Theodosius'un 10 yaşındaki oğlu Honorius tahta geçse de gerçek iktidar Vandal general Stilicho'dadır. Stilicho 398 yılında Britanya'ya saldıran Piktlere karşı bir deniz seferi düzenler. Bu sefer Romalıların adaya düzenledikleri son sefer olacaktır.[1] 401 veya 402 yılında artık Roma kapılarına dayanmış olan Alaric önderliğindeki Vizigotlar ve Radagaisus komutasındaki Ostrogotlara karşı ordusunu güçlendirmek için Britanya'daki Hadrian Duvarı'nı koruyan birlikleri de geri çağırır.[2]
407–410
406 yılının Aralık ayında donmuş olan Ren Nehrini geçen Alanlar, Vandallar ve Süevler Galya'ya girerek Roma topraklarını istila ederler.
Roma Ordusu bu geniş çaplı istila karşısında çaresiz kalmıştır. Saldırıyı takip eden Britanya'daki Roma birlikleri ise hem adanın istila tehlikesi belirmesi hem de uzun bir süredir maaşlarının ödenmemesi yüzünden ayaklanır. Romalı askerler geleceklerini güvenceye alacağına inandıkları komutanı başlarına getirmeden önce iki komutanı öldürürler. Sonunda III. Constantinus olarak anılacak komutan başa geçer.
407 yılında Britanya'daki tüm Roma birliklerini bir araya getiren Constantinus denizi geçerek Galya'ya çıkar ve kendisini Batı Roma İmparatoru ilan eder. Alp Dağlarının güneyinde Vizigotların istilasıyla uğraşan Roma, Constantinus'un egemenliğindeki bölgelerin genişleyerek İspanya topraklarına kadar uzanmasına engel olamaz.
409 yılına gelindiğinde Constantinus'un hakimiyeti zayıflamıştır. İspanya'da bulunan birliklerinin desteğinden yoksun olan İmparator Galya'daki direnişle başa çıkamaz. Roma yanlısı ayaklanmalara bazı Cermen kabileler de katılır.
Britanya'da durumu izleyen yerli halk Romalıları ve Romalılaşmış Britonları adadan kovar. Durumdan haberdar olan Doğu Roma İmparatoru Honorius'un adadaki Romalı valilere yazdığı ve başlarının çaresine bakmalarını salık veren mektup çok önemli bir tarihi belge olarak değerlendirilmektedir.
Britanya'ya mektup gönderen Honorius yeni başkenti Ravenna'ya çekilmiş ve Vizigotların Roma'yı yağmalamasına engel olamamıştır. Constantinus da Roma yanlılarına karşı başarısız olacak ve bir suikast sonucu öldürülecektir.
Farklı yorumlar
Özellikle tarihçiler arasında Britanya'daki Roma egemenliğinin sona ermesi hakkında farklı yorumlar bulunmaktadır. Thedor Mommsen Britanya'nın Roma'dan değil Roma'nın Britanya'dan vazgeçtiğini belirtmiştir.[3] Bu dönemde Roma çıkarlarının Britanya'da olmadığını öne süren Mommsen'e karşı çıkan Michael Jones Britanya'nın Roma'yı istemediğini savunur.[4] Jones, adadaki Romalı yöneticilerin yaptığı yolsuzluk ve baskılar sonucu halkın kötü yönetime karşı ayaklandığını iddia eder.
Kaynakça
- ^ Mattingly, David, An Imperial Possession: Britain in the Roman Empire, London: Penguin Books 2006 ISBN 978-0-140-14822-0 s.238
- ^ Snyder, Christopher A., An Age of Tyrants: Britain and the Britons A.D. 400–600, University Park: Pennsylvania State University Press 1997 ISBN 0-271-01780-5 s.18
- ^ Mommsen, Theodor, Britain: The Provinces of the Roman Empire, I, New York: Charles Scribner's Sons, 1887, s. 211
- ^ The End of Roman Britain, 1998
