İçeriğe atla

Boşnaklar

Bosnalılar ile karıştırılmamalıdır.
Boşnaklar
Bošnjaci
Dünya çapında Boşnak diasporasının haritası
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Bosna-Hersek Bosna-Hersek1.769.592[1]
Türkiye Türkiye500.000[2]
Sırbistan Sırbistan145.278[3]
Karadağ Karadağ53.605[4]
Slovenya Slovenya21.542 (2002)
(+10.467 Müslüman)
(+8.062 Boşnak)[1]
Hırvatistan Hırvatistan31.479[5]
Kuzey Makedonya Kuzey Makedonya17.018 (2002)[2]
Almanya Almanyay. 80.000 (2005)
Amerika Birleşik Devletleri Amerika Birleşik Devletleri98.766[3]
Avusturya Avusturya95.007 (2006)
İsveç İsveç53.918 (2004)[4]
Avustralya Avustralya18.000 (2001)
Norveç Norveç15.216 (2006)
İsviçre İsviçre23.457 (2000)[5]
Kanada Kanada22.920 (2011)[6]
Belçika Belçika4.000 (2002)[6]
İspanya İspanya2.038 (2006)[7]
Malezya Malezya2.000 (2006)
Diller
Boşnakça
Din
Sünnilik
İlgili etnik gruplar
Diğer Güney Slavları

Boşnaklar (Boşnakça: tek. Bošnjak, çoğ. Bošnjaci), Güney Slav halkı. Çoğunluğu Bosna-Hersek ile Sırbistan'da yaşar. Ayrıca Hırvatistan, Karadağ, Slovenya, Kosova, Kuzey Makedonya ve Türkiye’de mühim sayıda Boşnak yaşamaktadır. Türkiye'de 500.000 Boşnak bulunmaktadır.[7] Boşnaklar eski dönemlerde "Bosnjanin" (Latince: Bosnensis) olarak adlandırılırlardı, Orta Çağ Bosna devletinin sakinleri anlamına gelmekteydi.[8]

Boşnaklar, yüzyıllarca dine dayalı bir kimlik tanımı içinde yer almışlar, Bosna-Hersek ve Sancak'ta yaşayan Ortodoks veya Katolik Güney Slavları ise Sırp veya Hırvat milletlerinin bu bölgelerdeki uzantıları kabul edilmiştir.[] 1963'te Yugoslavya'nın sosyalist Federal Cumhuriyet tanımına geçişi ile birlikte Bosna-Hersek Sosyalist Cumhuriyeti yönetiminde Sırpların egemen konumunun zayıflamaya başlaması Boşnaklar için yeni bir millî kimlik tanımının yolunu açmıştır. 1961'de ortaya atılan "Etnik Müslüman" terimi ile Boşnaklar bu isim altında Bosna-Hersek'in yönetiminde Sırpların ve Hırvatların yanı sıra söz sahibi hâle gelmişlerdir. 1968'de Müslüman milleti kavramı, dinî mensubiyeti ifade eden Müslüman kavramından farklı bir anlam içerecek şekilde Yugoslavya Anayasası'na girmiştir.[] (Bu anlama göre, örneğin, Yugoslavya Arnavutları, (ekseri) Müslüman olup Müslüman değildiler.). Bosna-Hersek'in bağımsızlığını kazanmasından sonra ise, Boşnak terimi millî bir anlam kazanmıştır.[]

Coğrafi dağılım ve nüfus

Sırbistan-Karadağ 2002 ve 2003 nüfus sayımı verilerine ve bireylerin kendi tanımlamalarına göre önemli bir Boşnak nüfus bulunmaktadır. Söz konusu veriler şu şekildedir:

Sancak'ta; Boşnaklar 193.026 kişi (toplam nüfusun %45,31'i), Sırplar 156.852 kişi (toplam nüfusun %36,82'si), Karadağlılar 29.892 kişi (toplam nüfusun %7,02'si), Müslüman milleti 27.047 kişi (toplam nüfusun %6,35'i);

Karadağ'da; Karadağlılar 267.669 kişi (toplam nüfusun %43,16'sı), Sırplar 198.414 kişi (toplam nüfusun %31,99'u), Boşnaklar 48.184 kişi (toplam nüfusun %7,77'si), Arnavutlar 31.163 kişi (toplam nüfusun %5,03'ü), Müslüman milleti 24.625 kişi (toplam nüfusun %3,97'si), Hırvatlar 6.811 kişi (toplam nüfusun %1,1'i).

Ayrıca Hırvatistan ve Makedonya'da %1'ler civarında küçük bir Boşnak nüfus yaşamakta, iş gücü göçü nedeniyle başta Almanya olmak üzere Batı Avrupa ülkelerine yerleşmiş Boşnaklar da bulunmaktadır. İlk olarak 1935'te Prizren'e başlayan Tuzlalı Boşnak göçlerinin asıl maksadı Yugoslavya-Türkiye arasında imzalanan göç anlaşmasından faydalanmaktı. Tuzla'dan gelişlerin 1945'e kadar sürdüğü bilinir. Kapı kapanınca Prizren'de kalakalmış olan Boşnaklar evlerine dönemedi, civarda 18 köy kurup yerleştiler. Bu köyler Nebregošte, Manastirica, Ljubinje Gornjo, Ljubinje Donjo, Rečane, Lokvica, Sredska, Bogošovce, Mušnikovo, Plavanje, Grnje Selo, Rlačiki, Pejciki, Drlajčiči, Milačiki, Zivinjanje'dir.

Özellikle Balkan savaşları ve 1. Dünya Savaşı arasında Türkiye'ye günümüzdeki Bosna Hersek ve Karadağ'dan Boşnak göçü olmuştur. Boşnakların Türkiye'de yerleştiği şehirler şunlardir:[]

  • Adana
  • Alaçatı (İzmir)
  • Alacami (Afyonkarahisar)
  • Amasya
  • Ayvalık (Küçükköy)
  • Balaban (Kartepe, Kocaeli)
  • Edirne (Merkez)
  • Balkaya (Sapanca, Sakarya)
  • Buca (İzmir)
  • Burhaniye
  • Bursa
  • Eskişehir
  • Fevziye köyü (Ankara)
  • Gömeç (Ayvalık-Burhaniye)
  • Hamdibey/Trulya (Kırklareli)
  • Hüdavendigâr (Eskişehir)
  • Karamürsel (Kocaeli)
  • Karapınar Mahallesi (Karamürsel, Kocaeli)
  • Küçükköy/Yeniçahori (Ayvalık)
  • Lütfiye Köyü (Eskişehir)
  • İnegöl (Bursa)
  • İzmir
  • Pendik (İstanbul)
  • Sakarya
  • Samsun
  • Sapanbağları (İstanbul)
  • Ördekgölü köyü (Ankara)
  • Yıldırım Mahallesi (İstanbul)
  • Sefaköy (İstanbul)
  • Zara (Sivas)
  • Gemerek (Sivas)
  • Hafik (Sivas)

Kültür

Folklor

Boşnak folkloru, 15'inci yüzyıla tarihlenen uzun bir geleneğe sahiptir. Boşnak kültüründeki pek çok unsur gibi onların folklorları Slavik karışımı ve Doğu etkisindedir. Tipik olarak 19'uncu yüzyıldan önce yer alır. Boşnak folklorunda iki popüler karakter, düzenbaz ve kahraman görülür[]. Diğer düzenbazlar akıllı bilge adamı içerir.

Dil

Ana madde: Boşnakça

Boşnaklar, bir Güney Slav dili olan Boşnakça konuşurlar. Boşnak lisanı, Sırpçadan alfabe olarak, Hırvatçadan bazı kelimeler bakımından farklıdır. Bu 3 değişke genellikle Sırp-Hırvatça adı verilen dilin 3 farklı standartlaştırılmış formu olarak kabul edilmekte olup hepsi bu dilin Ştokavyan lehçesinin Doğu Hersek grubuna mensuptur.[9][10][11] Doğu Trakya bölgesinde yaşayan bir Güney Slav halkı olan Pomaklar ile de dilleri birbirine yakındır,[] ancak Pomakça Bulgarca ile daha yakın bir ilişki içerisindedir.

Boşnakçanın söz varlığında Müslüman dünyasının terminolojileri çok fazladır. Bu Müslüman terimleri içinde Türkçenin yeri, tarihî ilgisi ve Osmanlı Devleti'ndeki uzun tarih birliği sebebiyle apayrıdır. Türkçe, Boşnakçanın yapısında sadece söz varlığıyla değil, dil kullanımıyla da vardır. Mesela, Boşnakların bayram kutlamalarında “bajram mubarek olsun” ifadesinin aynen kullanılması buna örnektir.[]

Boşnakça ayrıca kendine özgü iki yazılış biçimine sahipti. Bunların ilki 'Begovica (ayrıca Bosansika olarak da söylenir) Kiril alfabesi; ikincisi ise Arap alfabesidir (Osmanlı devri). Bugün, bu iki kullanım da hemen hemen ölmek üzeredir. Çünkü, günümüzde bu kullanımın okuryazar sayısı oldukça azdır. Bugün Boşnakça Latin esaslı alfabe ile yazılmaktadır.

Din

Boşnakların çoğu İslam'a, bazıları Ateizm, Agnostisizm ve Deizm'e inanır. Bundan dolayı Seküler Hümanizm Dünya Görüşü Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti zamanı boyunca yaygındı. Rumeli Müslümanlarının çoğunluğu Sünni'dir ve az sayıda Bektaşi inancına sahiptir. Bunun dışında Katolik ve Ortodoks Hristiyan Boşnaklar da vardır.

Ayrıca bakınız

Dış bağlantılar

Notlar

  1. ^ "(2013 Nüfus Sayımı)" (PDF). 24 Aralık 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2017. 
  2. ^ "(Mgk Araştırması)". 29 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2016. 
  3. ^ "(2011 Nüfus Sayımı Kosova Hariç)". 19 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2017. 
  4. ^ "Arşivlenmiş kopya". 17 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2008. 
  5. ^ "(2011 Nüfus Sayımı)". 13 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2017. 
  6. ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2017. 
  7. ^ "Türkiyede 2 milyon Boşnak bulunmakta". 29 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2016. 
  8. ^ Hrvatska enciklopedija (LZMK) –Bošnjaci 14 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bošnjaci, naziv za podanike bosanskih vladara u predosmansko doba, podanike sultana u osmansko doba, odnosno današnji naziv za najbrojniji od triju konstitutivnih naroda u BiH. Bošnjak, kao i stariji naziv Bošnjanin (u lat. vrelima Bosnensis), prvotno je ime koje označuje pripadništvo srednjovjekovnoj bosanskoj državi.
  9. ^ Benjamin W. Fortson IV, Indo-European Language and Culture: An Introduction, 2nd ed. (2010, Blackwell), pg. 431, "Because of their mutual intelligibility, Serbian, Croatian, and Bosnian are usually thought of as constituting one language called Serbo-Croatian."
  10. ^ Václav Blažek, "On the Internal Classification of Indo-European Languages: Survey" retrieved 20 Oct 2010 4 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., pp. 15–16.
  11. ^ "Glottolog 4.1 - Eastern Herzegovinian Shtokavian". glottolog.org. 13 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Şubat 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bosna-Hersek</span> Balkanlarda bir ülke

Bosna-Hersek, kısa haliyle B&H, resmî adıyla Bosna ve Hersek, Balkanlar'da 51.197 km² yüz ölçümlü bir ülke. Kuzey, batı ve güneyden Hırvatistan; doğudan Sırbistan ve güneydoğusunda Karadağ ile çevrili olup Adriyatik Denizi'ne Neum şehrinin olduğu yerde yalnızca 20 km'lik limansız bir kıyısı bulunmaktadır. Ülkenin coğrafyası merkez ve güneyde dağlık, kuzeybatıda tepelik, kuzeydoğuda düzlük bir karakter sergiler. Başkent ve en büyük şehir olan Saraybosna, birçok yüksek dağla çevrelenmiştir. Ülkenin çoğunluğunu kaplayan Bosna bölgesinde karasal iklim görülür, bu bölgede yazları sıcak, kışları kar yağışlı ve soğuktur. Ülkenin güney kıyılarındaki daha küçük Hersek bölgesinde ise tipik Akdeniz iklimi görülür. Bosna-Hersek doğal kaynaklar açısından da zengin bir görünüm arz eder.

<span class="mw-page-title-main">Hırvatça</span> Hırvatistanın resmi dili

Hırvatça (hrvatski), Slav dillerinin güney grubundan, Hırvatların konuştuğu dildir. Sırpça, Karadağca ve Boşnakça'nın da dahil olduğu Sırp-Hırvat dilinin standart bir formu olarak kabul edilmektedir. Bugün Hırvatistan Cumhuriyeti'nin ve Avrupa Birliği 'nin resmî dili olması dışında Bosna-Hersek'in fiiliyatta üç etnik yapılı bölümlenmesi sebebiyle burada da resmiyete sahiptir.

<span class="mw-page-title-main">Boşnakça</span>

Boşnakça, Boşnaklar tarafından kullanılan Sırp-Hırvatçanın standartlaştırılmış bir çeşidi. Boşnakça, resmiyette Bosna Hersek'in ana dili kabul edilen üç dilden birisidir, diğer iki dil ise Hırvatça ve Sırpçadır. Ayrıca Sırbistan, Karadağ, Kuzey Makedonya ve Kosova'da da azınlıkça bilinen bir dildir.

<span class="mw-page-title-main">Bosna Savaşı</span> Bosna Hersekte 3 yıl sürmüş askeri bir çatışma

Bosna Savaşı, 1992 ile 1995 yılları arasında Bosna-Hersek'te meydana gelen uluslararası bir silahlı çatışmaydı. Savaşın, genellikle daha önceki bir dizi şiddet olayını takiben 6 Nisan 1992'de başladığı kabul edilir. Savaş, 14 Aralık 1995'te Dayton Anlaşması'nın imzalanmasıyla sona erdi. Ana savaşan taraflar, sırasıyla Hırvatistan ve Sırbistan tarafından yönetilen ve sağlanan proto-devletler olan Bosna-Hersek Cumhuriyeti, Hersek-Bosna Hırvat Cumhuriyeti ve Sırp Cumhuriyeti güçleriydi.

<span class="mw-page-title-main">Hersek</span> Bosna Hersekin eyaleti

Hersek, merkezinde kabaca Mostar şehri olan Adriyatik Denizi'ne bir çıkış koridoruna sahip Dinar Alpleri'ndeki tarihsel ve coğrafi bölge, günümüzde Bosna-Hersek'in güney bölümünü oluşturmaktadır. Hersek'in yüzölçümü 9.948 km²'dir. Hersek ile Bosna arasında belirgin bir sınır yoktur. Hersek'in bittiği yerden Bosna'nın başlaması hakkında birçok düşünce vardır.

<span class="mw-page-title-main">Sırp-Hırvatça</span>

Sırp-Hırvatça, Sırbistan, Hırvatistan, Bosna Hersek ve Karadağ'da konuşulan bir bir Güney Slav dilidir. Sırp-Hırvatça karşılıklı anlaşabilir dört standart çeşite sahip bir çok merkezli dildir.

<span class="mw-page-title-main">Sancak (bölge)</span>

Balkanlar'da Sırbistan ve Karadağ arasındaki koridorda, merkezi Yeni Pazar kenti olan ve Boşnaklar ve diğer Müslümanların nüfusun çoğunluğunu teşkil ettiği bir bölge. Bu bölgeye Sancak bölgesi denmesinin sebebi de Osmanlı Devleti'nin Avrupa'daki son sancağının burada kalmış olmasıdır. Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde Sancak topraklarının bir kısmı Bosna Hersek Eyaleti'nde bir kısmı da Kosova Vilayeti'nde olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Bosna Soykırımı</span> Soykırım

Bosna Soykırımı ya da Boşnak Soykırımı, 1992-1995 yılları arasında Bosna Savaşı sırasında özellikle Sırplar tarafından Boşnaklara karşı Bosna-Hersek Cumhuriyeti topraklarında yapılmış bir soykırımdır. Terim, hukuksal bir kavram olarak daha çok Srebrenitsa ve Jepa katliamları için kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti</span> 1945-1992 yıllarında Balkanlarda bulunan sosyalist federal cumhuriyet

Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti, Balkanlar'da II. Dünya Savaşı'ndan sonra kurulan ve 1992 yılına kadar hüküm süren sosyalist federal cumhuriyet. Devletin bulunduğu alanda bugün Bosna-Hersek, Sırbistan, Hırvatistan, Kuzey Makedonya, Karadağ, Slovenya ve Kosova bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Bosna-Hersek tarihi</span> Bosna-Hersek ülkesinin tarihi

Bosna-Hersek tarihi Bosna-Hersek'in tarih öncesi zamanlardan günümüze uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Prijedor</span> Bosna-Hersekte şehir

Pridor Bosna-Hersek'in Kuzeybatısı'nda yer alan ve yaklaşık toplam nüfusu 110.000 olan bir şehirdir. Prijedor, Bosna-Hersek'e bağlı Sırp Cumhuriyeti'nde ve Bosanska Krajina Bölgesi'nde yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Foça, Bosna-Hersek</span> Bosna-Hersekte kent

Foça veya eskiden Türkçe Güzelhisar, Bosna-Hersek'in batısında yer alan bir kasabadır. İdari olarak Bosna-Hersek'in Sırp Cumhuriyeti entiteti içindedir. 1465 yılından 1878 yılına kadar Osmanlı kenti olmuştur. 1878 yılındaysa Avusturya tarafından işgal edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Zvornik</span> Bosna-Hersekte şehir

İzvornik, Bosna-Hersek'in kuzeydoğusunda, ülkenin iki siyasi bölgesinden biri olan Sırp Cumhuriyeti'nin sınırları içerisinde kalan şehir ve idari bölge. Drina nehri kıyısında yer almakta olup, nehrin hemen karşı kıyısında ise Sırbistan'ın Maçva İlçesi'ne bağlı Mali Zvornik şehri konumlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Demokratik Eylem Partisi (Bosna-Hersek)</span> Aliya İzzetbegoviç tarafından kurulmuş siyasi parti

Demokratik Eylem Partisi, Bosna-Hersek'te muhafazakâr ve Boşnak bir siyasi partidir.

<span class="mw-page-title-main">Bosna Hersek İslam Birliği</span>

Bosna Hersek İslam Birliği Bosna-Hersek'teki Müslümanların dini bir kuruluşudur. Ayrıca Balkanlar'daki, özellikle Sırbistan, Hırvatistan, Slovenya, Karadağ, Macaristan ve Boşnak diasporasındaki Müslümanların en yüksek temsilci organı olarak kabul edilmektedir.

Müslümanlar ya da Müslimani, Yugoslavya'da devleti oluşturan altı halktan biri olarak sınıflandırılmış bir etnik gruptur. Bu terim 1971'de Yugoslavya vatandaşı Slav Müslümanlar için resmi bir tanımı olarak kabul edildi, bu nedenle başta Bosna Hersek’in modern Boşnakları olmak üzere, Goralılar ve Torbeşler gibi farklı etnik kökenlere sahip Güney Slav kökenli İslami halkları tek bir topluluk olarak bir araya getirdi. Bu tanım, Arnavutlar, Türkler ve Romanlar gibi Slav olmayan Müslümanları içermiyordu.

<span class="mw-page-title-main">Bosna-Hersek-Sırbistan ilişkileri</span>

Bosna-Hersek-Sırbistan ilişkileri, Bosna-Hersek ile Sırbistan arasındaki dış ilişkilerdir. Günümüz ülkelerinin her ikisi de Yugoslavya'nın kurucu ülkeleriydi. Her iki ülkedeki nüfusun çoğunluğu standart Sırp-Hırvatça'nın çeşitlerinden birini konuşuyor ve Sırbistan, Bosna-Hersek'teki en büyük yatırımcılardan biridir.

<span class="mw-page-title-main">Sırbistan Boşnakları</span>

Sırbistan Boşnakları 2011 nüfus sayımına göre 145,278 kişiyle veya nüfusun %2,02'siyle Sırbistan'da Sırplar, Macarlar ve Çingenelerden sonra dördüncü en büyük etnik gruptur. Güneybatı Sırbistan'da yoğunlaşmışlardır ve kültür merkezleri Yeni Pazar'dır.

<span class="mw-page-title-main">Karadağ Boşnakları</span>

Boşnaklar, Karadağ'daki etnik gruplardan biridir. Nüfusları ilk olarak 2003 yılı nüfus sayımında sayılmaya başlamıştır. 2011 yılında yapılmış son nüfus sayımına göre, Karadağ'daki Boşnakların toplam sayısı 53.605 kişidir, yani toplam nüfusun %8,6'sını oluştururlar. Karadağlılar ve Sırplardan sonra Boşnaklar, ülkedeki en büyük üçüncü etnik grubu teşkil ederler.

Boşnaklar, Slovenya'daki etnik gruplardan biri. 2002 yılında yapılmış nüfus sayımına göre, Slovenya'daki Boşnakların toplam sayısı 21.542; yani Boşnaklar, toplam Slovenya nüfusunun %1,6'sını oluşturur ve Sırplar ile Hırvatlardan sonra Slovenya'daki en büyük üçüncü etnik azınlık grubunu teşkil ederler.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.