İçeriğe atla

Boz kaz

Boz kaz
Korunma durumu
Biyolojik sınıflandırma
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Aves
Takım: Anseriformes (Kazsılar)
Familya: Anatidae
(Ördekgiller)
Cins: Anser
Tür: A. anser
İkili adlandırma
Anser anser
Linnaeus, 1758
Alt türler
  • A. a. anser (Batı boz kazı)
  • A. a. rubrirostris (Doğu boz kazı)
Boz Kazı

Boz kaz[1][2][3] ya da Yaban kazı (Anser anser), ördekgiller (Anatidae) familyasına ait bir kuş türüdür. Büyük bir kuş olan bu kuş türü ortalama 3.3 kilograma ve 75–90 cm boyuna ulaşabilir. Geniş bir coğrafyaya yayılmış bir kuş türüdür. Avrupa ve Asya'daki menzilinin kuzeyinden gelen kuşlar, kışı daha sıcak yerlerde geçirmek için güneye göç eder. Evcil kazın atası olan kaz türünün evcilleştirilmesi MÖ 1360 gibi erken bir tarihe dayanır. Cins adı Latince "kaz" anlamına gelen anser'den gelmektedir.[4]

Boz kazlar ilkbaharda kuzeydeki üreme alanlarına seyahat ederek bozkırlarda, bataklıklarda, göllerin çevresinde ve kıyı adalarında yuva yaparlar. Normal bir Boz kazı hayatının sonuna kadar çiftleşebilir bunun için bitki örtüsü arasında yerde yuva yaparlar. Dişi Boz kazları 3-5 adet yumurta yumurtlayıp kuluçkaya yatar ve iki ebeveyn de yumurtaları korur. Yumurtadan çıkan kuşlar ve ebeveynleri bir kuş ailesi olarak bir arada kalırlar, sonbaharda bir sürünün parçası olarak güneye göç eder ve ertesi yıl ayrılırlar. Kış aylarında yarı sucul habitatlarda, nehir ağızlarında, bataklıklarda ve su basmış tarlalarda yaşarlar, otla beslenirler ve genellikle tarımsal ürünleri tüketirler. Güney İngiltere'dekiler ve türün menzilindeki kentsel alanlardakiler gibi bazı popülasyonlar, esas olarak yerleşiktir ve yıl boyunca aynı alanı işgal ederler. Türkiye'de ise farklı bölgelerde rastlanabilir, Ardahan, Kars, İzmir, Denizli, Burdur ve Antalya'nın bazı bölgelerinde rastlamak mümkündür.[5]

Tanım

Yetişkin Boz kazı başı

Boz kaz, Anser cinsinin gri kazlarının en büyüğü ve en irisidir, ancak yerli akrabasından daha hafif yapılı ve çeviktir. Yuvarlak, hantal bir gövdeye, kalın ve uzun bir boyuna, iri bir baş ve gagaya sahiptir. Pembe bacakları ve ayakları ve beyaz veya kahverengi tırnaklı turuncu veya pembe gagası vardır (üst çenenin ucunda sert azgın malzeme).Düz uçan, yavaş kanat çırpan iri bir kuştur.[6] Sesi, evcil kazınkine benzer. Uçarken, güçlü bir biçimde "een-ang-ang" diye bağırır.

Yaşam Alanları ve Dağılımları

Boz Kazı ve Yavrusunun Yaşam alanı
Havuzda yüzen boz kazlar

Bu tür palearktik bir dağılıma sahiptir. Aday alt türler İzlanda, Norveç, İsveç, Finlandiya, Baltık Devletleri, kuzey Rusya, Polonya, doğu Macaristan ve Romanya'da ürer. Ayrıca Birleşik Krallık, Danimarka, Almanya, Avusturya, Çek Cumhuriyeti, Slovakya ve Kuzey Makedonya'da da yerel olarak ürer. Doğu ırkı doğuya, Asya'nın geniş bir bölgesi boyunca Çin'e kadar uzanır.[7] Avrupa kuşları güneye, Akdeniz bölgesine ve Kuzey Afrika'ya göç eder. Asyalı kuşlar Azerbaycan, İran, Pakistan, kuzey Hindistan, Bangladeş ve doğuya Çin'e göç eder. Üreme ortamlarında, dağınık göllerin olduğu bozkırlarda, bataklıklarda, sazlıklarda ve turbalıklarda, göllerin yanında ve denizin bir kısmındaki küçük adalarda bulunurlar. Sazlık, sazlık, fundalık, çalılık ve söğüt çalılıklarından oluşan yoğun zemin örtüsünü severler. Kışlaklarında tuzlu bataklıklar, haliçler, tatlı su bataklıkları, bozkırlar, su basmış tarlalar, bataklıklar ve göller, nehirler ve akarsuların yakınındaki meralara sık sık gelirler. Ayrıca kışlık tahıllar, pirinç, fasulye veya diğer ürünlerle beslendikleri tarım arazilerini de ziyaret ederler, geceleri kıyıdaki sığlıklara ve kumluklara, haliçlerdeki çamur yataklarına veya tenha göllere taşınırlar.

İnsan Kültüründeki Yeri

Antik Mısır Güneş Tanrısı "RA"

Boz Kazlar bir zamanlar Avrasya'da saygı görüyordu. 5.000 yılı aşkın bir süre önce Dicle-Fırat deltasındaki şehirlerde Sümer doğurganlık tanrıçası İştar'ın öncüsü olan şifa tanrıçası Gula ile bağlantılıydı.[8] Kazlar, antik mısırda güneş tanrısı Ra'yı sembolize ediyordu. Bu noktada Ra'nın tasvirine baktığımızda da kaz figürünü görebiliyoruz özellikle kafa bölgesinde Antik Yunan ve Roma'da aşk tanrıçası Afrodit ile ilişkilendirilirlerdi ve kaz yağı afrodizyak olarak kullanılırdı. Kutsal kuşlar oldukları için Roma'nın Capitoline Tepesi'nde tutuldular ve MÖ 390'da Galyalılar saldırdığında buradan alarm verdiler.[8]

Kazın doğurganlıktaki rolü, modern İngiliz geleneğinde hala cinselliği temsil etmektedir hatta bunu ifade eden bir atasözü de bulunmaktadır. Lades kemiği çekme geleneği, bir zamanlar kaz kemiğinin bir kehanet gücüne sahip olduğuna inanılan Michaelmas'ta kızarmış kaz yeme geleneğinden gelir. Bu festival için, Thomas Bewick'in zamanında, kazlar bin kişilik sürüler halinde Doğu İngiltere'nin her yerindeki çiftliklerden Londra'nın Cheapside pazarına günde yaklaşık 13 veya 14 kilometre (8 veya 9 mil) kat ederek yürüyerek sürüldü. Bazı çiftçiler, yürürken yol aşınmasını önlemek için kazların ayaklarını katran ve kumla boyadılar.[8]

Antik Mısır'da kadınlar göz çevrelerini boyamak ve belirli şekiller vermek için tüy kalem olarak kaz tüyü kullanılıyordu bununla da birlikte tüyler aynı zamanda ok atmak için de kullanılıyordu.[8]

Boz Kazı Yumurtası

Notlar

  1. ^ Bülent Gözcelioğlu (2002). "Türkiye Tür Listeleri Sınıf:Aves (Kuşlar)". TÜBİTAK. 29 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2011. 
  2. ^ Guy M. Kirwan (2008). The Birds of Turkey. Londra: Christopher Helm. s. 61. ISBN 978-1-4081-0475-0. 
  3. ^ "1610 / Boz kaz / Greylag goose / Anser anser". Türkiye'nin Anonim Kuşları. TRAKUS. 20 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2011. 
  4. ^ "The Helm Dictionary of Scientific Bird Names: From Aalge to Zusii (New edition)". Reference Reviews. 25 (4): 41-42. 3 Mayıs 2011. doi:10.1108/09504121111134070. ISSN 0950-4125. 
  5. ^ "Türkiye Üreyen Kuş Atlası" (PDF). WWF Türkiye Üreyen Kuş Atlası Raporu 2019. S.48. Yaz Güvendi (WWF-Türkiye). 2019. 15 Nisan 2023 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2023. 
  6. ^ "Waterfowl: an identification guide to the ducks, geese, and swans of the world". Choice Reviews Online. 26 (02): 26-0687-26-0687. 1 Ekim 1988. doi:10.5860/choice.26-0687. ISSN 0009-4978. 
  7. ^ Witherby, H. F. (1920). A practical handbook of British birds, edited by H.F. Witherby ... London,: Witherby,. 
  8. ^ a b c d Cocker, Mark (2005). Birds Britannica. Richard Mabey. Londra. ISBN 0-7011-6907-9. OCLC 60512849. 

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Anser anser ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur Vikitür'de Anser anser ile ilgili ayrıntılı taksonomik bilgiler bulunur.

Virtual Birds'de Boz kaz kuşunun kuş sesi bulunur.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Kar kazı</span>

Kar kazı, ördekgiller familyasında Kuzey Kutup Bölgesi ve yakınlarında üreyen bir kaz türü.

<span class="mw-page-title-main">Küçük sakarca</span>

Küçük sakarca, ördekgiller (Anatidae) familyasına ait, sakarcanın yakın akrabası olan bir kaz türü.

<span class="mw-page-title-main">Sakarca</span>

Sakarca, ördekgiller (Anatidae) familyasından bir kaz türü.

<span class="mw-page-title-main">Marmara Gölü</span>

Marmara Gölü, Manisa'nın ilçesi Gölmarmara'nın güneyindeki bir alüvyal set gölüdür. Ege Bölgesi'nde yer alır. Gölün bulunduğu saha çukur olup batı ve kuzeyi tepelerle çevrilidir. Doğu kısmı Gediz Ovası'na, kuzeybatı kısmı Akhisar Ovası'na açık olup buralardan alüvyon setleriyle ayrılır. Bu durum, Marmara Gölü'ne set gölü karakterini verir. Gediz çöküntü havzası içinde bulunan gölün seviyesi, Gediz Ovası'nın seviyesinden daha alçaktır. Derinliği az olan gölün yüzölçümü 44,5 km²'dir. Gediz Nehri ile Demrek Deresi'nden ve kuzeydeki Kum Çayı'ndan göle kanallar açılmıştır. Bu kanallar bilhassa ilkbahar sonlarında kabarık olan akarsuların sularını göle taşırlar. Göl kapalı bir çukurda olup suları tuzludur. 12 Haziran 2017'de "Ulusal Öneme Haiz Sulak Alan" ilan edildi.

<span class="mw-page-title-main">Ak pelikan</span> kuş türü

Ak pelikan, beyaz pelikan ya da ak kutan, pelikangiller (Pelecanidae), familyasından çok büyük bir su kuşu türüdür. Avrupa'nın güneydoğusundan Asya'ya yayılan bölgede ve Afrika'da bataklıklarda ve sığ göllerde yaşar.

<span class="mw-page-title-main">Manyas Kuşgölü</span> Türkiyede bir göl

Manyas Kuşgölü, tamamı idari olarak Balıkesir ilinin Bandırma ilçesi sınırlarında yer alan tektonik göl. Göl, Marmara Denizi'nin güneyinde, Uludağ ile Biga Yarımadası arasında uzanan bir çöküntü alanında yer almaktadır. Bu çöküntünün tabanını Kuş ve Uluabat (Apolyont) Gölleri ve bu göllerin çevresinde yer alan geniş ovalar, kenarlarını ise yüksek dağ ve yaylalar oluşturmaktadır. Doğu batı doğrultusunda uzanan gölün uzunluğu 20 km, genişliği ise 14 km'dir.

<span class="mw-page-title-main">Türkiye'deki kuşlar listesi</span> Vikimedya liste maddesi

Bu madde Türkiye faunasına ait kuşları içermektedir.

<span class="mw-page-title-main">Eber Gölü</span> Afyonda göl

Eber Gölü, Afyonkarahisar sınırları içinde yer alan Türkiye'nin 12. büyük gölüdür. En derin yeri 21 metredir.

<span class="mw-page-title-main">Sarı kiraz kuşu</span>

Sarı kiraz kuşu, kiraz kuşugiller (Emberizidae) familyasına ait bir ötücü kuş türü. Günümüzde bazı araştırmacılar tarafından ispinozgiller familyasında sınıflandırılmıştır. Ayrıca sarı çinte, sarı yelve olarak da adlandırılır. Vatanı Avrasya olan bu kuş türü Yeni Zelanda ve Avustralya'ya sokulmuştur. Avrupa'da yaşayanların çoğu yıl boyunca üreme bölgelerinde kalırken doğuda yaşayan alt türleri kısmen göçmendir ve popülasyonun çoğu kışı geçirmek için güneye iner. Erkeğin kafası parlak sarı, sırtı çizgili kahverengi, kuyruk sokumu kızıl kahverengi ve karnı da sarı renklidir. Dişi ve erişkin olmayanların tüyleri erkeklerin daha mat renklisidir. Çalılık ve orman kenarlarında açık alanlarda yaygın olarak yaşarlar. Şakıması en yakın akrabası ak başlı kiraz kuşuna benzer.

<span class="mw-page-title-main">Bataklık kiraz kuşu</span>

Bataklık kiraz kuşu, kiraz kuşugiller (Emberizidae) familyasına ait bir ötücü kuş türü. Günümüzde bazı araştırmacılar tarafından ispinozgiller familyasında sınıflandırılmıştır. Ayrıca bataklık çintesi, saz çintesi ve sazlık yelvesi olarak da adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Kızıl başlı kiraz kuşu</span>

Kızıl başlı kiraz kuşu, kiraz kuşugiller (Emberizidae) familyasına ait bir ötücü kuş türü. Günümüzde bazı araştırmacılar tarafından ispinozgiller familyasında sınıflandırılmıştır. Ayrıca kızıl başlı çinte, bozkır kiraz kuşu, kahvebaş kiraz kuşu ve pasbaşlı kiraz kuşu olarak da adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Tarla kazı</span> Göçmen,Tayga ortamında yaşayan Kazgiller (Anatidae) familyasına ait bir kuş türü

Tarla kazı ve, ördekgiller (Anatidae) familyasına ait bir kaz türü.

<span class="mw-page-title-main">Kadife ördek</span>

Kadife ördek, ördekgiller (Anatidae) familyasından iri, denizel bir ördek türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Telli turna</span>

Telli turna, turnagiller (Gruidae) familyasına ait bir kuş türü.

<span class="mw-page-title-main">Bozkır örümcek kuşu</span>

Bozkır örümcekkuşu, örümcek kuşugiller familyasına ait bir kuş türü.

<span class="mw-page-title-main">Küçük tarla kazı</span>

Küçük tarla kazı, Anserinae alt familyasından Anserini oymağına üyedirler. Doğu Grönland, İzlanda ve Svalbard'ta ürerler. Göçmendirler, kuzeybatı Avrupa, özellikle Büyük Britanya, Hollanda ve batı Danimarka'da kışlarlar.

<span class="mw-page-title-main">Sultansazlığı Millî Parkı</span> Türkiyede bir ulusal park

Sultan sazlığı, İç Anadolu Bölgesinde Kayseri il sınırları içerisinde Develi, Yahyalı ve Yeşilhisar ilçelerinin oluşturduğu üçgen içerisinde bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yay Gölü</span>

Yay Gölü, Türkiye'nin Kayseri ilinde yer alan bir göldür. Erciyes Dağı'nın güneyinde, Develi-Yahyalı-Yeşilhisar-İncesu kasabaları arasında uzanan volkanik kapalı havzaya Sultan Sazlığı-Yay Gölü adı verilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Uyuz Gölü</span> Türkiyede bir göl

Uyuz Gölü , Konya ili, Kulu ilçesi sınırlarında bulunan tatlı su gölüdür. En derin yeri 1,5 m, alanı 15 km2'dir. Çöl Gölü'nün 2,2 km kadar güneydoğusundadır.

<span class="mw-page-title-main">İşkul Gölü</span>

Ichkeul Gölü, Tunus'ta, Afrika'nın en kuzeyindeki Bizerte'ye 20 kilometre mesafede yer alan bir göldür. Ichkeul Milli Parkı'nın göl ve sulak alanları, her yıl yüz binlerce göç eden kuşun önemli bir konaklama noktasıdır. Gölün ziyaretçileri arasında ördek, kaz, leylek ve pembe flamingo bulunmaktadır. Gölün besleyici nehirlerindeki baraj inşaatı, göl ve sulak alanların ekolojik dengesinde önemli değişikliklere neden oldu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.