İçeriğe atla

Boyunduruk

Boğalara takılmış bir boyunduruk

Boyunduruk veya nir; arabaya koşulan hayvanların birlikte yürümesini sağlamak için boyunlarına geçirilen, çoğunlukla m şeklindeki tahta çerçeve. Genellikle boyun üzerine yatay şekilde yerleştirilen bir çubuk ve boynun her iki yanına sarkan çubuklardan (zelve) meydana gelir. Tek hayvana takılan nal şeklinde boyunduruklar da mevcuttur. Hayvanların boynuzuna takılan boyunduruklara da rastlanır.

Tarihçe

Oldukça ilkel bir araç olan boyunduruk antik çağlardan beri bilinmektedir. Atların yaygın olarak arabalara koşulmaya başlanması ve koşumların icadı ile birlikte boyunduruk kullanımı günümüzde oldukça azalmıştır. Bununla birlikte, özellikle gelişmekte olan ülkelerde, taşımacılık ve tarla işlerinde hâlâ kullanılır.

Bölümleri

Zelve: Hayvanın boynunun sağ ve solundan aşağı sarkan ve hayvanın boyunduruktan çıkmasını engelleyen dikey çubuklardır.[1]

Ok veya okluk: İki hayvanın ortasından uzunluk ekseninde geçen ve boyunduruğu araca bağlayan uzun tahtadır.

Gelve: Boyunduruğu ok kısmına sabitleyen mıhtır.[2]

Eyef: Boyunduruğu okluğa bağlamaya yarayan bükülmüş daldan halkadır.

Notlar

  • Boyunduruk sözcüğü pek çok dilde baskı rejimi veya hakimiyet altında olma anlamında mecazi olarak kullanılır.
  • Direksiyon tipi uçak kumanda kolları, benzerliğinden dolayı boyunduruk olarak adlandırılır.

Resim galerisi

Kaynakça

  1. ^ "zelve." 19 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TDK
  2. ^ "gevle." 19 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TDK

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Alet</span> bir hedefe ulaşmak için kullanılabilecek fiziksel madde

Alet, belirli bir işi yapmak için özel olarak üretilmiş, iş sürecinde kullanılan ancak tüketilmeyen nesnedir.

<span class="mw-page-title-main">Oyuncak</span> pek çok varlığın takliti olan ve genellikle çocuklar tarafından kullanılan nesnelerdir

Oyuncak; genellikle çocuklar tarafından oyun oynarken kullanılan her türlü nesnedir. Pek çok oyuncak gerçek bir varlığın taklidi şeklindedir; ancak oyuncaklar, çeşitli anlamlar yüklenmiş basit nesneler de olabilir. Örneğin bir çocuk üzerine bindiği bir değneği hayalinde bir ata, elindeki taşı bir otomobile dönüştürebilir. Bunun yanı sıra elektronik ve mekanik parçalardan oluşan, çok karmaşık oyuncaklar da mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Kağnı</span>

Kağnı, eskiden insanların yük taşımak için kullandıkları araç. Genellikle öküzler tarafından çekilmek suretiyle, bazen de at veya eşekle de kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Et</span> hayvanların yenebilen kas dokularına et denir

Et, insanlarda ve hayvanlarda deri ile kemik arasındaki kas ve yağdan oluşan tabakaya, kasaplıkta ise hayvanlardan sağlanan kaslardan oluşmuş besin maddesine denir.

<span class="mw-page-title-main">Keman</span>

Keman, viyola ve viyolonselin de bulunduğu violin ailesinin en yüksek tondan çalan, en küçük üyesidir. Dört teli vardır. Akort sesleri pesten tize sol, re, la ve mi'dir.

<span class="mw-page-title-main">Atlıkarınca</span>

Atlıkarınca, yere sabitlenmiş bir eksen etrafında döndürülen bir platform veya askılara takılı oyuncak atlar, uçaklar, arabalar gibi nesnelerden oluşan büyük bir oyuncak ve eğlence aracı.

<span class="mw-page-title-main">Kirmen</span>

Eğirmen veya eğirmeç; yün, keten, kenevir, pamuk gibi lifli hammaddeleri büküp ip yapmaya (eğirmeye) yarayan bir ucu çengelli tahta araçlara verilen ad. Bir çubuk ve çengelden oluşan eğirmene denir. Oldukça ilkel bir araç olan iğ üzerine daha sonraki dönemlerde yuvarlak bir ağırlık (ağırşak) geçirilmiştir. Altına artı şeklinde çubuklar geçirilmiş iğe ise kirmen denir. Eğirmenler ip üretiminde kullanılan, bilinen en eski araçlardır.

<span class="mw-page-title-main">Tekerlek</span> Daire veya çember şeklindeki taşımacılık aracı

Tekerlek ya da teker; daire veya çember şeklinde, bir eksen etrafında dönen ve çoğunlukla taşımacılıkta kullanılan araç. Yekpare, çok parçalı veya merkezden dışarıya parmaklıklı yapıda olabilir.

<span class="mw-page-title-main">Kavela</span>

Kavela, halat dikişi için halat ucundaki kolları açmaya ve düğüm çözmeye yarayan, ayrıca geçici bir tutacak olarak da kullanılabilen, kama şekilli bir denizci aracıdır. Kavela konik ve genelde eğri şekilli bir çubuktur, bir ucu yuvarlatılmış veya yassılaştırılarak kütleştirilmiştir. Boyu genelde 15–30 cm uzunluğundadır ama bazen kullanıldığı ipin kalınlığına bağlı olarak 60 cm'den fazla olabilir. Metalden veya, cilalı tahta veya kemikten yapılır. Kavela, kaşkaval olarak da adlandırılır. Kavalye kendi başına bir araç olabileceği gibi bir çakıdaki aletlerden biri de olabilir.

Tuğ, toğ ya da tuk, Türk ve Altay halklarının devlet geleneğinde hükümranlık sembolüdür. Sancağın tepesine takılan at kuyruğu, kıldan yapılan flama şeklindedir. Moğollar tug derler. Uğur ve Kut işareti olarak kullanılır. Kimileyin savaş isteği, başkaldırı ve isyan sembolü olarak kullanılmıştır. Önceleri bayrağın üzerine asılırken, daha sonraları dokuz kollu bir değnek şeklinde özel olarak tasarlanmış ve uçlarına dokuz kutlu hayvanın kuyruğu asılmıştır. İlerleyen zaman içinde ise bu kuyrukların yerine renkli püsküller geçmiştir. Türklerdeki dokuz tuğ geleneği dokuz sayısının kutluluğu nedeniyle gökteki dokuz gezegeni temsil etmektedir. Gök dokuz kattır ve Türk dünya anlayışında yeryüzü dokuz bölgeye bölünmüştür. Tanzimat'tan önceki padişahların savaş bayrakları, Oğuz geleneğine uygun olarak dokuz tuğdan oluşurdu. Bu uygulama bir cihan imparatorluğu sembolüdür. Cengiz Han, kağanlığını ilan ettiğinde dokuz kollu beyaz bir tuğ diktirmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Alaska yerli sanatı</span>

Alaska yerli sanatı, Amerika Birleşik Devletlerinin Alaska eyaletinde beş ana kültür grubuna ayrılan ve Amerika yerlilerinden ayrı değerlendirilen avcı ve toplayıcı Alaska yerlilerinin sanatıdır. Türkiye'nin iki katı büyüklüğündeki Alaska'nın dünyanın geri kalanından uzak olması bu sanatların yeterince tanınmamasının ana sebebidir. Günümüzde Alaska Native Arts Foundation adlı kâr amacı gütmeyen kurum tarafından tanıtım ve dağıtımı yapılan bu sanatın ürünleri zengin ve çeşitlidir. Bu sanatta Kızılderili halklarından Tlingitler ve Haydalar totem direği gibi tahta oymacılık ürünleriyle tanınırken, Atabask dillerini konuşan Kızılderililer boncuk işi ve sepet yapımıyla, Eskimo halklarından İnyupikler fildişi oymacılığıyla, Yupikler ise daha çok maskelerle öne çıkarlar. Alaska yerli sanatı örnekleri dünyanın değişik müzelerinde sergilenmektedir ve Alaska'daki örnekleri Alaska Yerli Dil Merkezinde de bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Sadak</span>

Sadak ya da okluk, ok ile yay koymaya yarayan torba. Daha çok omuzdan bir bağla sırta asılır ya da belde kemere takılı olarak taşınır. Geleneksel olarak deri, ahşap, kürk ya da diğer doğal malzemeden yapılırken, günümüzde genelde metal ya da plastikten yapılır.

<span class="mw-page-title-main">Kelebek sarmalı</span>

Kelebek sarmalı uzun halatları bir çeşit roda etme, katlama, istif etme, kolay taşınır, kolay açılır hale getirme yöntemidir. Salya da denir. Alp sarmalından farkı halatı halkalar şeklinde değil de üst üste 8ler şeklinde istiflemektir.

<span class="mw-page-title-main">Yük</span> genellikle kazanç elde etmek amacıyla taşınan mal

Yük, herhangi bir araç veya yük hayvanı ile, genellikle kazanç elde etmek amacıyla taşınan mal. Motorlu araçlar ile taşınan yükler için kargo kavramı da kullanılır. Gemiyle taşınan yüke ve bu yük karşılığında talep edilen ücrete navlun denir.

<span class="mw-page-title-main">Savaş arabası</span>

Savaş arabası, hızlı hareket gücü sağlamak için genellikle atların kullanıldığı, bir savaş arabacısı tarafından sürülen bir araba türüdür. Bilinen en eski savaş arabaları, günümüz Rusya'sının Çelyabinsk Oblastı'nda bulunan ve MÖ 1950-1880 yıllarına tarihlenen Sintaşta kültürüne ait mezarlarda bulunmuş ve Orta Anadolu'da Kültepe'de bulunan ve MÖ 1900 yıllarına tarihlenen silindir mühürlerde tasvir edilmiştir. Hafif, atlı savaş arabalarının yapımını mümkün kılan en önemli buluş dişli tekerlektir.

<span class="mw-page-title-main">At arabası</span> atlarca çekilen tekerlekli taşıt

At arabası; atlar tarafından çekilen, insan veya eşya taşımak için kullanılan tekerlekli taşıt. Amaca ve yükün ağırlığına bağlı olarak bir veya birden fazla at tarafından çekilebilir. Tarla ve bahçe işlerinde kullanılanlardan, gezinti amaçlı faytonlara ve savaş arabalarına kadar farklı türlerde at arabaları mevcuttur.

<span class="mw-page-title-main">Koşum</span>

Koşum, bir hayvanı çekeceği araca bağlamak için vücudunun çeşitli bölgelerine sarılan kayış takımı. Sözcük, köpek gibi diğer hayvanlara takılan benzer takımlar için de kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Gem</span>

Gem veya oyan, bir binek hayvanını yönlendirmek için ağzının içine takılan metal veya sentetik parça. Üst ve alt dişlerin arasındaki boşluğa yerleştirilir. Gemin sağ ve soluna dizginler iliştirilir. Amaca göre çok farklı gem türleri bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Marsipet cevizi</span>

Marsipet cevizi, başka bir halat ya da çubuk etrafına atılan ve sıkı kavrayıp kaymadan durması için yapılan sepet örgülü, ceviz şekilli bir düğümdür.

<span class="mw-page-title-main">Şasi (otomotiv)</span> bir motorlu aracın ana yük taşıyıcı yapısı

Aynı zamanda şasi olarak da bilinen araç şasisi bir organizmanın iskeleti gibi motorlu taşıtın ona bağlı tüm diğer parçalarını taşıyan ana destek yapısıdır.