İçeriğe atla

Boyalı Höyük

Koordinatlar: 40°19′16″N 34°17′32″E / 40.3211°K 34.2922°D / 40.3211; 34.2922
Arkeolojik Höyük
Adı:Boyalı Höyük
il:Çorum
İlçe:Sungurlu
Köy:Yörüklü
Türü:Höyük
Tahribat:
Tescil durumu:
Tescil No ve derece:
Tescil tarihi:
Araştırma yöntemi:Kazı

Boyalı Höyük, Çorum İl merkezinin güneybatısında, Sungurlu İlçesi'nin kuzeybatısında, Yörüklü belde merkezinin 2 km. doğusunda yer alan bir höyüktür. Höyük, Yörüklü'nün genişlemesiyle artık bir mahallesi haline gelen eski Güloluk Köyü'nün 450 metre doğusundaydı.[1] Yerleşmenin bulunduğu vadi, Delice Havzası ile Kaledere dağlık bölgesi arasında uzanmaktadır. Bölge, MÖ III. binyılda Hatti Kültürü'nün çekirdek bölgesi olarak görülmektedir. Bu nedenle Boyalı Höyük kazıları bölgesel bir çalışmanın odak noktasını oluşturmaktadır.[2] Diğer yandan Hüseyindede Höyüğü ve Fatmaören Höyüğü'ne yaklaşık 7 km. mesafededir.[3] Üç höyük de birer Hitit yerleşmesidir.

Kazılar

Höyük, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Arkeoloji Bölümü'nden Prof. Dr. Tayfun Yıldırım ve aynı bölümden Doç. Dr. İbrahim Tunç Sipahi tarafından 1997 yılında saptanmış, yüzeyden MÖ III. binyıl, Eski Hitit ve Frig çanak çömleği toplanmıştır.[4] Höyükte kazılar 2004-2007 yıllarında Çorum Müzesi adına Doç. Dr. Tunç Sipahi yönetiminde yapılmıştır.[5] Kazı kararında, yakındaki Hüseyindede Höyüğü etkili olmuştur. Metal buluntu yönünden söz konusu höyük yetersiz kabul edilecek buluntu vermiştir.[1][2] Öte yandan Hüseyindede bir Eski Hitit kült merkezi olarak ortaya çıkmıştır ve kült yapısı dışında başkaca mimari kalıntı bulunmamıştır. Bu yüzden yakın çevrede başka bir yerleşimin olması gerektiği düşünülüyor ve belirlenmesine çalışılıyordu. Bu amaçla Yörüklü'nün batısındaki Fatmaören kazıları başlatılmıştı. Boyalı Höyük'te 2004 yılında yapılan yüzey çalışmalarında Eski Hitit çanak çömleği bulunması üzerine höyükte kazı yapılmasına karar verilmişti.[2]

Tabakalanma

Höyükte Erken Tunç Çağı III. Evre, Eski Hitit Dönemi ve Demir Çağı tabakaları tespit edilmiştir.[1] Eski Hitit Dönemi'nin iki safhalı olduğu düşünülmektedir. Roma Dönemi'nde ise tepenin mezarlık olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır.[2]

Buluntular

Erken Tunç Çağı III. Evre sonlarına tarihlenen çanak çömlek buluntuları Alacahöyük'ün ve Resuloğlu Höyük mezarlığının aynı döneme tarihli buluntularıyla paralellik gösterir. Batı yamaçtaki kazıda Erken Hitit A olarak tanımlanan bir yapı topluluğuna ulaşılmıştır. Burada çok sayıda ağırşak, tezgâh ağırlığı, riton ve çanak çömlekler ortaya çıkarılmıştır.[1] Geniş odalarıyla önemli bir mimari buluntu olarak görülmesi nedeniyle izleyen yıllardaki çalışmaların ağırlığı bu yapı alanına verilmiştir. Bazı odalar küçük birer bölme halindedir ve yapı kompleksine sonradan eklenmiş izlenimi vermektedir. Örneğin 24 no'lu oda 2,40 x 2,30 metre boyutlarındayken 21 no'lu oda 70 x 60 cm. boyutlarındadır. Bu küçük bölmelerin sonradan eklenmiş kiler gibi işlevleri yerine getirdiği düşünülmektedir. Yapı kompleksinin genel özellikleri, tüm duvarlarda aynı tip taş ve örgü tekniğinin kullanılması, iç duvarlarda sıva izlerine rastlanmaması, geniş ve zengin bir buluntu çeşitliliği vermesidir.[2]

A yapısında ele geçen buluntulardan ağırşakların hepsi bezemeli olup Eski Hitit Dönemi'nin karakteristik formlarındadır. Ele geçen deniz kabukları ise deniz kenarı yerleşimlerle ticari ilişkileri göstermektedir. Tezgâh ağırlıklarının çokluğu yerleşmenin Eski Hitit Dönemi'nde önemli bir dokumacılık merkezi olduğu görüşünü vermektedir. Diğer yandan bazı odalarda ele geçen küçük adak kapları ve çok sayıdaki riton, yapının dini bir işlevi de üstlendiği şeklinde yorumlanmaktadır.[2]

Eski Hitit Dönemi'ne tarihlenen yapı katlarının ağır bir tahribata uğradığı, yangın izlerinden ve bazı duvarların içe doğru yıkılmış olmasından anlaşılmaktadır. Hüseyindede ve Fatmaören'de de aynı tarihlere denk gelen tahribat izleri önceki yıllardaki kazı çalışmalarında saptanmıştır. Bu tahribatların ardından bölgenin terk edildiği belirtilmektedir. Dolayısıyla Boğazköy ve Alacahöyük'ün kuzeybatı ve batı bölgesinde, Kızılırmak'a doğru olan bölgede Hitit İmparatorluğu Dönemi'nde kayda değer bir yerleşim henüz saptanabilmiş değildir.[6]

Çorum'un Alaca İlçesi yakınlarındaki Eskiyapar Höyüğü'nde bulunan kabartmalı, parlak astarlı çanak çömlek Boyalı'nın üst katmanlarında çokça ele geçmiştir. Ayrıca boğa kabartmalı kaplardaki tarz, yine Eskiyapar'la paralellik göstermektedir.[2]

Kazılarda ulaşılan bir biyoarkeolojik buluntu özellikle ilginçtir. Bir Hitit matarasının içinde 3500 yıllık bal ve arı reçinesiyle karıştırılmış halde çörekotu tohumları bulunmuştur.[7] Ayrıca orta boy bir erzak küpünde kömürleşmiş halde baklagillerden olan mürdümük tohumları bulunmuştur. Zamanında mürdümüğün besin olarak kullanıldığı, küpün hemen yanındaki öğütme taşından da anlaşılmaktadır.[8]

Tahribat durumu

Höyük tarımsal faaliyetlerle tahrip olmaktadır. Batı kesimi, tarla genişletmek için, bir metre yükseklikte bir kesit oluşturacak şekilde hafriyata uğramıştır.[9]

Dış bağlantılar

Kaynakça

  1. ^ a b c d "TAY – Yerleşme Dönem Ayrıntıları". 13 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2012. 
  2. ^ a b c d e f g "Türk Tarih Kurumu". 12 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2012. 
  3. ^ "Current Archaeology In Turkey". 6 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2012. 
  4. ^ XVI. Araştırma Sonuçları Toplantısı 27 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (1998) Cilt 1, Sh.: 436
  5. ^ "Çorum Kültür ve Turizm Müdürlüğü". 11 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2012. 
  6. ^ Tunç Sipahi, İsmet Ediz, Eski Hitit Çağı'nda Boyalı Höyük ve Çevresi Çorum Kültür ve Sanat Dergisi Sayı 4 Sh.: 3
  7. ^ "Aktuel Arkeoloji". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2012. 
  8. ^ T. Sipahi, İ. Ediz, Sh.: 5
  9. ^ "TAY – Yerleşme Ayrıntıları". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2012. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Çorum Müzesi</span>

Çorum Müzesi, Çorum il merkezinde bulunan bir arkeoloji ve etnografya müzesidir. Müzede Alacahöyük, Boğazköy, Hattuşaş, Pazarlı ve Kuşsaray gibi arkeolojik kazı merkezlerinden çıkarılan buluntular sergilenmektedir. Çorum Müzesi ilk olarak 13 Ekim 1968 tarihinde, günümüzde kullanılmayan ilk binasında hizmete girmiştir. 1968 yılından itibaren 33 yıl hizmet veren müze binası, arkeolojik kazılardan elde edilen eserlerin yoğunluğu nedeniyle ihtiyaca cevap veremez duruma gelmiştir. Bunun üzerine yapımı 1908 yılında başlayıp 1914 yılında tamamlanan ve yapıldığı günden itibaren hastane, Ziraat Mektebi, Makine Meslek Yüksek Okulu olarak hizmet veren bina, Çorum Müzesi'nin yeni binası olarak kullanılmak üzere 1986 yılında tahsis edilmiştir. 1988 yılında yangın geçiren bina, 1989 yılında müze olarak kullanılmak üzere restore edilmeye başlanmıştır. Restorasyon çalışmalarının tamamlanması ile Çorum Müzesi; 11.03.2003 tarihinde, bu tarihî binada ziyarete açılmıştır.

Değirmentepe Höyüğü, Malatya ilinin 24 km. kuzeydoğusunda Karakaya Barajı Gölü suları altında kalmış olan bir höyüktür.

Köşkerbaba Höyük, Malatya İl merkezinin 31 km. kuzeydoğusunda, Karakaya Baraj Gölü suları altında kalmış olan bir höyüktür. Öncesinde Fırat kıyısından 100 metre içerdeydi. Höyük adını hemen yakınındaki bir yatırdan almaktadır. Höyüğün en üst tabakası eski yıllarda köprü inşaatı sırasında büyük ölçüde tahribata uğramıştır.

Resuloğlu, Çorum il merkezinin batı-güneybatısında, Uğurludağ ilçesinin batısında yer alan bir Erken Tunç Çağı mezarlığı ve aynı adla bilinen bir höyüktür. Mezarlık alanının güneydoğusunda, kuzeyinde ve kuzeybatısında, yüzey araştırmalarıyla saptanan ve aynı döneme tarihlenen yerleşimler bulunmaktadır. Söz konusu mezarlık, kaçak kazılarla büyük ölçüde tahrip edilmiştir.

Seyitömer Höyük, Kütahya il merkezinin kuş uçuşu 24–25 km. kuzeybatısında, Seyitömer köyünün kuzeybatısına düşen bir höyüktür. Bir TKİ müessesi olan Seyitömer Linyit İşletmesi Müessese Müdürlüğü'nün (SLİ) rezerv arazisi içerisinde yer almaktadır. Tepe, 150 x 140 metre boyutlarında ve 24 metre yüksekliktedir. Höyüğün en üstünde kabaca 2 bin metrekare kadar düz bir arazi bulunmaktadır.

Korucutepe Höyük, Elazığ İl merkezinin 30 km doğusunda yer alan bir höyüktür. Höyük, Keban Baraj Gölü altında kalmadan önce 190 metre çapında ve 16 metre yüksekliğinde bir tepeydi.

İmikuşağı Höyüğü, Elazığ İli, Baskil İlçesi, İmikuşağı Köyü'nün kuzeybatısında yer alan bir höyüktür. Fırat'ın doğu kıyısındadır. Tohma Çayı'nın Fırat'a döküldüğü bölgenin karşısındadır. Nehir yatağından 38 metre yüksekteki höyük 200 x 150 metre boyutlarındadır. Ovadan yüksekliği ise 20 metredir.

Tille Höyük, Adıyaman ilinin Kâhta ilçesinin 30 km. doğusunda, Fırat'ın batı tarafında yer alan bir höyüktür. Höyüğün doğu, batı ve güney yamaçlarında eski adı Tille, günümüzde adı Geldibuldu olan küçük bir köy yerleşimi vardır. Fırat'a katılan bir derenin dar vadisindeki yerleşme doğu terasıyla birlikte 200 x 140 metre, 26 metre yüksekliktedir ve üstünde bir düzlük vardır.

Kuşsaray Höyüğü, Çorum İl merkezinin 15 km. kuzeydoğusunda, Düvenci Ovası'nda, Kuşsaray Köyü'nün 400 metre batısında yer alan bir höyüktür. Tepenin, 150 x 100 metrelik bölümünün surla çevrili olduğu anlaşılmaktadır. Yüksekliği 20-25 metredir.

Zank Höyük, Nevşehir İl merkezinin kuzeydoğusunda, Avanos İlçesi'nin Sarılar kasabasının yaklaşık 4 km. kuzeybatısında yer alan bir höyüktür. Tepe yaklaşık 300 metre çapında ve 30 metre yüksekliktedir. Höyüğün 20 dönüm kadar bir alana yayılmış olduğu tahmin edilmektedir.

Kaman Kalehöyük, Kırşehir İl merkezinin kuzeybatısında, Kaman İlçesi'nin 3 km. doğu-kuzeydoğusunda yer alan bir höyüktür. Tepe yaklaşık 280 metre çapında olup 16 metre yüksekliktedir.

Eskiyapar Höyük, Çorum İl merkezinin güneyinde, Alaca İlçesi'nin 6 km. batısında, eski Eskiyapar Köyü altında, Hüseyinabad Ovası'nda yer alan bir höyüktür. Tarım, yapılaşma gibi nedenlerle köyün yol açtığı tahribatı önlemek ve kazı çalışmalarına olanak vermek için 1983-84 yıllarında köy taşınarak höyük açılmıştır. Tepe, 350 metreye varan çapı ile bölgenin büyük höyüklerinden biri olup 13 metre yüksekliktedir. Konum olarak Alacahöyük, Boğazköy ve Şapinuva (Ortaköy) gibi önemli Hitit merkezlerinin neredeyse geometrik ortasındadır.

Yenice Yanı Höyüğü, Diyarbakır İli'nin 50 km. doğusunda, Bismil İlçesi'nin 10 km. güneydoğusunda, Dicle'nin kollarından Seyhan Çayı vadisinde, çayın doğu kıyısında yer alan bir höyüktür. Yenice Köyü'nün Eski Mezarlık Mevkiindedir. Tepe, 150 x 80 metrelik boyutlarıyla küçük sayılabilecek bir höyüktür ve yaklaşık olarak 1,2 hektarlık bir alana yayılmaktadır.

Karaoğlan Höyüğü, Ankara İl merkezinin 25 km. güneyinde, Mogan Gölü'nün güneydoğu ucunda yer alan bir höyüktür. Bulunduğu bölge Ankara bölgesinden güneydoğu ve güneybatı yönlerine uzanan ana ticaret yollarının kavşağı durumundaydı. Tepe, 260 x 180 metre boyutlarında ve 18-20 metre yüksekliğindedir. Höyük Ankara – Konya kara yolu üzerindedir.

Fatmaören Höyüğü, Çorum'un Sungurlu İlçe'sinin Yörüklü beldesinin 500 metre batı kuzeybatısında yer alan bir höyüktür. Hüseyindede Höyüğü'ne kuş uçuşu 2,5 km. mesafededir. Höyük üç doğal yükselti üzerinde oluşmuştur. En yüksek noktasında tarla seviyesinden 25 metre yüksekliktedir. Fatmaören Tepesi olarak bilinen bu üç yükselti, çevrenin kurak ve çorak olmasına karşın sulak bir bölgede, adeta bir vaha görünümündedir. Boyalı Höyük, Hüseyindede Höyüğü ve Fatmaören, MÖ III. binyılda Hitit Kültürü'nün çekirdek bölgesi olarak görülmektedir.

Hüseyindede Höyüğü, Çorum İl merkezinin güneybatısında, Sungurlu İlçesi'nin kuzeybatısında Yörüklü beldesinin 2,5 km. güneyinde yer alan bir höyüktür. Tepe, Hüseyindede Tepesi olarak da bilinmektedir. Kazılar sonucunda höyüğün bir Eski Hitit kült merkezi olduğu, kült yapılarının dışında başkaca yapı bulunmadığı ve Hüseyindede'nin geniş bir yerleşim olmadığı anlaşılmıştır.

Yassıhöyük, Denizli İl merkezinin güneydoğusunda, Acıpayam İlçe'sinin 8 km. kuzeyinde, günümüzde belde olan Yassıhöyük Köyü'nün hemen kuzeyinde yer alan bir höyüktür. Höyüğü oluşturan iki tepeden büyük olanı 350 x 200 metre boyutlarında, 14 metre yükseklikte, diğer ise 190 x 150 metre boyutlarında ve 5 metre yüksekliktedir. Kültür toprağı ova tabanından en az 4 metre daha derine uzanmaktadır. Denizli İli, Acıpayam ilçesinin Yassıhöyük Köyü yakınlarındaki aynı adla bilinen höyük, arkeoloji yazınında Yassıhöyük 1 olarak geçmektedir.

Tatarlı Höyük, Adana İl merkezinin yaklaşık 50 km. Ceyhan İlçesi'nin ise 24 km. doğusunda, Tatarlı Köyü içinde yer alan bir höyüktür. Tepe, üzerinde bulunduğu bazalt yükselti ile birlikte 35 metre yükseklikte olup 300 x 180 metre boyutlarındadır. Çanak çömlek buluntularına bakılarak höyüğün 100 metre çapında olduğu belirtilmektedir. Kazı çalışmalarının başlamasından önce höyük üzerinde bir düğün salonu bulunmakta idi. Daha sonra Adana Koruma Kurulu tarafından söz konusu düğün salonu hakkında yıkım kararı alınmıştır.

Gavurtepe Höyük, Manisa İl merkezinin güneydoğusunda, Alaşehir İlçesi'nin güneybatısında, Gediz Ovası'nda Sarıkız Çayı'nın batı yakasında yer alan bir höyüktür. Yamaçları oldukça dik ve sarp bir tepedir. Bulunduğu yer olarak, hem batı kesimindeki yerleşimlerle, hem de Hitit topraklarının batı yerleşimleriyle ulaşım sağlayabilecek konumda görünmektedir. Öte yandan Gediz Vadisi üzerinden Balıkesir ve Denizli ulaşımları üzerindedir.

Etiyokuşu Höyüğü, Ankara il merkezinin yaklaşık 5 km. kuzey – kuzeydoğusunda, günümüzde tümüyle yapıların altında kalmış bir höyüktür. Etiyokuşu ismi, muhtemelen kazı ekibi tarafından verilmiş bir isimdir. Tepe, 86 x 22,5 metre boyutlarında, 1,5 metre yükseklikte ve yerleşme alanının 6,5 dönüm olduğu bildirilmiştir. Kazı öncesinde Çubuk Barajı asfaltıyla ikiye bölünmüş durumdaydı ve kum çekilmesiyle kısmen tahrip edilmiş bulunuyordu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.