İçeriğe atla

Boxer Ayaklanması

Boxer Ayaklanması

Boxer'lar Sekiz Devlet İttifakı ile savaşıyor (İngiliz ve Japon askerlerin yansıtılması).
Tarih2 Kasım 1899 – 7 Eylül 1901
Bölge
Çin
Sonuçİttifak zaferi
Taraflar

Sekiz Devlet İttifakı (katılım emretti):
Japonya Japonya
Rusya Rusya
Birleşik Krallık Birleşik Krallık
Fransa Fransa
Amerika Birleşik Devletleri ABD
Alman İmparatorluğu Almanya
İtalya İtalya

Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Avusturya-Macaristan İmparatorluğu		 Dürüst uyum toplumu
Qing Hanedanı
Komutanlar ve liderler
Birleşik Krallık Sir Edward Seymour
Alman İmparatorluğu Alfred von Waldersee

Cao Futian Ve çeşitli diğerleri


Ci Xi
Zaiyi, Prince Duan
Ronglu
Yuan Shikai
Güçler
49,255 toplam 50,000 – 100,000 Boxerlar
70,000 İmparatorluk askerleri
Kayıplar
2,500 asker
526 yabancılar
Birkaç bin Çinli Hristiyanlar		 Boxer kaybı bilinmiyor.
20,000 İmparatorluk askerleri
Siviller = 18,952+

Boxer Ayaklanması (geleneksel Çin yazısı: Geleneksel Çince: 義和團起義, basitleştirilmiş Çin yazısı: Basitleştirilmiş Çince: 义和团起义; pinyin: Yìhétuán qǐyì, anlamı haklı ve uyumlu yumruk cemiyeti ayaklanması), Boksör Ayaklanması ya da Boksör Hareketi, Batı'nın 19. yüzyılda Çin üzerindeki ekonomik ve siyasi etkisine karşı çıkartılan bir ayaklanmadır. Tüm yabancıların ülkeden çıkartılması hedeflenmiştir.[1] 1899 yılı Kasım ayında başlamış 7 Eylül 1901'de sona ermiştir. Ayaklanma ve ayaklanmanın bastırılması sırasında binlerce isyancı, yabancı ve alt sınıf Çinli ölmüştür.

Ayaklanma öncesi durum

Boxer Ayaklanmasında Mançurya'daki Rus subayları.
Boxer güçleri. (1900)

Çin, o dönem sömürgeci bir devlet haline gelen Japonya ile Çin'e bağlı bir krallık olan Kore'nin egemenliği için 1894 yılında savaşa tutuştu. Ağır bir yenilgiye uğrayan Çin, Şimonoseki Barışı ile Japonya'ya önemli ödünler vermişse de Japonya'nın uzakdoğuda çok güçlenmesinden çekinen Avrupa devletleri ve Rusya'nın araya girmesiyle Çin bu ödünlerin çoğunu geri aldı.

Batılı devletler bu yardımlarının bedelini Çin'den çok ağır biçimde geri aldılar. Çin'den "ödünler kapma" mücadelesinde Rusya, İngiltere ve Fransa Çin'in ekonomik bakımdan önemli bölgelerini işgal ettiler ve Çin'i parçaladılar. Çin'in, 1894 yılında Japonya'ya karşı ağır bir yenilgi alması ve bu yenilginin doğrudan sonucu olarak Çin'in batılı devletlerce parçalanması Çin'de milliyetçi duyguları harekete geçirdi.

1870 yılında gizli olarak kurulmuş bulunan dinsel nitelikteki Boxer Cemiyeti Manchu Qing hanedanlığına karşı faaliyetlerde bulunuyordu. Ancak, Çin'in parçalanmasından sonra yabancı güçlerin Çin'deki etkinliklerine karşı mücadeleye başlamış ve 1890'ların sonlarında Saray'ın da hoşgörüsünü kazanmıştı.

Ayaklanma

Kansu eyaletinden Müslüman Hui savaşçıları, 11 Haziran 1900 tarihinde bir Japon diplomatını öldürdüler.[2]
Çin'deki emperyalizmi anlatan bir Fransız karikatürü. Kraliçe Victoria (Britanya), Kaiser II. Wilhelm (Almanya), Çar II. Nikolay (Rusya), Marianne (Fransa) ve bir samuray (Japonya), Çin'i bir pasta gibi bölüşürken Çinli çaresizlik içindedir.
Boxer Ayaklanmasını bastıran Sekiz Devlet İttifakı askerlerinin baskı-resmi. Soldan sağa: İtalya, ABD, Fransa, Avusturya-Macaristan, Japonya, Almanya, Birleşik Krallık, Rusya. (Japonya, 1900)
Boxer Ayaklanması'nın son aşamasında Çing Ordusu'na karşı düzenlenen Birleşik Krallık ve Japon İmparatorluğu birliklerinin son hücumunu gösteren Pekin Kalesi'nin düşmesi: Müttefik Kuvvetlerinin İmparatorluk Sarayı içindeki düşman askerleri püskürtmesinin tablosu başlıklı Japon tahta baskısı (Çing Ülkesi Savaş Resimli Haberler Serisi'nin 21. eseri olarak 10 Eylül 1900 tarihinde Torajirō Kasai tarafından çizilip basıldı ve 13 Eylül 1900 tarihinde Tokyo şehrinin Kanda semti Minami Norimonochō 15. adresinde bulunan Seiundō tarafından satışa sunuldu.)

1899 yılının Kasım ayında ayaklanan Boxer'lar Çin'deki yabancı temsilciliklere, misyonerlere ve yabancı devletlerce yapılmakta olan demiryollarına ve buradaki işçilere saldırdılar.

Bastırılması

Ayaklanmadan büyük rahatsızlık duyan dönemin etkin devletleri İtalya, ABD, Fransa, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Japonya, Almanya, Birleşik Krallık ve Rusya "Sekiz Devlet İttifakı"nı kurdular. 14 Temmuz 1900 tarihinde 54 bin kişilik birleşik bir orduyla Tianjin'deki ayaklanmayı bastıran Sekiz Devlet güçleri, Pekin'e doğru ilerlemeye başladı. 14 Ağustos'ta Pekin'i ele geçiren Ordu, Yasak Şehir'i yağmalamıştır.

Ayaklanmanın bastırılması sırasında, Japon askeri kaynaklarının[3] ve İngiliz destroyer komutanı Roger Keyes'in raporlarına göre çok sayıda sivil Çinli tecavüze uğramıştır.[4] The Daily Telegraph muhabiri E. J. Dillon binlerce Çinli kadının bu nedenle intihar ettiğini yazmıştır.[4]

Sekiz Devlet İttifakı, Çin'e çok büyük bir zarar tazminatı yüklediler. Çin'in son taksidi 1940 yılında bitecek olan bu tazminatı ödemesinin olanağı yoktu. Ancak, "aşırı tazminat" Avrupa'nın yaygın bir sömürü ve baskı taktiğiydi. Çin, bu borcu ödemek için Avrupa devletlerinden borç alacak ve Avrupa'nın daha çok etkisi altına girecekti.

Başarısızlık nedenleri

Çin'in Batı'ya karşı silahlı mücadelesi başarısızlıkla sonuçlandı. Bazı kaynaklarda nedenlerinin şunlar olduğundan bahsedilmektedir;[]

  • Bilinçsiz, dağınık bir direnme ve bağnazca saldırı Avrupa'nın üstün örgütlenme yeteneği karşısında tutunamadı.
  • Halk kitleleriyle aydınlar arasında kopukluk vardı.
  • Büyük toprak sahiplerinin bulunmadığı Çin'de toprak ufak parçalara bölünmüştü. Bu yüzden Çin köylüsünün çoğunluğunun, yabancılarla işbirliği yapan büyük toprak sahiplerinden kurtulmak gibi bir derdi yoktu.

Sonuçları

Çin halkının kitleler halinde Boxer Ayaklanması'na ve aydınların 19. yüzyıl sonu 20. yüzyıl başında yabancılara karşı yürüttüğü milliyetçi direnişe katılmaması sömürgeci devletlerin işini kolaylaştırmıştır. Sonuçta Çin'in açık pazar konumu pekişmiştir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Lanxin Xiang (2003). The origins of the Boxer War: a multinational study. Psychology Press. s. 115. ISBN 0-7007-1563-0. 17 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2017. 
  2. ^ Lynn E. Bodin (1979). The Boxer Rebellion. Osprey. ss. 26,40. ISBN 0-85045-335-6. 
  3. ^ Patricia Ebrey; Anne Walthall; James Palais (2008). East Asia: A Cultural, Social, and Political History. Cengage Learning. s. 301. ISBN 0-547-00534-2. 
  4. ^ a b Preston, Diana (2000). The Boxer Rebellion: The Dramatic Story of China's War on Foreigners That Shook the World in the Summer of 1900. New York: Walker. ss. 90, 284,285. ISBN 0802713610. 5 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2017. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Çin Komünist Devrimi, Çin'in kurulması yolunda, 1934'te imparatorluk içinde başlayan ve Çin-Japon Savaşı ve II. Dünya Savaşı'nı da içine alarak sonuca ulaşan Maocu bir halk devrimidir.

<span class="mw-page-title-main">Arabi Paşa Ayaklanması</span> Mısırda sömürgeleşmeye karşı Arabi Paşa önderliğinde 1882 yılında çıkan ayaklanma

Arabi Paşa Ayaklanması, Mısır'da sömürgeleşmeye karşı Arabi Paşa önderliğinde 1882 yılında çıkan ayaklanmadır. Slogan olarak "Mısır Mısırlılarındır." kullanılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mançurya</span> Doğu Asyadaki coğrafi bir bölge

Mançurya, Doğu Asya'da bugünkü Çin'in kuzeydoğu bölgesi ve Rusya'nın Primorski bölgesini kapsayan tarihî bir bölge.

<span class="mw-page-title-main">Rus İmparatorluğu</span> Avrasyada hüküm sürmüş eski bir imparatorluk (1721–1917)

Rus İmparatorluğu veya Çarlık Rusyası, Büyük Kuzey Savaşı'nı sona erdiren Nystad Antlaşması'nın ardından Rusya Çarlığı'ndan evrilerek 1721'den itibaren Avrasya ve Kuzey Amerika'ya yayılan tarihi bir imparatorluk. Rus İmparatorluğu'nun yükselişi, İsveç İmparatorluğu, Polonya-Litvanya Birliği, İran, Osmanlı İmparatorluğu ve Çin gibi komşu rakip güçlerin zayıflamalarıyla eş zamanlı olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Taiping Ayaklanması</span> 1850-1864 yıllarında Çinde yaşanan bir ayaklanma

Taiping Ayaklanması, 19. yüzyılda Çin'i sarsan siyasal ve dinsel nitelikli ayaklanma (1850-1864). Avrupalı güçlerin desteğiyle ayaklanma bastırılmıştır. Fakat ayaklanma nedeniyle ülkenin büyük bölümünde geniş çaplı yıkım yaşanmış ve yaklaşık 20 milyon kişi ölmüştür. Siyasal olarak da Qing hanedanının (1644-1912) yıkılış sürecini başlatmıştır.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Çin-Japon Savaşı</span> 1937 ile 1945 yılları içerisinde Çin ve Japonya arasında süren savaş

İkinci Çin-Japon Savaşı (1937–1945) veya Direniş Savaşı, öncelikle Çin Cumhuriyeti ve Japon İmparatorluğu arasındaki askeri çatışmaydı. Savaş, II. Dünya Savaşı'nın daha geniş Pasifik Cephesi olan Çin Cephesini oluşturuyordu. Savaşın başlangıcı geleneksel olarak 7 Temmuz 1937'de Pekin'de Japon ve Çin birlikleri arasındaki bir anlaşmazlığın tam ölçekli istilaya dönüştüğü Marco Polo Köprüsü Olayı'na tarihlenir. Bazı Çinli tarihçiler, 18 Eylül 1931'deki Japonya'nın Mançurya'yı istilasının savaşın başlangıcı olduğuna inanır. Çinliler ile Japonya İmparatorluğu arasındaki bu geniş çaplı savaş, genellikle Asya'da II. Dünya Savaşı'nın başlangıcı olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Tambov Ayaklanması</span> Rus İç Savaşı sırasındaki bir köylü isyanı

Tambov Ayaklanması veya Antonovşina, 1920-21 yıllarında Rus İç Savaşı sürerken Bolşeviklere karşı yapılan köylü ayaklanması. Ayaklanma Moskova’nın 450 km güneydoğusundaki Tambov ve Voronej oblastlarında çıkmıştır. Ayaklanmanın lideri konumundaki kişi Rus İmparatorluğu Çarlık Ordusunda subay olan ve Aziz George Nişanına sahip P.M. Tokmakov’dur. Sovyet tarihçiler ayaklanmayı yanlış olarak SR partisi üyesi Aleksandr Antonov’a bağlayarak Antonov İsyanı veya Antonovşina olarak adlandıracaklardır. Antonov ayaklanmanın liderlerinden ise de onunla beraber mücadele eden diğer liderler de mevcuttu.

SMS <i>Brandenburg</i>

SMS Brandenburg, Alman Donanması'nın 1890'ların başında inşa edilen Brandenburg sınıfı dört pre-dreadnought zırhlısından ilkidir. Sınıftaki diğer gemiler SMS Kurfürst Friedrich Wilhelm, SMS Weißenburg ve SMS Wörth'tür. Brandenburg, Alman Donanması için inşa edilen ilk pre-dreadnought gemidir. Donanma daha önce sadece kıyı savunma gemileri ve zırhlı fırkateynler inşa etmişti. Geminin omurgası 1890'da AG Vulcan tersanesinde serildi. 21 Eylül 1891'de denize indirilen gemi donatımının tamamlanmasının ardından 19 Kasım 1893'te Alman Donanması'na katıldı. Brandenburg ve üç kardeş gemisi, taşıdıkları altışar topla dönemin dört top taşıyan zırhlılarına kıyasla daha modern tasarımlardı. Geminin adı Almanya'nın Brandenburg ilinden gelmektedir.

SMS <i>Wörth</i>

SMS Wörth, Alman Donanması'nın 1890'ların başında inşa edilen Brandenburg sınıfı dört ön dretnot zırhlısından biridir. Sınıftaki diğer gemiler SMS Brandenburg, SMS Kurfürst Friedrich Wilhelm ve SMS Weißenburg zırhlılarıdır. SMS Wörth, Alman Donanması için inşa edilen ilk okyanus aşırı gemilerden ve ilk ön dretnot gemidir. Geminin omurgası Mayıs 1890'da Kiel'deki Germaniawerft tersanesinde serildi. 6 Ağustos 1892'de denize indirilen gemi, donatımının tamamlanmasının ardından 31 Ekim 1893'te Alman Donanması'na katıldı. Wörth ve üç kardeş gemisi, taşıdıkları altışar ağır topla dönemin dört ağır top taşıyan zırhlılarına kıyasla daha modern tasarımlardı. Geminin adı 1870-71 Fransa-Prusya Savaşı'nın başındaki Wörth Çatışması'ndan gelmektedir.

Ashina Funian, Doğu Göktürk Kağanlığı'nda hüküm sürmüş (680-681) Göktürk kağanı. Funian, hakkında bugün ele geçen bilgiler Çin kroniklerinden elde edildiği için Çince literasyonlu adından ayrı olarak Türkçe bir adının olup olmadığı bilinmemektedir. Aşina hanedanının bir üyesi olup İl Kağan'ın yeğenidir.

Bayırku seferi, Kapgan Kağan'ın Dokuz Oğuzlardan Bayırkular üzerine düzenlediği ve zaferle sonuçlandırdığı son seferidir.

<span class="mw-page-title-main">Çin tarihi</span> ulusal tarih

Çin tarihi, yazılı kaynaklara göre 3500 yıldan fazla geriye uzanmakta olup yazılı Çin tarihi ise MÖ 1500'lerde Shang Hanedanı döneminden başlamaktadır. Çin binlerce yıllık tarihi ile dünyanın en eski medeniyetlerinden biri ve uygarlığın beşiği olarak kabul edilmektedir. Çin uzun tarihi boyunca değişimli olarak birleşik bir devlet olarak veya birçok devlet halinde parçalanmış olarak varlığını sürdürmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Dungan Ayaklanması</span>

Dungan Ayaklanması veya Hui Azınlık Savaşı, 19. yüzyılda Çin'in batısında meydana gelmiş dini ve etni bir ayaklanmadır. Ayaklanma, 1862 ile 1877 yılları arasında Huiler ile Çin'in Şansi, Kansu, Ningxia ve Sincan bölgelerindeki diğer bazı Müslüman gruplar tarafından gerçekleştirilmiştir. Bu terim bazen aynı tarihlerde Yunnan'da gerçekleşen Panthay isyanı için de kullanılmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Eşitsiz anlaşma</span>

Eşitsiz anlaşma Çin'de; 19. yüzyıl ile 20. yüzyılın başında Batılı güçler tarafından askeri yenilgiyle uğradıktan sonra ya da bu güçler tarafından askerî eylem tehdidi yapıldığı durumlarda Çin'deki Çing Hanedanı ve Japonya'daki Tokugawa şogunluğu tarafından imzalanan anlaşma dizisine verilen isim. Bu terim aynı zamanda, aynı dönem boyunca Meiji Restorasyonu sonrası Japon İmparatorluğu'nun Kore'deki Joseon Krallığı'na karşı uyguladığı anlaşmalar için kullanılır.

1916 Orta Asya Ayaklanması veya Ürkün Ayaklanması, Temmuz 1916-Şubat 1917 tarihleri arasında Rus Türkistanı'nda Çarlık yönetimine karşı meydana gelen bir ayaklanmadır.

<span class="mw-page-title-main">Yedişehir Uygur Hanlığı</span>

Yedişehir hanlığı, Çing hanedanına karşı Dungan İsyanı sırasında 1865-1877 yılları arasında Sincan'da var olan kısa ömürlü bir Sünni Müslüman Türk devletiydi. Yedi şehir Kaşgar, Hotan, Yarkent, Yengisar, Aksu, Kuçar ve Korla idi. 1873'te devlet Osmanlı İmparatorluğu tarafından vasal olarak tanındı. 18 Aralık 1877'de Çing ordusu Kaşgar'a girerek devleti sona erdirdi.

Sekiz Ulus İttifakı, 1900 yılında, Qing Hanedanı'deki yabancı nüfuzuna karşı olan ve Çin'in bağımsızlığını savunan hükûmet karşıtı Boxer milisleri'ni bastırmak amacını taşıyan çok uluslu bir askerî koalisyondu. Bu amaç ile Kuzey Çin'i istila etmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Uluslararası Temsilcilikler Kuşatması</span> Boxer İsyanı sırasındaki bir muharebe

Uluslararası Temsilcilikler Kuşatması, 1900 yılında Boxer Ayaklanması sırasında Çing Hanedanı'nın başkenti Pekin'de meydana geldi. Büyük ölçüde Avrupa, Japonya ve Amerika Birleşik Devletleri'nden 900 asker ve sivil ile yaklaşık 2.800 Çinli Hristiyan, Boxerların saldırısından sonra Pekin Elçilik Mahallesi'ne sığındı. Çing hükûmeti, Sekiz Uluslu İttifakın resmi bir savaş ilanı olmadan Tianjin'i işgal etmesinden sonra Boxerların tarafını tuttu. Elçilik Mahallesi'ndeki yabancılar ve Çinli Hristiyanlar, Çing Ordusu ve Boxerlar tarafından 55 günlük bir kuşatmaya maruz kaldı. Kuşatma, Çin kıyılarından gelerek, Çing ordusunu yenen ve ardından Pekin'i işgal eden uluslararası bir askerî güç tarafından kırıldı. Kuşatma, New York Sun tarafından "uygarlığın şimdiye kadar gördüğü en heyecan verici bölüm" olarak adlandırıldı.

<span class="mw-page-title-main">Boksör Protokolü</span>

Boksör Protokolü veya Xin Chou Antlaşması, 7 Eylül 1901 tarihinde Çing Hanedanı ile Sekiz Devlet İttifakı arasında Boksör Ayaklanması'nın ardından imzalanan bir antlaşmadır. Protokol, Çin'de eşitsiz anlaşmalar arasında kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Seymour Seferi</span> Çine karşı 1900de Düzenlenmiş uluslararası askerî harekât

Seymour Seferi, çok uluslu bir askerî gücün Pekin'e yürümesi ve şehirdeki diplomatik elçilikleri ve yabancı uyrukluları 1900 yılında Boksörlerin saldırılarından koruma girişimiydi. Çin ordusu Seymour seferini kazandı ve Sekiz Ulus İttifakı güçlerini Tianjin'e (Tientsin) geri çekilmeye zorladı.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.