Bosna-Hersek tarihi (1941-45)

Bosna-Hersek tarihi

Antik Çağlar Roma İmparatorluğu Ostrogotlar Bizans İmparatorluğu Sırplar Hırvatlar
Orta Çağ Macaristan Krallığı Bizans İmparatorluğu Bosna Prensliği Bosna Banlığı Hum Prensliği Bosna Krallığı Hersek Düklüğü
Yeni Çağ'dan Günümüze Bosna Eyaleti Hersek Sancağı Bosna Vilayeti Habsburg Bosnası Habsburg Hersek'i Sloven, Hırvat ve Sırp Devleti Yugoslavya Krallığı Bağımsız Hırvatistan Devleti Bosna-Hersek Sosyalist Cumhuriyeti Bosna Savaşı Hersek-Bosna Hırvat Cumhuriyeti Bosna-Hersek Cumhuriyeti Bosna-Hersek Federasyonu

Yugoslavya Krallığı, II. Dünya Savaşı sırasında Mihver Devletleri tarafından işgal edildikten sonra, Bosna'nın tamamı yeni kurulan Bağımsız Hırvatistan Devleti'ne bırakıldı. Bosna'daki Mihver egemenliği, yaygın zulümlere ve istenmeyen yerlilere ve anti-faşistlere yönelik toplu katliamlara yol açtı. Pek çok Sırp silaha sarıldı ve işgalci Nazi güçlerine karşı etkisiz bir gerilla savaşı yürüten Sırp milliyetçisi ve kralcı direniş hareketi olan Çetnikler'e katıldı. 12 Ekim 1941'de, Saraybosna'nın 108 önemli Müslüman vatandaşından oluşan bir grup, Ustaşalar tarafından organize edilen Sırplara yönelik zulmü kınadıkları Saraybosnalı Müslümanların Kararını imzaladı. Bu tür zulümlere katılan Müslümanlar ile tüm Müslüman nüfus arasında ayrım yapılmış, Sırpların Müslümanlara uyguladığı zulümler hakkında bilgi sunulmuş ve kimliği ne olursa olsun ülkenin tüm vatandaşları için güvenlik talep etmişlerdir.^[1]

Bosna, dağları arasında eğitim ve gelişim için geniş alan sağlayan partizan hareketinin coğrafi anasıydı.^[2]
— Basil Davidson

1941'den başlayarak, Josip Broz Tito liderliğindeki Yugoslav Komünistler, hem Mihver hem de Çetnik güçlerine karşı savaşan partizanlar olan kendi çok ırklı direniş gruplarını örgütlediler. 29 Kasım 1943'te, Yugoslavya Antifaşist Ulusal Kurtuluş Konseyi, Tito'nun başında olduğu Jajce'de, Bosna-Hersek'in Osmanlı sınırları çizgisinde Yugoslavya federasyonu içinde bir cumhuriyet olarak yeniden kurulduğu bir kuruluş konferansı düzenledi. Askeri başarı sonunda Müttefikleri, Partizanları desteklemeye sevk etti ve savaşın sona ermesi, 1946 Anayasası ile resmi olarak Bosna-Hersek'i yeni devletin altı kurucu cumhuriyetinden biri yapan Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nin kurulmasıyla sonuçlandı.

Savaş sırasında ve yetersiz Ustaşa rejimi altında iç güvenliğin büyük ölçüde bozulmasının ardından, Naziler, Şubat 1943'te 13. SS Waffen Dağ Tümeni "Handschar" adıyla Bosna'da sessiz bir Waffen-SS birimi kurdu.^[4] İmam Halim Malkoć, II.Dünya Savaşı sırasında Alman Demir Haçı kazanan tek Müslümandı.

Kaynakça

^ Hadžijahić, Muhamed (1973), "Muslimanske rezolucije iz 1941 godine [Muslim resolutions of 1941]", Istorija Naroda Bosne i Hercegovine (Sırp-Hırvatça), Saraybosna: Institut za istoriju radničkog pokreta, s. 277
^ "Basil Davidson: PARTISAN PICTURE". 6 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2021.
^ Fisk, Robert (2007) [2005]. The Great War for Civilisation: The Conquest of the Middle East. Londra: Knopf Doubleday Publishing Group. s. 459. ISBN 978-0-307-42871-4. OCLC 84904295.
^ Bougarel, Xavier; Korb, Alexander; Petke, Stefan; Zaugg, Franziska (2017) [2016]. "Muslim SS units in the Balkans and the Soviet Union". Böhler, Jochen; Gerwarth, Robert (Ed.). The Waffen-SS: A European History. Oxford: Oxford University Press. ss. 252-283. doi:10.1093/acprof:oso/9780198790556.003.0008 . ISBN 9780198790556. OCLC 970401339.

Literatür

Munoz, Antonio J., editor., The East Came West: Muslim, Hindu and Buddhist Volunteers in the German Armed Forces. (chapters 2 and 13) Bayside, NY: Axis Europa, 2001 1-891227-39-4
Hermann Neubacher: Sonderauftrag Suedost 1940-1945, Bericht eines fliegendes Diplomaten, 2. durchgesehene Auflage, Goettingen 1956
Ladislaus Hory and Martin Broszat: Der Kroatische Ustascha-Staat, 1941-1945 Stuttgart, 1964
Redzic, Enver, Muslimansko Autonomastvo I 13. SS Divizija. (Sarajevo: Svjetlost, 1987).
Bataković, Dušan T. (1996). The Serbs of Bosnia & Herzegovina: History and Politics. Dialogue Association. ISBN 9782911527104. 24 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2021.

İlgili Araştırma Makaleleri

Bosna-Hersek, kısa haliyle B&H, resmî adıyla Bosna ve Hersek, Balkanlar'da 51.197 km² yüz ölçümlü bir ülke. Kuzey, batı ve güneyden Hırvatistan; doğudan Sırbistan ve güneydoğusunda Karadağ ile çevrili olup Adriyatik Denizi'ne Neum şehrinin olduğu yerde yalnızca 20 km'lik limansız bir kıyısı bulunmaktadır. Ülkenin coğrafyası merkez ve güneyde dağlık, kuzeybatıda tepelik, kuzeydoğuda düzlük bir karakter sergiler. Başkent ve en büyük şehir olan Saraybosna, birçok yüksek dağla çevrelenmiştir. Ülkenin çoğunluğunu kaplayan Bosna bölgesinde karasal iklim görülür, bu bölgede yazları sıcak, kışları kar yağışlı ve soğuktur. Ülkenin güney kıyılarındaki daha küçük Hersek bölgesinde ise tipik Akdeniz iklimi görülür. Bosna-Hersek doğal kaynaklar açısından da zengin bir görünüm arz eder.

<span class="mw-page-title-main">Aliya İzzetbegoviç</span> Bosna-Hersekin ilk cumhurbaşkanı

Aliya İzzetbegoviç, 1992'de yeni bağımsızlığını kazanan Bosna-Hersek cumhurbaşkanlığı konseyinin ilk başkanı olan Boşnak siyasetçi, avukat, İslam filozofu ve yazardı. 1996 yılına kadar bu görevi yürüttükten sonra 2000 yılına kadar görev yapan Bosna Hersek Cumhurbaşkanlığı üyesi oldu.

Bosna Savaşı, 1992 ile 1995 yılları arasında Bosna-Hersek'te meydana gelen uluslararası bir silahlı çatışmaydı. Savaşın, genellikle daha önceki bir dizi şiddet olayını takiben 6 Nisan 1992'de başladığı kabul edilir. Savaş, 14 Aralık 1995'te Dayton Anlaşması'nın imzalanmasıyla sona erdi. Ana savaşan taraflar, sırasıyla Hırvatistan ve Sırbistan tarafından yönetilen ve sağlanan proto-devletler olan Bosna-Hersek Cumhuriyeti, Hersek-Bosna Hırvat Cumhuriyeti ve Sırp Cumhuriyeti güçleriydi.

Çetnikler, II. Dünya Savaşı'nda işgalci Mihver kuvvetlerine ve Hırvat işbirlikçilerine karşı direnmek amacıyla ortaya çıkan, ama daha çok Partizanlar olarak bilinen Tito'ya bağlı komünist gerillalarla çarpışan radikal milliyetçi, monarşist Sırp gerillalar.

Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti, Balkanlar'da II. Dünya Savaşı'ndan sonra kurulan ve 1992 yılına kadar hüküm süren sosyalist federal cumhuriyet. Devletin bulunduğu alanda bugün Bosna-Hersek, Sırbistan, Hırvatistan, Kuzey Makedonya, Karadağ, Slovenya ve Kosova bulunur.

Yugoslavya Krallığı, Güneydoğu ve Orta Avrupa'da 1918'den 1941'e kadar var olan bir devletti. 1918'den 1929'a kadar resmî olarak Sırplar, Hırvatlar ve Slovenler Krallığı olarak adlandırıldı, ancak kökenleri nedeniyle Yugoslavya terimi onun günlük konuşma dilindeki adıydı. Devletin resmi adı 3 Ekim 1929'da Kral I. Aleksandar tarafından Yugoslavya Krallığı olarak değiştirilmiştir.

Bosna-Hersek tarihi Bosna-Hersek'in tarih öncesi zamanlardan günümüze uzanan tarihini kapsar.

Sırbistan tarihi, bugünkü Sırbistan topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Hırvatistan tarihi</span>

Hırvatistan tarihi, bugünkü Hırvatistan topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

Slovenya tarihi bugünkü Slovenya Cumhuriyeti topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

13. SS Waffen Dağ Tümeni "Handschar", Waffen SS'e bağlı 38 tümenden biridir. Tümenin ismi olan Handschar, tümenin amblemiydi. Adı Hançer Birliği olmasına rağmen birliğin sembolü aynı zamanda Bosna-Hersek'in sembolü olan pala'dır. Ülkede yaşayan Müslüman Boşnaklar ve Katolik Hırvatlar'dan kurulmuştur. II. Dünya Savaşı sırasında Balkanlardaki komünist Partizanlara karşı savaşması için Kudüs Baş Müftüsü Emin el-Hüseyni'nin girişimi ile kuruldu. Himmler, Boşnakları etkilemek için Almanya'dan kaçan yahudilerin Orta Doğuda bir devlet kurmasından çekinen ve bu sebeple Nazilere sempati duyan Kudüs müftüsü Emin el-Hüseyni'den yararlanmıştır.

Bağımsız Hırvatistan Devleti, II. Dünya Savaşı sırasında Yugoslavya'nın Nazi Almanyası tarafından işgali üzerine kurulan kukla devlettir. NDH'nin kuruluşu 10 Nisan 1941'de Zagreb'de ilan edildi. Almanlar Bosna, Hersek ve Srem'i Hırvatistan'a bağlayarak Ustaşa lideri Ante Paveliç'in yönetiminde faşist bir rejim kurdular. Hırvat faşistler Bağımsız Hırvatistan Devleti'nde çok sayıda Sırp, Yahudi ve Çingene nüfusunu öldürerek ortadan kaldırdılar.

İspanyol Engizisyonuyla başlayıp Holokost'la neredeyse yok olmaya yüz tutan, II.Dünya Savaşı ve Yugoslav savaşlarını atlatan Bosna-Hersek'teki Yahudilerin zengin bir tarihi vardır.

Yugoslavya, Balkanlar’ın batısında 20. yüzyılda, üç defa farklı yapı ve idari şekille kurulmuş olan bir devlet olmuştur. Bu ada sahip olan devlet, 1918-2003 yıllarında çeşitli idari yapılarda varlığını sürdürmüş bir Balkan devletidir.

Yugoslav Partizanları ya da Ulusal Kurtuluş Ordusu, resmi adıyla Ulusal Kurtuluş Ordusu ve Yugoslavya'nın Partizan Müfrezeleri, komünist olmayan otonomik bir yapıda olan Leh direniş hareketiyle karşılaştırılan Avrupa'nın en etkili Anti-Nazi direniş hareketiydi. Yugoslav Direnişi II. Dünya Savaşı sırasında Yugoslavya Komünist Partisi önderliğinde sürdürülmüştür.

Sürgündeki Yugoslavya Hükûmeti Kral II. Petar'ın idaresinde bir resmî Yugoslavya hükûmetidir. Yugoslavya'nın işgalinden sonra Belgrad'dan Nisan 1941'de ayrılmış ve ilk olarak Yunanistan'a, sonra Filistin'e, sonra Mısır'a ve son olarak Haziran 1941'de Birleşik Krallık'a gitmiştir.

Yugoslavya Cephesi, II. Dünya Savaşı'nın cephelerinden biridir. Cephe, Nisan 1941'de Yugoslavya'nın işgali ile açılmış ve bölgenin Partizanlarca geri alınmasıyla kapanmıştır.

Hırvat milliyetçiliği, Hırvatların milliyetini savunan ve Hırvatların kültürel birliğini destekleyen milliyetçiliktir.

Rösselsprung Harekâtı, İkinci Dünya Savaşı sırasında Almanların Yugoslav partizanlarının lideri Josip Broz Tito'yu öldürmek veya esir almak üzere gerçekleştirdiği askerî harekâttır. Harekât bugün Sırbistan sınırları içinde yer alan Bosna köyü Drvar'daki partizan karargâh ve tahkimatına karşı gerçekleştirilmiştir. 25 Mayıs 1944 tarihinde işbirlikçi Çetniklerle koordineli şekilde başlatılan Alman saldırısı sonucunda partizan sığınağına ağır kayıplar pahasına girilse de Tito ve kurmay heyeti bölgeden ayrılabilmiş, sonrasında da 15. Dağ Kolordusu, 500. Waffen-SS Paraşüt Taburu ve Luftwaffe'nin koordineli saldırısı püskürtülmüştür.

Türkiye-Yugoslavya ilişkileri, Türkiye ile Yugoslavya arasındaki tarihi dış ilişkilerdi.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.