İçeriğe atla

Bosna-Hersek ekonomisi

Bosna-Hersek ekonomisi
Bosna-Hersek Merkez Bankası binası
Derece112. (nominal) / 113. (SAGP)
Para birimiBosna-Hersek değiştirilebilir markı (BAM)
Mali yılTakvim yılı
Ticaret organizasyonlarıCEFTA
İstatistikler
GSYİHazalış 15.568 milyar $ (nominal, 2015 tah.)
azalış 37.966 milyar $ (SAGP, 2015 tah.)[1]
GSYİH büyümeartış %1.4 (2014 tah.)
Kişi başı GSYİHazalış 4,029 $ (nominal, 2015 tah.)
azalış 9,980 $ (SAGP 2015 tah.)
Sektörel GSYİH dağılımıtarım: %8.1
endüstri: %26.4
hizmet: %65.3 (2013 tah.)
Enflasyon (TÜFE)▼ %2.2 (CPI, 2012 tah.)
Yoksulluk sınırı
altındaki nüfus		%42,1 (2011)
İşgücüazalış 1.49 milyon (2012 tah.)
Sektörel işgücü dağılımıtarım: %6.7, endüstri: %30.2, hizmet: %63.1 (Q3 2015)
İşsizlik%44,6 (2015 tah.)
Ortalama gayrisafi maaşazalış 700 $ (Mart 2012)[2]
Ortalama net maaşazalış 834 BAM
Ana endüstrilerçelik, kömür, demir cevheri, kurşun, Çinko, manganez, boksit, motorlu taşıtlar, tekstil, tütün, mobilya, uçak, beyaz eşya, petrol arıtımı
İş yapılma kolaylığı sıralamasıazalış 125.[3]
Dış ticaret
İhracat3.95 milyar $ (2013 tah.)
İhraç mallarımetal, giyim, ahşap ürünler
Ana ihracat ortakları Slovenya %16.5
 İtalya %15.9
 Almanya %12.1
 Hırvatistan %11.5
 Avusturya %11.1
 Türkiye %5.2 (2015)[4]
İthalat6.94 milyar $ (2013 tah.)
İthalat mallarımakine ve ekipmanlar, kimyasallar, yakıt, gıda maddeleri
Ana ithalat ortakları Hırvatistan %19.2
 Almanya %13.8
 Slovenya %13.8
 İtalya %10.9
 Avusturya %5.7
 Macaristan %5.2
 Türkiye %4.5 (2015)[5]
Kamu maliyesi
Kamu borçları▲ GSYİH'in %70.1'i (31 Aralık 2014 tah.)[6]
Gelirler7.887 milyar $ (2012 tah.)
Giderler8.521 milyar $ (2012 tah.)
Kredi derecelendirmeB+ (İç)
B+ (Dış)
BB (T&C Değerlendirmesi)
(Standard & Poor's)[7]
Ana veri kaynağı: CIA World Fact Book
Diğer bir bilgi verilmemiş, değerlerin tümü ABD Doları ile ifade edilmiştir.

Bosna-Hersek ekonomisi, tarım, turizm ve endüstriye sahip bir geçiş ekonomisidir. Ülke 1992-1995 yılları arasında iç savaş nedeniyle üretim %80 oranında düşmüş ve işsizlik büyük bir oranda yükselmiştir. Ülkenin ekonomisi 2000'li yıllardan itibaren yeniden büyümeye başlamıştır.

Genel Değerlendirme

Bosna-Hersek ekonomisi 1990'ların ortasından bu yana büyük bir gelişim göstermiştir. Bugünlerde Avrupa Birliği üyeliği yolunda hızla ilerleyen Bosna-Hersek, küresel daralmadan etkilenerek yavaş büyüse de yeni bir ekonomik büyüme modeline geçiş yapmıştır.[8] Bosna-Hersek ekonomisinin yaşadığı temel zorluk ekonomik veriler arasındaki dengesizlikten kaynaklanmaktadır. İthalat verilerinin ihracat verilerine üstünlüğü; kamu yatırım ve teşviklerinin özel sektör yerine tercih ediliyor oluşu; tüketim rakamlarının üretim rakamlarına üstünlüğü gibi problemler Bosna-Hersek ekonomisinin güncel problemleridir. Ülkenin yerel ve dış yatırımcıların katkılarıyla elverişli bir yatırım ortamı oluşturamıyor oluşu da yaşanan güncel sorunlardandır. Problemlerin altında yatan temel sebep faktörse; Bosna-Hersek bir yandan savaşın yaralarını sarmaya çalışırken diğer yandan da karma ekonomi modelinden liberal ekonomik modele geçmeye çalışmaktadır.

Yugoslavya dönemi

Yugoslavya'nın karma ekonomik yapısıyla yönetilen Bosna-Hersek Federe Cumhuriyeti güçlü bir endüstriye sahipti. Bu dönemde Bosna-Hersek endüstrisi, Eski Başbakan Džemal Bijedić ve Yugoslavya'nın kurucu lideri Tito'nun kurdurduğu metal endüstrisine ve yine Tito'nun kurdurduğu elektrik enerjisi sektörüne dayanmaktaydı. Öyle ki, Yugoslavya Dönemi'nde Coca-Cola, Pepsi, Marlboro, Volkswagen ve SKF gibi dünya devi firmaların yatırım yaptığı Bosna-Hersek'te; yerli üretimin devleri Energoinvest, UNIS, Hidrogradnja, Vranica, RMK Zenica, TAS Sarajevo, FAMOS Sarajevo ve BNT Novi Travnik gibi firmalar yıllık üretimleri ile milyar dolarlık rakamları görmekteydi. İnşaat firmalarının da hayli aktif olduğu bu dönemde, Bosna-Hersek Federe Devleti tarım ürünleri ihracatı gerçekleştirmekteydi. Bu sayede işsizlik rakamlarını düşürmeyi başarmış Bosna-Hersek'te, tarımsal üretim özel sektörün ve küçük üreticilerin elindeydi. Ülkenin kalifiye üretici gücü; eğitimli uzmanlara, bilim adamlarına, yöneticilere ve mühendislere dayanıyordu. Bu dönemde Bosna-Hersek en yeni teknolojileri makro-ekonomik modelde kullanabilir durumdaydı. Savaştan önce Yugoslav Başbakanı Ante Marković'in temellerini attığı özelleştirme hamleleri; ekonomi, finans ve endüstri alanlarında kendini gösterse de bu girişimler başlayan iç savaş sebebiyle yarım kaldı

Savaş sonrası dönem ve günümüz

İç savaşın sürdüğü 1992-1995 yılları arasında üretim kapasitesi %80 düşen Bosna-Hersek'te işsizlik hızla yükseldi. Geç gelen barıştan sonra 1996-1999 yılları arasında çok düşük rakamlardan tekrar yükselişe geçen Bosna-Hersek üretimi, 2000-2002 yılları arasında yavaşladı. 2003-2005 yılları arasında boyalı istatistikle tekrar büyüyor olarak gösterilen Bosna-Hersek ekonomisi, günümüzde de verilerine güvenin tam olmadığı bir ekonomi olarak göze çarpmaktadır. Gerek karaborsa ve kayıt dışı işlemlerin ulusal istatistiklere gerçekçi yansıtılamaması sebebiyle; gerekse bu faaliyetlerin takibinin imkânsızlığı nedeniyle yatırımcılar ulusal istatistik ve verilere güvenmemektedir.

Tüm bunlara karşın 1998 yılında piyasaya sürülen yeni ulusal para birimi "Dönüştürülebilir Mark" (BAM) -avroya endeksli-, para ve bankacılık sektörüne olan güveni arttırmıştır. Bununla birlikte, özelleştirmelerin yavaş ilerlemesi girişimciler arasında çekinceye sebep olmaktadır. Çekincelerle karşılanmış özelleştirme hamleleri, özelleştirmelerin yavaşlamasına sebep olmuş ve Bosna-Hersek ekonomisine zaman kaybettirmiştir. 2001 yılında hızlanan Bankacılık reformu ile Batı Avrupa kökenli, özellikle Almanya, bankalar Bosna-Hersek'in finansal yapısına dahil olmuştur. Yüksek cari açık ve işsizlik oranları halen Bosna-Hersek ekonomisinin iki yapısal ekonomik sorunudur. Uluslararası toplumdan önemli miktarda yeniden yapılandırma yardımı ve insani yardım alan ülke, savaşın üzerinden geçen 23 yılın ardından yardımsız ayakta kalacağı günlere hazırlık yapmak zorundadır.

Her yıl Saraybosna'daki Amerikan Büyükelçiliği tarafından hazırlanan Ülkesel Ticari Brifing, -yıllık olarak hazırlanan bu rehber ülkenin kapsamlı ticari, ekonomik ve politik ortamına genel bir bakış sunar- Bosna-Hersek ekonomisine dair genel bir perspektif sunması açısından hayli önemlidir.[9]

Kaynakça

Wikimedia Commons'ta Bosna-Hersek ekonomisi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.
  1. ^ "Report for Selected Countries and Subjects". Imf.org. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2016. 
  2. ^ "Federalni zavod za statistiku". 23 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2016. 
  3. ^ "Doing Business in Bosnia and Herzegovina 2012". World Bank. 2 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2016. 
  4. ^ "Export Partners of Bosnia&Herzegovina". CIA World Factbook. 2015. 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2016. 
  5. ^ "Import Partners of Bosnia&Herzegovina". CIA World Factbook. 2015. 9 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2016. 
  6. ^ Eurostat: General government gross debt - annual data[]
  7. ^ "Sovereigns rating list". Standard & Poor's. 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2016. 
  8. ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ekim 2018. 
  9. ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2012. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Saraybosna</span> Bosna-Hersekin başkenti

Saraybosna, Bosna-Hersek’in başkenti ve 2007 yılı sayımlarına göre 619.030 kişilik nüfusuyla en büyük kentidir. Saraybosna, ayrıca Bosna-Hersek Federasyonu'nun ve fiilî başkenti Banyaluka olan Sırp Cumhuriyeti'nin de hukukî başkentidir. Saraybosna Kantonu'nun da merkezidir. Saraybosna, Bosna bölgesinin Dinar Alpleri'yle çevrili Saraybosna Vadisi içerisinde Miljacka Nehri'nin çevresinde kurulmuştur. Şehir, barındırdığı dinî çeşitliliğiyle bilinir. Müslümanlık, Katoliklik, Ortodoksluk ve Musevîlik, burada yüzyıllar boyunca barış içinde bir arada var olagelmişlerdir. İşte bu yüzden Saraybosna, Avrupa'nın Kudüs'ü olarak kabul edilir. Saraybosna Balkanlar'daki kültürel şehirlerin en önemlilerinden biri olarak kabul görür.

<span class="mw-page-title-main">Bosna-Hersek</span> Balkanlarda bir ülke

Bosna-Hersek, kısa haliyle B&H, resmî adıyla Bosna ve Hersek, Balkanlar'da 51.197 km² yüz ölçümlü bir ülke. Kuzey, batı ve güneyden Hırvatistan; doğudan Sırbistan ve güneydoğusunda Karadağ ile çevrili olup Adriyatik Denizi'ne Neum şehrinin olduğu yerde yalnızca 20 km'lik limansız bir kıyısı bulunmaktadır. Ülkenin coğrafyası merkez ve güneyde dağlık, kuzeybatıda tepelik, kuzeydoğuda düzlük bir karakter sergiler. Başkent ve en büyük şehir olan Saraybosna, birçok yüksek dağla çevrelenmiştir. Ülkenin çoğunluğunu kaplayan Bosna bölgesinde karasal iklim görülür, bu bölgede yazları sıcak, kışları kar yağışlı ve soğuktur. Ülkenin güney kıyılarındaki daha küçük Hersek bölgesinde ise tipik Akdeniz iklimi görülür. Bosna-Hersek doğal kaynaklar açısından da zengin bir görünüm arz eder.

<span class="mw-page-title-main">Banja Luka</span> Bosna-Hersekte şehir

Banja Luka ya da Banaluka, Bosna-Hersek'te bir şehir ve aynı zamanda Bosna-Hersek'te bulunan özerk yönetim Sırp Cumhuriyeti'nin fiilî başkentidir. Osmanlı kaynaklarında Banaluka (بنالوقه) olarak geçen şehir 1639 yılında değin Bosna beylerbeyinin ikâmetgâhı olarak büyük bir gelişme gösterdi. Daha sonra eyalet merkezinin Saraybosna'ya taşınmasıyla eski önemini yitirdi.

<span class="mw-page-title-main">Büyük Buhran</span> dünya çapında ekonomik bunalım (1929–1939)

Büyük Buhran, Büyük Depresyon veya 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı, 1929'da başlayan ve 1930'lu yıllar boyunca devam eden ekonomik buhrana verilen isimdir. Buhran, Kuzey Amerika ve Avrupa'yı merkez almasına rağmen, dünyanın geri kalanında da yıkıcı etkiler yaratmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Bosna-Hersek millî futbol takımı</span>

Bosna-Hersek millî futbol takımı, Bosna-Hersek'i uluslararası arenada temsil eden futbol takımıdır.

<span class="mw-page-title-main">Bosna-Hersek Federasyonu</span> Federasyon

Bosna-Hersek Federasyonu (Federacija Bosne i Hercegovine, Федерација Босне и Херцеговине,

İspanyol Engizisyonuyla başlayıp Holokost'la neredeyse yok olmaya yüz tutan, II.Dünya Savaşı ve Yugoslav savaşlarını atlatan Bosna-Hersek'teki Yahudilerin zengin bir tarihi vardır.

<span class="mw-page-title-main">Yugoslav Savaşları</span> Eski Yugoslavya topraklarında meydana gelen bir dizi savaş ve etnik çatışmalar

Yugoslav Savaşları, 1991'den 2001'e kadar Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti'nde meydana gelen bir dizi ayrı ama birbiriyle ilişkili etnik çatışmalar, bağımsızlık savaşları ve isyanlardı. 1991, daha önce Yugoslavya'yı oluşturan cumhuriyetler olarak bilinen altı tarafla eşleşen altı bağımsız ülkeye ayrıldı: Slovenya, Hırvatistan, Bosna-Hersek, Karadağ, Sırbistan ve Kuzey Makedonya. Yugoslavya'yı oluşturan cumhuriyetler, yeni ülkelerdeki etnik azınlıklar arasında savaşları körükleyen çözülmemiş gerilimler nedeniyle bağımsızlıklarını ilan ettiler. Çatışmaların çoğu, yeni devletlerin tam uluslararası tanınmasını içeren barış anlaşmalarıyla sona ermiş olsa da, çok sayıda ölüme ve bölgede ciddi ekonomik hasara neden oldu.

<span class="mw-page-title-main">SFOR</span>

Stabilization Force (SFOR) (Türkçe: İstikrar Gücü), Bosna Savaşı'ndan sonra Bosna-Hersek'e gönderilen NATO önderliğindeki çok uluslu barış gücüydü. SFOR, NATO'nun önderliğinde olmasına rağmen pek çok NATO üyesi olmayan bazı ülkeler de asker katkısında bulundu. Aralık 2004'te yerini EUFOR Althea aldı.

Bosna-Hersek, İsveç'in başkenti Stockholm'da yapılan 2016 Eurovision Şarkı Yarışması'na katılımını onaylamıştır. Bulgaristan'ın şarkı ve temsilcisi, ülkenin kamusal yayın kuruluşu Radio-televizija Bosne i Hercegovine (BHRT) tarafından düzenlenen Görevlendirme doğrultusunda Stockholm'de Bosna-Hersek'i temsil eden kişi belirlenmiştir. Bosna-Hersek'i Ana Rucner, Dalal Midhat-Talakić ve Deen, "Ljubav je" adlı şarkıyla temsil etmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">İsviçre ekonomisi</span> İsviçre sınırları içerisinde uygulanan ekonomik modeller

İsviçre ekonomisi dünyanın en stabil ülke ekonomilerinden biridir. İsviçre, Dünya'nın gayrisafi yurt içi hasılası sıralamasında 20., kişi başına düşen milli gelir sıralamasındaysa 2. ülkesidir. Ülkede en çok insan, ticaret ve finans başta olmak üzere hizmet sektörlerinde çalışır. İsviçre ekonomisinin diğer iki önemli sektörünü ise turizm ve endüstri oluşturur. INSEAD ve Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü tarafından çıkarılan Global Innovation Index'te ise 1. sıradadır.

<span class="mw-page-title-main">Suriye ekonomisi</span> Ulusal ekonomi

Suriye ekonomisi, tarım, petrol, endüstri ve hizmete dayanmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Bosna-Hersek'in Avrupa Birliği üyelik süreci</span> Bosna-Hersek - Avrupa Birliği ilişkileri

Bosna-Hersek'in Avrupa Birliği üyelik süreci, 19-20 Haziran 2003 tarihinde Selanik'te Avrupa Devlet ve Hükûmet Başkanları Konseyi tarafından gerçekleştirilen Selanik Zirvesi'nde "potansiyel aday ülke" statüsünü alan Bosna-Hersek, İstikrar ve Ortaklık Süreci'nin bir parçası olma yolunda AB ile müzakere sürecini 21 Kasım 2005 tarihinde AB Konseyi'nin verdiği karar ile başlattı. Bosna Hersek, 15 Şubat 2016 tarihinde AB'ye üyelik için resmî olarak başvurdu. Bosna-Hersek'in başvurusu 20 Eylül 2016 tarihinde kabul edildi.

Estonya, Avrupa Birliği üyesidir, Euro bölgesi ülkesidir ve IMF verilerine göre gelişmiş ülke sayılmaktadır. Estonya ekonomisi Finlandiya ve İsveç ekonomilerindeki gelişimlerden çok etkilenmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Bosna-Hersek-Türkiye ilişkileri</span> Bosna Hersek ve Türkiye Cumhuriyeti arasındaki siyasi ilişkiler

Bosna-Hersek-Türkiye ilişkileri, Bosna-Hersek ile Türkiye arasındaki karşılıklı ilişkileri ifade eder. Bosna-Hersek bir güneydoğu Avrupa ülkesi iken, Türkiye İstanbul çevresindeki Balkan yarımadasında küçük bir Avrupa kesimi olan bir Küçük Asya ülkesidir. İki ülke arasındaki diplomatik ilişkiler 29 Ağustos 1992'de başladı. Bosna-Hersek'in Ankara ve İzmir'de iki elçilik misyonu ve İstanbul'da bir konsolosluk misyonu varken, Türkiye'nin Saraybosna’da bir elçilik ve Mostar’da bir konsolosluk misyonu var.

Sinan Bey Camii, Bosna Hersek'teki Çayniçe kasabasında cami. O 1992 yılında Bosna Savaşı'nda Sırp Cumhuriyeti Ordusu tarafından tahrip edildi. Sinan Bey Camisi'nin yeniden inşası devam ediyor.

<span class="mw-page-title-main">Bosna-Hersek'te LGBT hakları</span>

Bosna-Hersek'te lezbiyen, gey, biseksüel ve transgender (LGBT) bireyler, LGBT olmayan insanların karşılaşmadığı yasal zorluklara uğrayabilir. Bosna-Hersek'te hemcins cinsel aktiviteler, hem erkekler hem de kadınlar için yasaldır. Buna rağmen, karşı cins çiftlerin sahip olduğu yasal korunmalar, hemcins çiftlerin başta olduğu hanehalklarına mevcut değildir.

<span class="mw-page-title-main">İzmir ekonomisi</span> Türkiyenin İzmir ilinin ekonomisi

İzmir ekonomisi, Türkiye ekonomisi içerisinde önemli bir yer tutmaktadır ve çeşitli sektörlerden oluşmaktadır. İzmir, 2018 yılı verisine göre gayri safi yurt içi hasıla bakımından ₺233,5 milyar ile ülkenin üçüncü büyük ilidir. Kişi başına düşen gelirde ise ₺54.047 ile dördüncü sırada yer almaktadır. 2019 yılında gerçekleştirdiği 10,2 milyar dolar ihracat ile İstanbul ve Bursa'nın ardından üçüncü, 7,2 milyar dolar ithalat ile İstanbul, Ankara ve Kocaeli'nin ardından dördüncü sıradadır.

<span class="mw-page-title-main">Sırp Demokratik Partisi (Bosna-Hersek)</span>

Sırp Demokratik Partisi Bosna-Hersek'te bir Sırp siyasi partisidir.

<span class="mw-page-title-main">Bosna-Hersek Hırvatları</span>

Bosna-Hersek Hırvatları, Bosnalı Hırvatlar ya da Hersekli Hırvatlar, Boşnaklar ile Sırplardan sonra Bosna-Hersek'teki en büyük üçüncü etnik grubu ve Bosna-Hersek'in bileşen uluslarından birini oluştururlar. Bosna-Hersek Hırvatları Bosna-Hersek kültürüne büyük katkılar sağlamıştır. Hırvatların çoğu Katolik olup kendilerini Hırvat dilinin konuşanları olarak tanımlarlar.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.