İçeriğe atla

Bosna-Hersek'in erken tarihi

Bosna-Hersek tarihi
Antik Çağlar
Roma İmparatorluğu
Ostrogotlar
Bizans İmparatorluğu
Sırplar
Hırvatlar
Orta Çağ
Macaristan Krallığı
Bizans İmparatorluğu
Bosna Prensliği
Bosna Banlığı
Hum Prensliği
Bosna Krallığı
Hersek Düklüğü
Yeni Çağ'dan Günümüze
Bosna Eyaleti
Hersek Sancağı
Bosna Vilayeti
Habsburg Bosnası
Habsburg Hersek'i
Sloven, Hırvat ve Sırp Devleti
Yugoslavya Krallığı
Bağımsız Hırvatistan Devleti
Bosna-Hersek Sosyalist Cumhuriyeti
Bosna Savaşı
Hersek-Bosna Hırvat Cumhuriyeti
Bosna-Hersek Cumhuriyeti
Bosna-Hersek Federasyonu


Bugünkü Bosna Hersek sınırları içinde, tarih öncesi kültürlerin birçok katmanı var olmuştur.

Saraybosna yakınlarındaki Butmir'den vazo, erken Neolitik Çağ

Bosna'daki Paleolitik döneme, güneydoğu Avrupa'daki en eski Paleolitik anıt olan Hersek'teki Stolac yakınlarındaki Badanj Mağarası'ndaki gravürler damgasını vurmaktadır. Bunlardan en görkemlisi, parçalar halinde korunmuş ve MÖ 14000 - 12000 yıllarına tarihlenen, okların saldırısına uğramış bir attır.

Bosna Hersek'te Neolitik kültürlerin ortaya çıktığı dönemde, Akdeniz ve Panoniyen kültürlerin ilginç karışımları mevcuttu. Hersek, Mostar yakınlarındaki Yeşil Mağara, Stolac yakınlarındaki Čairi, Konjic yakınlarındaki Lisičići ve Grude yakınlarındaki Peć Mlini'de görüldüğü gibi Batı Akdeniz'den gelen impresso seramiklerinin etkisi altındaydı. İnsanlar daha sonra mağaralarda ya da tepelerdeki basit yerleşim yerlerinde yaşamışlardır. Bosna nehrinin yukarı çığırında ve Bosna'nın kuzeydoğu bölgelerinde (Kakanj yakınlarındaki Obre I) insanlar nehir kenarına inşa edilmiş ahşap evlerde yaşıyordu. Bu kültürde güneydeki Adriyatik kültürlerinden ve kuzeydoğudaki Starčević kültüründen etkiler görebiliriz. Kakanj kültürünün orijinal ifadeleri rhyton adı verilen dört ayaklı seramik kaplardır. Bunları Hırvatistan kıyılarındaki Danilo kültüründe de bulabiliriz. Bu nesneler nedeniyle Kakanj kültürü, yaşam gücü kültünü takip eden geniş Neolitik nüfus çemberinin bir parçası olarak kabul edilir (Kuzey İtalya, Dalmaçya ve Epir'den Ege'ye kadar). Saraybosna yakınlarındaki Butmir kültürü, ince sırlı seramikleri ve çeşitli geometrik süslemeleriyle (genellikle spiraller) kendine özgüdür. Butmir figürleri el ile modellenmiş eşsiz heykellerdir; kafalar neredeyse vücudun vurgulanmış kısımları ile portreler gibidir.

Hersek'teki Tunç Çağı yerleşimleri kale gibi inşa edilmiştir (yerel olarak gradina olarak adlandırılır) ve Bosna'da taş tümülüslü nekropollerimiz vardır. Bu dönemde bronz kollar, süslü tabaklar, düz kolyeler ve fibulalar belirli bir geometrik oyma süsleme tarzıyla süslenmiştir.

İllirya dönemi

Daha fazla bilgi: Illyria
Demir Çağı Glasinac kültürü (MÖ 300 civarı).

Farklı bir kültür ve sanat formuna sahip bir etnik grup olan İliryalıların bronz kültürü, bugünkü Slovenya, Hırvatistan, Bosna Hersek, Sırbistan, Kosova, Karadağ, Arnavutluk ve kuzey Yunanistan'ın bazı bölgelerinde örgütlenmeye başlamıştır.

MÖ 8. yüzyıldan itibaren İliryalı kabileler krallıklara dönüşmüştür. İllirya'da (klasik antik çağda kaydedildiği üzere Balkan Yarımadası'nın batı kesiminde İlliryalıların yaşadığı bir bölge) kaydedilen en eski krallık MÖ 8. yüzyıldaki Enchele krallığıdır. Diğer İlirya krallıklarını gözlemlediğimiz dönem yaklaşık olarak MÖ 400'de başlar ve MÖ 167'de sona erer. Pleurias yönetimindeki Autariatae'nin (MÖ 337) bir krallık olduğu kabul edilir. Ardiaei Krallığı (aslen Neretva vadisi bölgesinden bir kabile) MÖ 230'da başlar ve MÖ 167'de sona erer. En önemli İlirya krallıkları ve hanedanlıkları Dardani Bardyllis ve son ve en iyi bilinen İlirya krallığını kuran Ardiaei Agron'un krallıklarıdır.Agron Ardiaei'yi yönetmiş ve egemenliğini diğer kabilelere de yaymıştır.

MÖ 7. yüzyıldan itibaren tunç yerini demire bırakmış, bundan sonra sadece mücevher ve sanat eserleri tunçtan yapılmaya devam etmiştir. Kuzeydeki Hallstatt kültürlerinin etkisi altındaki İlirya kabileleri, biraz farklı olan bölgesel merkezler oluşturdular. Yaşamlarında çok önemli bir rol oynayan ölü kültü, özenli gömüleri ve defin törenlerinin yanı sıra gömü alanlarının zenginliğinde de görülmektedir. Kuzey bölgelerde uzun bir ölü yakma ve sığ mezarlara gömme geleneği varken, güneyde ölüler Hersek'te 50 m genişliğinde ve 5 m yüksekliğinde anıtsal boyutlara ulaşan büyük taş veya toprak tümülüslere (yerel olarak gromile olarak adlandırılır) gömülürdü. Japon kabileleri süslemeye (sarı, mavi veya beyaz cam hamurundan ağır, büyük boy kolyeler ve büyük bronz fibulaların yanı sıra bronz folyodan spiral bilezikler, diademler ve miğferler) düşkündü.

Bosanski Novi'de 2. yüzyıldan kalma Roma camı bulundu

MÖ 4. yüzyılda Keltlerin ilk istilası kaydedilmiştir. Çömlekçi çarkı tekniğini, yeni tip fibulaları ve farklı bronz ve demir kemerleri getirdiler. Sadece Yunanistan'a giderken geçtikleri için Bosna Hersek'teki etkileri önemsizdir. Kelt göçleri birçok İliryalı kabileyi eski topraklarından uzaklaştırmış, ancak bazı Kelt ve İliryalı kabileler birbirleriyle karışmıştır. Bu döneme ilişkin somut tarihsel kanıtlar azdır, ancak genel olarak bölgenin farklı diller konuşan bir dizi farklı halk tarafından doldurulduğu görülmektedir.

Güneydeki Neretva Deltası'nda, İliryalı Daors kabilesinin önemli Helenistik etkisi vardı. Başkentleri, BH'deki antik kültürün ana merkezi olan Stolac yakınlarındaki Ošanići'de bulunan Daorson'du. MÖ 4. yüzyılda Daorson, büyük yamuk taş bloklardan oluşan megalitik, 5 m yüksekliğinde taş duvarlarla (Yunanistan'daki Mycenae'ninkiler kadar büyük) çevriliydi. Daors eşsiz bronz sikkeler ve heykeller yapmıştır.

Roma dönemi

İliryalılar ve antik Romalılar arasındaki çatışma MÖ 229 yılında başlamıştır. MÖ 168 yılında İlliryalıların toprakları Roma'nın Illyricum eyaleti haline geldi. Roma, bölgeyi ilhakını M.S. 9 yılında tamamlamış ve İliryalıların Romalılara karşı üç yıl süren isyanını sona erdirmiştir. M.S. 10 yılında İlirya bölündü ve Sava Nehri'nin güney yakası boyunca uzanan bugünkü Bosna'nın kuzey şeridi yeni Pannonia eyaletinin bir parçası oldu. Bugünkü Bosna, Hersek, Karadağ, Dalmaçya ve batı Sırbistan'ın geri kalanı Roma'nın Dalmaçya eyaletinin bir parçası oldu.

Bosna Hersek'teki antik yerleşimlerin ve yolların haritası

Roma döneminde, Roma İmparatorluğu'nun dört bir yanından gelen Latince konuşan yerleşimciler İliryalılar arasına yerleşmiş ve Romalı askerler bölgede emekli olmaya teşvik edilmiştir. Bugünkü Bosna'nın birçok kasabası Roma egemenliği altında kurulmuştur. Örneğin Buna Nehri üzerindeki Blagaj kasabası, Roma kasabası Bona'nın yerine inşa edilmiştir. Roma Bosnası, birçok "Roman via" ve "castra" ve madenlerin işletilmesine dayalı bir ekonomi ile büyük bir gelişme göstermiştir.[1] Roma egemenliğinin ardından, Slav öncesi bir nüfustan gelen çok sayıda Ulah vardı. Rumenlerle akraba olan ve başlangıçta Romence ile akraba bir dil konuşan Ulahlar bugün Slavca konuşmaktadır.[2]

Hristiyanlık 1. yüzyılın sonunda bölgeye çoktan ulaşmıştı ve o döneme ait çok sayıda eser ve nesne buna tanıklık etmektedir. Roma İmparatorluğu'nun bölündüğü 337 ve 395 yıllarındaki olayların ardından Dalmaçya ve Pannonia Batı Roma İmparatorluğu'na dahil edilmiştir. Bölge Hunlar ve daha sonra 455 yılında Ostrogotlar tarafından fethedilmiştir. Ostrogot Krallığı, İmparator I. Justinianus tarafından Gotik Savaşı'nda (535-553) Bizans İmparatorluğu'na yenilmiş ve bölge Bizans İmparatorluğu için yeniden fethedilmiştir.

Notlar

  1. ^ "Map and information of Roman Bosnia-Herzegovina" (PDF). 11 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Nisan 2023. 
  2. ^ John V. A. Fine,John Van Antwerp Fine, The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century. University of Michigan Press, 1994 p.19

Kaynakça

  • Noel Malcolm, Bosna Kısa Bir Tarih, Macmillan London Limited, 1994.
  • “Umjetničko Blago Bosne i Hercegovine”, birkaç yazar, Svjetlost, Saraybosna, 1987.

Şablon:Roman history by territory

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Saraybosna</span> Bosna-Hersekin başkenti

Saraybosna, Bosna-Hersek’in başkenti ve 2007 yılı sayımlarına göre 619.030 kişilik nüfusuyla en büyük kentidir. Saraybosna, ayrıca Bosna-Hersek Federasyonu'nun ve fiilî başkenti Banyaluka olan Sırp Cumhuriyeti'nin de hukukî başkentidir. Saraybosna Kantonu'nun da merkezidir. Saraybosna, Bosna bölgesinin Dinar Alpleri'yle çevrili Saraybosna Vadisi içerisinde Miljacka Nehri'nin çevresinde kurulmuştur. Şehir, barındırdığı dinî çeşitliliğiyle bilinir. Müslümanlık, Katoliklik, Ortodoksluk ve Musevîlik, burada yüzyıllar boyunca barış içinde bir arada var olagelmişlerdir. İşte bu yüzden Saraybosna, Avrupa'nın Kudüs'ü olarak kabul edilir. Saraybosna Balkanlar'daki kültürel şehirlerin en önemlilerinden biri olarak kabul görür.

<span class="mw-page-title-main">Bosna-Hersek</span> Balkanlarda bir ülke

Bosna-Hersek, kısa haliyle B&H, resmî adıyla Bosna ve Hersek, Balkanlar'da 51.197 km² yüz ölçümlü bir ülke. Kuzey, batı ve güneyden Hırvatistan; doğudan Sırbistan ve güneydoğusunda Karadağ ile çevrili olup Adriyatik Denizi'ne Neum şehrinin olduğu yerde yalnızca 20 km'lik limansız bir kıyısı bulunmaktadır. Ülkenin coğrafyası merkez ve güneyde dağlık, kuzeybatıda tepelik, kuzeydoğuda düzlük bir karakter sergiler. Başkent ve en büyük şehir olan Saraybosna, birçok yüksek dağla çevrelenmiştir. Ülkenin çoğunluğunu kaplayan Bosna bölgesinde karasal iklim görülür, bu bölgede yazları sıcak, kışları kar yağışlı ve soğuktur. Ülkenin güney kıyılarındaki daha küçük Hersek bölgesinde ise tipik Akdeniz iklimi görülür. Bosna-Hersek doğal kaynaklar açısından da zengin bir görünüm arz eder.

<span class="mw-page-title-main">Hersek</span> Bosna Hersekin eyaleti

Hersek, merkezinde kabaca Mostar şehri olan Adriyatik Denizi'ne bir çıkış koridoruna sahip Dinar Alpleri'ndeki tarihsel ve coğrafi bölge, günümüzde Bosna-Hersek'in güney bölümünü oluşturmaktadır. Hersek'in yüzölçümü 9.948 km²'dir. Hersek ile Bosna arasında belirgin bir sınır yoktur. Hersek'in bittiği yerden Bosna'nın başlaması hakkında birçok düşünce vardır.

<span class="mw-page-title-main">Cermenler</span> bugünkü Almanya, Avusturya, Bohemya ve Cermanyada MÖ 3. yüzyıldan 9. yüzyıla kadar yaşayan halk

Cermenler, bugünkü Almanya, Avusturya, Bohemya ve Cermanya'da MÖ 3. yüzyıldan 9. yüzyıla kadar yaşayan halk veya bu halktan olan kimse.

Helenistik Dönem, Büyük İskender'in istilalarıyla başlayan, Antik Dünya'da Grek etkisinin doruğa ulaştığı dönemdir. Dönem, Klasik Grek Dönemini izlemiştir ve Helenistik Dönem'in ardından, Klasik Grek egemenliğindeki bölge Roma Cumhuriyeti hakimiyetine geçmiştir. Bu dönemde dahi Klasik Grek kültürü hâlen Roma hakimiyetine sızmıştır. Öyle ki Latincenin yanı sıra Grekçe konuşulmaya ve yazılmaya devam edildi. Helenistik Dönem bazen, Klasik Grek Uygarlığı'nın gerileme ve çöküş dönemi olarak görülmektedir. Bir başka açıdan da Klasik Grek Uygarlığı ile Roma Uygarlığı arasında bir geçiş dönemi olarak görülür. Dönemin başlangıcı çoğu kez Büyük İskender'in ölüm tarihi olan MÖ 323 olarak alınır. Dönemin sonu ise Yunanistan Yarımadası'nın Roma Cumhuriyeti tarafından işgal edildiği MÖ 146 olarak kabul edilir. Bazı tarihçiler ise Büyük İskender'in imparatorluğu'ndan kalan son devlet olan Ptolemaios Hanedanlığı'nın Aktium Savaşı'nda yenilgiye uğrayıp yıkıldığı tarih olan MÖ 31-30 tarihini Dönem'in sonu olarak kabul ederler.

<span class="mw-page-title-main">Galatlar</span> Antik bir ulus

Galatlar, MÖ 280-274 yıllarında Balkanlar ve Batı Anadolu'da yaşadıktan sonra Orta Anadolu'da Ankara ve Çorum, Yozgat yöresine yerleşen Orta Avrupa kökenli Kelt kavmine mensup Galyalılara, Yunanların ve Romalıların verdiği ad. Galatların yerleştiği bölgeye Antik Çağ'da Galatya adı verildi. Aşiret yapısına dayanan Galat krallıkları Roma İmparatorluğu'nun egemenliği altına girdikleri MÖ 1. yüzyıla kadar bu bölgede varlıklarını sürdürdüler. Orta Anadolu'da Galat dilinin MS 7. yüzyıla dek konuşulduğuna dair belirtiler vardır.

<span class="mw-page-title-main">Noricum</span>

Noricum bugünkü Avusturya ve Slovenya toprakları üzerinde kurulmuş bir Kelt krallığı idi. Geçmişte Roma İmparatorluğu'nun bir eyaletiydi. Kuzeyde Tuna nehri, batıda Rhaetia, doğuda Pannonia ve güneyde de İtalya ve Dalmaçya ile çevriliydi. Kabaca bugünkü Steiermark, Karintiya ve Viyana'nın batısında kalan Avusturya, Bavyera ve Salzburg'un bir bölümüne tekabül eder.

<span class="mw-page-title-main">Arnavutluk tarihi</span>

Arnavutluk tarihi günümüzdeki Arnavutluk Cumhuriyeti topraklarında yaşanmış olayların tarihidir.

<span class="mw-page-title-main">Pannonia</span> Roma İmparatorluğunda bir eyalet (MS 20 - 107)

Pannonia ya da Panunya, Kuzey ve Doğusundan Tuna, Batısından Noricum ve daha yukarıda İtalya, Güneyinden Dalmaçya ve daha aşağıda Moesia eyaletleriyle çevrili olan Roma İmparatorluğu eyaleti.

<span class="mw-page-title-main">Almanya tarihi</span>

Almanya tarihi, Cermenlerin ilk olarak Roma İmparatorluğu döneminde devlet kurmalarıyla başlar. Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu dönemiyle 1806 yılına kadar devam eder. Bu dönemde ulaştığı en geniş sınırlar günümüzdeki Almanya, Avusturya, Slovenya, İsviçre, Çekya, Polonya'nın batısı, Hollanda, doğu Fransa ve kuzey İtalya'yı kapsamaktaydı.

<span class="mw-page-title-main">İliryalılar</span>

İliryalılar veya İlirler antik dönemde Balkanlar’ın batısının bir kısmı ve İtalya Yarımadası’nın güneydoğu kıyılarında (Messapia) yaşamış olan boy gruplarıdır. İlliryalıların bölgesi eski Grek ve Roma kayıtlarında İlirya olarak verilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hollanda tarihi</span> hollanda tarihi

Hollanda tarihi bugünkü Hollanda Krallığı topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

<span class="mw-page-title-main">Dalmaçya (eyalet)</span>

Dalmaçya, Antik bir Roma eyaleti. Bölge adını bir ihtimale göre MÖ 1. binyıl'da Adriyatik kıyılarında yaşamış bir İlliryalı kabile olan Dalmatae'lerden almıştır.

<span class="mw-page-title-main">İlirya</span> Balkanlardaki tarihsel bir bölge

İlirya veya İllirya, antik çağda İlirler adı verilen boyların Balkan Yarımadası'nın batısında, Adriyatik Denizi'nin genel olarak Dalmaçya kıyılarında kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Yugoslavya</span> Eski bir Balkan devleti

Yugoslavya, Balkanlar’ın batısında 20. yüzyılda, üç defa farklı yapı ve idari şekille kurulmuş olan bir devlet olmuştur. Bu ada sahip olan devlet, 1918-2003 yıllarında çeşitli idari yapılarda varlığını sürdürmüş bir Balkan devletidir.

<span class="mw-page-title-main">Tarih öncesi Balkanlar</span>

Tarih öncesi dönemde Balkanlar 44.000 yıl önce ilk kez Üst Paleolitik dönemde Homo sapiens’lerin bölgede ortaya çıkmasıyla başlar. Tarihöncesi dönemin sonu ise ilk kez yazılı metinlerin Antik Yunan’da ortaya çıktığı MÖ 8. yüzyıl olduğu kabul edilir. Bölgedeki prehistorik süreç Üst Paleolitik, Holosen, Orta Taş Çağı, Neolitik Devrim, Proto Hint-Avrupalılar, Tarihöncesi periyotları olarak adlandırılan alt dönemlerden oluşur ancak bu dönemler arasındaki geçiş görecelidir. Örneğin bazı yorumlara göre prehistorik dönem Bronz Çağı Antik Yunan dönemindeki Girit Uygarlığı, Miken Uygarlığı, Trak Uygarlığı, Limni Uygarlığı ve Veneti Uygarlığı’nı kapsarken, bazılarına göre kapsamamaktadır. Başka bir yoruma göre Balkan bölgesinde Tarihöncesi dönemin en son aşaması olan Tarihöncesi dönem Homeros ile başlamıştır. Her halükarda Prehistorik dönem 5. yüzyılda Herodot’tan önce sona erdiği kabul edilmektedir.

Bosna Hersek Sanatı, tarih öncesinden günümüze Bosna-Hersekliler tarafından yaratılan sanatsal objeleri ifade eder.

<span class="mw-page-title-main">Dardania (eyalet)</span>

Dardania, Orta Balkanlar'da bir Roma eyaleti.

<span class="mw-page-title-main">Hırvatistan mimarisi</span>

Hırvatistan mimarisi uzun bir geçmişe sahiptir: Hırvatlar on dört yüzyıldır bölgede yaşamaktadır, ancak ülkede hala korunan daha eski dönemlerin önemli kalıntıları da bulunur.

Antik İlirya Kültürü, Güneydoğu Avrupa'daki bir halk olan İliryalıların antik dönemdeki külterel yapısıdır.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.