Bornova
| Bornova | |
|---|---|
 | |
 İzmir'deki konumu | |
 İlçe sınırları haritası | |
| Ülke | Türkiye |
| İl | İzmir |
| Coğrafi bölge | Ege Bölgesi |
| İdare | |
| • Kaymakam | Fatih Genel[1] |
| • Belediye başkanı | Ömer Eşki (CHP) |
| Yüzölçümü | |
| • Toplam | 220 km² |
| Rakım | 50 m |
| Nüfus (2018) | |
| • Toplam | 445.232 |
| • Kır | - |
| • Şehir | 446.927 |
| Zaman dilimi | UTC+03.00 (TSİ) |
| Posta kodu | 35000 |
| İl alan kodu | 0232 |
| İl plaka kodu | 35 |
Resmî site Bornova Belediyesi | |
Bornova, Türkiye'nin İzmir ilinin bir ilçesidir. İlçenin doğusunda Kemalpaşa, güneyinde Buca, batısında Konak ve Bayraklı, kuzeybatısında Karşıyaka ve Menemen ilçeleri, kuzeyinde Manisa ili bulunmaktadır.
Yamanlar Dağı'nın eteğinde, 38 derece kuzey enlem ve 27 derece doğu boylamı üzerinde yer alır. İzmir kent merkezinin 8 km kuzeydoğusunda, İzmir Körfezi'nden 3 km doğudadır. Belediye teşkilatı 1882 yılında kurulmuş, 1957 yılında ilçe hâline gelmiştir. Yüzölçümü 220 km²'dir.
Ege Üniversitesi'nin ana kampüsü ve üniversite ile aynı adı taşıyan, Türkiye'nin en büyük hastanelerinden biri olan Ege Üniversitesi Hastanesi bu ilçede bulunmaktadır. Ayrıca Yaşar Üniversitesi'nin Selçuk Yaşar Yerleşkesi de Bornova Ağaçlıyol mevkiindedir.
İki büyük askerî birliğin yanı sıra, İzmir-İstanbul, İzmir-Ankara, İzmir-Aydın ve İzmir-Çanakkale karayolu ağlarının merkezinde bulunması, 2000 yılında metronun Bornova'ya uzanması ve İzmir Otogarı'nın ilçe içinde konuşlandırılmış olması ve Bornova-Kavaklıdere-Işıkkent üçgeninin sanayi bölgesi olarak saptanması ve 4 sanayi sitesinin yerleşim alanı içinde bulunması, Bornova'nın gelişimine bugün ve gelecekte etki yapacak unsurların başında gelmektedir. Kavaklıdere, Çiçekli, Kayadibi ve diğer semtleriyle İzmir'in akciğeri konumunu sürdürmektedir.
Tarihçe
İsmi Osmanlı kayıtlarında Birunabad olarak geçmiş ise de, Farsça "dış, harici" anlamına gelen "birun" kelimesinin, genellikle yer isimlerinde bir özel isimle birlikte kullanılan "-abad" takısı (İslamabad, Haydarabad gibi) ile pek uyuşmaması, Birunabad'ın başka bir ismin tahrif edilmiş veya uyarlanmış şekli olabileceğini düşündürmektedir. İsmin başlangıçta "Burunova" şeklinde geçtiği de öne sürülmüştür. Bornova Osmanlı devrinin sonlarına kadar bir Hristiyan yerleşimi olarak kaldı. Evliya Çelebi Seyhatnamesinde İzmir'e geldiğinde Bornova'dan da bahseder; "Ama Burun-âbâd bunlardan mahsullü, sümüklü, murdar, mebrum kazadır, zira cümle halkı uğursuz Rum'dur."[4]
Bornova'nın çekirdeği bugün Erzene mahallesi diye anılan mahallenin Hükûmet Konağı'nın arkasında kalan ve eski adı Havuzbaşı olan kısmıdır. Tarihi 1800'lere varan iki katlı ve bahçeli Rum evlerine hâlâ rastlanabilen (ve çoğu yenileme ve yeniden değerlendirilmeye muhtaç) Erzene, 1924 Nüfus Mübadelesi'nden sonra, önce Kavalalılar ve Giritlilerce iskan edilmiş, 1950 sonrasında da Yugoslavya göçmenlerini barındırmıştır. Ayrıca Erzene'nin yanıbaşında başlangıcından beri bir Roman mahallesi bulunmuştur. Kavalalılar, o dönemde tarım arazisi olan Bornova ovasında tütüncülükle, Giritliler sebze meyvecilikle, Yugoslavyalılar ise bölgedeki mensucat fabrikalarında işçilik yaparak Türkiye ekonomisine ilk adımlarını atmışlardır.
Bornova, Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde ve özellikle 1865'te Halkapınar çıkışlı bir demiryolu hattının buraya uzatılmasıyla, İzmir'in zengin Levanten ailelerinin tercih ettiği bir yerleşim mekanı olmuştur. İzmir merkezinden daha ferah ve serin havası ve 1980'li yıllara kadar İzmir ile arasında varlığını sürdüren mandalina bahçelerinin nezih ortamı, İngiliz konsolosluğu rezidansının ve çoğu İngiliz kökenli pek çok ailenin muhteşem konaklarının Bornova'da inşa edilmesi sonucunu doğurmuştur (İtalyan ve Fransız kökenli Levantenler daha ziyade Buca'yı tercih etmişlerdir).
Anekdotik bazda, Türkiye'deki ilk futbol maçı 1890 yılında İzmir'e gelen İngiliz denizcilerle İzmirli gençler arasında Bornova'da, ülkemizdeki ilk atletizm yarışmaları da 1895'te yine Bornova'da gerçekleşmiştir.
İzmir'in kurtuluş günü olan 9 Eylül 1922'de Türk ordusu İzmir'e Bornova'nın üst kısmındaki Belkahve Geçidi mevkiinden girmiş, Nif'te (Kemalpaşa) gecelediği 8 Eylül akşamının gecesinde muzaffer orduların komutanı Mustafa Kemal Paşa, Belkahve'ye çıkıldığında ayakların altında bütünüyle uzanan İzmir'i ilk kez buradan görmüştür.
Coğrafya
Bornova'nın yüzölçümü 220 km2'dir.[2] İlçenin doğusunda Kemalpaşa, güneyinde Buca, batısında Konak ve Bayraklı, kuzeybatısında Karşıyaka ve Menemen ilçeleri, kuzeyinde Manisa ilinin Yunusemre ilçesi bulunmaktadır.
Nüfus
| Yıl | Toplam | Şehir | Kır |
|---|---|---|---|
| 1960[6] | 52.019 | 25.015 | 27.004 |
| 1965[7] | 70.261 | 30.445 | 39.816 |
| 1970[8] | 89.321 | 33.273 | 56.048 |
| 1975[9] | 120.487 | 45.096 | 75.391 |
| 1980[10] | 160.113 | 60.397 | 99.716 |
| 1985[11] | 204.669 | 200.603 | 4.066 |
| 1990[12] | 278.300 | 272.860 | 5.440 |
| 2000[13] | 396.770 | 391.128 | 5.642 |
| 2007[14] | 476.153 | 470.211 | 5.942 |
| 2008[15][a] | 399.023 | 392.631 | 6.392 |
| 2009[16] | 409.009 | 402.453 | 6.556 |
| 2010[17] | 419.070 | 412.275 | 6.795 |
| 2011[18] | 418.837 | 411.910 | 6.927 |
| 2012[19] | 423.063 | 416.007 | 7.056 |
| 2013[20] | 426.490 | 426.490 | veri yok |
| 2014[21] | 431.149 | 431.149 | veri yok |
| 2015[22] | 435.162 | 435.162 | veri yok |
| 2016[22] | 438.549 | 438.549 | veri yok |
| 2017[22] | 442.839 | 442.839 | veri yok |
| 2018[22] | 445.232 | 445.232 | veri yok |
| 2019[22] | 450.992 | 450.992 | veri yok |
| 2020[22] | 446.927 | 446.927 | veri yok |
| 2021[22] | 452.867 | 452.867 | veri yok |
| 2022[22] | 454.470 | 454.470 | veri yok |
| 2023[22] | 447.553 | 447.553 | veri yok |
Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.
Spor
İlçedeki spor tesisleri arasında Bornova Aziz Kocaoğlu Stadyumu, Buz Sporları Salonu ve Ülkü Park bulunur.
Yönetim
Belediye başkanları
| Belediye başkanları, partileri ve aldıkları oy oranları | |||
|---|---|---|---|
| Yıllar | Belediye Başkanı | Parti | Oy oranı (%) |
| 2024 | Ömer Eşki | Cumhuriyet Halk Partisi | 49,66 |
| 2019 | Mustafa İduğ | Cumhuriyet Halk Partisi | 57,56 |
| 2014 | Olgun Atila | Cumhuriyet Halk Partisi | 49,70 |
| 2009 | Kamil Okyay Sındır | Cumhuriyet Halk Partisi | 48,83 |
| 2004 | Süleyman Sırrı Aydoğan | Cumhuriyet Halk Partisi | Meclis oylaması ile seçildi[23] |
| 2004 | Aziz Kocaoğlu | Cumhuriyet Halk Partisi | 33,70 |
| 1999 | Cengiz Bulut | Demokratik Sol Parti | 46,01 |
| 1994 | Aysel Bayraktar | Demokratik Sol Parti | 22,35 |
| 1989 | Ali Sözer | Sosyaldemokrat Halkçı Parti | 45,58 |
| 1984 | Cengiz Bulut | Anavatan Partisi | 34,79 |
| 1977 | Süleyman Sırrı Aydoğan | Cumhuriyet Halk Partisi | 51,13 |
- İzmir Büyükşehir Belediyesi Başkanı Ahmet Piriştina'nın 2004 Haziran ayında ani ölümü üzerine, Meclis oylaması yapılarak yine aynı yıl Bornova Belediye Başkanlığı yapan Aziz Kocaoğlu İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığına getirildi.[24] Bornova Belediye Başkanlığına ise Bornova Belediye Meclis üyeleri oylaması ile CHP'li isim Süleyman Sırrı Aydoğan seçildi.[23]
Eğitim
Ege Üniversitesi ve Yaşar Üniversitesi'ne ev sahipliği yapan ilçede, aralarında Bornova Anadolu Lisesi, İzmir Fen Lisesi, Suphi Koyuncuoğlu Anadolu Lisesi, Yunus Emre Anadolu Lisesi, Cem Bakioğlu Anadolu Lisesi, Kars Halil Atilla İlkokulu, 9 Eylül İlkokulu, Özel Ege Lisesi ve Mazhar Zorlu Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi'nin de olduğu ortaöğretim kurumları hizmet vermektedir.
İlçede, Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı 37 anaokulu, 43 ilkokul, 35 ortaokul, 26 lise, 1 rehberlik ve araştırma merkezi, 2 mesleki eğitim merkezi ve 1 tane halk eğitim merkezi bulunmaktadır.[25]
Altyapı
Sağlık
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi'nin gelişmesi, Ege ve yurt çapında ün kazanması da Bornova'yı bir çekim merkezi haline getiren bir başka etkendir.
Ulaşım
İzmir Çevre Yolu ve İzmir-Gebze Otoyolu ilçeden geçmektedir. İlçede İzmir Metrosunun altı istasyonu mevcuttur. İzmir Şehirlerarası Otobüs Terminali de ilçede yer almaktadır. İlçede dört Bisim istasyonu bulunmaktadır.[26]
Kültür Varlıkları
Ana yapılar
- Bornova Belediyesi Atatürk Kitaplığı (Belhomme (Wolf) Köşkü (Atatürk Kitaplığı))[28]
- Bornova Halk Eğitimi Merkezi
- Bornova Belediyesi Şehir Tiyatrosu
- İzmir Edebiyat Müze Kütüphanesi (Tristramp Köşkü)[29]
- Bornova Belediyesi Bornova Kent Arşivi ve Müzesi Dramalılar Köşkü[30]
- Peterson Köşkü
- Arkas Deniz Tarihi Merkezi
- Yeşil Köşk
- Murat Köşkü
- Arkas Sanat Bornova (Mattheys Köşkü)
- Ege Üniversitesi Etnografya Müzesi (Sirkehane)[31]
- Bornova Kültür ve Sanat Merkezi
- Pasquali Köşkü (Barry Köşkü)
Hanlar
Tarihi Camiler
Kiliseler
Sinagoglar
- Algranti Sinagogu
- Levi Sinagogu
Anıtlar ve Heykeller
- Bornova Sarı Köşk Atatürk Büstü
- Bornova Atatürk Heykeli
- Bornova Futbolcu Heykeli
- Bornova Aşık Veysel Heykeli
- Bornova Amazon Heykeli
- Bornova Kadın ve Yaşam Anıt Parkı Anıtı
- Bornova Meçhul Kadın Anıtı
- Football Club Smyrna (İzmir Futbol Kulübü) anıtı
- Ege Üniversitesi Hastanesi Atatürk Heykeli
- Bornova Dokuz Eylül Şehitliği (1922)
Kardeş kentler
Gazimağusa, Kuzey Kıbrıs[38]
Koşukavak, Bulgaristan[38]
Mavrova ve Rostuşa, Makedonya[38]- Mestanlı, Bulgaristan[38]
Tuzla, Bosna-Hersek[38]
Yeni Pazar, Sırbistan[38]
Notlar
Kaynakça
- Özel
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2020.
- ^ a b "İl ve İlçe Yüz Ölçümleri" (PDF). Harita Genel Müdürlüğü. 16 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Ekim 2019.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2012.
- ^ Seyit Ali Kahraman. "1. Cilt". Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Kütahya, Manisa, İzmir, Antalya, Karaman, Adana, Halep, Şam, Kudüs, Mekke, Medine. Yapı Kredi Yayınları. s. 99.
- ^ "Küçükpark'ta duran adam heykeli". Bornova Belediyesi.
- ^ . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021.
- ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012.
- ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013.
- ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014.
- ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 22 Mart 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2015.
- ^ a b c d e f g h i
- "Merkezi Dağıtım Sistemi" (html) (Doğrudan bir kaynak olmayıp ilgili veriye ulaşmak için sorgulama yapılmalıdır). Türkiye İstatistik Kurumu. Erişim tarihi: 13 Nisan 2016.
- "Bornova Nüfusu - İzmir". nufusu.com. Erişim tarihi: 5 Şubat 2021.
- "İzmir Bornova Nüfusu". nufusune.com.
- ^ a b "Bornova'nın yeni belediye başkanı Sırrı Aydoğan". CNN Türk. 22 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2021.
- ^ "İzmir'in yeni başkanı Aziz Kocaoğlu". arsiv.ntv.com.tr. 22 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2021.
- ^ "Okullar ve Diğer Kurumlar". www.meb.gov.tr. 3 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2024.
- ^ "İstasyonlar". Bisim. 24 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2021.
- ^ "Tarihi Mekanlar Kişisel Ansiklopedi Erol ŞAŞMAZ". www.erolsasmaz.com. 22 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2024.
- ^ A.Ş, ÜNİBEL. "Belhomme (Wolf) Köşkü (Atatürk Kitaplığı)". www.visitizmir.org. 17 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023.
- ^ A.Ş, ÜNİBEL. "İzmir Edebiyat Müze Kütüphanesi". www.visitizmir.org. 21 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023.
- ^ A.Ş, ÜNİBEL. "Bornova Belediyesi Bornova Kent Arşivi ve Müzesi Dramalılar Köşkü". www.visitizmir.org. 17 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023.
- ^ "Ege Üniversitesi Etnografya Müzesi". etnografyamuzesi.ege.edu.tr. 19 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2023.
- ^ "Tarihi Mekanlar Kişisel Ansiklopedi Erol ŞAŞMAZ". www.erolsasmaz.com. 26 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023.
- ^ "Tarihi Mekanlar Kişisel Ansiklopedi Erol ŞAŞMAZ". www.erolsasmaz.com. 27 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023.
- ^ "Tarihi Mekanlar Kişisel Ansiklopedi Erol ŞAŞMAZ". www.erolsasmaz.com. 29 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023.
- ^ "Tarihi Mekanlar Kişisel Ansiklopedi Erol ŞAŞMAZ". www.erolsasmaz.com. 28 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023.
- ^ "Tarihi Mekanlar Kişisel Ansiklopedi Erol ŞAŞMAZ". www.erolsasmaz.com. 14 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023.
- ^ "Tarihi Mekanlar Kişisel Ansiklopedi Erol ŞAŞMAZ". www.erolsasmaz.com. 23 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2023.
- ^ a b c d e f "İzmir'in 5 kıtada 130 kardeşi var". Yeni Asır. 12 Aralık 2014. 7 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2018.
- Genel
- Zeki Arıkan. "Bornova tarihine katkı". Ege Üniversitesi, İzmir Araştırma ve Uygulama Merkezi. 13 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- "İzmir İlçeler Raporu: Bornova" (PDF). İzmir Ticaret Odası. 6 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
Dış bağlantılar
- Bornova Kaymakamlığı 23 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Bornova Belediyesi 10 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
 | Karşıyaka, Menemen | Yunusemre (Manisa) |
| ||||
| Bayraklı |  | Kemalpaşa | |||||
 Bornova  | |||||||
 | |||||||
| Konak | Buca |
