Gürcüler veya Kartveliler, günümüzde büyük bölümü Gürcistan’da yaşamakta olan Kafkasya halkı. Gürcüler ayrıca Azerbaycan, İran, Rusya, Türkiye, ABD ve Avrupa’nın bazı ülkelerine de dağılmıştır. Tarihsel antropoloji açısından Gürcüler; Svanlar, Lazlar ve Megreller ile aynı kökenden gelen bir Kartveli halkı olarak kabul edilir. Halkın büyük çoğunluğu bir Kartveli dili olan Gürcüce konuşmaktadır.
Bolnisi, Gürcistan'ın güneyinde, Kvemo Kartli yönetim bölgesinde bulunan bir kenttir.
Gürcü alfabesi, Güney Kafkas dillerinin, özellikle Gürcücenin yazımında kullanılan alfabedir. 1940'larda Osetçe ve 1937-1954 arasında Abhazcanın yazımında da kullanılmıştır. Gürcü alfabesi Dağıstan'da Avarlar tarafından da yüzyıllarca Avar dilini yazmak için kullanılmıştır. Avarlar Gürcü krallıkları ile Alazan vadisi yüzünden çatışmaya başlayınca Gürcü alfabesi, 16. yüzyıldan itibaren yerini Avar dili için düzenlenmiş Arap harflerinden oluşan Ajam alfabesine bıraktı.
Ebu'l Menûçihr Camii, Büyük Selçuklu İmparatorluğu'na siyasî olarak bağlı Şeddadi emirlerinden Ebû Şücâ' Menûçihr tarafından inşa ettirdiği söylenen ve Türkiye sınırları içerisindeki ilk Türk camisi olduğu iddia edilen yapıdır. İçinde bulunduğu Ani antik kentiyle birlikte UNESCO Dünya Mirası listesinde yer almaktadır.
Birü'l-Kutt yazıtları, Gürcü Asomtavruli yazısı ile yazılmış olan Eski Gürcü dilindeki en eski mozaik yazıtlarıdır ve İtalyan arkeolog Virgilio Canio Corbo tarafından 1952'de Yahudiye Çölü'nde, Birü'l-Kutt yakınlarında, Kudüs'ün 6 km güneydoğusunda ve Beytüllahim'in 2 km kuzeyinde bir Gürcü manastırındaki kazı çalışmasında gün yüzüne çıkarılmıştır. Gürcü yazıtları, mozaik zemin katında bulundu. İki yazıt, MS 430'a ve üçüncüsü de MS 532'ye tarihlendirildi. Birü'l-Kutt yazıtları, Gürcistan'da bulunan ve yine Asomtavruli ile yazılmış Bolnisi yazıtlarından yaklaşık altmış yıl daha eskidir.
Nasıra ve Sina'daki Gürcüce yazılar, Nasıra ve Sina Dağı'nda bulunan antik Gürcü Asomtavruli alfabesiyle hacılar tarafından yazılmış Eski Gürcüce grafiti yazıtlarıdır. Arkeolojik araştırmalar, 1955'ten 1960'a kadar İtalyan arkeolog ve Fransisken rahip Bellarmino Bagatti'nin rehberliğinde yürütülmüştür. Gürcülerin Kutsal Topraklar'a olan hac yolculuğu, 5. yüzyıldan başlayarak en uzak ziyaretgahlara dahi ulaşmıştır.
Zarzma Başkalaşım Manastırı, zarzmis p'erists'valebis monasteri) güneybatı Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesinde yer alan Zarzma köyündeki bir Orta Çağ Ortodoks Gürcü manastırıdır.
Bolnisi Sioni veya Bolnisi Sioni Katedrali Gürcistan'ın Bolnisi ilinin Bolnisi köyünde bulunan bir Gürcü Ortodoks bazilikasıdır. Katedral 478 ve 493 yılları arasında inşa edilmiştir. Gürcistan'daki mevcut kiliseler arasında en eskisidir. Piskopos David, Bolnisi Sioni'nin yapımı sırasında kilisesi lideriydi.
Pitareti Manastırı Gürcistan'daki Orta Çağ Ortodoks Hristiyan manastırıdır. Kvemo Kartli bölgesinde yer alan Ağbulak şehrinin yaklaşık 26 km güneybatısında konumlanmıştır. Başkent Tiflis'in de güneybatısında yer alır.
Ateni Sioni Kilisesi 7. yüzyılın başlarında inşa edilmiş bir Gürcü Ortodoks Kilisesidir. Gori şehrinin 10 km güneyinde, tarihsel Ateni şehrinin de bulunduğu Tana Nehri vadisinde yer alır. Kiliseye adını veren "Sioni" kelimesi Kudüs'teki Zion Dağı'ndan gelir.
Samşvilde, Güney Gürcistan'ın Kvemo Kartli bölgesine bağlı Tetritskaro ilçesinde Samşvilde köyünde yer alan yıkık müstahkem şehir ve arkeolojik sittir. Kentteki kalıntılar çoğunlukla Orta Çağ yapılarından kalmadır. Hrami nehri vadisinin yanında konumlanan sit, 2.5 km uzunluğunda ve 400 m genişliğindedir. En tanınmış yapılardan bazıları, Samşvilde Sioni Kilisesi ve kayalık bir nehrin burnuna dikilmiş olan kaledir.
Tigva Meryem'in ölümü Manastırı tartışmalı Güney Osetya bölgesindeki Prone nehri vadisinin Tigva köyünde yer alan bir Gürcü Ortodoks manastır kilisesidir. Manastır binası kubbeli Yunan haçı planı tasarımına sahiptir. Gürcüce bir yazıta göre, Kral IV. Davit'in kızı Tamar tarafından 1152 yılında yaptırılmıştır.
Sioni Meryem'in Ölümü Kilisesi Gürcistan'ın başkenti Tiflis'te yer alan bir Gürcü Ortodoks katedralidir. Kutsal Topraklar'daki belirli yerlerin isimlerini kiliselere vermek bir Orta Çağ Gürcü geleneğiydi, Sioni katedrali adını Kudüs'teki Zion Dağı'ndan almaktadır. Gürcistan'daki Sioni adını taşıyan diğer kiliselerden ayrılması için yaygın olarak Tiflis Sioni olarak adlandırılır.
Tsuğruğaşeni Gürcistan'ın Bolnisi ilçesinde yer alan bir Gürcü Ortodoks Kilisesidir.
Tiri Manastırı, günümüzde tartışmalı Güney Osetya bölgesinde bulunan, Tshinvali'nin yanında konumlanmış bir 13. yüzyıl kilisesidir. Salon kilise planında Gürcü Ortodoks manastırı olarak inşa edilen kilise, Orta Çağ freskleri ve Gürcüce yazıtlar içermektedir. 2008 yılındaki Rus-Gürcü savaşından sonra, Gürcüler manastıra erişimini kaybetmiştir. 2015 yılında kilise binası, özgünlüğünü bozan ve fresklerine kısmen zarar veren bakım çalışmalarına maruz kalmıştır. Bu çalışmalar, Tshinvali'de tartışmaya ve Gürcistan'da protestolara yol açmıştır. Manastır, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.
Bolnisi haçı, Gürcistan'ın ulusal sembolü olarak kullanılan haçtır. Bugünkü Gürcistan sınırları içinde en eski kilise olan ve 5. yüzyılda inşa edilmiş olan Bolnisi Sioni kilisesindeki bir süslemeden alınmıştır.
Doliskana yazıtları, tarihi Orta Çağ Gürcü devleti Tao-Klarceti Krallığı'nda bulunan Doliskana Manastırı'nda, Gürcü dilinde, Asomtavruli yazı formunda yazılmış yazıtlardır. Yazıtlarda Gürcü prensi ve İberya kralı unvanına sahip I. Sumbat'tan söz edilmektedir. Yazıtlar, 10. yüzyılın ilk yarısına tarihlenmektedir.
Çala Kilisesi, Kars ilinin Arpaçay ilçesine bağlı ve eski adı Çala olan Doğruyol köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Köyün merkezinde yer alan ve Meryem Ana'ya adanmış olan kilise, Tao-Klarceti bölgesinde, taş bezeme açısından başta gelen yapılar arasında yer alır.
Umm Leysun yazıtı, kireç taşından yapılmış beş satırlık Eski Gürcüce bir mezar taşı kitabesidir. Gürcü alfabesinin Asomtavruli formuyla yazılan kitabe, 1996 yılında başlanan kazıların yeniden faaliyete geçmesiyle 2002 yılında Bizans dönemine tarihlenen bir Gürcü manastırında bulunmuştur. Burası, Sur Baher'in güneyindeki Umm Leisun mahallesindedir ve Kudüs'ün Eski Kent bölgesinin 4,5 km güneydoğusunda yer alır. Yazıt, çok renkli mozaik zeminin altında yer alan bir mezar mahzeninde bulunmuştur.
Davati Steli haç formunda kireç taşından mamul bir steldir. Stelin üzerinde Meryem Ana ile baş melekler Mikail ve Cebrail'in de tasvir edildiği birer alçak rölyef ve Gürcüce Asomtavruli yazısıyla yazılmış en eski yazıtlardan biri bulunur. İsa'nın Miraç Yortusu tasvirinin bulunduğu sanılan stelin üst kısmı kırılmış ve kaybolmuştur. 4 ila 5. yüzyıl arasında tarihlenen stel, 1985 yılında Duşeti Belediyesi'nin bir yayla köyü olan Davati'de, Meryem Ana'ya adanmış küçük bir kilisede keşfedilmiştir.
