İçeriğe atla

Bolivya Kızılderilileri

Bolivya Kızılderilileri
(Indios de Bolívia)
Önemli nüfusa sahip bölgeler
Diller
yerel diller, İspanyolca
Din
Hristiyanlık, yerel inançlar

Bolivya Kızılderilileri (İspanyolca Los indios de Bolívia, indígenas de Bolívia), Bolivya'da yaşayan ve Andlar, Gran Chaco ve Amazonya kültür gruplarından Kızılderili halkları. En büyük yerli grupları arasında Keçuvalar, Aymaralar, Chiquitano, Guaraniler ve Mojeño sayılabilir.[1]

Halklar

BölgeGrupAileNüfus (Bolivya dışı dahil)[2][3]
Amazonia
AraonaTakana81 900
AyoreolarZamukana1 701
BauréAravak13 630
Kaniçanalar(Aislada)3 (583)
CavineñoTakana1 180 (1 736)
Kayubabalar(Aislada)2 800
ChácoboPano550
ChimanéMosetena4 000 (5 900)
Chiquitano(Aislada)5 855 (47 000)
ChiriguanoTupí33 670
Ese'EjjaTakana939
Guarasugwe31
GuarayoTakana5 900
Itonama(Aislada)10 500
Joaquiniano(Aislada)2 000
Lekolar(Aislada)5 000
MachineriAravak140
MaropaTakana104 118
Morélenguas chapacura-wiñam760
MosetenlerMoseteno1 601
Movimalar(Aislada)1 450
MoxeñoTupí99 000
Nahua (etnia)Pano7 000
PacahuaraPano1 800
SirionóTupí400
TakanalarTakana1 821 (5 058)
Toromonas. ref.
YaminahuaPano188
YuquiTupí220
Yuracaré(Aislada)2 675
Chaco
GuaranilerTupí133 393
TapietéTupí63
WeenhayekMascoyano1 800
Andes
AymaralarAimara1 989 789
ÇipayalarUru-chipaya2 383
KalavayalarLengua mixta
KeçuvalarKeçuva dilleri2 200 000
UrularUru-chipaya2 383

Kaynakça

  1. ^ CEPAL, "Los pueblos indígenas de Bolivia: diagnóstico sociodemográfico a partir del censo del 2001 30 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.," 2005, p. 47
  2. ^ Crevels y Adelaar, 2000-2002, UNESCO Red Book of Endagered Languages: South America 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. ^ Adelaar, 2004, pp. 610-624.

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Bolivya</span> Güney Amerikada denize kıyısı olmayan ülke

Bolivya, resmî adıyla Çokuluslu Bolivya Devleti bir Güney Amerika ülkesidir. Başkenti Sucre olup; La Paz, Cochabamba, Santa Cruz, Potosi diğer önemli şehirlerinden birkaçıdır.

<span class="mw-page-title-main">Evo Morales</span>

Juan Evo Morales Ayma, eski Bolivya devlet başkanı, Movimiento al Socialismo lideridir. Aymara asıllı Morales, 2006-2019 yılları arasında Bolivya Devlet Başkanlığı görevini yürütmüştür. Morales ve hükûmeti, fakirlik oranlarını düşürmeyi ve Amerika Birleşik Devletleri ve/veya çok uluslu şirketlerin ülkedeki etkisini azaltmayı hedefleyen solcu politikaları ile karakterize edilir.

<span class="mw-page-title-main">Mamca</span>

Mamca, Guatemala'nın Huehuetenango, Quetzaltenango, San Marcos, Retalhuleu departmanılarnda, Meksika'da Chiapas eyaletinde ve Amerika Birleşik Devletleri'nin Kaliforniya eyaletinde Mamlar tarafından konuşulan Maya dilleri ailesinin Kiçe-Mam dilleri grubundan bir Kızılderili dilidir. Guatemala'da 2002 sayımına göre etnik 617.171 kişilik nüfustan 477.717 kadarı anadillerini konuşabiliyor. Meksika'da 2000 rakamlarına göre 28.000 konuşanı vardır. ABD'nin Kalifotniya eyaletinde ise birkaç bin kişi tarafından konuşulur. En yakın akrabası birlikte Mam dilleri adıyla alt grup oluşturan Tektitekçedir.

<span class="mw-page-title-main">Aymaraca</span> Güney Amerikadaki Aymara halkının konuştuğu dil

Aymaraca, Güney Amerika'da Bolivya'nın La Paz, Oruro, Potosí departmanlarında; Peru'nun Moquegua, Puno, Tacna departmanlarında; Şili'nin Norte Grande ve Arjantin'in Salta ve Jujuy yörelerinde yaşayan iki milyondan fazla Aymara tarafından konuşulan Aymara dilleri ailesinden bir Kızılderili dilidir.

<span class="mw-page-title-main">Meksika'nın yerli halkları</span>

Meksika Kızılderilileri, Meksika'da yaşayan Kuzey Amerika Kızılderilileri grubunun Aridoamerika ile Mezoamerika Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkları.

<span class="mw-page-title-main">Arjantin yerlileri</span> yerli insanlar

Arjantin yerlileri, Arjantin'de yaşayan ve Andlar, Gran Chaco, Güney Cone ve Amazonya kültür gruplarından Amerika yerli halklarını anlatır. 40 milyonluk Arjantin nüfusu içinde yerlilerin oranı % 1.6, sayısı 600.329 kişidir. 2004 yılı itibarıyla yerli grup sayısı 35 tir. En büyük yerli grupları arasında Mapuçeler, Kollalar, Tobalar, Guaraniler, Wichí, Diaguita, Mocoví ve Huarpeler sayılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Paraguay Kızılderilileri</span>

Paraguay Kızılderilileri, Paraguay'da yaşayan ve Gran Chaco, Güney Cone ve Amazonya kültür gruplarından Kızılderili halkları. 2002 sayımına göre Paraguay'da Kızılderililerin oranı % 1.7, sayısı 87,099 kişidir. Beş dil ailesinde 17 ya da 19 etnik grup vardır. En büyük yerli grupları ülkenin kuzeybatısında bulunan Gran Chaco yöresindedir.

<span class="mw-page-title-main">Peru Kızılderilileri</span>

Peru Kızılderilileri, Peru'da yaşayan ve Andlar ve Amazonya kültür gruplarından Kızılderili halkları. En büyük Kızılderilileri nüfusa sahip ülke % 45 oranla Peru'dur. Amazon bölgesinde 16 dil ailesinde 65 ten fazla etnik grup bulunur.

<span class="mw-page-title-main">Panama Kızılderilileri</span>

Panama Kızılderilileri, Panama'da yaşayan Orta Amerika Kızılderilileri kültür grubundan Kızılderili halkları. 285.231 kişilik nüfuslarıyla ülke nüfusunun % 5 ine tekabül ederler. Bunların yarısını Guaymí ile Ngöbe-Buglé halkları oluşturur.

<span class="mw-page-title-main">Uruguay Kızılderilileri</span> Güney Cone kültür grubundan Kızılderili halkları

Uruguay Kızılderilileri, Uruguay'da yaşamış olan, Güney Cone kültür grubundan Kızılderili halkları.

<span class="mw-page-title-main">Bolivya bayrağı</span> Ulusal bayrak

Bolivya bayrağı, günümüzde de kullanılan hâli ile ilk olarak 5 Kasım 1851 yılında kullanılmaya başlanmış, 14 Temmuz 1888 yılında ise resmî olarak Bolivya devletinin bayrağı olduğu teyit edilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Santa Cruz de la Sierra</span> Bolivyanın en büyük şehri

Santa Cruz de la Sierra Bolivya'nın doğusunda bulunan Santa Cruz Departmanı'nın başkenti. Pirai Nehri üzerinde yer alır. Santa Cruz kenti ve metropol alanı birlikte değerlendirildiğinde departmanın nüfusunun %70'ini barındırır. Dünyanın en hızlı büyüyen kentlerinden biridir.

<span class="mw-page-title-main">Poopó Gölü</span>

Poopó Gölü, Bolivya'daki Altiplano Platosunda yer alan ve Titikaka Gölü'nden çıkan Río Desaguadero nehriyle beslenen 1980'li yıllardan itibaren küçülmeye başlayarak 2015'te kuruyan eski göl. Akeolojik buluntulara da ev sahipliği yapan göl, 2002 yılında Ramsar alanı ilan edilerek koruma altına alınmıştır.

Bolivya, 1995 yılından beri Yabancı Dilde En İyi Film Akademi Ödülü dalında Akademi Ödülleri'ne başvurmaktadır. Ödül, Amerika Birleşik Devletleri Sinema Sanatları ve Bilimleri Akademisi tarafından İngilizce diyalogları olmayan ve ABD dışındaki ülkelerde üretilen uzun metrajlı filmlere her yıl verilmektedir. Ödül, 1956'daki Akademi Ödülleri'ne kadar yoktu. İngilizce olmayan filmler için oluşturuldu ve her yıl verilmeye başlandı.

Bolivya'da sansür, Bolivya'nın yerli nüfusu ile Avrupa kökenli zengin nüfus arasında yıllarca süren çatışmalara dayanmaktadır. Bolivya 1982'de demokratikleşene kadar medya sıkı bir şekilde kontrol ediliyordu. Evo Morales'in seçilmesinden bu yana, özgürlük evi2 Ekim 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. tarafından kısmen özgür olarak nitelendirilen sansür, basın özgürlüğü konusunda 53/100 puanla yıllar içinde arttı. Evo Morales hükûmeti o zamandan beri medyayı kontrol etmeye ve onun lehine düzenlemeye çalıştı. "Şubat 2016'da seçmenler, Morales'in dördüncü dönem için aday olmasına izin verecek bir referandumu reddettiler. Oylama, yaygın olarak, referandumun yenilgisinden sorumlu göründüğü medyayı çökertme girişimiyle karşılık veren cumhurbaşkanına bir azarlama olarak görüldü. Oylamadan kısa bir süre sonra hükûmet, İletişim Bakanlığı bünyesinde hükûmetin çevrimiçi topluluklarla etkileşimlerini koordine etmekle görevli bir organ olan Sosyal Ağlar Genel Müdürlüğü'nü kurdu. Bu misyon, hükûmet dostu mesajları çevrimiçi olarak yayma ve sosyal medyada hükûmeti eleştirenlerle genellikle agresif bir şekilde iletişim kurma çabalarını içerir.

<span class="mw-page-title-main">Luis Arce</span>

Luis Alberto Arce Catacora, genellikle Lucho olarak anılır. 2020'den beri Bolivya'nın 67. başkanı olarak görev yapan Bolivyalı bir bankacı, ekonomist ve politikacıdır. Sosyalizm Hareketi'nin bir üyesi olarak, daha önce 2006'dan 2017'ye ve 2019'da maliye bakanı - daha sonra ekonomi ve kamu maliyesi bakanı olarak görev yaptı.

<i>Ara glaucogularis</i>

Caninde makavı veya Wagler'in makavı olarak da bilinen mavi boğazlı makav, Los Llanos de Moxos olarak bilinen kuzey-orta Bolivya'nın küçük bir bölgesine endemik bir Amerika papağanıdır. 2014 yılında yasayla İspanyolcada "mavi sakal" anlamına gelen barba azul olarak bilinen Bolivya'nın doğal mirası olarak belirlenmiştir. 2010 yılına kadar, yerliler tarafından "machetero" ritüel danslarında kullanılan tüylü "Moxeño" başlıklar yapmak için avlandı.

<span class="mw-page-title-main">Bolivya-Türkiye ilişkileri</span>

Bolivya-Türkiye ilişkileri Bolivya ve Türkiye arasındaki dış ilişkilerdir.

Bolivya'da COVID-19 pandemisi, devam eden küresel koronavirüs hastalığı 2019 (COVID-19) viral pandemisinin bir parçasıdır. Oruro ve Santa Cruz bölgelerinde tespit edilen ilk iki vakayla virüsün 10 Mart 2020'de Bolivya'ya ulaştığı tespit edildi.

<span class="mw-page-title-main">Ernesto Cavour</span>

Ernesto Cavour Aramayo, Bolivyalı şarkıcı, müzisyen, söz yazarı, eğitimci ve mucit.