Boks

Boks, iki kişinin boks hakemi gözetiminde karşılıklı yumruklaştıkları ve birbirlerini nakavtla ya da puanla yenmeye çalıştıkları spor müsabakasıdır. Belden aşağıya ve enseye vurmak, sporcunun kendi etrafında 180 derece dönmesi, avuç içi (boks eldiveni'n beyaz boyalı bölgesi harici) vurmak, ses çıkarmak uyarı almasına neden olur, üç uyarı bir ihtar (-1 puan) alınmasına neden olur. Amatör boksörler 227 gr ağırlığında, profesyonel boksörler ise ağırlığı 170-283 gr arasında değişen eldivenler kullanırlar. Profesyonel boksörler yalnızca şort, amatör boksörler ise şort ve atlet giyer. Hem amatör hem de profesyonel boksörler karşılaşmada diş ve kasık koruyucuları kullanırlar. Amatör boksörler ayrıca koruyucu başlık da takarlar.

Boks karşılaşmaları boks ringi'nde yapılır. Ring, üç veya dört sıra halatla çevrili ve yerden yüksekliği en az 91 cm en fazla 122 cm olan kare biçiminde bir alandır. Halat aralıkları en az 40 cm olmalıdır. Ringte kırmızı, mavi ve tarafsız beyaz köşeler vardır. Sporcular ait oldukları köşeden, hakem ve doktor ise jüri masasına yakın olan beyaz köşeden ringe çıkar.

Profesyonel boks'ta ringin büyüklüğü 5–6 m², amatör boks'ta ise en az 3–6 m²'dir. Boks karşılaşmalarında, her iki boksörün de aynı sıklette (ağırlık aralığında) olması gerekir.

Boks, zor ve çok yorucu bir spordur. Boksörler antrenman yaparak karşılaşmaya hazırlanırlar. Boks antrenmanı bir başka boksörle yapılan çalışmanın yanı sıra, gölge boksu, antrenman torbası ve kum torbasıyla çalışma, ip atlama ve kondisyon için koşu gibi başka çalışmaları da kapsar.

Boksta duruş çok önemlidir. Çünkü bir boksörün saldırı ve savunma gücü ile hızı, dengesine ve harekete her an hazır olmasına bağlıdır. Boksörün duruşu rahat olmalıdır. İyi bir duruşta sağ ayak, biraz öndeki sol ayakla bir denge oluşturacak biçimde sağa doğru biraz açılmalıdır. Her iki ayağın ucu da hafifçe sağa dönük olmalıdır. Böylece bedenin yalnızca sol yanı rakibe açık tutulur. Hafifçe sıkılmış sol yumruk biraz ileride ve çene hizasında olmalıdır. Sağ kol da çene hizasında, ama çeneden yaklaşık 15 cm önde tutulur. Her iki kolun dirseği, bedeni korumak için içe doğru çekilmelidir. Bedenin öne doğru biraz eğik tutulması, rakibin yumruğu karşısında denge yitirilmeksizin geriye kaçmayı kolaylaştırır.

Doğru vuruş boksun temelini oluşturur. Bu temel boksun en önemli koşuludur. Rakibe atılan yumruğun eldivenin içinde iyice sıkılmış olması gerekir. Başlıca vuruş biçimleri şunlardır:

• direkt yumruk (straight punch)
• sağ direkt (right straight punch)
• sol direkt (left straight punch)
• sağ kroşe (right hook punch)
• sol kroşe (left hook punch)
• aparkat (uppercut punch)
• swing
• dış el yumruk (backfist)
• sağ dış el yumruk
• sol dış el yumruk

Direkt vuruş adından da anlaşılacağı gibi düz bir şekilde atılır. Sol kroşe ise sol kol ile gövde arasında 45-90 derece arasında açı yapılarak atılan vuruştur. (Aynı durumun tersi sağ kroşe için geçerlidir). Aparkat çok fazla kullanılmayan, yani genelde vurma fırsatı bulunmayan bir vuruş türüdür. Fakat böyle bir durum yakalandığında çok sert etki bırakır. Genelde çeneyi hedef alır. Swing ise kroşelerin uzatılmış şeklidir. Devamlı hareketlerle rakibi şuursuz bir hücuma zorlamak ve hemen kontraataklara geçmek üzere yapılır.

• Belden aşağıya ve enseye vurmak
• Sporcunun kendi etrafında 360 derece dönerek rakibine vurması
• Avuç içi (eldivenin beyaz boyalı bölgesi harici) ile vurmak
• Dirsekle rakibe vurmak
• Kulağın arka tarafına vurmak
• Arkadan vurmak
• Tekme atmak
• Kafa atmak

Yasak olan kurallardan bazılarıdır. Eğer oyuncu bunlardan birini uygularsa ihtar alır.

Maçların kararları genelde ya ringdeki hakem tarafından verilir ya da kenarda oturan üç yan hakem tarafından. Maçlar alttaki kararlardan biri ile sonuçlanır:

• Teknik nakavt (technical knockout): maç esnasında ring içindeki hakem boksörün sağlıklı bir şekilde maç'a devam edemeyeceğine karar verir ve maçı bitirir.
• Nakavt (knockout): maç esnasında boksör yere serilir ve ayağa kalkamaz, boksör ayık ise hakem 10'a kadar sayar.
• Hakemin teknik kararı/Köşe çekilir (referee technical decision/corner retirement): raund arası dinlenme esnasında ringdeki hakem maçı kendi veya doktor kararı ile veya boksör devam edemeyeceğini belirttikten sonra bitirir.

• Karar oy birliği (unanimous decision): maç sonu üç yan hakemden üçü de aynı boksör'ü kazanan olarak seçer
• Karar çoğunluğu (majority decision): maç sonu iki yan hakem aynı boksör'ü kazanan olarak seçer, üçüncü ise berabere kararı verir
• Karar ayrılığı (split decision): maç sonu iki yan hakem aynı boksör'ü kazanan olarak seçer, üçüncü ise rakip boksör'ü seçer
• Teknik karar (technical decision): maç esnasında kazara yaralanma nedeni ile ringdeki hakem maçı erken bitirir ve yan hakemler kazanan boksor'ü seçer
• Berabere (draw): maç sonu üç yan hakemden üçü de berabere kararı vermiştir
• Çoğunluk berabere (majority draw): maç sonu iki yan hakem berabere kararı vermiştir, üçüncü yan hakem kazanan bir boksör'ü seçmiştir
• Ayrık berabere (split draw): maç sonu iki yan hakem farklı bir boksör'ü kazanan olarak seçer, üçüncü yan hakem ise maç berabere bitti diye karar verir
• Teknik berabere (technical draw): maç esnasında kazara yaralanma nedeni ile ringdeki hakem maçı erken bitirir ve yan hakemlerin oylaması berabere kalır (genelde bu karar artık verilmiyor, onun yerine böyle karar çıktığında maç sonuçsuz olarak kararlanıyor)

• Diskalifiye (disqualification): maç esnasında boksörlerden biri kuralları tekrarlı çiğnediği için maçı kaybeder
• Sonuçsuz (no contest): maç esnasında genelde farklı sebeplerden dolayı kazanan veya kaybeden seçilemez
• Puan kararı (points decision): maç sonu ringdeki hakem kimin kazandığını seçer

Eski Yunan'da ve Roma'da boks önemli sporlardan biriydi. Ama bu spor acımasız bir biçimde yapılırdı ve dövüş genellikle boksörlerden biri ölünceye kadar sürerdi. Daha sonra yasaklanan boks, 18. yüzyılın başlarında İngiltere'de yeniden ortaya çıktı. 1719'da James Fig, Londra'da bir ring kurarak hem ders verdi, hem de bütün rakipleriyle dövüştü. Çıplak yumrukla yapılan bu dövüşlerin kuralları yoktu ve çok acımasız biçimde bazen saatlerce sürüyordu. İngiltere'de 1866'da Amatör Spor Kulübü kuruldu. John Chambers ve VIII. Queensburg markisinin yönlendirmesiyle eldivenle yapılan maçlar için kurallar getirildi. Böylece çağdaş boksun temelleri atılmış oldu.

ABD'de ise boks 19. yüzyıl başlarında ortaya çıktı ve boksa olan ilgi 1880'lerde John L. Sullivan'la birlikte arttı. Sullivan, Paddy Ryan'ı 1882'de nakavtla yenerek eldivensiz boksun tartışmasız şampiyonu oldu. Daha sonra eldivenli olarak pek çok maç yaptı. Dünya ağır sıklet boks şampiyonluğunu kazanan ilk siyah boksör Jack Johnson’dı. 1937'de ağır sıklet şampiyonu olan Joe Louis, bu unvanı kazanan ikinci siyah boksör oldu. Louis, bu unvanını 25 kez korudu ve 1949'da yenilmeyen şampiyon olarak emekliye ayrıldı.

ABD’de 1950'lerin en ünlü şampiyonu olan Rocky Marciano, boks tarihine en sert yumruklara sahip boksörlerden biri olarak geçti. Hiçbir profesyonel maçta yenilgi almamış tek boksör olarak 1956'da boksu bıraktı. Böylece Slyvester Stallone'ye ilham vererek "Rocky" filmi çekilmiş oldu. 1960'larda ve 1970'lerde dünya ağır sıklet boksunun efsanevi kişisi Muhammed Ali'ydi. ABD'de ağır sıklet dışındaki sıkletlerde de önemli boksörler yetişti. Henry Armstrong, George Dixon, Willie Pep, Joe Gans ve Benny Leonard bunların başında gelir.

Nörologlar, boksun olimpiyat sporlarından çıkarılması ve açık gösterimden yasaklanması yönünde görüşler belirtmektedirler. Boksun, beyinde hasara yol açtığını belirtiyorlar. Kafatasına alınan darbe sonucunda beyin dokusunda meydana gelebilecek bozulmalar olarak tanımlanan travmatik beyin hasarı, akla hemen, başta boks olmak üzere, dövüş sporlarını getiriyor.^[1]

• 
  Bir maç sonrasında
• 
  Boks eldivenleri
• 
  Bir boks sahası
• 
  Jeffries Johnson bir maç sırasında
• 
  Boksör Muhammed Ali
• 
  Boksta mavi köşe ve kırmızı köşe

• Türkiye Kulüplerarası Boks Şampiyonası
• Ağır sıklet boks şampiyonları listesi
• Uluslararası Şöhretli Boksörler Salonu
• Dünya Boks Birliği
• Uluslararası Boks Federasyonu
• Dünya Boks Konseyi
• Dünya Boks Organizasyonu
• Uluslararası Boks Organizasyonu
• Türkiye Kulüplerarası Boks Şampiyonası
• Akdeniz Oyunları'nda boks
• Uluslararası Boks Sıralaması Kurulu
• Yaz Olimpiyatları'nda boks
• Dünya Amatör Boks Şampiyonası
• Türkiye'de boks
• Şampiyon kemeri

Wikimedia Commons'ta Boks ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.