İçeriğe atla

Boğazlıyan

Boğazlıyan
Yozgat'ın Türkiye'deki yeri
Yozgat'ın Türkiye'deki yeri
Harita
İlçe sınırları haritası
ÜlkeTürkiye
İlYozgat
Coğrafi bölgeİç Anadolu Bölgesi
İdare
 • KaymakamAydın Yanık
 • Belediye başkanıGökhan Coşar (AK Parti)
Yüzölçümü
 • Toplam1643 km²
Rakım1050 m
Nüfus
 (2018)
 • Toplam34.121
 • Kır
15,687
 • Şehir
18.332
Zaman dilimiUTC+03.00 (TSİ)
Posta kodu66400
İl alan kodu354
İl plaka kodu66
Resmî site
[1]

Boğazlıyan, Yozgat ilinin bir ilçesidir. İlçede, Türkiye'nin 25. şeker fabrikası olan bir şeker fabrikası vardır. İlçe; il topraklarının güneyinde yer almaktadır.

Coğrafya

Yozgat ilinin güneyindedir. Yozgat-Kayseri yolu üzerine kurulmuştur. İlçenin Yozgat'a olan uzaklığı (Sarıkaya-Sorgun güzergahından) 125 km'dir. Atatürk yolundan ise 85 km'dir. Kayseri il merkezine olan uzaklığı ise 83 km'dir. Doğudan çandır, kuzeyinden Sarıkaya ve Yozgat, batıdan Yenifakılı, Kozaklı (Nevşehir) güneyinden ise, Kayseri Felahiye ile çevrilidir. Yüzölçümü 2129 km'dir. Deniz seviyesinde yüksekliği 1050 m'dir. Bir ova üzerinde kurulmuştur. İlçe Kayseri-Ankara demir yolunun Yenifakılı istasyonuna 23 km'lik kara yolu ile bağlıdır.

Tarihçe

İlçe, Türkiye'nin en önemli tarihçilerinden Faruk Sümer'in eserlerinde geçen Dulkadirli Türkmenleri yani Bozokların içerisinde bulunan Boğazlıyanoğulları Oymağı tarafından kurulmuştur. İlçenin adı da buradan gelir. Nitekim günümüzde hâlen Boğazlıyanoğulları varlıklarını sürdürmektedirler. Zaman içerisinde diğer Bozok Türkmenleri de Boğazlıyana gelerek yerleşmişler ve ilçe bulunduğu bölgede önemli bir yerleşim merkezi olmuştur. Dulkadirli Türkmenlerini oluşturan Bozoklar çoğunlukla Oğuzların Bayat Boyundan oldukları için ilçenin de Bayatların soyundan geldiğini düşünebiliriz. 1402 Ankara Muharebesi'nden sonra Orta Anadolu'da bulunan Kara Tatarlar Timur tarafından tekrar Orta Asya'ya götürülmüşler ve boşalan bu yerlere Bozoklar yerleşmişlerdir. Bozok Yaylası adı da buradan gelmektedir.

Oluşumu

Boğazlıyan İç Anadolu Bölgesi ile üst eosen-oligesen'de karalaşmasını bitirmiştir. Bu süreçte su yüzeyine çıkan genç oluşumlar, başta Kırşehir olmak üzere eski kütleleri sararak onları ara kütlesi biçimine getirmiştir. III. Jeolojik devir sonuna değin aşağının yontuk düz durumuna gelen bölge, son büyük yer kabuğu hareketleri yayılması bütün olarak yükselmiştir. Türkiye'nin kıyıları çok yükselip, ortası az yükseldiği için bölge kıyılarına göre aşağıda kalmıştır.

Bu hareketler sırasında yeryüzüne taşan magma, bölgeyi geniş bir biçimde etkisi altına almıştır. İç Anadolu ile birlikte ilçenin büyük bir bölümü Erciyes volkanlarının etkisinde kalmıştır. Çevrede yüksek yaylalar ile kalın tüf geniş yer kaplar.

Nüfus

Yıl Toplam ŞehirKır
1927[2]57.1963.04254.154
1935[3]66.0203.68962.331
1940[4]68.1373.91964.218
1945[5]71.0793.64167.438
1950[6][a]52.8335.18747.646
1955[7]61.0045.99555.009
1960[8][b]50.0016.98143.020
1965[9]50.0027.92542.077
1970[10]54.4618.77045.691
1975[11]57.93210.32947.603
1980[12]55.80710.82744.980
1985[13]62.57013.04149.529
1990[14][c]55.57616.89538.681
2000[15]67.18429.71937.465
2007[16]35.17015.72219.448
2008[17]35.65316.20919.444
2009[18]38.82617.04021.786
2010[19]38.22417.02321.201
2011[20]37.36916.72120.648
2012[21]36.15716.09220.065
2013[22]34.92516.19818.727
2014[23]34.19316.18018.013
2015[24]33.79416.30617.488
2016[24]33.84516.36917.476
2017[24]33.61916.51017.109
2018[24]34.12117.27716.844
2019[24]34.26918.26316.006
2020[24]34.01918.33215.687

Genel özellikler

Bozok yaylası üzerinde yer alan Boğazlıyan'da doğudan gelen Kozan özü kuzeyinden gelen Karacali özü ve güneydoğusunda Karakoç özü yer alır. İlçe sınırları içinde bulunan Uzunlu barajı Kozan özü üzerine kurulmuştur. Sulama amaçlıdır Uzunlu barajının suları ile yaklaşık 80.000 dekar arazi sulanmaktadır.

İlçe arazisinde düzlük ve dalgalı düzlükler geniş yer tutmakta olup bu nedenle büyük tarım olanaklarına sahiptir. Engebeli araziler daha çok ilçe sınırlarının kenarlarında yer kaplar.

Boğazlıyan ilçesi kuzey batısında 1089 m yükseltisindeki 3 huriye köyü. Daha ortada Eğri tepeleri Güneydoğusunda 1369 m Kekliçek Dağları ile engebelenmiştir. Doğudan batıya Kurşunlu ve Nohutlu yükseltileri arazilerin düzlüğünü bozucu görünüşlerdedir. Yine kuzeyde 1683 metre yükseltisindeki Yazır Dağı yer alır. Akdağların uzantısı durumundaki Çaldağı 1750 m ile en yüksek yerdir. Boğazlıyan ve çevresinde karasal iklim görülür. Ancak ilçemiz ovada kurulu ve çevrenin açık olması yüzünden rüzgarlar daha etkilidir. Bu rüzgarlar hem kışın soğuk yapar, hem de tarım arazileri ve bitkileri için zararlıdır. Kış mevsimleri uzun ve soğuk kar yağışlı, yaz mevsimleri sıcak ve kurak, buharlaşma fazladır. Genellikle ilkbahar mevsimi yağışlıdır. Yaz mevsiminde oldukça düşük kış mevsiminde yüksek basınçlar etkisini sürdürür. Dolulu ve sisli günler fazladır. Sıcaklıklılar arasındaki fark büyük olur. Karasal iklimlerde olduğu gibi, doğal bitki örtüsünde Bozkır bitki örtüsü hakimdir. Dağların üzeri çıplak olup ağaç toplulukları gelişmemiştir. Dere ve çay kenarlarında söğüt ve kavak türü ağaç toplulukları görülür.

Boğazlıyan ovası ilçenin Kuzeybatısında yer alır. Bölgeye göre çukurda kalmamıştır. Doğu-batı istikametinde uzunluğu 7 km, genişliği 6 kmdir. Ovanın ortasından Boğazlıyan Çayı (Kozan özü) ve kolları geçer. Ovanın büyük bir bölümünü sular. Ayrıca vadi tabanlarında irili ufaklı küçük düzlükler vardır. Boğazlıyan ovası oldukça verimlidir. Genellikle pancar, buğday ve arpa tarımı geniş yer tutar.

Kayseri'nin kuzeyinde Yozgat'ın güneyinde önemli bir geçiş noktasındadır. Ayrıca Cavlak kaplıcası Türkiye'de nadir bulunan suya sahiptir.

Akarsular

Kozan özü

Çayıralan, Çandır, Uzunlu, Güveçli, Çalapverdi ve Boğazlıyan'dan geçerek Cavlak Kaplıcası suyu ile karışarak Karacali ve Karakoç özü ile birleşerek Yenifakılı istikametine akar ve Kızılırmak'ın büyük kollarından olan Delice Çayına dökülür.

Karakoç özü

Felahiye sınırlarından doğar yazıkışla oğulcuk karakoç boğazlıyanın güneyinden geçerek cavlak yakınlarında kozan özü ile birleşir.

Karacali özü

Yapalak Yoğunhisardan geçerek Boğazlıyan'ın kuzeyinden geçer ve cavlak yakınlarında kozan özü ile birleşir.

Ulaşım

İlçe merkezi Yozgat'a 90, Kayseri'ye 80 km asfalt yolla bağlıdır. İlçe merkezinden geçip, Uzunlu Kasabasına takiben Çandır, Çayıralan ilçelerine ve Sızır bölgesinden Sivas'a uzanan yol asfalttır.

İlçeye bağlı 9 kasaba asfalt yoldur. 9 köy asfalt güzergahındadır. Kış şartlarında aşırı kar yağışının yol açacağı arazi durumları dışında hiçbir köy yolumuz trafiğe kapalı kalmamaktadır. Belirtilen yollara ek olarak Atatürk Yolu adıyla bilinen ilçeyi Yozgat'a bağlayan 90 km'lik ayrıca bir yolumuz daha vardır.

Kurtuluş Savaşında Boğazlıyan

Mehmed Kemal Bey

Kurtuluş Savaşı'nda Boğazlıyan halkı TBMM'nin yanında yer almıştır. İstanbul Hükûmeti'nin Şeyhülislam Dürrüzade Abdullah Efendi'ye yayınlattığı (11 Nisan 1920) Kuvâ-yi Milliye'nin ve TBMM'nin gayri meşru olduğu hakkında fetvaya karşı Ankara Müftüsü Rıfat Efendi'nin (Börekçi) öncülüğünde yayımlanan TBMM ve Kuvâ-yi Milliye'cilerin yasal ve dinen uygun, düşmanlara karşı mücadele ettiklerini ortaya koyan karşı fetvada 153 Anadolu müftüsü ile birlikte Boğazlıyan Müftüsü Abdullah Efendi'ninde imzası vardır.

Ayrıca TBMM'e karşı Yozgat'ta Çapanoğulları İngilizlerin ve Osmanlı Hükûmeti'nin teşviki ile isyan ettiğinden Boğazlıyan halkı yine TBMM'nin yanında yer almıştır. Çapanoğlu isyancılarını (halk arasında Pusadlar denir) Boğazlıyan'a sokmamak için silahlı mücadele edilmiş, bu çarpışmalar sırasında 20 Haziran 1920 günü Mehmet Gazi, kardeşi Molla Mehmet ve yeğeni Duran ve arkadaşları Kadı Mehmet ve Cezayirli Mehmet (Hasan Onbaşı) Efendiler ölmüşlerdir.

23 Haziran 1920 Çapanoğulları isyanı Çerkez Ethem tarafından bastırıldıktan sonra Kılıç Ali Bey Boğazlıyan çevresinde eşkıyalık yapan isyancıları temizlemiştir.

Boğazlıyan Kaymakamı Kemal Bey; birinci dünya savaşı döneminde, Ermeni halkına yönelik katliamı doğrultusunda çalışmalar yaptığı için İstanbul hükûmeti tarafından tutuklanıp İstanbul'a götürülür. Kürt Nemrut Mustafa Paşa Divanı olarak anılan mahkemede birçok Türk Subayı ile birlikte yargılanır. Osmanlı Hükûmeti'nin emirleri doğrultusunda yöredeki Ermenileri göçe zorladığı için suçlu bulunarak idam edilir (1919). İdamından yaklaşık 2 yıl sonra ise Ankara Hükûmeti tarafından "Milli Şehit" ilan edilir. (Aynı mahkeme 1920'de de başta Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere, tüm Kuvâ-yi Milliyeciler hakkında tutuklama kararı vermiştir.)

Kültür

Müderris Nazlızade Mehmet Efendi Türbesi, ilçede yer alır.

Notlar

  1. ^ Çayıralan ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
  2. ^ Sarıkaya ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.
  3. ^ Yenifakılı ilçesinin kurulması ile nüfus azalmıştır.

Kaynakça

  1. ^ "11/11" (PDF). 5 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Aralık 2012. 
  2. ^ "Fasikül I: Mufassal Neticeler İcmal Tabloları" (PDF). 28 Teşrinevvel 1927 Umumî Nüfus Tahriri. DİE. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2021. 
  3. ^ "1935 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 20 İlkteşrin 1935 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  4. ^  . "Vilâyetler, kazalar, Nahiyeler ve Köyler İtibarile Nüfus ve Yüzey ölçü" (PDF). 20 İlkteşrin 1940 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 20 Ekim 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2016. 
  5. ^  . "1945 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 21 Ekim 1945 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  6. ^  . "Vilayet, Kaza, Nahiye ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 22 Ekim 1950 Umumi Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  7. ^  . "1955 Genel Nüfus Sayımı" (PDF). 23 Ekim 1955 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 2 Haziran 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2021. 
  8. ^  . "İl, İlçe, Bucak ve Köyler itibarıyla nüfus" (PDF). 23 Ekim 1960 Genel Nüfus Sayımı. DİE. 15 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2021. 
  9. ^ "1965 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  10. ^ "1970 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  11. ^ "1975 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  12. ^ "1980 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  13. ^ "1985 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  14. ^ "1990 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  15. ^ "2000 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  16. ^ "2007 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  17. ^ "2008 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  18. ^ "2009 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  19. ^ "2010 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  20. ^ "2011 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 3 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2012. 
  21. ^ "2012 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 20 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2013. 
  22. ^ "2013 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 15 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. 
  23. ^ "2014 genel nüfus sayımı verileri". Türkiye İstatistik Kurumu. 10 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (html) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2015. 
  24. ^ a b c d e f

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Yozgat (il)</span> Türkiyenin İç Anadolu Bölgesindeki bir il

Yozgat, Türkiye'nin İç Anadolu Bölgesi'nde yer alan bir ildir. Çekerek, Aydıncık ve Kadışehri ilçeleri ise Karadeniz Bölgesi'nde kalır.

<span class="mw-page-title-main">Yozgat</span> Yozgat ilinin merkezi olan şehir

Yozgat eski ismi Bozok, Yozgat ilinin merkezi olan şehirdir. Yozgat İç Anadolu'nun merkezinde bulunan başkent Ankara'ya 217 kilometre uzaklıktadır. Yozgat il merkezinin 2021 yılı itibarıyla nüfusu 108.024'dür.

<span class="mw-page-title-main">Kozan</span> Adana ilçesi, Türkiye

Kozan, Adana ilinin bir ilçesidir. Adana ovasının Yukarı Ova denilen kısmında düz arazinin tepelik bölgeye geçtiği kesimde kurulmuş olup, il merkezine uzaklığı 73 km'dir. İlçe kuzeyde Kayseri, Yahyalı, Feke, Saimbeyli; doğuda Osmaniye, Kadirli; güneyde Ceyhan, İmamoğlu; Batıda Aladağ ilçeleriyle çevrilmiştir. İlçenin yüzölçümü 1690 km²'dir. Adana'nın iki büyük ilçesinden birisidir. Ayrıca Adana İl Sınırları içindeki en geniş ilçe durumundadır. Tarih boyunca önemli bir yerleşim olan Kozan Kilikya Ermeni Krallığı'nın başkentliğini yapmış olup Osmanlı Dönemi ve Cumhuriyet Dönemindeyse 1926'ya kadar vilayetlik yapmıştır. Ancak 1926'da bazı milletvekilleri yüzünden vilayetliği lağvedilmiştir. Ayrıca vilayetken Fevzi Çakmak'ı TBMM'ye milletvekili olarak göndermiştir.

<span class="mw-page-title-main">Sarıkaya, Yozgat</span> Yozgatın ilçesi

Sarıkaya, Yozgat ilinin bir ilçesidir. İl merkezine 79 km uzaklıktadır.

<span class="mw-page-title-main">Pınarbaşı, Kayseri</span> İlçe, Kayseri, Türkiye

Pınarbaşı, Kayseri'nin 16 ilçesinden birisidir.

<span class="mw-page-title-main">Akdağmadeni</span> Yozgatın ilçesi

Akdağmadeni, Yozgat'a bağlı bir ilçedir. Doğuda Sivas'ın Şarkışla ilçesi, güneyde Çayıralan, batıda Sarıkaya ve Saraykent, kuzeyde ise Kadışehri ile çevrilidir. İlçenin güneyi sarıçam ve meşe ormanlarıyla kaplıdır.

<span class="mw-page-title-main">Kozaklı</span> Nevşehirin ilçesi

Kozaklı, Nevşehir'in Kaplıca'ları ile tanınan ilçesidir. İl merkezi olan Nevşehir'e en uzak ilçedir. İlçeye bağlı 24'ü köy olmak üzere 30 yerleşim birimi bulunmaktadır. İlçenin il Merkezi olan Nevşehir'e uzaklığı 85 Km, çevre iller Kayseri, Kırşehir ve Yozgat'a ortalama uzaklığı ise 90 Km'dir.

<span class="mw-page-title-main">Felahiye</span> İlçe, Kayseri, Türkiye

Felahiye, Kayseri ilinin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">İncesu</span> Kayserinin bir ilçesi

İncesu, Kayseri'nin ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Kocasinan</span> İlçe, Kayseri, Türkiye

Kocasinan, Kayseri ilinin merkez ilçelerinden biridir. Nüfus bakımından Kayseri'nin en büyük 2. ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Özvatan</span> Kayserinin ilçesi

Özvatan, Kayseri ilinin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Sarıoğlan</span> İlçe, Kayseri, Türkiye

Sarıoğlan, Kayseri ilinin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Çandır</span> Yozgatın ilçesi

Çandır, Yozgat ilinin bir ilçesidir.

<span class="mw-page-title-main">Çayıralan</span> Yozgatın ilçesi

Çayıralan, Yozgat iline bağlı ilçe ve bu ilçenin merkezi olan kasabanın adıdır. Kasaba, Anadolu'nun neredeyse ortasında, Sivas, Kayseri ve Yozgat il sınırlarının kesiştiği bölgede yer almaktadır. Çayıralan, Akdağlar'ın eteğinde, İç Anadolu Bölgesi'nin yeşil ilçelerindendir.

<span class="mw-page-title-main">Şefaatli</span> Yozgatın ilçesi

Şefaatli Yozgat ilinin güneyinde yer alan, Kırşehir ile Nevşehir'e sınırı olan ve il merkezine 41 km uzaklıkta bulunan ilçedir.

<span class="mw-page-title-main">Yenifakılı</span> Yozgatın ilçesi

Yenifakılı Yozgat ilinin güneyinde yer alan, Nevşehir'e sınırı bulunan ilçe.

<span class="mw-page-title-main">Yerköy</span> Yozgatın ilçesi

Yerköy, Yozgat ilinin güneybatısında yer alan Kırşehir, Kırıkkale ve Çorum’a sınırı olan, il merkezine 39 km uzaklıktaki ilçedir.

<span class="mw-page-title-main">Bahariye, Boğazlıyan</span>

Bahariye, Yozgat ilinin Boğazlıyan ilçesine bağlı bir köydür.

<span class="mw-page-title-main">Kayseri'nin ilçeleri</span> Vikimedya madde listesi

Kayseri iline bağlı 16 ilçe bulunmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Yozgat'ın ilçeleri</span> Vikimedya liste maddesi

Yozgat ilinin ilçeleri,