Blattoidea

Blattoidea, Blattodea takımına bağlı bir familya.

Blattodea, hamamböcekleri ve termitleri içeren bir böcek takımıdır. Eskiden termitler ayrı bir takım olan Isoptera olarak kabul edilirdi. Blattodea ve peygamberdevesi (Mantodea takımı) artık Dictyoptera süper takımının bir parçası olarak kabul edilmektedir. Blattodea, yaklaşık 500 cins içinde yaklaşık 4.400 hamamböceği türü ve yaklaşık 300 cins içinde yaklaşık 3.000 termit türü içerir.

Termitler koloniler halinde yaşayan soluk renkli, yumuşak gövdeli sosyal böcekler iken hamamböcekleri daha koyu renkli (genellikle kahverengi), sklerotize, segmentli böceklerdir. Koloni içinde termitler, bir çift olgun üreyen, kral ve kraliçe ile çok sayıda kısır işçi ve askerden oluşan bir kast sistemine sahiptir. Hamamböcekleri koloni halinde yaşamazlar ancak bir araya gelme eğilimleri vardır ve tüm yetişkinler üreme yeteneğine sahip olduğu için ön-sosyal olarak kabul edilebilirler. İki grup arasındaki diğer benzerlikler arasında çeşitli sosyal davranışlar, iz takibi, akraba tanıma ve iletişim yöntemleri yer alır.

Tüm termit alt familyalarını, 29 alt familyanın 22'sini içeren altı hamamböceği familyasının tamamını ve 15 peygamberdevesi familyasının beşini (dış grup olarak) temsil eden 107 türdeki beş DNA dizisinin kladistik analizi, termitlerin hamamböcekleri içinde yuvalandığını ve Cryptocercidae'nin termitlerin kardeş grubu olduğunu göstermiştir. Mantidlerin Blattodea ile kardeş grup olduğu gösterilmiştir. Cryptocercus ayrıca termitlerle bağırsak bakteri türleri gibi özellikleri paylaşmaktadır.

Dünyanın her köşesinde 4.000'den fazla hamamböceği türü bulunur ve her kıtanın kendine özgü türleri vardır. Bunların çoğu omnivor veya detritivordur ve yaprak çöpleri, çürüyen odunlar, kalın bitki örtüsü, yarıklar, ağaç kabuklarının altındaki oyuklar, kütüklerin altı ve döküntüler gibi çeşitli habitatlarda yaşarlar. Bazıları ağaçta, bazıları mağaralarda ve bazıları da suda yaşar. Az sayıda tür, binalarda insanlara yakın yaşamayı benimsemiş, onlar tarafından dünyanın dört bir yanına taşınmış ve zararlı olarak kabul edilmiştir. Bazı türler bağırsaklarında selüloz sindirimini kolaylaştıran simbiyontlar barındırsa da, birçok tür simbiyontlardan bağımsız olarak selülozu sindirmek için enzimler de üretir.

Antarktika hariç tüm kıtalarda 3.000'den fazla termit türü bulunur. En büyük çeşitlilik Afrika'da bulunur ve nispeten az sayıda tür Avrupa ve Kuzey Amerika'da yaşar. Aynı zamanda detrivorlardır ve birçok tür odunla beslenir, selülozu sindirmek için simbiyotik protozoa içeren özelleşmiş bağırsaklara sahiptir. Termitlerin yumuşak vücutları vardır ve mümkün olduğunca gözden uzak dururlar. Nemli odun, kuru odun ve toprak altı türleri olarak alt bölümlere ayrılabilirler. Genel olarak nemli ağaç termitleri iğne yapraklı ormanlarda, kuru ağaç termitleri sert ağaç ormanlarında ve yeraltı termitleri ise çok çeşitli habitatlarda yaşar.

Termitler koloniler halinde yaşayan böceklerdir. Her kolonide bir kral ve kraliçe ile çok sayıda üremeyen işçiden oluşan bir kast sistemine sahiptirler. İşçiler, üreyenleri ve gelişmekte olan yavruları beslemek için koloniye geri getirdikleri yiyecekleri ararlar.Hamamböcekleri de sosyal böceklerdir ancak koloniler halinde yaşamazlar ve tüm yetişkinler üreyebilir. Bazı türler kümeler oluşturur, diğerleri kümeleşme eğilimi gösterir ve bazıları yavrularına ebeveyn bakımı gösterir.

Hamamböcekleri ve termitler, muhtemelen ortak atalarından miras aldıkları davranışlarda çarpıcı benzerliklere sahiptir. Bunlar arasında sıcak ve nemli yerlere ilgi, thigmotaxis, yuvalama, alt tabaka manipülasyonu, hijyenik davranış, yiyecek paylaşımı, yamyamlık, boşaltım davranışı, titreşimsel iletişim, akraba tanıma, iz takibi, allogrooming, yavru bakımı, antenlerin kırpılması ve bazı çiftleşme davranışları bulunmaktadır. Bu davranışların bazılarında termitler ve yavru hamamböcekleri arasında belirgin benzerlikler vardır, ancak yetişkin hamamböcekleri arasında yoktur.

Hem termitler hem de hamamböcekleri dışkı peletlerinin tüketimi olan koprofaji ile uğraşırlar. Yetişkin termit işçileri yiyecek arar ve yiyecekleri yuvaya geri getirerek ağız ya da anüs yoluyla üreyenlere ve yavrulara aktarır ve besin ihtiyaçlarının tamamını bu şekilde sağlarlar. Genç hamamböcekleri etkisiz toplayıcılardır, saklandıkları yerlerden nadiren uzaklaşırlar ve besinlerinin çoğunu daha büyük bireylerin dışkı peletlerini yiyerek elde ederler. Bunlardan, yiyeceklerini sindirmelerine yardımcı olan mikrobiyal florayı edinirler.

Çoğu böcek türünde olduğu gibi hamamböcekleri de birbirleriyle feromon salgılayarak iletişim kurarlar. Hamamböceklerinin vücutlarından salgıladıkları hidrokarbonların antenlerin etkileşimi yoluyla aktarıldığı da keşfedilmiştir. Bu hidrokarbonlar hamamböceği iletişimine yardımcı olabilir ve hatta akraba evliliğini önlemek için bir bireyin akrabasının üyesi olup olmadığını söyleyebilir.

Tüm termit türleri bir dereceye kadar eusosyaldir ve bir koloninin üyeleri kast sistemlerine ayrılır. Termit popülasyonlarının çoğunluğu, yiyecek arama, yuva yapımı, tımar ve yavru bakımından sorumlu olan işçi kastından oluşur. Asker kastının tek bir sorumluluğu vardır, o da yuvayı avcılardan ve diğer rakiplerden korumaktır. Askerlerin oldukça gelişmiş çene kemikleri ve yırtıcılara karşı zararlı birçok savunma maddesi salgılayabilen çok sayıda ekzokrin bezleri vardır.

Normalde sadece kral ve kraliçe termit ürer; diğer kastların hepsi kısırdır. İki üreme sınıfı vardır: birincil üreyenler ve neotenik üreyenler. Birincil üreyenler sınıfı koloni oluşumundan sorumludur ve bileşik gözler, kanat izleri (kanatların dökülmeden önce bulunduğu noktalar) ve tanımlanmış sklerotizasyon ile karakterize edilir. Neotenik üreyenler, genellikle birincil üreyenlerden biri öldüğünde koloni içinden gelişebilir veya kraliçeye ek olarak gelişebilir.Neotenik üreyenler, biri kanatlı diğeri kanatsız olmak üzere iki farklı fenotip yaşayabilir. Neotenikler kanatlıysa ebeveyn koloniden uçarak uzaklaşır, çiftleşir ve yeni bir koloni oluştururlar, ancak kanatsızlarsa ebeveyn koloni içinde kalırlar. Bu iki morf tarafından izlenen farklı gelişim rotaları genellikle kolonideki gıda mevcudiyetine veya koloni içindeki değişen parazitlik seviyelerine bağlıdır. Herhangi bir nimfin gelişeceği kast, geç instarlar arasında belirginleşmeye başlar; bu sırada potansiyel üreyenler gonadal bölgenin boyutunda bir artış göstermeye başlayacaktır.

Termit kolonileri ağaçlık, höyük benzeri veya yeraltı olabilir; ilkel termitler tamamen kütük veya kütük gibi kapalı yapıların içinde yuva yapar. Yuva yapımında büyük ölçüde termitlerin kendi dışkıları kullanılır; diğer malzemeler ise zayıf karton benzeri ancak su geçirmez bir madde oluşturan çiğnenmiş bitkisel lifler ve güçlü bir madde oluşturan ancak su ile erozyona maruz kalan topraktır. Havadaki yuvalar kapalı geçitlerle yere bağlanır; çoğu türün yumuşak vücutlu, kör işçileri sürekli olarak korunaklı ortamlarında yaşar ve açık havaya çıkmaz. Trinervitermes trinervoides bunun bir istisnasıdır, işçiler geceleri yüzeyde küçük gruplar halinde yiyecek arar ve yırtıcıları caydırmak için zehirli terpenler salgılar. Yuvalar karmaşık yapılardır ve tüneller onları yiyecek arama alanlarına bağlar.Afrika'da termit höyükleri dokuz metre boyunda ve otuz metre çapında olabilir, bu da verimliliğin arttığı bir alan yaratır ve biyoçeşitlilik için küçük bir sıcak nokta oluşturur.^[1]