İçeriğe atla

Bizans Giriti

Girit
Κρήτη (Krḗtē)
Girit
y. 297 – y. 824/827
961–1205
Girit haritadaki konumu
BaşkentGortina (820lere kadar)
Chandax (961'den itibaren)
Tarihçe 
• Girit Sirenayka'dan ayrıldı
y. 297
y. 824 ya da 827
• Bizansın yeniden fethi
960–961
• Ceneviz / Venedik
    fethi
1205
Öncüller
Ardıllar
Girit ve Sirenayka
Girit Emirliği
Girit Emirliği
Kandiye Krallığı
Günümüzdeki durumu Yunanistan

Girit adası iki dönem Bizans İmparatorluğu'nun egemenliğine girdi: ilki 3. yüzyılda başlayan Geç Roma döneminden 820'lerin sonlarında Endülüs sürgünleri tarafından adanın fethine ve ikincisi 961 yılında adanın yeniden fethinden 1205 yılında rakip güçler Ceneviz ile Venedik tarafından ele geçirilmesine kadar.

Tarih

İlk Bizans dönemi

Roma hükümdarlığında, Girit adası Girit ve Sirenayka isimli ortak eyaletin parçasıydı. Diocletianus hükümdarlığında (h. 284-305) ayrı bir eyalet haline getirilirken I. Konstantin (h. 306-337) onu Illyricum praetoria idaresi içerisinde Dioecesis Macedoniae'ya bağladı. Bu düzenleme Geç Antik Çağ'a kadar devam etti.[1][2][3] Adanın saygın Koinon'u gibi bazı idari kurumlar dördüncü yüzyılın sonuna kadar devam etti.[4]

4. yüzyıldan 820'lerde Müslüman fethine kadar geçen sürede Girit'ten az sayıda dönemin kaynağı bahsetmiştir. Bu süre zarfında, ada Greko-Romen dünyasının çevresinde sakin bir eyaletti.[5] Piskoposları, Rodos veya İstanköy gibi komşu adaların aksine, 325'te Birinci İznik Konsili'nde bile yoktur.[6] 457 yılında Vandalların saldırısı ve birçok kasabayı yok eden 9 Temmuz 365, 415 448 ve 531'in büyük depremleri hariç ada huzurlu ve müreffeh kalmıştır, buna ada da o dönemden kalma çok sayıda büyük ve iyi inşa edilmiş anıt tanıklık da eder.[7][8][9] 6. yüzyıl Sinekdimos, Girit'i bir consularis tarafından yönetilen, başkenti Gortina olan ve 22 şehirden oluşur şekilde belirtmiştir.[4] Bu dönemdeki nüfusun 250.000 kadar olduğu tahmin edilmektedir ve ana kent merkezlerinde yaşayan bazı Yahudiler dışında nüfusun neredeyse tamamı Hristiyandı.[10]

Bu barış 7. yüzyılda bozuldu. Girit, önce 623'te Slavların baskınına uğradı,[7][11] arkasından İslam'ın yayılışının ilk dalgalarında 654 ve 670li yıllarda[12][13] ve gene 8.yüzyıllın ilk on yılında, özellikle Halife I. Velîd (h. 705-715) döneminde Arap akınları gerçekleşti.[14] Daha sonra ada, Konstantinopolis tarafından atanan bir arkhon yönetimi altında nispeten güvenli kaldı.[2][15] Yaklaşık 732 yılında III. Leon, adayı Papa'nın yönetim alanından Konstantinopolis Ekümenik Patrikliğinin yönetimine aktardı.[7] 767 yılında bir Girit Stratigos'u kaydedilmiştir ve bir Girit tourmarches'in mührü bilinmektedir. Bu kayıtlar adanın 8. yüzyılda, belki de 730'lar kadar erken bir dönemde bir thema olarak kurulduğuna dair önerilere yol açmıştır.[16][17] Ancak çoğu akademisyen, kanıtları yeterince kesin olarak düşünmüyor ve adanın o zamanlar bir thema olduğunu düşünmüyor.[1][2]

Arap hükümdarlığı ve Bizansın yeniden fethi

820'lerin sonlarında büyük bir Endülüs sürgünü grup karaya çıktı ve adayı fethe başladılar. Bizanslılar adayı geri almak için birçok sefer düzenlediler, adanın Bizans kontrolündeki kısmının yönetimi için Stratigos atandı. Arka arkay gerçekleşen seferler başarısızlıkla sonuçlandı ve kuzey kıyısındaki Sarazen kalesi olan Chandax'in yeni Girit Emirliği'nin başkenti olmasının önüne geçilemedi.[2][7][18] Girit'in düşmesi Ege Denizi adalarının kıyılarını korsanlığa açık hale getirmesi nedeniyle Bizanslılar için büyük baş ağrısı oldu.[7]

Madrid Skilicis'ten bir minyatür, Bizanslıların Chandax kuşatması

Theoktistos komutasında 842/843 yılında ana Bizans seferi biraz ilerleme sağladı ve görünüşe göre adanın kurtarılan bölümlerinin bir thema olarak yeniden kurulmasını mümkün kıldı, dönemin Taktikon Uspenskiy'de bir Girit Stratigos'u olması bunun varlığını kanıtlamaktadır. Ancak Theoktistos seferi bırakmak zorunda kaldı ve arkasında bıraktığı birlikler çabucak Sarazenler tarafından mağlup edildi.[2][19][20] 911 ve 949 yıllarında gerçekleşen Bizans girişimleri felaketle sonuçlandı,[21][22] 960-961'de büyük bir ordunun başında general Nikiforos Fokas, adaya çıktı ve Chandax'ı geri aldı ve Girit'i Bizans topraklarına kattı.[7][23]

İkinci Bizans dönemi

Fetih sonrasında ada, Chandax merkezli bir Stratigos ile düzenli bir thema olarak düzenlendi. İoannis Ksenos ve Nikon Metanoeite liderliğinde halkın dönüştürülmesi için kapsamlı çabalar sarf edilmiştir.[7][23] Adanın garnizonu 1000 askerlik ayrı bir taxiarches altında ve turma alt bölümlerinden oluşmuş bir alaya (taxiarchia) yükseltildi.[2]

I. Aleksios (h. 1081-1118) hükümdarlığında, ada bir doux ya da katepano tarafından yönetildi. 12. yüzyılın başlarında, Güney Yunanistan (Hellas ve Mora themaları) ile birlikte Bizans donanması'nın baş komutanı Megadük'ün kontrolü altında girdi.[2][7] 1092/1093'te adanın valisi Karykes'in isyanının dışında, Dördüncü Haçlı Seferi'ne kadar Bizans'ın ellerinde güvenli bir şekilde nispeten sakin bir durgun su olarak kaldı.[2][7] Haçlı Seferi sırasında, Girit, imparator IV. Aleksios tarafından bir pronoia olarak Montferrat markisi I. Bonifacio'ye verildi.[24] Ancak Bonifacio, tüm ada üzerinde kontrolünü sağlayamadı, tüm haklarını Venedik Cumhuriyeti'ne sattı. Bu sırada, ada Venedik'in rakibi, Cenova Cumhuriyeti tarafından ele geçirildi,[25] ve 1212 yılına kadar Venedik ada üzerindeki kontrolünü güvence altına aldı ve adada bir Venedik kolonisi olan Kandiye Krallığı kurdu.

Kaynakça

Özel
  1. ^ a b Kajdan 1991, s. 545.
  2. ^ a b c d e f g h Nesbitt & Oikonomides 1994, s. 94.
  3. ^ Detorakis 1986, s. 128,129.
  4. ^ a b Detorakis 1986, s. 129.
  5. ^ Detorakis 1986, s. 128.
  6. ^ Hetherington 2001, s. 60.
  7. ^ a b c d e f g h i Kajdan 1991, s. 546.
  8. ^ Hetherington 2001, s. 61.
  9. ^ Detorakis 1986, s. 131,132.
  10. ^ Detorakis 1986, s. 130,131.
  11. ^ Detorakis 1986, s. 132.
  12. ^ Treadgold 1997, s. 313,325.
  13. ^ Detorakis 1986, s. 132,133.
  14. ^ Detorakis 1986, s. 133.
  15. ^ Treadgold 1997, s. 378.
  16. ^ Herrin 1986, s. 113,126.
  17. ^ Detorakis 1986, s. 129,130.
  18. ^ Makrypoulias 2000, s. 347,348.
  19. ^ Makrypoulias 2000, s. 351.
  20. ^ Treadgold 1997, s. 447.
  21. ^ Makrypoulias 2000, s. 352,356.
  22. ^ Treadgold 1997, s. 470,489.
  23. ^ a b Treadgold 1997, s. 495.
  24. ^ Treadgold 1997, s. 710.
  25. ^ Treadgold 1997, s. 712,715.
Genel

İlgili Araştırma Makaleleri

Bardas, Bizans soylusu ve yüksek dereceli bakan.

<span class="mw-page-title-main">Bizans donanması</span>

Bizans donanması ya da Doğu Roma donanması, Doğu Roma ya da Bizans İmparatorluğu donanma kuvvetidir. Öncülü olan Roma İmparatorluk donanmasının doğrudan devamıdır fakat devletin savunulmasında ve ayakta kalmasında, öncülünden çok daha fazla hayati rol oynamıştır. Birleşik Roma İmparatorluğu'nda deniz filoları daha az tehditle karşılaşmış, lejyonlar prestij sağlayan daha ikincil bir güç olmalarına rağmen Doğu'da bazı tarihçilerin "denizci imparatorluk" olarak adlandıracakları kadar imparatorluğun varlığının çok hayati bir parçası olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Thrakesion</span> Bizans idari bölümü (Thema)

Trakyalı Theması, daha düzgün bir şekilde Trakyalıların theması olarak söylenir, Batı Küçük Asya'da Bizans İmparatorluğu themasıdır. 7. yüzyılın ortalarında veya 8. yüzyılın başlarında eski Trakyalılar ordusunun yerleştirilmesi ile oluşturulmuştur ve adını almıştır, Konstantinopolis'e yakınlığı nedeniyle varoluşu boyunca İmparatorluğun daha büyük ve daha önemli themalarından biri olmuştur. Trakyalıların theması 14. yüzyılın başlarında bölge Anadolu beyliklerinin eline geçmesine kadar hayatta kalan en uzun ömürlü themalardan biri olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Makedonya (thema)</span> Bizans idari bölümü (Thema)

Makedonya Theması geç 700ler ile erken 800ler arasında kurulan Bizans İmparatorluğu theması. Bizans Makedonyası ayrıca Trakya bölgesiyle bağlantılıydı ve Edirne, themanın başkentiydi.

Grigorios Pterotos Bizans general ve imparator V. Leon'nun akrabasıdır. Leon'un katili II. Mihail'e karşı Slav Thomas'ın isyanına katılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Girit Emirliği</span>

Girit Emirliği, 820'lerin sonlarından 961 yılında Bizanslıların geri almasına kadar devam etmiş Akdeniz adası Girit'te kurulu Müslüman devleti. Abbasiler'in egemenliğini tanımasına ve Mısır Tolunoğulları ile yakın bağları olmasına rağmen de facto bağımsız bir devletti.

<span class="mw-page-title-main">Tagma</span>

Tagma tabur ya da alay büyüklüğünde askerî birlik.

Karabisianoi, orta 7. yüzyıldan erken 8. yüzyıla kadar Bizans donanması'nın dayanak noktasıdır. Kelime olarak Yunanca "gemiler" için karabos ya da karabis ve "gemiler için insanlar, denizciler" anlamına gelmektedir. Karabisianos, Bizans İmparatorluğu'nun ilk sabit deniz kurumudur, denizde İslam'ın yayılışının önüne geçmek için kurulmuştur. 718-730 arası bir zaman kaldırılmış ve yerine bir dizi denizci thema kurulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Bukellarion</span> Bizans idari bölümü (Thema)

Bukellarion Thema, daha layıkıyla Bukellarion'ların Theması olarak bilinir, Kuzey Küçük Asya'da Bizans İmparatorluğu theması. 8. yüzyıl ortasında antik Paflagonya bölgesinin büyük kısmı ile Galatia ve Frigya'nın bazı bölgelerinden oluşturulmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Sisam (thema)</span> Bizans idari bölümü (Thema)

Sisam Theması geç 9. yüzyılda Ege Denizi'nin doğusunda kurulmuş Bizans İmparatorluğu theması. Bizans İmparatorluğu'nun denizci themalarından biriydi. Bizans donanması için gemi ve birlik sağlamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mezopotamya (thema)</span> Bizans idari bölümü (Thema)

Mezopotamya günümüzde doğu Türkiye'de yer alan Bizans İmparatorluğu theması. Mezopotamya bölgesi ya da daha eski Roma ve erken Bizans Mezopotamya eyaleti ile karıştırılmamalıdır.Thema, Arsanias Nehri ile Çemişgezek arasında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Paflagonya (thema)</span> Bizans idari bölümü (Thema)

Paflagonya theması Modern Türkiye'de kuzey Anadolu kıyısı boyunca, Paflagonya'da kurulmuş Bizans Theması.

<span class="mw-page-title-main">Petronas (komutan)</span>

Petronas 9. yüzyılın ortalarında önemli bir Bizans generali ve önde gelen bir aristokratıdır. Petronas, İmparatoriçe Theodora'nın erkek kardeşidir, dolayısıyla imparator Theofilos'un kayınbiraderi ve onun altında patrikios rütbesine ve Vigla alayının droungarios görevine yükseldi. Theofilos'un ölümünden sonra, ikonoklazmın sona ermesinde rol oynadı, ancak yeğeni III. Mihail'in çocukluğu sırasında, iktidarı ele alan naip Theoktistos tarafından geldiğinde kardeşi Bardas ile birlikte kenara itilmiştir. 855'te Petronas ve Bardas, III. Mihail'i hükûmetin kontrolünü ele geçirmesi için teşvik ettiler: Theoktistos öldürüldü, Theodora bir manastıra sürüldü, Bardas, Mihail'in baş bakanı oldu ve Petronas, Araplara karşı savaşmakla görevlendirildi. 863'te, Doğu'da bir Bizans karşı saldırısının aşamalı başlangıcına işaret eden bir başarı olan Lalakaon Muharebesi'nde ezici bir zafer kazandı. magistros ve Domestikos ton sholon rütbelerine terfi etti, 865'te öldü.

<span class="mw-page-title-main">Kardiya Muharebesi</span>

Kardiya Muharebesi, yaklaşık 872/3'te Bizans İmparatorluğu ile Girit Sarazenleri arasında Saros Körfezi'nde Kardiya sahili açıklarında gerçekleşen deniz muharebesidir. Muharebe, büyük bir Bizans zaferi ile sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Hetaireia</span>

Hetaireia ya da Hetaeria, Bizans İmparatorluğu döneminde bir muhafız birliği için kullanılan terim. "Bölük" anlamına gelir, antik Makedon muhafız atlı birliği ve Antik Yunanistan aristokratlarının katıldığı Sempozyum yansımasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Selanik (thema)</span> Bizans idari bölümü (Thema)

Selanik theması Orta ve Batı Makedonya ile imparatorluğun ikinci önemli şehri Selanik'i içeren güney Balkanlar'da Bizans İmparatorluğu theması.

<span class="mw-page-title-main">Kandiye Krallığı</span> Venedik Giriti (1212-1669)

Kandiye Krallığı ya da Kandiye Dükalığı, 1205-1212'deki Venedik fethinden, 1645-1669'deki Girit'in Osmanlılar tarafından fethine kadarki döneminde, Venedik Cumhuriyeti'nin denizaşırı kolonisi olarak Girit adasının resmi adıdır. Ada, o zamanlardan modern çağın başlarına kadar başkenti Kandiye veya Chandax ile aynı isimle anılırdı. Modern Yunan tarih yazımında dönem, Venetokrasi olarak bilinir.

Photeinos 820'lerde aktif bir Bizans komutanı ve valisi.

<span class="mw-page-title-main">Krateros</span>

Krateros 820'lerde Bizans deniz orduları komutanı.

<span class="mw-page-title-main">Ebu Hafs Ömer el-İkritişi</span>

Ömer bin Hafs ibn Şuayb bin İsa el-Balluti, soyadı el-Ghaliz ("Şişman") ve daha sonra el-İkritişi ("Giritli"), ve genellikle Abu Hafs, İskenderiye'nin kontrolünü ele geçiren ve Abbâsîler tarafından şehirden kovulduktan sonra Bizans'ın Girit adasını fethederek ilk Girit Emiri olan bir grup Endülüs mültecisinin lideridir.