İçeriğe atla

Biyolojik kural

Mammuthus exilis, Foster kuralının bir durumu olan ada cüceleşmesine bir örnektir. Sıradışı küçük boyutları yaşadığı adanın sınırlı kaynaklarına bir adaptasyondur.

Biyolojik kural ya da biyolojik kanun, canlılarda görülen örüntüleri tanımlamak için formüle edilmiş, genelleştirilmiş ilkeler ve kanunlardır. Biyolojik kurallar, dünya üzerinde bitki ve hayvan türlerinin ekolojisi ve biyocoğrafi dağılımları hakkında karmaşık fenomenlerin ya da dikkati çeken gözlemlerin kısa ve öz ama geniş çaplı olarak uygulanabilecek şekilde geliştirilir. Ekoloji ve biyocoğrafyada görülen bu tür düzenlilikler genellikle bunu ilk olarak tanımlayan biyologların adıyla anılır.[1][2]

Biyoloji biliminin ortaya çıkışından beri biyologlar gözlemsel verilerde ortaya çıkan düzenlilikleri açıklamaya çalıştı. Aristoteles, biyoloji ile ilgili metinlerinde günümüzde karasal plasentalı memeliler olarak adlandırılan canlı doğum yapan tetrapodlar arasındaki farkları düzenleyen kuralların çıkarsamasını yaptı. Ortaya koyduğu kurallar arasında yavru sayısının erişkin vücut kütlesi arttıkça azaldığı, yaşam süresinin gebelik süresi ve vücut kütlesi ile arttığı ve fekonditenin yaşam süresi ile azaldığı sayılabilir. Örneğin filler farelerden daha az sayıda yavru sahibi olurlar ama yaşam süreleri ile gebelik süreleri uzundur.[3] Kurallar doğanın ilk bilimsel ölçümlerinden elde edilen özetlenmiş bilgi birikimi gibidir ve sonraki gözlemleri tahmin etmek için bilimsel model olarak kullanılabilir. Modern zamanların ilk biyolojik kuralları arasında 1828'de Karl Ernst von Baer tarafından tanımlanan embriyonik gelişim[4] ile Constantin Wilhelm Lambert Gloger tarafından 1833'te tanımlanan hayvan pigmentasyonu[5] sayılabilir. Biyocoğrafyacılar arasında genel kuralların yararı konusunda biraz kuşkuculuk mevcuttur. Örneğin J.C. Briggs, 1987'de yayımlanan Biogeography and Plate Tectonics (Biocoğrafya ve Levha Tektoniği) adlı kitabında Willi Henrig'in kladistik üzerine olan kurallarının "genel olarak yararlı olduğu" ama progresyon kuralının "şüpheli" olduğu yorumunu yapmıştır.[6]

Biyolojik kurallar listesi

  • Allen kuralı endoterm hayvanlarda vücut şekli ve oranlarının iklimsel sıcaklıklarla değiştiğini, soğuk iklimlerde ısı kaybını minimize etmek için açıkta kalan yüzey alanının minimize edildiğini buna karşın ise sıcak iklimlerde ısı kaybını maksimize etmek için açıkta kalan yüzey alanının maksimize edildiğini belirtir. Kuralın adı bu tanımlamayı 1877'de yapan Joel Asaph Allen'den gelir.[7][8]
  • Bateson kuralı bir böceğin bacak yuvasından fazladan bir bacak çıkması gibi durumlarda fazladan bacakların komşusu ile ayna simetrisine sahip olduğunu belirtir. Kuralın adı bu gözlemi 1894 yılında yapan genetiğin öncülerinden William Bateson'ın adından gelir. Bu ayna simetrisi bacak-bacak arayüzünde konumsal sinyallerin sızmasıyla ve böylece bacağın polaritesinin ters çevrilmesiyle oluşuyor gibi gözükmektedir.[9]
  • Bergmann kuralı geniş dağılımı olan taksonomik kladlarda daha büyük popülasyonların ve türlerin daha soğuk ortamlarda, daha küçük olanların ise daha sıcak ortamlarda bulunduğunu belirtir. İstisnaları olmak kaydıyla memeliler ve kuşların çoğuna uygulanır. Adı, kuralın tanımlamasını 1847 yılında yapan Carl Bergmann'dan gelir.[10][11][12][13][14]
  • Cope kuralı hayvan popülasyon soylarının evrimsel zaman geçtikçe vücut boyutlarını büyütmeye meyilli olduğunu belirtir. Kuralın adı paleontolog Edward Drinker Cope'un adından gelir.[15][16]

Kaynakça

  1. ^ Jørgensen, Sven Erik (2002). "Explanation of ecological rules and observation by application of ecosystem theory and ecological models". Ecological Modelling. 158 (3). ss. 241-248. doi:10.1016/S0304-3800(02)00236-3. 
  2. ^ Allee, W.C.; Schmidt, K.P. (1951). Ecological Animal Geography. Joh Wiley & sons. ss. 457, 460-472. 
  3. ^ Leroi, Armand Marie (2014). The Lagoon: How Aristotle Invented Science. Bloomsbury. s. 408. ISBN 978-1-4088-3622-4. 
  4. ^ Lovtrup, Soren (1978). "On von Baerian and Haeckelian Recapitulation". Systematic Zoology. 27 (3). ss. 348-352. doi:10.2307/2412887. JSTOR 2412887. 
  5. ^ Gloger, Constantin Wilhelm Lambert (1833). "5. Abänderungsweise der einzelnen, einer Veränderung durch das Klima unterworfenen Farben". Das Abändern der Vögel durch Einfluss des Klimas [İklimin Etkisiyle Kuşların Evrimi] (Almanca). Breslau: August Schulz. ss. 11-24. ISBN 978-3-8364-2744-9. OCLC 166097356. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2020. 
  6. ^ Briggs, J.C. (1987). Biogeography and Plate Tectonics. Elsevier. s. 11. ISBN 978-0-08-086851-6. 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2020. 
  7. ^ Allen, Joel Asaph (1877). "The influence of Physical conditions in the genesis of species". Radical Review. Cilt 1. ss. 108-140. 20 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2020. 
  8. ^ Lopez, Barry Holstun (1986). Arctic Dreams: Imagination and Desire in a Northern Landscape. Scribner. ISBN 978-0-684-18578-1. 10 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2020. 
  9. ^ Held, Lewis I.; Sessions, Stanley K. (2019). "Reflections on Bateson's rule: Solving an old riddle about why extra legs are mirror‐symmetric". Journal of Experimental Zoology Part B: Molecular and Developmental Evolution. 332 (7). ss. 219-237. doi:10.1002/jez.b.22910. ISSN 1552-5007. PMID 31613418. 
  10. ^ Olalla-Tárraga, Miguel Á.; Rodríguez, Miguel Á.; Hawkins, Bradford A. (2006). "Broad-scale patterns of body size in squamate reptiles of Europe and North America". Journal of Biogeography. 33 (5). ss. 781-793. doi:10.1111/j.1365-2699.2006.01435.x. 30 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2020. 
  11. ^ Timofeev, S. F. (2001). "Bergmann's Principle and Deep-Water Gigantism in Marine Crustaceans". Biology Bulletin (Russian Version, Izvestiya Akademii Nauk, Seriya Biologicheskaya). 28 (6). ss. 646-650 (Russian version, 764-768). doi:10.1023/A:1012336823275. 
  12. ^ Meiri, S.; Dayan, T. (20 Mart 2003). "On the validity of Bergmann's rule". Journal of Biogeography. 30 (3). ss. 331-351. doi:10.1046/j.1365-2699.2003.00837.x. 
  13. ^ Ashton, Kyle G.; Tracy, Mark C.; Queiroz, Alan de (Ekim 2000). "Is Bergmann's Rule Valid for Mammals?". The American Naturalist. 156 (4). ss. 390-415. doi:10.1086/303400. JSTOR 10.1086/303400. PMID 29592141. 
  14. ^ Millien, Virginie; Lyons, S. Kathleen; Olson, Link (23 Mayıs 2006). "Ecotypic variation in the context of global climate change: Revisiting the rules". Ecology Letters. 9 (7). ss. 853-869. doi:10.1111/j.1461-0248.2006.00928.x. PMID 16796576. 
  15. ^ Rensch, B. (Eylül 1948). "Histological Changes Correlated with Evolutionary Changes of Body Size". Evolution. 2 (3). ss. 218-230. doi:10.2307/2405381. JSTOR 2405381. 
  16. ^ Stanley, S. M. (Mart 1973). "An Explanation for Cope's Rule". Evolution. 27 (1). ss. 1-26. doi:10.2307/2407115. JSTOR 2407115. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Ekoloji</span> Organizmaların ve çevrelerinin incelenmesi

Ekoloji ya da doğa bilimi, canlıların hem kendi aralarında hem de fiziksel çevreleri ile olan ilişkileri inceleyen bilim dalıdır. Ekoloji canlıları birey, popülasyon, komünite, ekosistem ve biyosfer düzeylerinde inceler. Ekoloji çok yakından ilişkili olduğu biyocoğrafya, evrimsel biyoloji, genetik, etoloji ve doğa tarihi dallarıyla örtüşür. Ekoloji, biyoloji biliminin bir dalıdır.

<span class="mw-page-title-main">Böcek</span> eklembacaklılar sınıfı

Böcekler eklem bacaklılar (Arthropoda) şubesinin sınıfı ve tür ve takson bakımından en kalabalık hayvan sınıfıdır. 1.000.000'dan fazla olan tür sayılarıyla Dünya'daki en fazla türe sahip canlılardır. Dünya'nın hemen hemen her yerinde bulunur ve bazen çok yoğun popülasyonlarda görülebilirler. Her yıl birkaç bin böcek türü tanımlanmaktadır. Toplam tür sayısının 2.000.000 ila 30.000.000 kadar olduğu tahmin edilmektedir. Tür, cins, familya gibi taksonomik kategoriler bakımından 6-10.000.000 sayıya ulaşırlar ve Dünya'daki hayvanların %90 kadarını oluştururlar.

Muhalefet, bir veya daha fazla siyasi parti veya diğer örgütlü gruplardan oluşur ve bir şehir, bölge, devlet, ülke veya diğer siyasi birimde siyasi kontrolü elinde tutan hükûmete, partiye veya gruba, öncelikle ideolojik olarak karşı çıkar. Karşıtlık derecesi siyasi koşullara göre değişir. Örneğin, otoriter ve demokratik sistemlerde, karşıtlık sırasıyla baskılanabilir veya istenen bir durum olabilir. Bir muhalefetin üyeleri genellikle diğer partilere karşı antagonistik roller üstlenir.

<span class="mw-page-title-main">Altı bacaklılar</span>

Altı bacaklılar (Hexapoda) Eklembacaklılar bölümünün en büyük alt şubesidir. Yaklaşık olarak 30'un üzerinde takım içerir. Böceklerin yanı sıra içtençeneliler adı verilen kanatsız eklembacaklılardan Diplura, Protura ve Collembola'yı da içine alır. Göğüslerinin üç segmentli olması ve her segmentinde bir çift bacağın bulunması ile tanınırlar.

<span class="mw-page-title-main">Saxifragaceae</span> Bitki familyası

Saxifragaceae Saxifragales takımına bağlı bir bitki familyasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Koruma biyolojisi</span> Biyolojik çeşitliliğe yönelik tehditlerin incelenmesi

Koruma biyolojisi türler, onların habitatları ve ekosistemleri aşırı yok olma oranlarından ve biyotik etkileşimlerin erozyonundan korumayı amaçlayan doğanın ve yerkürenin biyoçeşitliliğinin muhafazasının incelemesidir. Doğa bilimleri ve sosyal bilimlerden ve doğal kaynak yönetimi uygulamasından yararlanan disiplinler arası bir konudur.

<span class="mw-page-title-main">Tür kompleksi</span> resmî olmayan takson gruplandırması

Tür kompleksi biyolojide görünüş olarak birbirine çok benzeyen ve aralarında ayrım yapılmasının oldukça güç olduğu ve bu ayrımların tam olarak ne olduğu belirli olmayan birbirleriyle yakın akraba türlerden oluşan bir grubu anlatmak için kullanılan terimdir.

Amvâs Veba Salgını ya da Amvâs Taunu miladi 638 - 639 yılları arasında günümüzde Filistin sınırları içinde ortaya çıkan ve daha sonra Ürdün, Şam ve Urfa'ya yayılan veba salgınıdır. Adını, Kudüs'ün 33 km kuzeybatısında yer alan Amvâs köyünden almıştır. İslâm tarihinde ilk görülen salgın hastalık olarak kabul edilmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Koro Denizi</span> Büyük Okyanusta bir deniz

Koro Denizi, Büyük Okyanus'ta Fiji takımadalarıyla çevrili, Viti Levu adası, batıda Fiji ve doğuda Lau Adaları arasındaki bir deniz. En yüksek derinliği 2.900 m (9.500 ft)'dir.

<span class="mw-page-title-main">Yırtıcı balıklar</span>

Yırtıcı balıklar, başka balıkları ve hayvanları yiyerek beslenen etobur balıklardır. Yırtıcı balıklar arasında levrek, turna balığı, alabalık ve somon sayılabilir.

<span class="mw-page-title-main">Allen kuralı</span> soğuk iklimlerden gelen sıcakkanlı hayvanların genelde kısa uzuvlara sahip olduğu hakkındaki biyolojik kural

Allen kuralı, Joel Asaph Allen tarafından 1877 yılında tanımlanan ve genel olarak soğuk iklimlere adapte olmuş hayvanların, sıcak iklimlere adapte olmuş hayvanlara göre daha kısa uzuv ve vücut uzantıları olduğunu belirten biyolojik kuraldır. Tam olarak homeotermik hayvanların vücutlarının yüzey alanının hacimlerine oranının adapte oldukları habitatın ortalama sıcaklığı ile değiştiğini; soğuk iklimlerde bu oranın düşük, sıcak iklimlerde ise yüksek olduğunu belirtir.

<span class="mw-page-title-main">Bergmann kuralı</span>

Bergmann kuralı geniş dağılımı olan taksonomik kladlarda daha büyük popülasyonların ve türlerin daha soğuk ortamlarda, daha küçük olanların ise daha sıcak ortamlarda bulunduğunu belirten bir biyolojik kuraldır. Her ne kadar ilk olarak bir cins içindeki türler için tanımlandıysa da sıklıkla bir tür içindeki popülasyonlar içinde kullanılır. Yine sıklıkla enlem temelli olarak da belirtilir. Turbinicarpus gibi bazı bitkilere de bu kuralın uygulanması mümkündür.

<span class="mw-page-title-main">Neotropikal papağan</span>

Neotropikal papağanlar veya Yeni Dünya papağanları Güney ve Orta Amerika, Meksika ve Karayipler'de yaşayan 32 cins altıdaki yaklaşık 150 türü kapsar. Eskiden Kuzey Amerika'da da yaşanyan iki türden birinin nesli tükenmiştir. Galápagos Adaları gibi Pasifik'teki birkaç adada da yaşarlar. Mavi-sarı ara ve sarı başlı amazon papağanı gibi tanınan ve ikonik papağan türleri bu ailenin üyesidir.

Journal of Marketing Research, American Marketing Association tarafından iki ayda bir yayınlanan hakemli akademik bir dergidir. 1964 yılında kurulmuştur ve pazarlama araştırmasının tüm yönlerini kapsar. Journal Citation Reports'a göre derginin 2019 etki faktörü 4.200'dür. Kurucu editör Robert Ferber'di.

<span class="mw-page-title-main">Edward Drinker Cope</span> Amerikalı paleontolog, jeolog ve biyolog (1840–1897)

Edward Drinker Cope Amerikalı bir paleontolog ve karşılaştırmalı anatomist, aynı zamanda ünlü bir herpetolog ve ihtiyologdur. Neo-Lamarkizm düşünce okulunun kurucusudur. Zengin bir Quaker ailesinde doğan Cope, kendisini bilime ilgi duyan dahi bir çocuk olarak tanımlamış; ilk bilimsel makalesini de 19 yaşında yayınlamıştır. Babası, Cope'u soylu bir çiftçi olarak yetiştirmeye çalışsa da, sonunda oğlunun bilime olan tutkusunu kabullendi. Cope, kuzeniyle evlendi ve bir çocuğu oldu; aile Philadelphia'dan Haddonfield, New Jersey'e taşındı, ancak Cope daha sonraki yıllarda Philadelphia'da bir konut ve müze inşa edecekti.

<span class="mw-page-title-main">Tetanurae</span> ana teropod kladı

Tetanurae, günümüz kuşlarına Ceratosaurus'tan daha yakın akraba olan tüm teropod dinozorları içeren, geniş bir dinozor grubudur. Tetanurae, Triyas'ın sonlarında muhtemelen kardeş grubu Ceratosauria'dan ayrıldı. Tetanuranlar fosil kayıtlarında ilk olarak Erken Jura devri'nde, yaklaşık 190 myö, ortaya çıktı ve Orta Jura döneminde küresel olarak dağıldı.

<span class="mw-page-title-main">Basilosauridae</span> tarih öncesi balina familyası

Basilosauridae, soyu tükenmiş deniz memelilerinin parafiletik bir familyasıdır. Orta ila geç Eosen döneminde yaşadılar ve Antarktika dahil tüm kıtalardan biliniyorlar. Muhtemelen ilk tamamen suda yaşayan balinalardı.

<span class="mw-page-title-main">Hirofumi Uzawa</span> Japon ekonomist (1928 – 2014)

Hirofumi Uzawa, Japon akademisyen ve ekonomist.

<span class="mw-page-title-main">Biyolojik organizasyon</span> biyolojik bilimlerdeki karmaşık yapı ve sistemlerin hiyerarşisi

Biyolojik organizasyon, indirgemeci bir yaklaşım kullanarak yaşamı tanımlayan karmaşık biyolojik yapıların ve sistemlerin organizasyonudur. Aşağıda ayrıntıları verilen geleneksel hiyerarşi, atomlardan biyosferlere kadar uzanmaktadır. Bu şemanın daha yüksek seviyeleri genellikle ekolojik organizasyon kavramı veya hiyerarşik ekoloji alanı olarak adlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Cope kuralı</span>

Adını Amerikalı paleontolog Edward Drinker Cope'den alan Cope kuralı, popülasyon soylarının vücut boyutunun evrimsel süreç boyunca artma eğiliminde olduğunu varsayar. Ortogenezi desteklemesine rağmen hiçbir zaman Cope tarafından dile getirilmedi. Bazen Cope-Depéret kuralı olarak da bilinir çünkü Charles Depéret bu ilkeyi açıkça savundu, tıpkı Theodor Eimer'in de daha önce yaptığı gibi. "Cope kuralı" deyimi, görünüşe göre Bernhard Rensch tarafından, Depéret'in kitabına isnaden ortaya atıldı. Kural birçok durumda kanıtlanmış olmasına rağmen, tüm taksonomik düzeylerde veya tüm kladlarda geçerli değildir. Daha büyük vücut boyutu, çeşitli nedenlerden dolayı artan seçilim değeriyle ilişkilidir ancak hem bireysel hem de sınıf düzeyinde bazı dezavantajları da vardır. Öyle ki daha büyük bireylerden oluşan kladların nesli tükenmeye daha yatkındır ve bu, organizmaların erişebileceği maksimum boyutu sınırlama işlevi görebilir.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.