Biy (akarsu) - Turkipedia

Biy (Altay Türkçesi: Бий-суу / Biy-Suu (Büyük akarsu), : biy — «büyük, efendi» (ağbi sözünün ikinci hecesindeki anlam ile aynı), suu — «su»^[1]) Rusça: Бия)— Altay Cumhuriyeti ve Altay krayında, Ob akarsuyunun büyük kollarından biridir.

Etimoloji

Eski Türk dilinde büyük, yüce anlamındaki biy sözünden gelmiştir. Bu sözün Eski Türk dil ağızlarında başka söyleniş şekilleri de var. Bey, bik, beğ, bek, bi vb. Tuva Cumhuriyetinde Yenisey akarsuyunu oluşturan akarsu kollarından büyük olan akarsuya Biy Hem yani büyük ırmak denir. Diğeri de kaa hem olarak Tuva Türkçesinde söylenir. Tuva Cumhuriyetinde merkezi Turan şehri olan Biy Hem adıyla bir de idari bölüm yer alır.

Coğrafya

Uzunluk — 301 km, havza alanı — 37 000 km².

Hidroloji

Biy akarsuyunda aylık su ölçümü(m³/c) . 1936—1989 yılları gözlemleri^[2]

Ana kollar

İogaç — sol kol.
Pıja — sol kol.
Sarakokşa — sol kol.
Tuloy — sağ kol.
Bova — sol kol.
Tondoşka — sağ kol.
Lebed — sağ kol. Lebed, Rusça kuğu demektir.
Ulmen — sağ kol.
Uşpa — sağ kol.
Tibezya — sol kol.
Büyük Kuyut — sağ kol.
Balıksa — sol kol.
Kaja — sol kol.
Nenya — sağ kol.
Bektemir — sağ kol.

Daha da bakınız

Katun akarsuyu

Kaynakça

^ Dağlık Altay Toponomik Sözlüğü (Топонимический словарь Горного Алтая), О. Т. Молчанова, Gorno-Altaysk, 1979, s.158.
^ Biya at Biysk 24 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

Tuva Cumhuriyeti veya Tıva Cumhuriyeti ; Rusya Federasyonu’nda Güney Sibirya'da özerk bir Türk cumhuriyetidir. Tuva cumhuriyeti, adını, Türk halklarından biri olan Tuvalardan alır. Tıva Cumhuriyeti olarak da Türkiye Türkçesinde kullanımı vardır. Moğolistan'a komşu olan cumhuriyetin yüzölçümü 170.500 km²'dir. Nüfusu 313.612 kişidir. Konumu ise kuzeyinde Rusya Federasyonuna bağlı Krasnoyarsk Krayı, kuzeybatısında Hakas Özerk Cumhuriyeti, batısında Altay Özerk Cumhuriyeti, güneyinde Moğolistan, doğusunda Buryatya çevrelemiştir. Çevresindeki ülkelere göre Türk nüfusunun en yoğun olduğu Güney Sibirya ülkesidir.

Altay Krayı, Rusya'nın Sibirya Federal Bölgesi'nde yer alan ve Altay-Sayan Dağları bölgesinde Obi, Abakan-Yenisey civarında bulunan kraydır. Kuruluşu 28 Eylül 1937'dir.

Altay Cumhuriyeti, Rusya'nın en güneyinde yer alan, federasyona bağlı bir özerk cumhuriyet.

Kızıl. Rusya’da, Tuva Cumhuriyeti'nin başkenti. Kızıl, pek çok Türki dilde ve Ana-Türki dilinde olduğu gibi Tuvaca'da da “kırmızı” anlamına gelir. Kentin nüfusu: 104.105 (2002) iken 110.000 (2010) olmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Yenisey</span> Moğolistandan gelen, Sibiryadan geçen ve Kuzey Kutbu Okyanusuna akan nehir

Yenisey Nehri Arktik Okyanusu'na boşalan en büyük nehir sistemidir. Angara (Ангара) ve Selenga kolları ile birlikte dünyanın en uzun beşinci akarsuyu olma özelliğini taşır.

Biy-Hem ili, Tuva Cumhuriyeti'nde 17 idari bölgeden biridir. İdari bölgenin yönetim merkezi Turan şehridir.

Toju İli — Tuva Cumhuriyetinde 17 idari bölgeden biridir. İdari bölgenin yönetim merkezi — Toora-Hem. Öbür yerleşimler — Saldam, Adır-Kejig, Çazılar, İy, Irban, Sıstıg-Hem.

Toora Hem — Tıva Cumhuriyeti Toju İli'nin idari merkezi. Nüfus 2.233 kişidir (2002).

Uluğ-Hem İli — Tuva Cumhuriyetinde 17 idari bölgeden biridir. İdari bölgenin yönetim merkezi — Şagaan-Arıg. Bir öteki büyük yerleşim yeri de Arıg-Bajı'dır

Çalkandular, Çalkandılar ya da Çalkanlar veya Kuular, Rusya'yın orta güney bölgesindeki Altay Cumhuriyetinde yaşayan Türk halklarından Altayların 850 kişilik kabilesi. UNESCO'ya göre dilleri ve kültürleri yok olma tehlikesindedir.

Hamsıra —, Tuva Cumhuriyetinde, Biy-Hem de denilen Büyük Yenisey akarsuyunun bir koludur.

Çibitsu — anlamı «aşıboyası, toprak boyası, koyu sarı»), sözün birebir karşılığı: "Sarısu") — Türklerin ata yurdu Altay Cumhuriyetinde, Katun akarsuyunun Çuya kolunun sağ koludur. Uzunluğu — 39 km.

Çulım — Sibir alanındaki akarsu. Ob akarsuyunun ön ırmağı. Uz. 1799 km, havzasının alanı 134 bin km². Kuznetskten başlayan Beliy ve Çyorniy İyus akarsularının katılmasından hasıl olmuştur. Esasen, kardan çok su almaktadır. Ortalama su sarfiyatı 785 m³/san. Ekim— Kasım aylarında buzlanır. Nisandan sonra buzları erimeye başlar. Çulım akarsuyu boyunda Nazarovo, Açin, Asino şehirleri yerleşmiştir.

Toju göl veya Azas göl [Rusça: Тоджа (Азас), Todja (Azas)] - Tıva Cumhuriyetinde ülkenin kuzeydoğusundaki Toju bölgesinde Tıva'nın incisi diye bilinen göl.

Sıstıg akarsuyu - Tıva Cumhuriyeti Toju bölgesi Sıstıg-Hem köyü yakınında bir akarsu. Uzunluğu - 138 km. Akarsu havzası ise 4450 km² dolayıdır. Yıllık ortalama su tükemi — 60 m³/s. Güçlü kar ve yağmur yağışları olmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Biy-Hem (akarsu)</span>

Biy Hem - Tıva Cumhuriyetinde Yenisey akarsuyunun sağ kaynağıdır. Tıva Türkçesinde büyük akarsu anlamına gelmektedir.

Busın veya Busein - Tıva Cumhuriyeti ve Moğolistanda bir akarsu.

Öök - Tıva Cumhuriyetinde merkezi Turan şehri olan Piy Hem bölgesinde bir akarsu. Yenisey akarsuyunun kollarından birisidir. Vadisi arkeolojik açıdan zengindir.

Şagaan Arıg akarsuyu- Güney Sibirya'da Tıva Cumhuriyeti Uluğ Kem ilinde Şagaan Arıg şehri yakınında Yenisey akarsuyunun sol kollarından bir akarsu. Hula ve Şvelig, Şagaan-Arıg'ın öbür varyantlarıdır.

Öök veya Eğik, Tuva Cumhuriyeti'nin Biğkem bölgesi kuzeyinde dağ.

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.