İçeriğe atla

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1441 sayılı kararı

BM Güvenlik Konseyinin
1441 sayılı kararı
Tarih8 Kasım 2002
Oturum no.4644
KodS/RES/1441 (Doküman)
KonuIrak’ın uluslararası barışı tehdit etmesi
Oylama
  • Kabul: 15
  • Ret: Yok
  • Çekimser: Yok
SonuçKabul edildi
Güvenlik Konseyi üyeleri
Daimi üyeler
Geçici üyeler

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1441 sayılı kararı, 8 Kasım 2002 tarihinde Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından alınan ve Irak'taki Saddam Hüseyin rejiminin daha önce alınan kararların gereği olarak silahsızlanma yükümlülüklerini getirmesi için son uyarı niteliğini taşıyan karardır.[1]

1441 sayılı karara göre Irak, 1990 yılında Kuveyt'i işgal etmesinin ardından çıkan Körfez Savaşı'nın ardından Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu tarafından 3 Nisan 1991 tarihinde alınan 687 sayılı kararın gereklerini yerine getirmiyordu.[2] Buna göre Irak'ın kitle imha silahlarıyla ilgili olarak Birleşmiş Milletler ile iş birliği yapmadığı, silah sanayisinde yatırım yaptığı ve Kuveyt'e ödemesi gereken savaş tazminatlarını ödemediği iddia ediliyordu.

Karar öncesi

Karar öncesinde Irak, tüm suçlamaları reddetmiş ve ülkeye Birleşmiş Milletlere bağlı silah denetçilerinin girebileceğini açıklamıştı ABD ise bu açıklamayı bir oyun olarak değerlendirmiş ve Irak'a karşı silahlı müdahaleyi öngören bir Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararının çıkmasını istemişti.

Karar metninin taslak hali ABD ve İngiltere tarafından hazırlanmış ve özellikle Güvenlik Konseyi daimi üye ülkeleri Rusya ve Fransa'nın ikna edilmesi için sekiz haftalık süre boyunca yoğun görüşmeler sonucunda tamamlanmıştı. Fransa özellikle karara uyulmamasının bir savaşa bahane olarak kullanılmaması için çaba sarf etmiştir.

Güvenlik Konseyi oylaması

8 Kasım 2002 tarihinde yapılan oylamada 15 ülkenin de desteğiyle oybirliğiyle kabul edilen kararda özellikle Arap ülkesi olan Suriye'nin verdiği destek ilgi çekici olarak değerlendirilmiştir. Kararın bir savaşa yol açacağına dair açıklamalara karşılık veren ABD'nin Birleşmiş Milletler Elçisi John Negroponte kararda gizli ve otomatik bir şekilde çekilecek olan bir tetik bulunmadığı yönünde yatıştırıcı bir açıklama yapacaktır.[3] İngiltere elçisi Jeremy Greenstock da benzer bir savunma yapar.[3] Suriye temsilcisi Mekdad ise ABD ve İngiltere tarafından verilen güvencelerden sonra uyulmaması halinde otomatikman savaş ilanı olarak değerlendirilmeyecek olan kararı desteklediklerini bildirdi.[3]

Kararın uygulanması

Irak karara 13 Kasım 2002 günü uyduğunu açıklar. Silah denetçileri 27 Kasım 2002 tarihinde Irak'a geri dönerler. UNMOVIC başkanı Hans Blix ve Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu başkanı Muhammed El Baradey de heyet içindedir. Heyet incelemelerinde iddia edilen kitle imha silahlarını bulamaz. 1441 sayılı karar gereğince kitle imha silahları bulunmayan ve silah denetçilerinin ülkeye girmesine izin veren Irak'ın hala karara uymadığı iddia edilir. Özellikle Hans Blix Birleşmiş Milletlere verdiği saldırgan raporlarda Irak'ın karara uymayıp hala kitle imha silahı stoklarını imha etmediğini tonlarca sinir gazı stoğunun olduğunu iddia eder.[4]

Bu aşamada Irak'a silahlı müdahale peşinde olan ABD yönetimi devreye girerek uluslararası barış ve güvenlik için Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin aldığı kararın arkasında durması gerektiğini açıklar. Ancak müdahil olan Fransa Cumhurbaşkanı Jacques Chirac 10 Mart 2003 tarihinde yaptığı açıklamayla ülkesinin savaş ilanı anlamına gelecek herhangi bir Güvenlik Konseyi kararını veto edeceğini vurgular. Güvenlik Konseyinde bu yönde karar almayı uman ABD, İngiltere ve İspanya'nın umutları suya düşer.[5] Savaş ilanı anlamına gelecek bir kararın Birleşmiş Milletler bünyesinde alınamayacağını anlayan ABD, İngiltere ve İspanya hükûmetleri 1441 sayılı karara uyulmamasının savaş sebebi olduğuna yönelik açıklamalar yaparlar.

Sonrası

Bundan sonra Irak işgal edilecek ve Saddam Hüseyin rejimi devrilecektir. İlk işgal ağırlıklı olarak ABD Silahlı Kuvvetlerinin varlığı ve İngiltere, Avustralya ve Polonya askerlerinin desteğiyle gerçekleştirilecek, savaş sonrasında ise Çokuluslu Güç kapsamında çok sayıda ülke Irak'a asker gönderecektir.

Irak'ın işgalinden sonra yapılan araştırmalar ve incelemeler sonucunda bulunduğu iddia edilen kitle imha silahları bulunamayacaktır. Iraq Survey Group adlı kurumun bu doğrultuda bir raporu bulunmaktadır.[6] Baş silah denetçisi Charles Duelfer'in adıyla anılan bir diğer rapor olan Duelfer Raporu benzer sonuçlara ulaşmıştır.[7]

Kaynakça

  1. ^ 12 Eylül 2002 tarihinde yapılan ilgili görüşmeleri kayıtları 18 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 14 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
  2. ^ İlgili karar metni 5 Kasım 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 14 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
  3. ^ a b c 8 Kasım 2002 tarihli toplantının notları 30 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 14 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
  4. ^ 27 Ocak 2003 tarihli 10 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. CNN haberi (İngilizce), 14 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
  5. ^ Bakınız: Bush-Aznar gizli görüşmesi
  6. ^ Raporun sonuç kısmı 7 Kasım 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce), 14 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir
  7. ^ 7 Ekim 2004 tarihli 10 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Washington Post haberi (İngilizce), 14 Ağustos 2010 tarihinde erişilmiştir

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Birleşmiş Milletler</span> toplumsal, ekonomik ve kültürel bir iş birliği oluşturmak amacıyla kurulan bir örgüt

Birleşmiş Milletler (BM), 24 Ekim 1945'te kurulmuş; dünya barışını, güvenliğini korumak ve uluslararasında ekonomik, toplumsal ve kültürel bir iş birliği oluşturmak için kurulan uluslararası bir örgüttür. Birleşmiş Milletler kendini "adalet ve güvenliği, ekonomik kalkınma ve sosyal eşitliği uluslararasında tüm ülkelere sağlamayı amaç edinmiş küresel bir kuruluş" olarak tanımlamaktadır. Uluslararası ilişkilerde kuvvet kullanılmasını evrensel düzeyde yasaklayan ilk antlaşma 26 Haziran 1945'te 50 ülke tarafından imzalanan Birleşmiş Milletler Antlaşması'dır.

<span class="mw-page-title-main">Saddam Hüseyin</span> 5. Irak cumhurbaşkanı

Saddam Hüseyin Abdülmecid et-Tikriti, Iraklı siyasetçi. Irak'ın beşinci cumhurbaşkanıdır.

<span class="mw-page-title-main">Irak Savaşı</span> ABD öncülüğündeki koalisyon güçlerinin, Irakı işgaliyle başlayan savaş (2003-2011)

Irak Savaşı, 20 Mart 2003'te Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık önderliğinde oluşturulmuş Çokuluslu Koalisyon Kuvvetleri'nin bir askerî harekâtla Irak'a girmesiyle başlayan ve devam eden savaş. Ayrıca İkinci Körfez Savaşı, Irak'ın İşgali ve koalisyon ülkelerince Irak'ı Özgürleştirme Operasyonu olarak da adlandırılır. 21 Ekim 2011 tarihinde ABD Başkanı Barack Obama yaptığı açıklamada, ülkedeki ABD askerlerinin 31 Aralık 2011'e kadar geri çekileceğini açıkladı. 15 Aralık 2011 tarihinde Bağdat'ta bulunan Amerikan Üssü'nden son Amerikan Bayrağı'nın indirilmesiyle savaş resmen sona ermiştir. ABD Dışişleri Bakanı John Kerry savaşın vahim bir hata olduğunu belirtmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Irak-İran Savaşı</span> 1980-1988 yılları arasında İran ve Irak arasında geçen savaş

Irak-İran Savaşı, İran'da Tahmilî Savaş veya Mukaddes Müdafaa, Irak'ta Saddam'ın Kadisiyesi ve Arap Dünyasında Birinci Körfez Savaşı olarak anılan 1980-1988 yılları arasında İran ve Irak arasında yaşanmış savaş. Yaklaşık bir milyon kişinin ölümüne, iki milyon kişinin yaralanmasına, 150 milyar Amerikan Doları maddi hasara, her iki ülkede de ağır yıkımlara yol açmıştır. Irak'ın zaferleri ile başlayan savaş, İran'ın direnmesiyle yıpratma savaşına dönüşmüş ve galibi olmadan sonuçlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi</span> BMnin uluslararası güvenliği sağlamakla görevli altı ana organından biri

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK), Birleşmiş Milletler'in üye ülkeler arasında güvenlik ve barışı korumakla yükümlü en güçlü organı. Birleşmiş Milletler'in diğer organları sadece tavsiye kararı alabilirken, Uluslararası Adalet Divanı ile birlikte bağlayıcı karar alma yetkisine sahip iki Birleşmiş Milletler organından biridir. Bu bağlayıcılık, üye ülkelerin tamamına yakını tarafından imzalanmış olan Birleşmiş Milletler Antlaşması'nda açık bir şekilde belirtilmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Hans Blix</span>

Hans Blix, (d. 28 Haziran 1928, Uppsala, İsveç) Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu'nun İsveçli eski başkanı.

<span class="mw-page-title-main">Birleşmiş Milletler Genel Kurulu</span>

Birleşmiş Milletler Genel Kurulu, Birleşmiş Milletlerin (BM) beş ana organından biridir ve tüm üye milletin eşit olarak temsil edildiği tek organdır. Görevleri arasında, birliğin bütçesini gözden geçirme, Güvenlik Konseyi geçici üyelerini atama, diğer bölümlerinden raporlar alma ve genel kurul kararları adı altında kararlar çıkarmak vardır. Birçok ek organı vardır.

<span class="mw-page-title-main">Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 550 sayılı kararı</span>

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 550 sayılı kararı, Kıbrıs Cumhuriyeti Hükûmeti'nin talebi ve Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı'nın açıklamasından yola çıkarak Kıbrıs Cumhuriyeti'nin "Türkiye tarafından işgal altında kalan kısmında" yapılan karşılıklı "büyükelçi atamaları" ve "anayasal referandum" yapılması, Kıbrıs'ın bölünmesi için yapılan ayrılıkçı hareketler olduğu belirtilmiştir. Güvenlik Konseyi, 541 sayılı kararın uygulanmasını yeniden talep ettiğini nitelemiş ve tüm ülkelere "ayrılıkçı hareket" ile kurulan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin tanınmaması çağrısını tekrarlamıştır. Bu karar; on üç üye ülke tarafından kabul oyu, Pakistan tarafından karşı ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından çekimser oy kullanılarak kabul edilmiştir.

Birleşmiş Milletler Irak-Kuveyt Gözlem Misyonu, 1991 ve 2003 yılları arasında Irak ve Kuveyt sınırında görev yapan Birleşmiş Milletler Barış Gücü.

<span class="mw-page-title-main">Bush-Aznar gizli görüşmesi</span>

Bush – Aznar gizli görüşmesi, dönemin ABD Başkanı George W. Bush ile dönemin İspanya Başbakanı José María Aznar arasında 22 Şubat 2003 tarihinde Crawford Teksas ABD'de gerçekleşen görüşme ve bu görüşmenin içeriğidir. Görüşmeye iki liderin yanı sıra dönemin devlet yetkilileri katılmıştır; Ulusal Güvenlik Danışmanı Condoleezza Rice, Daniel Fried, Alberto Carnero ve İspanya'nın ABD Büyükelçisi Javier Rupérez. Görüşmeye ayrıca dönemin İngiltere Başbakanı Tony Blair ile İtalya Başbakanı Silvio Berlusconi telefonla katılmıştır. Kamuoyunun görüşmeden ancak yıllar sonra İspanyol El País gazetesinin haberi sayesinde bilgisi olmuştur. Gizli görüşmeye katılan Rupérez gazeteye detaylı aktarımda bulunmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Çok Uluslu Güç - Irak</span>

Çokuluslu Güç (Irak) Irak Savaşı’nın ardından Irak’ın işgal edilmesinde görev alan ve komutasının ABD’de olduğu silahlı kuvvet. Kuvvet, 15 Mayıs 2004 tarihinde ülkedeki işgalin denetimini Combined Joint Task Force 7 adlı yapıdan almış ve 1 Ocak 2010 tarihinde de ABD Silahlı Kuvvetlerine teslim etmiştir.

Irak ambargosu, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi tarafından Irak'a yönelik uygulanan ekonomik ve ticarî yaptırımların toplamıdır. Irak’ın Kuveyt’i işgal etmesinden dört gün sonra 6 Ağustos 1990 tarihinde yürürlüğe konan yaptırımlar Körfez Savaşından sonra da sürmüş, 22 Mayıs 2003 günü Irak Savaşının ardından ülkenin işgal edilip Saddam Hüseyin rejiminin devrilmesiyle yürürlükten kaldırılmıştır. Ambargonun açıklanan temel amacı Kuveyt'i işgal eden Irak Silahlı Kuvvetlerinin bu ülkeden çekilmesi olsa da, sonradan Kuveyt hükûmetinin talebi gereğince savaş tazminatının ödenmesi ve varolduğu iddia edilen kitlesel imha silahlarının tasfiye edilmesini sağlamak için tehdit unsuru olarak kullanılmıştır.

Petrol karşılığında Gıda Programı, 1990 yılı Ağustos ayında Irak'ın Kuveyt’i işgal etmesinin ardından ambargo altına alınan Irak'da halkın temel gıda ve sağlık ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi 986 numaralı kararı ile gelir sağlayabilmesi için Irak hükûmetinin petrol satmasına izin veren programdır. 2003 yılındaki Irak Savaşı sonucunda ülkenin işgal edilmesiyle Saddam Hüseyin rejiminin devrilmesiyle yasaklama ve program sona ermiştir. Programın sona ermesinden sonra geçmişe yönelik çeşitli yolsuzluklar su yüzüne çıkmıştır.

Nijer uranyum iddiaları, Irak'daki Saddam Hüseyin rejiminin nükleer silah geliştirme amacıyla girişimlerde bulunduğuna dair İtalyan İstihbarat Teşkilatı SISMI tarafından ortaya atılan ve sahte belgelere dayandırılan iddiaları kapsar. Buna göre Birleşmiş Milletler ambargosu altındaki Irak'ın Nijer'den toz halinde uranyum almak istediği öne sürülür.

<span class="mw-page-title-main">Irak Ulusal Müzesi</span>

Irak Ulusal Müzesi Irak'ın başkenti Bağdat'da yer alan bir müzedir. Mezopotamya uygarlıklarına dair çok önemli eserlerin sergilendiği müze 2003 yılında Irak’ın işgalinin ardından ABD Silahlı Kuvvetleri tarafından yağmalanmıştır. Irak Başbakanı Nuri El Maliki tarafından 23 Şubat 2009 tarihinde yeniden açıldığında bünyesindeki eserlerin yarısından fazlasının çalınmış olduğu ortaya çıkmıştır. Eserlerin yeniden müzeye kazandırılması için Birleşmiş Milletler başta olmak üzere çok sayıda kuruluş çalışmalar yürütmektedir.

Duelfer Raporu, 30 Eylül 2004 tarihinde Iraq Survey Group (ISG) tarafından yayınlanan rapordur. 2003 yılındaki Irak’ın işgalinden sonra ülkede faaliyet göstererek kitle imha silahları arayan grup hazırladığı raporda, ABD Başkanı George W. Bush başta olmak üzere ABD hükûmeti tarafından iddia edilenin aksine Irak'da kitle imha silahı bulunmadığını açıklayacaktır.

<span class="mw-page-title-main">Çöl Tilkisi Harekâtı</span>

Çöl Tilkisi Harekâtı ya da Aralık 1998 Irak'ın bombalanması, Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık tarafından 16-19 Aralık 1998 tarihleri arasında, Irak hedeflerine karşı gerçekleştirilen bombalama harekâtıdır. Irak yönetiminin Birleşmiş Milletler Silah Denetim Komisyonunun (UNSCOM) çalışmalarını engelleyerek Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararlarına uymaması, saldırının gerekçeleri olarak gösterilmişti. Harekâtın hedefi, Irak'ın askerî ve güvenlik hedeflerinin vurularak bu ülkenin kitle imha silahlarını üretmesinin, depolanmasının ve taşınmasının engellenmesi olarak açıklandı.

<span class="mw-page-title-main">Chilcot Raporu</span> Irak Savaşına yönelik hazırlanmış en kapsamlı rapor

Chilcot Raporu, Irak Soruşturması veya Irak Raporu, Irak Savaşı'na yönelik hazırlanmış en kapsamlı rapor. Yedi yılda hazırlanan ve 2,6 milyon kelimeden oluşan 12 ciltlik bu rapor 6 Temmuz 2016 tarihinde emekli bürokrat John Chilcot tarafından Londra'da yayımlanmıştır. Raporu hazırlayan soruşturma komisyonunun başkanı John Chilcot, dönemin İngiltere başbakanı olan Tony Blair'e karşı "Askeri harekat son seçenek değildi" ifadelerini kullanmıştır. İngiltere'de Chilcot raporundan önce Irak Savaşı'na dair hazırlanan raporlarda istihbarat hatalarından bahsedilmiş fakat herhangi bir hükûmet yetkilisi doğrudan suçlanmamıştır. Bu raporda ise başta dönemin başbakanı Tony Blair olmak üzere çoğu kişi doğrudan hatalı bulunmuştur. Uluslararası Ceza Mahkemesi ise hazırlanan raporu inceleyeceğini açıklamıştır.

<span class="mw-page-title-main">Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 478 sayılı kararı</span>

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 478 sayılı kararı, İsrail'in Doğu Kudüs'ü işgali ve Kudüs'ü başkent ilan etmesi üzerine Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin 20 Ağustos 1980 tarihinde aldığı 478 sayılı karar.

Irak Devrimci Komuta Konseyi, 1968'deki askeri darbeden sonra kuruldu ve 2003'teki Amerikan işgalinden önce Irak'taki nihai karar alma organıydı. Konsey, konseyin üçte iki çoğunluğu tarafından seçilen başkan ve başkan yardımcısı ile ülkede hem yürütme hem de yasama yetkisini kullandı. Başkan ayrıca daha sonra Irak cumhurbaşkanı ilan edildi ve bir cumhurbaşkanı yardımcısı seçmesine izin verildi. Saddam Hüseyin'in 1979'da Irak cumhurbaşkanı olmasının ardından konseye başkan yardımcısı İzzet İbrahim ed-Duri, başbakan yardımcısı Tarık Aziz ve Saddam'ı 1960'lardan beri tanıyan Taha Yasin Ramazan başkanlık etti. Ülkenin yasama organı; DKK, Ulusal Meclis ve ülkeyi yöneten 50 üyeli bir Kürt Yasama Konseyi'nden oluşuyordu. Başkanlığı sırasında Saddam, DKK başkanı ve cumhurbaşkanıydı. DKK'nin diğer üyeleri arasında, 1968 ve 1970 yılları arasında bu görevde olan Saddam'ın üvey kardeşlerinden Salah Ömer el-Ali, Barzan İbrahim et-Tikriti, Taha Yasin Ramazan, Adnan Hayrullah, Sa'adun Şakir Mahmud, Tarık Aziz, Hasan Ali Nasır en-Namiri, Naim Hamid Haddad ve Taha Muhyeddin Maruf vardı. 2003 yılında, Geçici Koalisyon Yönetiminin 2 No'lu Emri uyarınca Paul Bremer tarafından DKK, resmen feshedildi.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.