İçeriğe atla

Birleşik zamanlı fiil

Kontrol Edilmiş
Birleşik fiil ile karıştırılmamalıdır.
Örnekler
  • gel+ecek+ti+m
  • git+meli+y+miş
  • oku+yor+sa+m

Birleşik zamanlı fiiller, Türkçede herhangi bir haber ya da dilek kipine "-di", "-miş" veya "-se" ek-fiilleri eklenerek oluşturulan fiiller.

  • Hayatımın en mutlu anıymış, bilmiyordum. -Orhan Pamuk, Masumiyet Müzesi (hikâye birleşik zamanı: şimdiki zaman + hikâye geçmiş zaman )
  • Bunların hepsini Nâzım okutacak, yalnız musiki için Don Pedrelli gelecekmiş. -Halide Edip Adıvar, Handan (rivayet birleşik zamanı: gelecek zaman + rivayet geçmiş zaman)
  • Yarın bize misafir gelecekse hazırlık yapalım. (şart birleşik zamanı: gelecek zaman + dilek-şart kipi)

Bildirme eki olarak da bilinen "-dir" ek-fiili ise birleşik zamanlı fiil yapmaz:

  • Bu öyküde tembelliğin zararlarından bahsedilmiştir. (rivayet geçmiş zaman, basit zamanlı fiil)

Hikâye birleşik zamanı

Haber ya da dilek kiplerinden birine -di eki getirilerek yapılır:

  • -mişti
  • -rdi
  • -yordu
  • -ecekti
  • -meliydi
  • -seydi
  • -eydi
sil er di m
fiil geniş zaman eki hikâye eki kişi eki

Öğrenilen (miş’li) geçmiş zamanın hikâyesi: sil-miş-ti

Görülen geçmiş zamanın hikâyesi: sil-di-y-di

Şimdiki zamanın hikâyesi: sili-yor-du

Gelecek zamanın hikâyesi: sil-ecek-ti

Gereklilik kipi hikâyesi: sil-meli-y-di

İstek kipinin hikâyesi: sil-e-y-di

Dilek-şart kipinin hikâyesi: sil-se-y-di

Not: Emir kipinin hikâye birleşik zamanı yoktur.

Rivâyet birleşik zamanı

Haber ya da dilek kiplerinden birine -miş eki getirilerek yapılır. Bu ek, ünlü uyumuna göre değişerek -mış, -muş, -müş olabilir.

sil er miş im
fiil geniş zaman eki rivayet eki kişi eki

Öğrenilen (miş'li) geçmiş zamanın rivayeti: sil-miş-miş-im

Şimdiki zamanın rivayeti: sil-iyor-muş-um

Gelecek zamanın rivayeti: sil-ecek-miş-im

Gereklilik kipi rivayeti: sil-meli-y-miş-im

Dilek-şart kipinin rivâyeti: sil-se-y-miş-im

İstek kipinin rivâyeti: sil-e-y-miş-im

Not: Görülen (-di'li) geçmiş zamanın ve emir kipinin rivayet birleşik zamanı yoktur.

Şart birleşik zamanı

Haber kipi fiillerine -se eki getirilerek yapılır. Bu ek ünlü uyumuna göre -sa olabilir. Şart birleşik zamanı, eylemin yapılışını başka bir eylemin yapılışına şart koşar. Örnek: Yarın bize gelirsen sevinirim.

gel ir se n
fiil geniş zaman eki şart eki kişi eki

Geniş zamanın şartı: bak-a-r-sa-n

Şimdiki zamanın şartı: sil-iyor-sa-m

Öğrenilen (-miş'li) geçmiş zamanın şartı: sil-miş-se-m

Görülen (-di'li) geçmiş zamanın şartı: sil-di-y-se

Gelecek zamanın şartı: sil-ecek-se-m

Gereklilik kipinin şartı: sil-meli-y-se-m

Not: Gereklilik kipi hariç dilek kiplerinin şart birleşik zamanı yoktur.

Katmerli birleşik zaman

Hikâye ve rivayet birleşik zamanlarına ek-fiilin şartı (-se) eklenirse “katmerli birleşik zaman” oluşur:

  • siliyorduysa, siliyormuşsa.
  • gelecektiyse, gelecekmişse.

Kaynakça


İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Grekçe</span> Yunancanın İlk Çağda konuşulan hali

Grekçe veya Antik Yunan dili, Antik Yunanistan'da ve Doğu Akdeniz havzasında MÖ 9. yüzyıldan MS 6. yüzyıla kadar konuşulmuş olan ölü bir dildir. Arkaik, Klasik ve Helenistik dönemleri vardır. Antik Yunanca olarak da bilinir.

Kip, dilbilgisinde bir fiilin kök veya gövdesinin zaman, yargı veya niyete göre girdiği geçici kalıptır. Kip, bir fiilin haber veya dilek kipi eklerinden birini almış hâlidir.

Türkçedeki değil de, genel anlamda fiil anlamına bakmak istiyorsanız, fiil sayfasını ziyaret ediniz.

Türkçede ekler, yapım eki ve çekim eki olmak üzere ikiye ayrılır. Türkçe sondan eklemeli bir dil olduğu için ekler Türkçedeki en önemli dil yapılarındandır. Yabancı kökenli bazı sözcükler hariç, Türkçede ön ek bulunmaz. Türkçede sözcük köklerine getirilen ekler, cümlede sözcükler arasında geçici anlam ilişkileri kurmak veya yeni sözcükler türetmek amacıyla kullanılır.

Çekim ekleri, gerek isim soylu gerekse fiil soylu kelimelerin sonuna eklenerek cümle içinde diğer kelimelerle anlam bağlantısı kurmalarını sağlayan ekler. Kendi başlarına bir anlam ifade etmezler.

Yüklemi çekimli bir fiil olan cümlelere "Fiil Cümlesi" denir.

Ek-fiil, ek-eylem veya cevher fiil, Türkçede isimlerin sonuna eklenerek onları yüklem haline getiren bir ektir. Bu ek Eski Türkçe "ér- : olgunlaşmak, yetişmek, tamam olmak" fiilinden evrilip zaman içinde "i-mek" haline gelmiş ve zamanla kökünün de erimesiyle bugün sadece “şu veya bu durumda bulunmak” manalarını cümleye katan (i)-di, (i)-miş, (i)-se ve (i)-dir halleri kalmıştır. Diğer dillerden muadil olarak İngilizce "to be",Latince "esse" fiilleri örnek verilebilir.

Haber kipi veya bildirme kipi, Türkçede fiillerin zaman eklerinden birini taşıyan, yani zaman anlamı taşıyan hallerinden her biri. Türkçede beş haber kipi vardır:

<span class="mw-page-title-main">Gelecek zaman</span> haber kipi

Gelecek zaman, dilbilgisinde şu andan sonraki bir zamanda gerçekleşen bir olayı veya durumu anlatan zaman yapısıdır.

Gramerde subjonktif kip, genelde yan cümlelerde kullanılan bir fiil kipidir. Dilek, his, ihtimâl, hüküm, görüş, ihtiyaç veya henüz gerçekleşmemiş bir fiil gibi çeşitli gerçekleşmemiş durumları ifade etmek için kullanılır. Bazen konjonktif kip veya şart kipi olarak da değinilebilir, konjonksiyonları (bağlaçları) izlediği için. Subjonktifin kullanımına dair ayrıntılar dilden dile değişir.

Öğrenilen geçmiş zaman, Türkçede fiil sonuna "-miş" ekinin ses uyumlarına uyacak şekilde eklenmesi ile oluşturulan geçmiş zaman yapısı. Ayrıca rivayet geçmiş zaman, duyulan geçmiş zaman ve miş'li geçmiş zaman olarak da bilinir. Standart bir olumlu basit cümle kuruluşu şu şekildedir:

Dilek kipleri veya tasarlama kipleri; Türkçede fiillerin gereklilik, istek, dilek, şart veya emir bildiren hallerinden her biri. Optatif olarak da bilinir. Bu kiplerde "zaman" ifadesi yoktur. Türkçede dört dilek kipi vardır:

Duyulan geçmiş zamanın hikâyesi, öğrenilen geçmiş zamanın hikâyesi veya -miş'li geçmiş zamanın hikâyesi, Türkçede birleşik zamanlı bir fiil çekimi. Bir fiilin sonuna -mış ya da -miş ve -dı ya da -di eklerinin ses uyumlarına uyacak şekilde birlikte eklenmesi ile oluşturulur:

Bildirme eki veya bildirme koşacı, Türkçede yükleme kesinlik, belirsizlik, ihtimal gibi anlamlar katan -dir eki. Türkçedeki dört ek-fiilden biridir. Eklendiği kelimedeki ses kurallarına uyarak -dır, -dur, -dür, -tir, -tır, -tur ve -tür hâllerine dönüşebilir:

Şahıs eki veya kişi eki, yüklemin kişisini (özneyi) belirten ek. Fiil kiplerine veya ek-fiillere eklenerek işin veya oluşun kim tarafından gerçekleştirildiğinin anlaşılmasını sağlayan eklerdir.

Sıfat-fiil, ortaç veya partisip; bir fiilin cümlede sıfat görevinde kullanılan hâli. Türkçedeki üç fiilimsi grubundan biridir. Fiillerin sonuna sıfat-fiil ekleri olan -en, -esi, -mez, -ar, -di(k), -di(ği), -ecek ve -miş getirilerek oluşturulur ve kısaca anası mezar dikecekmiş şeklinde formülize edilir. Sıfat-fiiller kendinden sonraki kelimelerle birlikte sıfat tamlaması oluşturur.

Gelecek zamanın hikâyesi, Türkçedeki bileşik zamanlardan biridir. Gelecek zaman kipine "-di" ek-fiilinin ses uyum ve olaylarına uyacak şekilde eklenmesi ile oluşturulur. Kip eklerinden sonra -varsa- şahıs eki gelir:

fiil + ecek + ti + şahıs eki

Emir cümlesi, konuşmacının/yazarın bir eylemin gerçekleştirilmesini buyurduğu cümle türü. Emir cümlelerinin tamamına yakını emir kipinde oluşturulur. Nadiren gelecek zaman kipinde emir cümlelerine de rastlanır.

Duyulan geçmiş zamanın rivâyeti, öğrenilen geçmiş zamanın rivâyeti veya -miş'li geçmiş zamanın rivâyeti, Türkçede birleşik zamanlı bir fiil çekimidir. Bir fiilin sonuna -mış ya da -miş ekinin ses uyumlarına uyacak şekilde eklenmesi ve yinelenmesi ile oluşturulur.

Grekçe fiiller, haber, emir, dilek-şart ve istek kipi olmak üzere dört farklı kipe; etken, edilgen ve dönüşlü/orta olmak üzere de üç farklı çatıya sahiptir.