İçeriğe atla

Birinci Dağlık Karabağ Savaşı sırasında kaybolan Azerbaycanlılar

Hocalı katliamından sonra Azerbaycanlı mülteciler.

İlk Dağlık Karabağ Savaşı sırasında kaybolan Azerbaycanlılar 1988'den başlayarak 1994'te sona eren Birinci Dağlık Karabağ Savaşı sırasında, Ermeni Silahlı Kuvvetleri ve Dağlık Karabağ Cumhuriyeti Savunma Ordusu tarafından ya kaybolan ya da savaş esiri olarak alınan Azeriler.

Azerbaycan Cumhuriyeti Harp Esirleri, Rehineler ve Kayıp Kişiler Devlet Komisyonu Çalışma Grubu tarafından 2007 yılında yapılan bir araştırmaya göre, kaybolan ve savaş esiri olarak alınan Azerbaycanlı sayısı 4.354'tür. Bunlardan 3.503'ü askerî personel, 841'i sivildi, 9'unun durumu bilinmiyordu. Sivillerin 47'si çocuk, 16'sı reşit olmayan kız, 268'i kadın ve 371'i yaşlıydı. 4.354 kayıp Azerbaycanlı'dan 783'ü esir ve rehin alındı. Devlet Komisyonu tarafından alınan materyallerin analizine göre, 550 kişi esaret altında öldürüldü veya çeşitli nedenlerle öldü. Ayrıca bunların 104'ü kadın, 446'sı erkekti. Sadece 137 Azerbaycanlı'nın adı tespit edildi ve 74 kişinin kimliği bilinmiyor.[1]

İstatistik

1 Eylül 2005 itibarıyla, Devlet Komisyonu 4.740 Azerbaycan vatandaşını kayıp olarak kaydetti. O zamana kadar Ermeniler toplam 1.378 kişiyi esaretten kurtarmış, 1203 kişiyle ilgili olarak ilgili devlet kurumlarına ve uluslararası kuruluşlara soruşturma gönderilmiştir. Ayrıca, Devlet Komisyonu listesinde yer alan ve Uluslararası Kızılhaç Komitesi tarafından kayıp olarak kaydedilmeyen 1259 kişinin vakalarını da incelediler. Bu kişilerle ilgili bilgiler incelendikten sonra ICRC'ye bilgi gönderildi.[1]

Azerbaycan Cumhuriyeti Harp Esirleri, Rehineler ve Kayıp Şahıslar Devlet Komisyonu Çalışma Grubu'nun 25 Aralık 2008 tarihli raporuna göre, 4.210 kişi kayıp olarak kaydedildi.[2]

Devlet Komisyonu

13 Ocak 1993 tarihinde Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'in kararı ile Azerbaycan Cumhuriyeti Harp Esirleri, Rehineler ve Kayıp Şahıslar Devlet Komisyonu kuruldu. Bu komisyonun amaçlar;

"Esaretten kurtulanların sosyal rehabilitasyonu ve sağlıklarının yeniden sağlanması için tedbirler almak, yurttaş aramalarının etkinliğini artıracak tedbirler almak ve bu amaçla uluslararası kuruluşlarla işbirliğinin uygulanmasını sağlamak, Ermenistan'ın Azerbaycanlılara karşı yürüttüğü soykırım ve etnik temizlik politikasını yansıtan hukuki ve tarihi belgelerin yanı sıra esir, kayıp ve rehinelerle ilgili materyalleri dünya toplumuna ulaştırmak için tutarlı ve amaçlı çalışmalar."[3]

Komisyon çerçevesinde bir çalışma grubu da oluşturuldu.[4] Azerbaycan Cumhuriyeti Harp Esirleri, Rehineler ve Kayıp Şahıslar Devlet Komisyonu Çalışma Grubu Başkanı Firudun Sadigov'a göre, 2008 yılı sonunda yaklaşık 170 kişinin akıbeti daha aydınlatıldı ve belli oldu. Onlar Şuşa ve çevresindeki köylerde, Kelbecer ve Laçin'den oldukları tespit edildi. Genel olarak, 2004'ten 2008'e kadar yaklaşık 800 kişinin kaderi belirlendi. Bazı ölü olanların mezar yerleri tespit.[5]

Kaynakça

  1. ^ a b "Война из-за Нагорного Карабаха привела к перемещению миллиона человек" [War over Nagorno-Karabakh displaced a million people]. Demoscope.ru (Rusça). 20 Eylül 2005. 25 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2020. 
  2. ^ A. (13 Ocak 2009). "Госкомиссия Азербайджана по делам военнопленных, заложников и пропавших без вести обнародовала отчет" (Rusça). Trend News Agency. 11 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2020. 
  3. ^ "Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyası haqqında" [On the State Commission on Captives, Missing and Hostages]. E-qanun.az (Azerice). 13 Ocak 1993. 10 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2020. 
  4. ^ "Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyası haqqında Əsasnamənin təsdiq edilməsi barədə" [On approval of the Regulations on the State Commission on Captives, Missing and Hostages]. E-qanun.az (Azerice). 13 Ocak 1993. 10 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2020. 
  5. ^ "Ermənilər əsir və itkin düşənlərin axtarışına razılıq verib?" [Did the Armenians agree to search for captives and missing people?]. Yeni Musavat (Azerice). Musavat. 14 Nisan 2013. 25 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2020. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Azerice</span> Azerbaycanın resmî dili olan Türk dili

Azerice, Azerbaycanca veya Azerbaycan Türkçesi, Türk dilleri dil ailesinin Oğuz grubu içerisinde yer alan ve bir Türk halkı olan Azerilerin ana dilini oluşturan dil. En çok konuşucusu İran Azerbaycanı'nda bulunan dil, Azerbaycan Cumhuriyeti'nin resmî dilidir. Rusya'ya bağlı özerk bir cumhuriyet olan Dağıstan'ın ise resmî dilleri arasında yer alır.

<span class="mw-page-title-main">Birinci Dağlık Karabağ Savaşı</span> 1988-1994 yılları arasında Karabağ bölgesinde Azerbaycan ve Ermenistan arasında yaşanmış askeri bir çatışma

Birinci Dağlık Karabağ Savaşı, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlı Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın Ermenistan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ne bağlanmasını isteyen Ermeniler ile bunu kabul etmeyen Azeriler arasında başlayan ve Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Azerbaycan ile Ermenistan arasında çatışmaya dönüşen Şubat 1988-Mayıs 1994 tarihleri arasında süren savaştır. Savaş öncesinde ve etnik çatışmaların sıcak savaşa dönüşmesi sonrasında Sumqayıt Pogromu, Kirovabad Pogromu, Bakü Pogromu gibi pogromlar, Hocalı Katliamı, Malıbeyli ve Kuşçular Katliamı ve Maragha Katliamı gibi katliamlar yaşanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Mübariz İbrahimov</span> Azerbaycan ulusal kahramanı

Mübariz Ağakerim oğlu İbrahimov, Azerbaycan Silahlı Kuvvetlerinin askeriydi, gedikli subay olarak görev yapmaktaydı. İbrahimov, 2010 yılında ölümünden sonra Azerbaycan'da yılın adamı ve Azerbaycan ulusal kahramanı unvanlarına layık görüldü.

<span class="mw-page-title-main">Neriman Nerimanov</span> Nariman Narimanov

Neriman Nerimanov, Azerbaycanlı Bolşevik devrimci, yazar, yayıncı, politikacı ve devlet adamıydı. Kızıl Ordu'nun Azerbaycan'ı işgalinden sonra, Mayıs 1920'de kurulan Sovyet Azerbaycanı hükûmetinin başına geçti ve bu görevini yaklaşık bir yıl sürdürdü. Daha sonra Transkafkasya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti yürütme konseyi başkanlığına seçildi. Ayrıca 30 Aralık 1922'den öldüğü güne kadar Sovyetler Birliği Merkez Yürütme Kurulunun parti başkanı olarak görev yapmıştır.

Murad Mirzeyev Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri yarbayı, Azerbaycan Ulusal Kahramanı.

Aliyar Aliyev Azerbaycan'ın Millî Kahramanı; Karabağ savaşında ölmüştür.

Vezir Orucov, Azerbaycan Ulusal Kahramanı.

Allahverdi Bağırov ya da tam adıyla Allahverdi Teymur oğlu Bağırov,, Azeri asker. Karabağ Savaşı'na katkılarından ötürü Azerbaycan hükûmetince kendisine Azerbaycan Ulusal Kahramanı unvanı verilmiştir.

Karadağlı Katliamı ya da Karadağlı'nın İşgali, Karabağ Savaşı sırasında Ermeni birlikleri Hocavend Rayonu'nun Karadağlı köyünü ele geçirince yaşandı. 20 ila 90 sivil öldürüldü ve birçoğu tutuklandı.

<span class="mw-page-title-main">İkinci Dağlık Karabağ Savaşı</span> Azerbaycan ve Ermenistan arasında yaşanan savaş

İkinci Dağlık Karabağ Savaşı, 2020 Dağlık Karabağ Savaşı veya 44 Günlük Savaş Dağlık Karabağ'da Türkiye destekli Azerbaycan ile Ermenistan ve onun desteklediği tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti arasında yaşanmış silahlı çatışmalardır.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ çevresinde Ermenistan tarafından işgal edilmiş Azerbaycan toprakları</span> Eskiden işgal edilmiş Azerbaycan toprakları

Dağlık Karabağ çevresinde Ermenistan tarafından işgal edilmiş Azerbaycan toprakları, de jure Azerbaycan'a ait olan ve Dağlık Karabağ Savaşı'nın sona ermesiyle birlikte Ermenistan ve uluslararası alanda tanınmayan Dağlık Karabağ Cumhuriyeti'nin askerî kuvvetleri tarafından işgal edilmiş, eski Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın dışında yer alan topraklardır. Günümüzde eski Dağlık Karabağ Özerk Oblastı'nın bir bölümünü içeren Kelbecer rayonu dışında tüm rayonlar, Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin eski rayonlarıyla aynıdır.

Azerbaycan'daki Ermeniler, Azerbaycan devletinde ve onun selefi Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde çok sayıda yaşamış Ermenilerdir. İstatistiklere göre, 1988'de Birinci Dağlık Karabağ Savaşı'nın patlak vermesinden önce Azerbaycan Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde yaklaşık 500.000 Ermeni yaşıyordu. Ermenistan-Azerbaycan çatışmasının bir sonucu olan Birinci Dağlık Karabağ Savaşı'na giden olaylarda Ermenistan Azerileri gibi Ermeni-Azerbaycanlıların çoğu da cumhuriyetten kaçmak zorunda kaldı. Sumgayıt, Gence ve Bakü'de Ermeni nüfusuna yönelik vahşetlerin yaşandığı bildirildi. Bugün Azerbaycan'daki Ermenilerin büyük çoğunluğu, 1991 yılında Dağlık Karabağ Cumhuriyeti adı altında tek taraflı bağımsızlık eylemini ilan eden dağlık Karabağ bölgesi tarafından kontrol edilen topraklarda yaşamaktadır. Ermenistan dahil herhangi bir ülke tarafından tanınmaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Dağlık Karabağ'da barışı koruma operasyonları</span> Dağlık Karabağda barışı koruma operasyonları

Dağlık Karabağ'da barışı koruma misyonu 2020 Dağlık Karabağ savaşı sonrasında Dağlık Karabağ bölgesinde devam eden barışı koruma operasyonlarını ifade eder. Ermenistan ve Azerbaycan güçleri arasındaki ateşkesi izlemeyi amaçlayan operasyon Rusya ve Türkiye tarafından yürütülüyor.

<span class="mw-page-title-main">1991 Azerbaycan Mil Mi-8 helikopterinin düşürülmesi</span>

1991 Azerbaycan Mil Mi-8 helikopterinin düşürülmesi veya Karakent Faciası Azerbaycan'ın üst düzey yetkilileri ile Rusya ve Kazakistan'dan gözlemcilerin bulunduğu SSCB İçişleri Bakanlığına bağlı 72 numaralı Mil Mi-8 helikopterinin Birinci Dağlık Karabağ Savaşı sırasında, 20 Kasım 1991'de, Azerbaycan'ın Hocavend Rayonuna bağlı Karakent köyünün üç kilometre uzağında Ermenistan Silahlı Kuvvetleri tarafından düşürülmesi. Daha sonra Ermeni yetkililer bunun bir kaza olduğunu iddia etmişlerdi. Olay sırası helikopterde bulunan herkes, yani 13 Azeri yetkili, 2 Rus ve 1 Kazak yetkili, 3 Azeri gazeteci ve 3 helikopter ekibi ölmüştür.

<span class="mw-page-title-main">Ermenistan'da Azerbaycan karşıtlığı</span>

Ermenistan'da Azerbaycan karşıtlığı veya Ermenistan'da Azeri karşıtlığı, Azerbaycan halkına karşı hoşgörüsüzlük ve ırkçılıktır. 2013 yılında yapılan bir ankette, Ermenilerin %63'ü Azerbaycan'ı "Ermenistan'ın en büyük düşmanı" olarak tanımladı.

<span class="mw-page-title-main">Susuzluk Olayı</span>

Susuzluk Olayı, Susuzluk kazası veya Susuzluk köyü yakınlarında patlama, 4 Haziran 2021'de Azerbaycan'ın Kelbecer Rayonu'na bağlı Susuzluk köyü yakınlarında gerçekleşen mayının patlaması. Patlama sonucu Azerbaycan Televizyonu operatörü Sirac Abışov, Azerbaycan Devlet Haber Ajansı muhabiri Muharram İbrahimov ve Kelbecer Rayonu Yürütme Gücü Başkanı Susuzluk Köyü İdari Bölgesi Temsilci Yardımcısı Arif Aliyev hayatını kaybetmiştir. Ayrıca 4 kişi çeşitli derecelerde yaralanmıştır. Bu, İkinci Karabağ Savaşı zamanı gazeteci ölümü ile sonuçlanan ilk olaydı.

Azerbaycan, çoğunlukla Dağlık Karabağ ihtilafının bir sonucu olarak, ülke içinde yerinden edilmiş çok sayıda insan ve mülteciye sahiptir. Birinci Dağlık Karabağ savaşı, 600.000'i Dağlık Karabağ ve çevre ilçelerden, 150.000'i de Ermenistan'dan olmak üzere 750.000 Azeri'yi yerinden etmiştir.

Azerbaycan'ın Savaş Esirleri, Rehineler ve Kayıp Kişiler Devlet Komisyonu, Birinci Karabağ Savaşı sonucunda rehineleri ve savaş esirlerini serbest bırakmak amacıyla kurulmuştur. Çatışma bölgelerinde yakalanan ve kaybolan şahısların aranmasının etkinliğini arttırır, kamu kurumlarının ve uluslararası kuruluşların bu konuya dikkat çekme çalışmalarını koordine eder.

<span class="mw-page-title-main">Hocavend toplu mezarları</span>

Hocavend toplu mezarları Birinci Karabağ Savaşı sırasında ölen Azerbaycanlı askerlerin bulunduğu, 2022'de Hocavend Rayonu'nun İkinci Karabağ Savaşı sırasında Azerbaycan'ın kontrolüne geri dönen kısımlarında keşfedilmiş toplu mezarlar. Azerbaycan makamlarının verdiği bilgiye göre, mezarlarda 1990'lı yıllarda Ermeni birlikleri tarafından infaz edildiği iddia edilen Azerbaycanlı askerlerin kalıntıları bulunmuştur. Mezarlar, tanık ifadelerine dayanılarak veya kazı, onarım ve inşaat çalışmaları sırasında ortaya çıkarılmıştır. Edilli köyündeki mezarlardan birinde elleri ve ayakları bağlı olarak infaz edilen 12 askerin cenazesi bulunmuştur. Kafataslarındaki kurşun izleri, onların idam edildiklerini doğrulamıştır.

Natig Gasımov - Birinci Dağlık Karabağ Savaşı dövüşçüsü, kayıp, Azerbaycan'ın Millî Kahramanı (2024).


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.