İçeriğe atla

Birinci Çağ

J. R. R. Tolkien'in eserlerine konu ettiği hayalî Orta Dünya evreninin tarihi, gerçek Dünya tarihinin kadim kökeni olarak kurgulanmıştır. Tolkien evreninde, Birinci Çağ ya da tam adıyla Ilúvatar'ın Çocukları'nın Birinci Çağı, Silmarillion'da anlatılan ve kronolojisi tam olarak belirli ilk zaman dilimidir. Ağaçların dev örümcek Ungoliant ve kötü Melkor tarafından zehirlenerek söndürülmesi üzerine tüm Arda karanlığa bürünmüştür. Daha sonra Valar, iki ağaçtan birisi olan Laurelin'in ışığıyla Güneş'i yaratarak, Güneş'in Yılları'nı başlattı. Arda'nın bundan sonraki yıllarının uzunluğu ile gerçek dünyadaki güneş yılı uzunluğu aynıdır.

Birinci Çağ, Elflerin Uyanışı[1] ile başlar. Valinor ve Beleriand'ın birleşik ordularının Morgoth'u kesin bir mağlubiyete uğratması ile biter.[2] Valar Çağı'nın uzun bir kısmı ile kesişir[3] ve Güneş Yılları'nın 590 yılı (kimilerince 601) kapsar. Tolkien'in kurguladığı çeşitli tarih dönüştürme kıstaslarına bağlı olarak Birinci Çağ'ın, güneş yılı hesabı ile 4902'den 65390'a kadar olan bir periyodu kapsadığı söylenebilir. Yüzüklerin Efendisi'ndeki Ekler'e ve -önceki yazılarına göre daha az yer tutan- son dönem yazılarına bakılarak, bu periyodu uzatmak mümkündür. Birinci Çağ, Kadim Günler olarak da bilinir. Bununla birlikte bu isimlendirme, Dördüncü Çağ'ın başlamasıyla birlikte geride kalan üç çağı ithafen de kullanılmıştır.

Birinci Çağ’ın başlangıcının Güneş Yılları’nın başlangıcı ile aynı olduğu yolunda yaygın bir yanlış kanı vardır ve bu yüzden birçok kişi tarafından bu çağa "Güneş’in Birinci Çağı" denilmektedir. Bu teoriye göre Birinci Çağ’ın başlangıcı güneşin ilk kez doğuşu, çağın sonu ise Morgoth’un mutlak yenilgisidir. Çağın başlangıcının güneşin ilk kez doğuşu olduğu iddiasını destekleyecek hiçbir bilgi Tolkien’in yazılarında yoktur ve Birinci Çağ’ın büyük farkla en uzun çağ olduğu bilgisi ile çatışmaktadır. Birinci Çağ, Ilúvatar'ın Çocukları'nın Çağları içinde en uzun olanıydı. Birinci Çağ, Güneş'in yaratılmasından çok önceye, Ağaçlar Çağı'na uzanıyordu. Bu kesinlik, ancak Tolkien'in basıma geçirilmemiş notlarından anlaşılabilmektedir.

Bir notunda Tolkien, şunu yazmıştı:

Birinci Çağ, en uzun olanıydı.[4]

İkinci Çağ ve Üçüncü Çağ'ın her birinin 3000 sene civârında sürdüğü ve Birinci Çağ'ın sonunun Güneş Yılları'nın 500lü seneleri civârında bittiği hesâba katıldığında, Tolkien'in Birinci Çağ'ı Güneş'in yaratılması ile başlatmadığı ortaya çıkmaktadır.

Tolkien, yazdığı bir notta, Birinci Çağ'ın başlangıcının Elflerin Cuivienen'da uyanışları ile meydâna geldiğine dâir şöyle bir not kaleme almıştı:

Ve böylece Kadim Zamanlar başladı, başka bir deyişle Ilúvatar'ın Çocukları'nın Birinci Çağı.[5]

Tolkien, bu çağın büyük kısmında Beleriand’daki olayları ya da kendi ifadesiyle “Birinci Çağ’ın son altı asrını” anlatmaktadır. Olayların temelinde Sindar halkı, Noldor halkı ve Edain halkının üç hanedanlığının Angband’ın ordularına ve karanlık insanlara karşı savaşları vardır. Savaşlar, Ağaçlar Çağı’nda başlamıştır, Noldor’un Beleriand’a beraberlerinde getirdikleri öfkeyle birlikte sürüp gitmiştir. Noldor, Orta Dünya’ya geri döndüklerinde burada sayısız binyıllar boyunca yaşamakta olan elflerle karşılaştılar ve bu elfler –Orta Dünya’ya geri dönüşünden bu yana- Morgoth’la savaşmakta idiler. Fakat Noldor’un, özellikle Feänor’un Oğulları’nın, Morgoth’la savaşmak için başkaca sebepleri vardı.

Birinci Çağ’ın en önemli savaşları:

  • Birinci Beleriand Savaşı, Noldor’un Orta Dünya’ya dönmesinden bir süre önce Sindarin ve Morgoth arasında yaşanmıştır. Laiquendi’nin kralı Denethor, bu savaşta öldürülmüş ve Laiquendi savaştan çekilmiştir. Bunu müteakip Doriath’ı korumak üzere Melian’ın Kuşağı yapılmıştır. Dagor-nuin-Giliath’a kadar Falas’ın şehirleri kuşatma altında kalmıştır.
  • Dagor-nuin-Giliath (Henüz güneş hiç doğmadığı için savaşın ismi Yıldızların Altındaki Savaş anlamındaki bu ismi almıştır), Noldor’un Beleriand’a ulaşmasından hemen sonra gerçekleşmiştir. Noldor’un Hithlum’daki kamp yerine Morgoth’un Angband’dan yolladığı bir saldırı birliği baskın yapmış ve elfler tarafından geri püskürtülmüşlerdir. Ancak Feänor bu savaşta öldürülmüştür.
  • Dagor Aglareb (Muhteşem Savaş), Noldor’un dönüşünden yaklaşık altmış sene sonra yaşanmıştır. Morgoth tekrar Noldor’a saldırmış ve başarısız olmuştur. Noldor, bu savaşta çok cesaretli davranmış ve Angband’ı kuşatmıştır ancak kuşatma sınırlı bir etkiye sahip olmuştur. Çünkü Angband, Ered Engrin’in kuzey tarafındaydı ve oraya ulaşmak imkânsızdı.
  • Dagor Bragollach (Ani Alev Savaşı), Morgoth’un Noldorin kuşatma birliklerinin üzerine Angband’dan alev ırmakları akıtması ile başlamıştır. Noldor, nihayetinde toparlanıp savunma yapabilmiş ise de kayıpları çok büyük olmuştur. Örneğin yeşil bir ova olan Ard-galen, sürekli akan alev ırmaklarının etkisiyle mahvolmuş ve artık Anfauglith (Boğucu Toz) olarak anılmaya başlamıştır, Dorthonion’un bir zamanlar Edain tarafından yurt edinilen dağlık arazileri yerleşilemez hale gelmiştir.
  • Nirnaeth Arnoediad (Sayısız Gözyaşı), Noldor’un Morgoth’a karşı başlattığı ilk savaştır. Feänor’un Oğulları ve diğer elfler, Edain, Bór’un halkı ve Ulfang’ın halkından oluşan büyük bir ittifakla savaş başlatıldı. Elfler ve müttefikleri savaşta üstün gelmiş ve Angband’a iyice yaklaşmışlarken Morgoth’un tuzağı bütün planlarını altüst etti. Ulfang’ın ihanetine uğradılar. Sayısız Gözyaşı isminin sebebi, elflerin son zafer elde etme umutlarının da sönmesidir. Hithlum kaybedildi, Feänor’un Oğulları’nın çoğu perişan oldu ve Beleriand’ın halkları kıyıma uğradı. Morgoth’un orkları, öldürdükleri insanların ve elflerin cesedlerinden Anfauglith’in ortasında bir tepecik yaptılar.
  • Öfke Savaşı, Eärendil’in Valinor’a gidip Valar’ı –vazgeçtikleri- elflere yardım etmleri için ikna etmesi sonucu gerçekleşti. Maiar, Vanyar ve Valinor’da kalmış olan Noldor’dan oluşan bir ordu Valar’ın komutasında Morgoth’a karşı savaş açtı. Teleri, Beleriand’a gitmiş olan Noldor’un gitmeden önce kendilerine yaptıkları kıyımdan dolayı yardım etmeyi reddetti fakat ünlü gemilerini orduların taşınması için vermeye razı oldular. Bu savaşta ilk kez kanatlı ejderhalar göründü. Fakat, gün Valar’ın günüydü. Morgoth yakalandı ve Arda’nın dışına hapsedildi. Morgoth’tan geriye kalan Beleriand ise savaşın öfkesi henüz dinmemişken denizin altına batırıldı.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ J. R. R. Tolkien (1993), Christopher Tolkien, Morgoth's Ring, Boston: Houghton Mifflin, ISBN 0-395-68092-1 s. 51
  2. ^ J. R. R. Tolkien (01,04,1987), The Return of the King, vol. 3, The Lord of the Rings, Boston: Houghton Mifflin, ISBN 0-395-08256-0, Appendix B: The Tale of Years
  3. ^ J. R. R. Tolkien (1994), Christopher Tolkien, The War of the Jewels, Boston: Houghton Mifflin, ISBN 0-395-71041-3, s. 342-343
  4. ^ J. R. R. Tolkien, ed. Christopher Tolkien; Orta Dünyâ Târihi, Vol. 12; The Peoples of Middle-earth; 1-VI, "The Tale of Years of the Second Age"
  5. ^ J. R. R. Tolkien, ed. Christopher Tolkien; Orta Dünyâ Târihi, Vol. 11; The War of the Jewels; 3-V, "The Tale of Years"

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Orta Dünya</span> Tolkienin kurguladığı Orta Dünya evreninde, yazarın eserlerinin büyük bir kısmına mekân olan hayalî kıta

Orta Dünya kıtası, J. R. R. Tolkien'in kurguladığı Orta Dünya evreninde, yazarın eserlerinin büyük bir kısmına mekân olan hayalî kıtadır. Bu eserlerin en meşhurları Hobbit romanı ve Yüzüklerin Efendisi roman üçlemesidir. Tolkien'in öykülerinde, meleksi varlıklar valar, elfler ve bunlarla ittifak halindeki insanlarla, şeytani Melkor ya da Morgoth ve onun yolundan giden büyük çoğunluğu orklardan, ayrıca ejderhalar ve köleleştirilmiş insanlardan oluşan iki büyük gücün Arda'yı ele geçirmek için yaptıkları savaşlar anlatılır. Sonraki çağlarda, Morgoth'un yenilmesi ve Arda'dan sürülmesi sonucunda kötülüklerin efendisi rolünü, baş yardımcısı Sauron devam ettirir. Morgoth'un defedilmesinden sonra valar, Orta Dünya'nın işlerine doğrudan karışmaktan tamamen el çekerler ve Sauron'a karşı süren mücadelede valar safındaki halklara yardım etmesi için Orta Dünya'ya Istari olarak bilinen maiaları yollarlar. Bunların en önemlileri Boz Gandalf ve Ak Saruman olmuştur. Gandalf, görevine sadık kalarak Sauron'un yok edilişinde kritik görevleri yerine getirir, Saruman ise mutlak egemenlik kurmak amacıyla Sauron'a rakip olarak ortaya çıkar. Kötülüğe karşı mücadeleye katılan diğer ırklar ise cüceler, elfler ve hobbitlerdir. Orta Dünya üzerinde hakimiyet tesis etmek için karanlık güçler ile aydınlık güçler arasında yaşanan mücadelenin başlangıcı ve ilk devreleri Tolkien'in Silmarillion adlı eserinde hikâye edilir. İyilik ile kötülüğün son mücadelesi, sırasıyla Hobbit ve Yüzüklerin Efendisi romanlarında ele alınır.

<span class="mw-page-title-main">Melkor</span> J.R.R. Tolkienin evreninde kötü bir karakter

Melkor veya elflerin ona taktığı isimle Morgoth, J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde kuvvetçe en güçlü Vala olmakla birlikte Sauron'un efendisi ve en kötü varlıktır. Orklar, troller ve ejderhalar başta olmak üzere Orta Dünya'da çoğu kötücül varlığın yaratıcısıdır. "Melkor" ismi, Quenya dilinde türetilmiş bir kelimedir ve "Güç içinde yükselen" anlamına gelir. Sindarin dilinde, düşmanları tarafından Morgoth Bauglir olarak anılırdı. Melkor'un Valar arasında bilinen orijinal adı ise hiçbir zaman Orta Dünya halkları tarafından öğrenilemedi.

Melian, bir Maia, Elu Thingol'un eşi, Lúthien Tinúviel'in annesi ve Doriath Kraliçesidir. Melian, Luthien'in annesi ve Elrond ile Elros'un anne tarafından atasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Galadriel</span> Kurgusal karakter

Galadriel, Tolkien'in Yüzüklerin Efendisi adlı eserinde bir karakterdir. Orta Dünya'da bir Elf soylusudur. Lord Celeborn ile beraber Lothlórien'in yöneticisidir. Kendisine Lórien Hanımı, Galadhrim Hanımı, Işığın Hanımı veya Ormanın Hanımı olarak hitap edilir. Lothlórien'de ise, sadece Galadriel Hanım veya Hanım olarak bilinir. Kraliçe değildir, fakat kraliyet soyundan gelir.

Fëanor, J.R.R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde bir kahramandır. Yüce Noldor Kralı Finwë'nin ilk oğlu ve Míriel'den olma tek çocuğudur. Fëanor, Valinor'un İki Ağacının ışığını içlerinde saklayan mücevherler olan Silmarillerin, gören taşlar Palantír'in ve Elf alfabesi olan Tengwar'ın yaratıcısıdır. Melkor'u lanetleyip ona Morgoth ismini veren baş düşmanıdır.

Silmaril, J.R.R. Tolkien evreninde kurgusal nesne.

Tolkien evreninde, Yüksek Noldor Kralı Fëanor'un yedi oğlu, Beleriand'ın kuzeydoğusunda krallıklar kurmak için halklarıyla birlikte Valinor'u terk ettiler. Bu yedi oğlun isimleri şöyledir:

J. R. R. Tolkien’in hayalî Orta Dünya evreninde Ilúvatar’ın Çocukları’nın Çağları, Eruhíni tarihinin önemli olaylarını kronolojik olarak sıralamaktadır.

Elfler, J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde bir ırktır. Elfler, yazar J. R. R. Tolkien tarafından modern edebiyata kazandırılmış ve fantastik kurgunun en popüler öğelerinden biri haline gelmişlerdir.

<span class="mw-page-title-main">Fingolfin</span> J. R. R. Tolkienin legendariumundaki kurgusal karakter

Fingolfin, J.R.R. Tolkien'in Silmarillion kitabında yer alan bir karakterdir. Finwe'nin ikinci oğlu, Feanor'un üvey, Finarfin'in öz kardeşidir. Annesi bir Vanya olan Indis'tir. Valar önünde verdiği söz yüzünden Feanor'un peşinden Orta Dünya'ya gelmiştir. Feanor, Teleri'den gemileri güzellikle alamayınca onlara savaş açmıştır. Fingolfin savaşın ne için olduğunu anlamadan, savaşa son anda yetişip zaferin Noldor'un olmasını sağlamıştır.Bu sebeple de istemeden de olsa Akraba Kıyımına karışmış ve Mandos'un lanetine o da ortak olmuştur. Feanor'dan sonra Yüksek Noldor Kralı olmuş, Morgoth ile düello etmiştir. Morgoth ile düelloya giderken atı Rochallor üstünde o kadar öfkeliymiş ki onu gören Eldar onu Orome sanıp korkarak yolundan çekilmiştir. Morgoth'u yedi derin yara ile yaralamıştır. Ama yorgun düşüp tökezlemiş, Morgoth tokmağı Grond ile üç kez kalkanına yüklenmiş, kalkanı parçalanmıştır, son bir hamleyle Morgoth'un ayağına kılıcı Ringil ile derin bir yara açmıştır ve o günden sonra Morgoth topallamaya başlamıştır. Morgoth onu ayağıyla ezmiş, bedenini elleriyle belinden ikiye katlamış, kurtlarına atacakken kartalların efendisi Thorondor gelmiş Morgoth'un yüzünü pençeleriyle yaralayarak Fingolfin'in ölü bedenini almıştır ve Saklı Kent Gondolin'i çevreleyen dağların zirvesine bırakmıştır. Gondolin'in yıkılışına kadar bir daha hiçbir Morgoth hizmetkarı Fingolfin'in yattığı yeri geçmeye cesaret edememiştir. Eski günlerin Elf kralları arasında en güçlüsü, en gururlusu ve en cesurudur.

Finwe, Yüce Noldor Krallarının ilkidir. Fëanor, Fingolfin ve Finarfin'in babasıdır. Orta Dünya'da Cuivienen gölü çevresinde diğerleriyle birlikte uyanan ilk Elflerdendir. Valar'ın çağrısıyla, Noldor'un temsilcisi olarak Valinor'a gitmiş, ağaçların ışığını görmüştür. Orta Dünya'ya dönünce halkını Valinor'a göçmeye teşvik etmiş ve Büyük Yolculuk'ta onlara önderlik etmiştir. Valinor'da ilk eşi Miriel'den ilk çocuğu Fëanor doğmuştur. Ama Miriel, Fëanor'u doğurduktan kısa bir süre sonra ölmüştür. Bu Finwe'yi çok üzmüş ve onu, daha önce Elfler arasında görülmemiş bir şey olan ikinci bir eş arayışına sokmuştur. Finwë bunun üzerine yakın arkadaşı Vanyar kralı İngwë'nin kız kardeşi olan Indis ile evlenmiş ve Fingolfin ve Finarfin adlı iki oğlu olmuştur.

Yavanna, bir Valië ve sekiz Aratar'dan biridir ve Meyve Verici olarak bilinir. Yavanna, toprakta yetişen her şeyden sorumludur; asırlık ormanlardaki ağaçlardan kayaları sarmış olan yosunlara ve topraktaki saklı şeylere kadar her şeyin sayısız biçimini aklında tutar. Eldar'ın dilinde adı Kementári, Yeryüzünün Hanımı'dır. Valar Kraliçeleri arasında saygınlık bakımından Varda ile yan yana durur. Kadın görünümünde; uzun boylu, yeşil giysiler içinde gezinirdi. Bazıları onu uzun dalları gökyüzüne uzanan bir ağaç şeklinde görmüşlerdi. Yavanna, demirci Aulë'nin eşi, Ebedi-genç Vána'nın kardeşi ve Maia Melian'ın akrabasıdır.

<span class="mw-page-title-main">Sayısız Gözyaşı Savaşı</span> J.R.R. Tolkienin legendariumundaki kurgusal savaş

J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde hikâye edilen Beleriand savaşlarının beşincisidir. Elfçe'de, Nirnaeth Arnoediad olarak anılır.

<span class="mw-page-title-main">Dior Eluchíl</span> J.R.R. Tolkienin yarattığı kurgusal karakter

Dior Eluchíl, J. R. R. Tolkien’in kurgusal Orta Dünya evreninde bir karakterdir. Bu karakter, Tolkien’in ölümünden sonra -1920’lerden 1970’lere kadar yazdığı bütün notlar incelenerek hazırlanan ve- 1977’de yayınlanan Silmarillion’da geçmektedir.

J. R. R. Tolkien’in -kurguladığı Orta Dünya evreninde yaşanan hayalî olayları anlattığı- efsanevî öykülerinde birçok yer ismi geçmektedir. Tolkien, hikâyelerinde gerçek “Dünya”ya karşılık olarak Arda isminde kısmen farklı bir “Dünya” kurguladı. Bu kurgusal “Dünya”daki çeşitli sunî ve doğal mekanlardan bir kısmı yaşanan olayların merkezinde yer alırken, bazı diğer mekanlar ikinci planda yer alır ve pek bahsedilmez. Aşağıdaki listede, bu görece ikinci planda kalan mekanlar hakkında bilgiler yer almaktadır.

Maglor Geçidi,J. R. R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde Himring ve Mavi Dağlar arasında uzanan düşük rakımlı bir arazidir. Beleriand'ın kuzeyini çevreleyen dağ sıraları arasındaki en geniş geçittir. Birinci Çağ'ın başlarında bu topraklar, elf beyi Fëanor'un ikinci oğlu Maglor tarafından Morgoth güçlerine karşı savunuldu.

J.R.R. Tolkien'in Orta Dünya evreninde birçok farklı ırk ve halk bulunmaktadır. Bu halklar genel olarak, özgür halklar ve köleleştirilmiş halklar olarak iki ana grup içinde yer alırlar.

Thingol, ilk doğan elflerdendir. Asıl adı Elwe'dir. Lakap olarak ise Singollo yani 'Gri Pelerin' lakabı takılmıştır.

Maedhros, J. R. R. Tolkien'in oluşturduğu Orta Dünya evreninde yer alan bir kurgusal karakterdir. Fëanor'un yedi oğlundan en büyüğüdür. Uzun boylu olduğu söylenir. Babası ile beraber büyük yemini ederek Orta Dünya'ya gelir. Fëanor'un ölümünden hemen sonra Morgoth tarafından esir alınır. Thangorodrim tepelerinden birine sağ elinden halatla bağlanır.

J.R.R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde Elfler, ya da Quendi bölünmüş (ayrılmış) bir halktır. Orta Dünya kıtasındaki Cuiviénen'de uyandıklarında üç kavme bölünmüşlerdi: Minyar (Birinciler), Tatyar (İkinciler) ve Nelyar (Üçüncüler). Bir zaman sonra Valar'la birlikte Aman'daki Valinor'da yaşamak için Oromë tarafından çağrıldılar. Bu çağrı ve bunu takip eden Büyük Yolculuk, Elfleri iki ana gruba böldü ve gruplar bir daha asla tam olarak birleşmedi.