Bir sonraki Türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi
‹ 2023 •  • 2033 › | |||||||||||
| Bir sonraki Türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi | |||||||||||
 | |||||||||||
| Kamuoyu yoklamaları | |||||||||||
| Harita | |||||||||||
| Türkiye Cumhuriyeti cumhurbaşkanı | |||||||||||
Bir sonraki Türkiye cumhurbaşkanlığı seçimi, Türkiye cumhurbaşkanını belirlemek için en geç 7 Mayıs 2028 tarihinde yapılacak seçimdir. İlk turu, bir sonraki Türkiye genel seçimleri ile aynı gün yapılacaktır.
Arka plan
2017 referandumu ve cumhurbaşkanlığı hükûmet sistemi
Bir önceki Türkiye genel seçimleri ve cumhurbaşkanlığı seçimi, 24 Haziran 2018'de gerçekleştirildi. Bu yeni sistemin kabul edildiği 2017 anayasa değişiklik referandumu, hazırlık aşamasında ve kampanya sırasında siyaset, basın ve halk tarafından tartışıldı. 2017 referandumunda anayasa değişikliklerinin seçmenler tarafından az farkla onaylanması ve YSK tarafından mühürsüz oyların geçerli sayılmasının ardından referandum sonucu da tartışıldı.[1] Anayasa değişikliğinin kabul edilmesiyle genel seçimlerin artık cumhurbaşkanlığı seçimleri ile aynı gün yapılmasına karar verildi. Başbakanlık makamı kaldırıldı. 2014'ten beri görevde olan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 2018'deki seçimde cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin ilk cumhurbaşkanı seçildi.
Ekonomik kriz
Kriz, ilk olarak 2018 yılında doların hızlı artışı ile başladı. Ülkede 2018 yılında yüzde 20,3 olan enflasyon 2022 yılında yüzde 64 oldu, 2024 yılına gelindiğinde ise yüzde 68,5 olarak ölçüldü.[4][5][6] 2018 yılında, liranın dalgalanmalar nedeniyle önemli ölçüde değer kaybetmesi krizin gözle görülür biçimde ortaya çıkmasına yol açtı ve daha sonraki aşamada ödenemeyen borçlar ve ekonomik daralma ile daha derin bir boyuta ulaştı. 2022 yılına gelindiğinde, kamunun faiz borcu anapara borcundan daha fazlaydı.[7] Kriz nedeniyle pek çok küçük ve orta ölçekli işletme iflas etti.[8]
12 Kasım 2021'de Amerikan Doları 10 Türk Lirası bandını aştı. 23 Kasım 2021'de "Kara Salı" olarak da bilinen günde dolar önce 13 Türk Lirası düzeyini gördü, böylelikle bir günde 2₺ artarak rekora imza attı.[9][10][11] Merkez Bankası, 17 Aralık 2021'de önce 16, daha sonra 17'yi aşan Dolar kurunun, 20 Aralık 2021'de 18,36 Türk Lirası seviyesine yükselerek tarihi rekora ulaşması üzerine piyasaya 5. kez müdahale etti.[12][13] Hükûmet "kur korumalı mevduat sistemi" adıyla bilinen uygulamayı başlatarak, TL'nin değer kaybını yavaşlattı. 2024 Nisan itibarıyla Amerikan Doları 32 Türk Lirası seviyelerinde karşılık görmektedir.
Bazı kaynaklara göre, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, yükselen enflasyonla mücadele etmek için Ağustos 2023'te faiz oranlarını artırarak yükselterek "alışılmışın dışında" olan politikalardan ayrıldığını gösterdi. 2023 seçimlerinin ardından Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından oluşturulan yeni ekonomi ekibinin amacının, ekonomiyi istikrara kavuşturmak ve ortodoks ekonomi politikalarına geri dönmek olduğu belirtildi.[14][15]
2023 cumhurbaşkanlığı seçimleri
Bir önceki Türkiye genel seçimleri 14 Mayıs 2023'te, cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci turu ise 28 Mayıs 2023'te gerçekleştirildi. 2014'ten beri görevde olan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 2023'teki seçimde yeniden cumhurbaşkanı seçildi. Genel seçimleri %35,62 oy alan Adalet ve Kalkınma Partisi meclisteki 600 sandalyenin 268'ini kazanarak birinci sırada yer aldı.
2023'ün "en önemli seçimi" olarak nitelendirilen,[16][17] seçimlerde Türkiye'nin tarihinde ilk kez ikinci tur oylaması düzenlendi.[18] Seçimlerin 18 Haziran 2023 tarihinde düzenlenecekti, ancak Recep Tayyip Erdoğan üniversite sınavları, Hac ziyareti ve yaz tatilinin başlangıcıyla çakışmaması için cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile seçimleri bir ay öne çekti.[19]
İlk turda Cumhur İttifakı'nın adayı Erdoğan ve Oğan beklentilerin ve anketlerin üzerinde bir performans göstererek sırasıyla %49,5 ve %5,2 oy alırken, Millet İttifakı'nın adayı Kılıçdaroğlu %44,9 ve İnce (oy pusulaları basıldıktan sonra seçimden çekildi) %0,4 oy oranında kaldı. Hiçbir aday geçerli oyların salt çoğunluğunu kazanamadığı için sonuçları belirleyen ikinci tur oylaması 28 Mayıs'ta düzenlendi.[20] Erdoğan ikinci turda oyların %52,18'ini alarak üçüncü dönem için yeniden göreve seçildi. Sonuçlar, Erdoğan'ın 1994'te İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı seçilmesinden bu yana üst üste kazandığı on birinci seçim zaferi olarak nitelendirildi. Erdoğan'a karşı seçimleri kaybeden dönemin Ana muhalefet partisi CHP'nin lideri Kılıçdaroğlu, 5 Kasım 2023 tarihinde düzenlenen parti kurultayında genel başkanlık görevini kaybederek Özel'e devretti.[21]
2024 yerel seçimleri
Seçim sistemi
Türkiye Büyük Millet Meclisi ve cumhurbaşkanlığı seçimleri beş yılda bir aynı günde yapılır. Türkiye Büyük Millet Meclisi, üye tam sayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Bu halde Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır. Cumhurbaşkanının seçimlerin yenilenmesine karar vermesi halinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi genel seçimi ile cumhurbaşkanlığı seçimi birlikte yapılır. Cumhurbaşkanının ikinci döneminde meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde, cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir. Seçimlerinin birlikte yenilenmesine karar verilen meclisin ve cumhurbaşkanının yetki ve görevleri, yeni meclisin ve cumhurbaşkanının göreve başlamasına kadar devam eder. Bu şekilde seçilen meclis ve cumhurbaşkanının görev süreleri de beş yıldır.[22]
2007 Türkiye anayasa değişikliği referandumunda kabul edilen değişikliklere göre cumhurbaşkanı adayının seçilebilmek için geçerli oyların salt çoğunluğunu alması (en az yüzde 50 oran + 1 oy) gerekmektedir. Hiçbir aday salt çoğunluğu sağlayamazsa ilk turda en çok oy alan iki aday arasında ikinci tur yapılır ve ardından salt çoğunluğu alan aday seçilir.
2007 Türkiye anayasa değişikliği referandumunda kabul edilen Anayasa'nın 101. Maddesi'ne göre cumhurbaşkanı, en fazla iki defa olmak üzere 5 yıllık görev süresi için doğrudan halk tarafından seçilir. Ancak 2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumunda kabul edilen Anayasa'nın 116. Maddesi'ne göre cumhurbaşkanının ikinci döneminde, TBMM üye tam sayısının beşte üç çoğunluğu (en az 360 vekil) kararıyla seçimler yenilenirse cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir. Cumhurbaşkanı seçimleri kendi yetkisiyle yenilerse 3. kez aday olamaz.[23]
Anayasa'nın 101. Maddesi'ne göre, bir adayın cumhurbaşkanlığı seçimine katılabilmesi için, en son parlamento seçimlerinde tek başına veya birlikte geçerli oyların yüzde 5'ini almış siyasi partiler ya da mecliste grubu bulunan siyasi partiler tarafından aday gösterilmesi gerekmektedir. Ayrıca, ilçe seçim kurullarında en az 100.000 seçmenin imzasını toplayabilen kişiler de aday olabilir.[24][25]
Adaylık süreci
Olası adaylar ve spekülasyonlar
- Muharrem İnce, Memleket Partisi genel başkanı, 2018 ve 2023 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde cumhurbaşkanı adayı.[a][26]
- Ali Babacan, eski Türkiye dışişleri ve ekonomi bakanı, DEVA Partisi lideri.[27]
- Mansur Yavaş, Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı.[28][29] (spekülasyon yapıldı)
- Ekrem İmamoğlu, İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı.[29][30][31][32][33][34] (spekülasyon yapıldı)
- Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye cumhurbaşkanı.[35][36][37] (spekülasyon yapıldı)
- Selçuk Bayraktar, Baykar Teknoloji Yönetim Kurulu başkanı.[38] (spekülasyon yapıldı)
Adaylığını ilan edenler
- Sinan Oğan, Türkiye Büyük Millet Meclisi 24. dönem Iğdır milletvekili ve 2023 cumhurbaşkanlığı seçiminde ATA İttifakının cumhurbaşkanı adayı.[39]
- Ahmet Davutoğlu, 26. Türkiye Başbakanı ve Gelecek Partisi genel başkanı.[40]
- Fatih Erbakan, Yeniden Refah Partisi genel başkanı ve 28. Dönem İstanbul Milletvekili.[41]
- Ümit Özdağ, Zafer Partisi genel başkanı.[42]
Anketler
Not listesi
- ^ Katıldığı bir programda aday olmak istediğini söylemiştir.
Kaynakça
- ^ "'Mühürsüz oy' tartışmalarının hukuki boyutu ne?". BBC Türkçe. 17 Nisan 2017. 19 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2021.
- ^ "Turkey's leader is helping to crash its currency". Washington Post. 16 Mayıs 2018. 27 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2018.
- ^ "Investors lose their appetite for Turkey". Financial Times. 16 Mayıs 2018. 17 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2018.
- ^ "Enflasyon: Türkiye'de 2022'de yıllık enflasyon TÜİK'e göre yüzde 64,27, ENAG'a göre yüzde 137,55". BBC News Türkçe. 3 Ocak 2023. 15 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023.
- ^ "TÜİK Kurumsal". data.tuik.gov.tr. 16 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2023.
- ^ "Enflasyon TÜİK'e göre Mart ayında yüzde 68,50 oldu". BBC News Türkçe. 3 Nisan 2024. 8 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2024.
- ^ "Cumhuriyet tarihinde bir ilk: Faiz ödemeleri anaparayı geçti". Sol. 4 Mayıs 2022. 4 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2022.
- ^ "Esnaf iflas etti, yurttaş icralık". Cumhuriyet. 23 Eylül 2022. 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2021.
- ^ "Dünya basını, TL'nin 'Kara Salı'sı ile ilgili olarak bir konuda hemfikir: Buna Erdoğan'ın söyledikleri ve politikaları sebep oldu". T24. 24 Kasım 2021. 24 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2021.
- ^ "Dolar/TL 13'ü de aştı". BloombergHT. 23 Kasım 2021. 23 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2021.
- ^ "Dolar/TL 14'ü aşarak rekor kırdı". BloombergHT. 13 Aralık 2021. 13 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Aralık 2021.
- ^ "TCMB - Doğrudan Döviz Müdahalesine İlişkin Basın Duyurusu (2021-60)". www.tcmb.gov.tr. 17 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2021.
- ^ "Turkey raises interest rates as it steps up decisive shift in economic policy". www.ft.com. 4 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2024.
- ^ "Turkey's central bank raises interest rates again in another sign of normalizing economic policy". The Independent (İngilizce). 24 Ağustos 2023. 6 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2024.
- ^ Ghosh, Bobby (10 Ocak 2023). "The World's Most Important Election in 2023 Will Be in Turkey". Washington Post. 27 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2023.
- ^ Stamouli, Nektaria (17 Nisan 2023). "2023's most important election: Turkey". POLITICO (İngilizce). 6 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2023.
- ^ "Turkey's presidential election goes to run-off: Election council". www.aljazeera.com (İngilizce). 15 Mayıs 2023. 19 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2023.
- ^ "Erdogan calls Turkish elections for May 14, three months after quake disaster". Reuters (İngilizce). 10 Mart 2023. 4 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2023.
- ^ "Turkey election: What five more years of Erdogan would mean". BBC News (İngilizce). 26 Mayıs 2023. 26 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mayıs 2023.
- ^ Adam Samson (5 Kasım 2023). "Turkey's opposition ousts longtime leader after general election defeat". 8 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2024.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". www5.tbmm.gov.tr. 12 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2023.
- ^ "82 Anayasası'nda yapılan değişiklikler". Cumhuriyet. 30 Mart 2010. 12 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2021.
- ^ "Seçim 2018: Cumhurbaşkanı adayları kimler oldu?". BBC Türkçe. 7 Mayıs 2018. 21 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2021.
- ^ "Siyasi partilerin cumhurbaşkanı aday başvurusunda yarın son gün". TRT Haber. 4 Mayıs 2018. 4 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2021.
- ^ "TV 100 ekranlarında Erdoğan Aktaş'ın Canlı Yayın Konuğuyum". Muharrem İnce Youtube. 7 Eylül 2023.
- ^ "BABACAN: HER SİYASİ PARTİNİN GENEL BAŞKANI DOĞAL ADAY". ankahaber.net. 17 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2024.
- ^ Mynet. "Mansur Yavaş için 2028 senaryosu! "Doğal cumhurbaşkanı adayıdır" diyen İsmail Saymaz, 1 Nisan'ı işaret etti". Mynet Haber. 5 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2024.
- ^ a b "Özgür Özel CHP'nin Cumhurbaşkanı adaylarını açıkladı!". T24. 8 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2024.
- ^ "Ekrem İmamoğlu hedefini açıkladı: Cumhurbaşkanlığına bir kez daha göz kırptı". Ensonhaber. 8 Ekim 2023. 17 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2024.
- ^ Duvar, Gazete (22 Ağustos 2023). "Tuğçe Erçetin: 'Ekrem İmamoğlu 2028 formülünü işletebilirse Erdoğan'ı üçüncü kez yenebilir'". www.gazeteduvar.com.tr. 17 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2024.
- ^ SELVİ, Abdulkadir (15 Ağustos 2023). "İşte İmamoğlu'nun 2028 stratejisi". Hürriyet. 17 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2024.
- ^ "Kulis: 'İmamoğlu bu seçimde İBB, 2028'de cumhurbaşkanlığını hedefliyor'". Artı Gerçek. 14 Ağustos 2023. 17 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2024.
- ^ "Yerel seçim sonuçları ve CHP'nin zaferi dünya basınında: 'Çok sayıda Türk, Ekrem İmamoğlu'nu potansiyel cumhurbaşkanı adayı olarak görüyor'". BBC News Türkçe. 1 Nisan 2024. 3 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ "AK Parti'den 6'lı Masa'ya yanıt: Erdoğan 2028'de aday olmak isterse o zaman Meclis kararına ihtiyaç var". Independent Türkçe. 26 Ocak 2023. 17 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2024.
- ^ "Bozdağ: Parlamento 2028'de seçimleri yenileme kararını alırsa Cumhurbaşkanı'mız 2028'de de aday olma hakkını elde edecektir". Independent Türkçe. 3 Şubat 2023. 5 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2024.
- ^ "Süresiz başkanlık! Cumhur İttifakı, Erdoğan'ı 2028'de yeniden aday yapmanın yolunu arıyor". Cumhuriyet. 30 Eylül 2023. 17 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2024.
- ^ "CHP değişiminin ana aktörü İmamoğlu seçim gecesi 2028'deki potansiyel rakibine gönderme yaptı: Teknolojiyi barış ve gelişme için kullanan Türkiye". T24. 3 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2024.
- ^ "Sinan Oğan'dan 2028 kararı: Şimdiden ilan ediyorum, adayım". TGRT Haber. 6 Haziran 2023. 8 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2023.
- ^ "Davutoğlu: İlk genel seçimde cumhurbaşkanı adayı olacağım". 10 Aralık 2020. 10 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2023.
- ^ "Yeniden Refah Partisi lideri Fatih Erbakan adaylığını açıkladı!". Cumhuriyet. 13 Eylül 2023. 15 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2024.
- ^ "Ümit Özdağ: "2028'de Cumhurbaşkanı adayıyım."". 19 Mart 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2024.
