Bir insan yüzü ile sosyalizm

Bir insan yüzü ile Sosyalizm (Çekçe: socialismus s lidskou tváří, Slovakça: socializmus s ľudskou tvárou) Alexander Dubček ve meslektaşlarının Ocak 1968'de Çekoslovakya Komünist Partisi başkanı olduktan sonra Nisan 1968'de Çekoslovakya Komünist Partisi Başkanlığında kabul ettikleri^[1] ve Alexander Dubček tarafından açıklanan bir siyasi programdı. Radovan Richta bu sloganın ilk yazarıydı. Demokratik Çekoslovak geleneğine değer veren gelişmiş bir sosyalist toplum kurmaya çalışan hafif bir demokratikleşme ve siyasi liberalleşme süreciydi.^[2] Yine de Komünist Partinin gerçek gücü sürdürmesini sağlayacaktır. 20-21 Ağustos 1968 gecesi, Varşova Paktı'nın Çekoslovakya'ya müdahalesi tarafından durdurulan Prag Baharı'nı başlattı.

Arka plan

Program, Çekoslovakya halkının o zamanki siyasi ve ekonomik durumla ilgili hayal kırıklığının üstesinden gelme girişimiydi. Adından da anlaşılacağı gibi, plan, son yirmi yılın hükûmet politikaları nedeniyle halk desteğini kaybetmiş sosyalizm ideallerine yeni bir soluk getirmekti. Piyasa kapitalizmini asla geri getirmeyi amaçlamamış olsa da, Alexander Dubček hem Batı hem de Sovyet güçleriyle ticaret yapmayı ve çok partili demokratikleşmiş sosyalizme geçişi önermişti.^[2]

Program

Program başlangıçta komünist partinin çatısı altında halkın yerel siyasete ve ülke siyasetine daha fazla katılımını, basın ve kültür özgürlüğünün artırılmasını ve ekonomide kişisel inisiyatif ihtiyacını vurguladı. Önceki yönetim tarzının en nefret edilen temsilcilerinin gitmesi için çalışıldı.

Program bağımsız siyasi partilerin veya şirketlerin özel mülkiyetinin varlığını önceden düşünemedi. Doğu Bloku ülkelerine katılım sorgulanmamıştır. Prag Baharı olayları, özellikle o olayların hızları ve tırmanışları, orijinal programın yazarlarını şaşırttı ve dehşete düşürdü.

Prag Baharı ve Sovyet müdahalesi

Sonraki gelişmeler, Prag Baharı ve Prag Baharı'nın 20-21 Ağustos 1968 gecesi Varşova Paktı'nın Çekoslovakya işgali tarafından durdurulması olarak bilinir. Sovyetler Birliği ülke üzerindeki kontrolünü kaybetmekten korktu ve 21 Ağustos'ta 200.000 asker ve 5.000 tankla Çekoslovakya'yı işgal etti.

Liberalleştirici reformlar adım adım ortadan kaldırıldı ve ülke sonunda politik ve ekonomik yaşamın her yönünü örgütleyen Komünist Parti ile merkezi modele döndü. Programa katılan etkili insanların çoğu siyasi güçlerini kaybetti ve zulüm hedefi oldu.

Hayatta kalan tek değişiklik ülkenin federalleşmesiydi (1969'da Çek Sosyalist Cumhuriyeti ve Slovak Sosyalist Cumhuriyeti'nin yaratılmasıyla). Komünist Parti kısa bir süre sonra "Bir insan yüzü ile Sosyalizm"'i, "sosyalist toplumun avantajlarını yok etme ve eski sömürme sistemini geri getirme girişimi" olarak nitelendirdi ve Batı emperyalizmi ile batılı göçmenleri programı başlatmak ve beslemek için suçladı.

Gorbaçov'un 1987'de Prag'ı ziyareti sırasında Gorbaçov'un sözcüsü Gennady Gerasimov'a, Prag Baharı ve perestroyka arasındaki farkın ne olduğu soruldu; "on dokuz yıl" diye cevap verdi.^[3]

Kaynakça

^ "Prag Baharı, 1968". Library of Congress. 23 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2020.
^ ^a ^b Lazarowitz, Arlene; Bingham, Emily (1 Şubat 2005). "Socialism With a Human Face: The Leadership and Legacy of the Prague Spring". History Teacher. 38 (2). s. 273. doi:10.2307/1555723. ISSN 0018-2745. JSTOR 1555723.
^ Jacques Levesque, 1989 Gizemi: SSCB ve Doğu Avrupa'nın Kurtuluşu (Berkeley-Londra: Berkeley, California Üniversitesi Yayınları, 1997), syf. 62.

İlgili Araştırma Makaleleri

Varşova Paktı ya da resmi olarak Dostluk, İşbirliği ve Karşılıklı Yardımlaşma Antlaşması, 14 Mayıs 1955 tarihinde Varşova'da, sekiz sosyalist ülkenin imzası ile kurulan askeri ve siyasal birlik. Antlaşmayı imzalayan ülkeler Arnavutluk, Bulgaristan, Çekoslovakya, Doğu Almanya, Macaristan, Polonya, Romanya ve SSCB'ydi. Anlaşma, daha önceleri SSCB ile Çekoslovakya (1943); Polonya (1945); Bulgaristan, Macaristan ve Romanya (1948) arasında imzalanan ikili anlaşmaları bütünlüyordu. Pakt, Macaristan, Çekoslovakya ve Afganistan'ın işgalleri gibi önemli siyasal olaylarda askeri unsur olarak yer almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Alexander Dubček</span> Çekoslovak Komünist Partisinin ilk sekreteri

Alexander Dubček, Slovak asıllı Çekoslovak devlet adamı.

Leonid İlyiç Brejnev, Ukraynalı Sovyet politikacıdır. 1964-1982 yılları arasında Sovyetler Birliği Komünist Partisi Genel Sekreteri olarak SSCB'yi yönetmiştir.

Doğu Bloku, Komünist Blok, Sovyet Bloku ya da Demir Perde, Soğuk Savaş döneminde Sovyetler Birliği ve onun Doğu ve Orta Avrupa'daki müttefiklerini tanımlamak üzere kullanılmış olan bir terimdir. 1947'de, başta Polonya Halk Cumhuriyeti, Romanya Sosyalist Cumhuriyeti, Bulgaristan Halk Cumhuriyeti, Macaristan Halk Cumhuriyeti, Çekoslovakya Sosyalist Cumhuriyeti ve Doğu Almanya olmak üzere komünist rejim altına giren birçok ülke Moskova'dan yönetilen bir blok hâline gelmiş bulunuyordu.

Ota Šik, Prag Baharı'nın ve üçüncü yolun fikir babalarından Çek ekonomist. Prag üniversitesinde sanat tarihi eğitimi gördü. Çekoslovakya'nın Naziler tarafından işgal edildiği 1940-1945 yılları arasında direniş güçlerine katılarak mücadele etti. Bu sırada yakalanarak Mauthausen toplama kampına gönderildi. Ülkesine döndükten sonra yeniden üniversiteye girerek siyasi ve sosyal bilimler fakültesinde iktisat okudu. Çekoslovakya Komünist Partisi'ne katıldı ve kısa sürede partinin üst kademelerine yükseldi. 1955-1969 yılları arasında Çekoslovakya Komünist Partisi Merkez Komitesi'nde görev yaptı. 1968 yılına kadar Çekoslovakya Bilimler Akademisi'nin üyeliğini ve aynı akademinin iktisat enstitüsünün müdürlüğünü sürdürdü.

Glasnost, Sovyetler Birliği'nin son döneminde Mihail Gorbaçov'un liderliğinde ülkede bilhassa ekonomik sorunlara son vermek amacıyla uygulanmış politikaların tümüne verilen addır. 1985'te uygulanmaya başlamış, Sovyetler Birliği'nin dağılmasıyla son bulmuştur.

Prag Baharı, 5 Ocak 1968 tarihinde başlayan ve Çekoslovakya'nın politik olarak liberalleşmeye çalıştığı bir dönemdir. Alexander Dubček'in iktidara gelmesi ile başlayıp aynı yıl 20-21 Ağustos gecesi Sovyetler Birliği ve Varşova Paktı müttefiklerinin ülkeyi işgal etmesi ile sona ermiştir.

Brejnev Doktrini, Soğuk Savaş dönemi sırasında Sovyetler Birliğinin dış politikasını belirleyen bir doktrindir.

<span class="mw-page-title-main">Sovyetler Birliği Komünist Partisi</span> Sovyetler Birliğini yöneten parti

Sovyetler Birliği Komünist Partisi, Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi'nin Bolşevik kanadınca kurulan ve 1917 Büyük Ekim Sosyalist Devrimi'nden sonra 1991 yılına dek Sovyetler Birliği'ni yöneten parti. Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi olarak iktidara gelen parti 1918 yılında Komünist Parti adını aldı.

Çek Cumhuriyeti tarihi, bugünkü Çekya topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

Slovakya tarihi, bugünkü Slovakya Cumhuriyeti topraklarının tarih öncesi dönemlerden günümüze kadar uzanan tarihini kapsar.

Almanya Sosyalist Birlik Partisi, Alman Demokratik Cumhuriyeti'nin kurulduğu 7 Ekim 1949 tarihinden Mart 1990 seçimlerine kadar iktidarda bulunan partidir. SED, geleneksel Marksist-Leninist ideolojiyi benimseyen bir komünist partiydi. 1980'lerde SED, Sovyetler Birliği'nde gerçekleşmekte olan perestroyka ve glasnost açılımlarına cephe almıştır. Sovyetler Birliği ve ABD arasında Alman Demokratik Cumhuriyeti yönetiminin dahil edilmediği Moskova görüşmeleri sonucu Almanya Federal Cumhuriyeti ile Alman Demokratik Cumhuriyeti fiilen birleşince parti iktidardan düşmüştür.

Sinatra Doktrini, 1990'lı yıllarda Sovyetler Birliği’nin Batılı diplomatlar arasında söz konusu edilen gayriresmî doktrinidir. Frank Sinatra (1915-1998) bir siyaset ve devlet adamı değil, İtalyan kökenli Amerikalı bir şarkıcıydı. Bu şarkıcının nasıl olup da, bir dönem boyunca heyecan yaratmış bir doktrine isim verdiğini anlamak için, 1990'lı yıllarda Doğu Avrupa’da yaşanan değişime bakmak gerekir.

Barış içinde bir arada yaşama, Soğuk Savaş döneminde Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği tarafından geliştirilmiş teoridir. Buna göre nükleer silahlara sahip Sovyetler Birliği ve sosyalist ülkeler ile kapitalist devletler bir arada barışçıl bir şekilde varlıklarını devam ettirebilirler. Bu teori sosyalizm ile kapitalizmin uzlaşmaz çelişki içinde olduklarından bir arada yaşayamayacaklarını söyleyen marksizmin genel söylemiyle çelişmektedir. Teori Sovyetler Birliği ve Varşova Paktı ülkeleri tarafından ABD ve NATO örgütüne üye ülkeleriyle olan ilişkilerinde bir dönem hakim olmuştur.

Doğu Bloku ekonomileri, II. Dünya Savaşı'nın ardından Doğu Avrupa’da bulunan Kızıl Ordu birlikleri denetimindeki topraklarda Sovyetler Birliği iktidarının ve yerel komünist örgütlerin ekonomik ve toplumsal tercihleri doğrultusunda kurulan ve Doğu Bloku olarak adlandırılan ülkelerin ekonomik durumlarını anlatır.

Çekoslovakya Komünist Partisi, Çekoslovakya'da kurulmuş komünist partidir. Parti, Çekoslovakya Sosyalist Cumhuriyeti'nde tek parti olarak iktidarını kurdu ve Çekoslovakya Sosyalist Cumhuriyeti yıkıldıktan sonra dağıldı.

Lubomír Štrougal, Çek siyasetçi. 1970 ila 1988 yılları arasında Çekoslovakya başbakanlığı yapmıştır. Hukuk okumuştur. 1950'lerden sonra Çekoslovakya Komünist Partisi'nin Merkez Komitesi'nde yer almıştır.

Varşova Paktı'nın Çekoslovakya'ya müdahalesi,, 20-21 Ağustos 1968 gecesi Alexander Dubček'in "Prag Baharı" adı verilen siyasi liberalleşme reformlarını durdurmak için Sovyetler Birliği ile diğer Varşova Paktı müttefikleri olan Doğu Almanya, Polonya, Bulgaristan ve Macaristan'ın Çekoslovakya'yı işgal ettiği askerî harekât. Yaklaşık 250.000 kişiden oluşan Varşova Paktı orduları o gece Çekoslovakya'ya saldırdı, Romanya ve Arnavutluk saldırıya katılmayı reddetti. Doğu Almanya kuvvetleri istilaya katılmaya hazır olsalar da, işgalden birkaç saat önce Moskova'dan Çekoslovakya sınırını geçmemeleri emredildi. Saldırı sırasında 137 Çekoslovak sivil öldürüldü ve yaklaşık 500 sivil yaralandı.

Amerika Birleşik Devletleri-SSCB ilişkileri, Amerika Birleşik Devletleri ile Sovyetler Birliği arasındaki diplomatik ilişkilerdir.

Bohumil Šimon Çekoslavak ekonomist ve siyasetçi. Çekoslovakya Komünist Partisi döneminde 1968 yılındaki Prag Baharı sonrası Komünist Parti üyesi olan reformcu kanadının temsilcileri olan Çek Ulusal Konseyi tarafından siyasi görevlerden uzaklaştırıldı..

Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.