İçeriğe atla

Bilinçli farkındalık

Sanskritçe yazılmış Budist terimi "Sati".

Bilinçli farkındalık (satı, mindfullness, farkındalık, uyanmak) kişinin anda hareket etme becerilerini geliştiren uygulamalar bütünüdür. Psikolojinin yeni bir alanı olarak kabul görmesiyle son bir kaç onyıldır Avrupa ve ABD'de populerlik kazanmış, Asya toplumlarında ise binlerce yıldan beri uygulanagelen bedensel ve ruhsal zindelik uygulamalarından biridir. Batı kültürlerinde meditasyon zihne odaklanmak üzerine kuruludur, Satı (farkındalık) uygulamasında nefese odaklanmak esastır. Bu uygulamaların, insan üzerindeki psikolojik olumlu yansımaları Bilinçli Farkındalık ya da Mindfullness olarak psikoloji literatürüne girmiştir[1][2][3][4][5][6] Aslında, bu kavram geleneksel kadim uygulamalara verilmiş yeni bir addır.

Asya özelinde Budist uygulamalarda; sürekli unutma halinde olduğumuz yaşamın içinde anda olmaya dönmek hali anımsamak olarak adlandırılır. Buna, Budizm'de Sati[7][8] denir. Çin durulma teknikleri, Zen, Vipassanā ve Tibet zindelik tekniklerinde de bu yaklaşımı görmek mümkündür.[9] [15] [16]

Uygulamanın Modern Psikolojiye geçişi

1970'lerden bu yana klinik psikoloji ve psikiyatri, insanların çeşitli psikolojik rahatsızlıklar yaşamasına yardımcı olmak için bilinçli farkındalığa dayalı bir dizi terapötik uygulama geliştirmiştir.[16] Depresyon belirtilerini azaltmak için, stresi azaltmak için,[17][18][19][20][21] anksiyete ve bağımlılık tedavisinde bilinçli farkındalık uygulaması kullanılmıştır.[22][23][24] Bilinçli farkındalık modellerine dayalı programlar okullarda, hapishanelerde, hastanelerde, gazi merkezlerinde ve diğer ortamlarda benimsenmiş ve sağlıklı yaşlanma, kilo yönetimi, atletik performans, özel ihtiyaçları olan çocuklara yardımcı olma gibi ek sonuçlar için ve ayrıca perinatal dönemde bir müdahale olarak çeşitli bilinçli farkındalık programları uygulanmıştır.

Klinik çalışmalar, farklı hasta kategorilerinin yanı sıra sağlıklı yetişkinlerde ve çocuklarda bilinçli farkındalığın hem fiziksel hem de zihinsel sağlık yararlarını belgelemiştir.[3][25] Araştırma çalışmaları sürekli olarak özellik bilinçli farkındalığı ile psikolojik sağlık arasında pozitif bir ilişki olduğunu göstermiştir.[26][27] Bilinçli farkındalık uygulamasının, psikiyatrik bozuklukları olan insanlara terapötik yararlar sağladığı görülmektedir[28][29][30] Psikoz hastalarına da orta seviyede faydası olduğu görülmüştür.[31][32][33] Çalışmalar ayrıca ruminasyon ve endişenin çeşitli zihinsel bozuklukların başlangıcına katkıda bulunduğunu,[34][35][36] ve bilinçli farkındalık temelli müdahalelerin hem ruminasyonu hem de endişeyi önemli ölçüde azalttığını göstermektedir.[37][38] Ayrıca, bilinçli farkındalık uygulaması, akıl sağlığı sorunlarının gelişimini durdurmak için önleyici bir strateji olabilir.[39][40]

Bununla birlikte, eleştirmenler sağlık yararları için bilinçli farkındalığın ticarileştirilmesini ve aşırı pazarlanmasını sorgulamış ve ayrıca daha randomize kontrollü çalışmalara, rapor edilen çalışmalarda daha fazla metodolojik ayrıntıya ve daha büyük örnek boyutlarının kullanımına ihtiyaç olduğunu vurgulamışlardır.[3][27][41]

2017 yılında Richard J. Davidson bilinçli farkındalık müdahalelerinden çok fazla beklentiye girmeye karşı uyarıda bulundu:

"Fiziksel hastalık ile ilgili olarak, buradaki verilerin gerçekten çok güçlü olmadığını ve kesinlikle meditasyonun herhangi bir hastalık için diğer herhangi bir yöntemden daha iyi olduğunu göstermediğini söyleyebilirim. Bunu önerecek bir delil olduğunu sanmıyorum. Ve daha önce bahsettiğimiz gibi psikiyatrik hastalıklarla ilgili olarak, depresyon için bazı kanıtlar var, ancak çoğunlukla, depresif nüksetme ile bu Bilinçli Farkındalığa Dayalı Bilişsel Terapi vakası dışında, kanıtlar yine bilinçli farkındalığa dayalı müdahalelerin ampirik olarak iyi onaylanmış diğer tedavilerden daha iyi olmadığını göstermektedir. Bu nedenle, bir kişi farkındalık temelli bir yaklaşımı tercih edebilirken, bu bunun daha iyi olmasını gerektirmez. Ve bu, bu uygulamaların başlangıçta psikopatolojiyi tedavi etmek veya fiziksel hastalıkları tedavi etmek için tasarlanmadığına dair aydınlatıcı bir hatırlatmadır.".[42]

Uygulama

Bilinçli farkındalık uygulaması, kişinin dikkatini şu an olan bitene çekme becerisini geliştirme sürecini içerir.[2][7][43]

Nefesi izlemek, vücut taraması ve diğer teknikler

Bilinçli farkındalık meditasyonunu geliştirmek için tasarlanmış, rehberli meditasyonlardan yararlanan çeşitli alıştırmalar bulunmaktadır.[44] [9] [45]

  • Bir yöntem, bir sandalyede veya yere ya da bir yastığa bağdaş kurarak oturmak, gözlerini kapatmak ve dikkati burun deliklerinden nefes alıp verme hissine ya da nefes alıp verirken karın hareketlerine dikkat etmektir.[web 1] [46][1] Bu meditasyon pratiğinde kişi nefes almayı kontrol etmeye çalışmaz, ancak doğal nefes alma sürecinin/ritminin farkında olmaya çalışır.[2] Bu pratikte zihin genellikle diğer düşünce ve çağrışımlara kaçar. Bu durumda kişi pasif bir şekilde zihninin dolaştığını fark eder ve yargılayıcı olmayan, kabul edici bir şekilde bir şekilde nefes almaya odaklanır.
  • Vücut tarama meditasyonunda dikkat, vücudun çeşitli bölgelerine yöneliktir ve o anda meydana gelen vücut hislerini izler.[47][48][49]
  • Ayrıca o anda meydana gelen sesler, duyumlar, düşünceler, duygular ve eylemler üzerinde de durulabilir.[43] Bununla ilgili olarak Kabot Zinn tarafından MBSR programda,[50] tanıtılan ünlü bir egzeriz, bir kuru üzümü bilinçli ve farkında bir şekilde ta tatmayı ve yemeyi içerir [51] İç açlık ve tokluk ipuçlarıyla yeniden bağlantı kurulmasını sağlayarak, dikkatli beslenmenin sağlıklı ve bilinçli yeme alışkanlıklarını sürdürmenin bir yolu olduğu ileri sürülmüştür.[52]
  • Diğer yaklaşımlar, dikkati hareketlere ve vücut hislerine vererek yoga asanaları uygulaması ve yürüyüş meditasyonunu içerir.

Zamanlamalar

Meditasyon yapan kişilerin günde 10 dakikalık kısa meditasyon uygulamaları ile başlaması önerilir. Düzenli olarak uygulanırken, dikkati nefes almaya odaklamak daha kolay hale gelir.[2][53]

Riskler

Basında, insanlar Bipolar açığı açığa çıkaracak önermek veya bastırılmış uyguladıktan sonra korku ve kaygı, panik ya da "meltdowns" artan beklenmeyen etkiler yüklemiştir TSSB belirtileri.[54] Bununla birlikte, yayınlanan hakemli akademik makalelere göre, meditasyonun bu olumsuz etkileri farkındalık meditasyonu için nadirdir,[3][55][56] ve gerçekte farkındalık / meditasyon uygulamalarını neyin oluşturduğuna dair zayıf bir anlayış nedeniyle ortaya çıkmaktadır.[7]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b Mindfulness Training as a Clinical Intervention: A Conceptual and Empirical Review, by Ruth A. Baer, available at http://www.wisebrain.org/papers/MindfulnessPsyTx.pdf 9 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  2. ^ a b c d Jon Kabat-Zinn (24 Eylül 2013). Full Catastrophe Living (Revised Edition) (İngilizce). Bantam. ISBN 978-0345539724. 
  3. ^ a b c d "Mindfulness Interventions". Annual Review of Psychology. Cilt 68. Ocak 2017. ss. 491-516. Methodologically rigorous RCTs have demonstrated that mindfulness interventions improve outcomes in multiple domains (e.g., chronic pain, depression relapse, addiction). 
  4. ^ American Psychological Association (APA.org, 2012); Kabat-Zinn, in Purser, 2015; as cited at PositivePsychology.com, What Is Mindfulness? Definition + Benefits (Incl. Psychology) 22 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
  5. ^ "Mental training as a tool in the neuroscientific study of brain and cognitive plasticity". Frontiers in Human Neuroscience. Cilt 5. 2011. s. 17. 
  6. ^ Gary Deatherage (1975). "The clinical use of "mindfulness" meditation techniques in short-term psychotherapy" (PDF). Journal of Transpersonal Psychology. 7 (2). ss. 133-43. 14 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  7. ^ a b c Karunamuni (2017). "Theoretical Foundations to Guide Mindfulness Meditation: A Path to Wisdom". Current Psychology. 38 (3). ss. 627-646. 24 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  8. ^ Van Gordon (2014). "There is Only One Mindfulness: Why Science and Buddhism Need to Work Together". Mindfulness. Cilt 6. ss. 49-56. 
  9. ^ a b Nisbet, Matthew (2017). "The Mindfulness Movement: How a Buddhist Practice Evolved into a Scientific Approach to Life". Skeptical Inquirer. 41 (3). ss. 24-26. 2 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ekim 2018. 
  10. ^ a b "Sati". The Pali Text Society's Pali-English Dictionary. Digital Dictionaries of South Asia, University of Chicago. 12 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  11. ^ Dreyfus 2013, ss. 44–48.
  12. ^ Polak 2011, ss. 153–56.
  13. ^ Williams & Tribe 2000, s. 46.
  14. ^ Buddhadasa Bhikkhu 2014, ss. 79, 101, 117 note 42.
  15. ^ While translated as "mindfulness," and often interpreted as "bare attention," the term sati has broader connotations: "memory,"[10] "retention,"[11] "mindfulness, alertness, self-possession."[10] In a Buddhist context it has a wider meaning and purpose, related to vipassana, namely Sampajañña discerning what is beneficial and what is not, and calming the mind by this discernment.[12][13][14]
  16. ^ a b "When mindfulness is therapy: Ethical qualms, historical perspectives". The American Psychologist. 70 (7). Ekim 2015. ss. 621-31. 20 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. Mindfulness, the argument goes, was never supposed to be about weight loss, better sex, helping children perform better in school, helping employees be more productive in the workplace, or even improving the functioning of anxious, depressed people. It was never supposed to be a merchandized commodity to be bought and sold. 
  17. ^ "Mindfulness-based interventions for people diagnosed with a current episode of an anxiety or depressive disorder: a meta-analysis of randomised controlled trials". PloS One. 9 (4). 2014. ss. e96110. This is the first meta-analysis of RCTs of MBIs where all studies included only participants who were diagnosed with a current episode of a depressive or anxiety disorder. Effects of MBIs on primary symptom severity were found for people with a current depressive disorder and it is recommended that MBIs might be considered as an intervention for this population. 
  18. ^ "Mindfulness-based stress reduction for healthy individuals: A meta-analysis". Journal of Psychosomatic Research. 78 (6). Haziran 2015. ss. 519-28. We conducted a meta-analysis to provide a review of MBSR for healthy individuals. The meta-analysis included 29 studies enrolling 2668 participants... The results obtained are robust and are maintained at follow-up. When combined, mindfulness and compassion strongly correlated with clinical effects. 
  19. ^ "Critical analysis of the efficacy of meditation therapies for acute and subacute phase treatment of depressive disorders: a systematic review". Psychosomatics. 56 (2). 2015. ss. 140-52. 27 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  20. ^ "Mindfulness-based stress reduction as a stress management intervention for healthy individuals: a systematic review". Journal of Evidence-Based Complementary & Alternative Medicine. 19 (4). Ekim 2014. ss. 271-86. Mindfulness-based stress reduction offers an effective way of reducing stress by combining mindfulness meditation and yoga in an 8-week training program... Of the 17 studies, 16 demonstrated positive changes in psychological or physiological outcomes related to anxiety and/or stress. Despite the limitations of not all studies using randomized controlled design, having smaller sample sizes, and having different outcomes, mindfulness-based stress reduction appears to be a promising modality for stress management. 
  21. ^ "The effect of mindfulness-based therapy on anxiety and depression: A meta-analytic review". Journal of Consulting and Clinical Psychology. 78 (2). Nisan 2010. ss. 169-83. 
  22. ^ "Are mindfulness-based interventions effective for substance use disorders? A systematic review of the evidence". Substance Use & Misuse. 49 (5). Nisan 2014. ss. 492-512. 
  23. ^ "Mindfulness training targets neurocognitive mechanisms of addiction at the attention-appraisal-emotion interface". Frontiers in Psychiatry. Cilt 4. Ocak 2014. s. 173. 
  24. ^ "Mindfulness-based interventions: an antidote to suffering in the context of substance use, misuse, and addiction". Substance Use & Misuse. 49 (5). Nisan 2014. ss. 487-91. 
  25. ^ "Neural Basis of Mindfulness Interventions that Moderate the Impact of Stress on the Brain". Neuropsychopharmacology. 41 (1). Ocak 2016. s. 373. 
  26. ^ "Dispositional Mindfulness and Psychological Health: a Systematic Review". Mindfulness. 9 (1). 2018. ss. 23-43. 
  27. ^ a b "Effects of mindfulness on psychological health: a review of empirical studies". Clinical Psychology Review. 31 (6). Ağustos 2011. ss. 1041-56. 
  28. ^ "Mindfulness-based interventions for psychiatric disorders: A systematic review and meta-analysis". Clinical Psychology Review. Cilt 59. Şubat 2018. ss. 52-60. 
  29. ^ "Mindfulness-based treatments for posttraumatic stress disorder: a review of the treatment literature and neurobiological evidence". Journal of Psychiatry & Neuroscience. 43 (1). Ocak 2018. ss. 7-25. 
  30. ^ "Mindfulness in mood and anxiety disorders: a review of the literature". Trends in Psychiatry and Psychotherapy. 39 (3). 2017. ss. 207-215. 
  31. ^ "Mindfulness interventions for psychosis: a systematic review of the literature". Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing. 24 (1). Şubat 2017. ss. 69-83. 
  32. ^ "Mindfulness- and Acceptance-based Interventions for Psychosis: A Systematic Review and Meta-analysis". Global Advances in Health and Medicine. 5 (1). Ocak 2016. ss. 30-43. Moderate evidence was found for short-term effects on total psychotic symptoms, positive symptoms, hospitalization rates, duration of hospitalization, and mindfulness and for long-term effects on total psychotic symptoms and duration of hospitalization. 
  33. ^ "Mindfulness- and acceptance-based interventions for psychosis: Our current understanding and a meta-analysis". Schizophrenia Research. Cilt 192. Şubat 2018. ss. 57-63. 
  34. ^ "Maladaptive repetitive thought as a transdiagnostic phenomenon and treatment target: An integrative review". Journal of Clinical Psychology. 74 (7). Temmuz 2018. ss. 1126-1136. 
  35. ^ Ed Watkins (2015). "Psychological treatment of depressive rumination". Current Opinion in Psychology. Cilt 4. ss. 32-36. 
  36. ^ "Assessing treatments used to reduce rumination and/or worry: a systematic review" (PDF). Clinical Psychology Review. 33 (8). Aralık 2013. ss. 996-1009. 27 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  37. ^ "How do mindfulness-based cognitive therapy and mindfulness-based stress reduction improve mental health and wellbeing? A systematic review and meta-analysis of mediation studies". Clinical Psychology Review. Cilt 37. Nisan 2015. ss. 1-12. 
  38. ^ "Mindfulness-based interventions for the treatment of depressive rumination: Systematic review and meta-analysis". International Journal of Clinical and Health Psychology. 17 (3). 2017. ss. 282-295. 
  39. ^ "A translational neuroscience perspective on mindfulness meditation as a prevention strategy". Translational Behavioral Medicine. 6 (1). Mart 2016. ss. 63-72. 
  40. ^ Cheng FK (2016). "Is meditation conducive to mental well-being for adolescents? An integrative review for mental health nursing". International Journal of Africa Nursing Sciences. Cilt 4. ss. 7-19. 
  41. ^ "Mindfulness Has Lost Its Buddhist Roots, and it may not be doing you good". The Conversation. 29 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Şubat 2020. What was once a tool for spiritual exploration has been turned into a panacea for the modern age — a cure-all for common human problems, from stress, to anxiety, to depression. [...] Yet the potential for emotional and psychological disturbance is rarely talked about by mindfulness researchers, the media, or mentioned in training courses. [...] Mindfulness has been separated from its roots, stripped of its ethical and spiritual connotations, and sold to us as a therapeutic tool. [...] Instead, as Giles Coren recently claimed, this technique has been turned into a McMindfulness which only reinforces one’s egocentric drives. 
  42. ^ Sam Harris (28 Aralık 2017). "The Science of Meditation". samharris.org (Podcast). Sam Harris. Etkinlik zamanı: 1:04.46. Erişim tarihi: 2 Mart 2019. 
  43. ^ a b Bhante Gunaratana; Henepola Gunaratana (6 Eylül 2011). Mindfulness in Plain English (PDF) (İngilizce). Simon and Schuster. ISBN 978-0861719068. 15 Aralık 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  44. ^ Kabat-Zinn himself, in Full Catastrophe Living (Revised Edition) (2013), p. lxiv
  45. ^ Kabat-Zinn, in Full Catastrophe Living (Revised Edition) (2013), p. lxiv advises to use CD's with guided mindfulness practices: "Almost everybody finds it easier, when embarking for the first time on a daily meditation practice, to listen to an instructor-guided audio program and let it "carry them along" in the early stages, until they get the hang of it from the inside, rather than attempting to follow instructions from a book, however clear and detailed they may be."

    Compare Rupert Gethin (2004), On the practice of Buddhist meditation, pp. 202–03, noting that the Buddhist sutras hardly explain how to meditate, and then stating that "the effective practice of meditation requires the personal instruction of a teacher." Gethin seems to echo Vetter (1988), The Ideas and Meditative Practices of Early Buddhism, who notes that the Dhammacakkappavattana Sutta describes the Buddha as instructing his first followers in turn: instructing two or three of them, while the others go out begging for food, signifying the need for personal instruction to learn ho to practice dhyana.
  46. ^ Wilson 2014.
  47. ^ "The Mindfulness Body Scan". 30 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  48. ^ "Body Scan Meditation — Mindful". mindful.stanford.edu. 25 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  49. ^ "Body Scan Meditation (Greater Good in Action)". ggia.berkeley.edu. 2 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  50. ^ "History of MBSR". University of Massachusetts Medical School. 17 Kasım 2016. 13 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  51. ^ Ihnen & Flynn 2008.
  52. ^ "Healthy eating and sustainable nutrition through mindfulness? Mixed method results of a controlled intervention study". Appetite. Cilt 141. Ekim 2019. s. 104325. 
  53. ^ "The art of being mindful. Finding peace in a stressed-out, digitally dependent culture may just be a matter of thinking differently". Time. 183 (4). Şubat 2014. ss. 40-6. 
  54. ^ Foster (23 Ocak 2016). "Is mindfulness making us ill?". theguardian. Guardian News. 23 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2016. 
  55. ^ Shonin (2014). "Are there risks associated with using mindfulness in the treatment of psychopathology?" (PDF). Clinical Practice. 11 (4). ss. 389-92. 30 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Şubat 2020. 
  56. ^ "The Safety of Mindfulness-Based Interventions: a Systematic Review of Randomized Controlled Trials". Mindfulness. 2018. ss. 1-14. 

Konuyla ilgili yayınlar

Basılı kaynaklar

Web kaynakları

  1. ^ "Does "mindfulness meditation" really help relieve stress and anxiety?". Ask Doctor K. Harvard Health Publications. 31 Mart 2014. 30 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2014. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Obsesif kompulsif bozukluk</span> istenmeyen ve tekrarlanan düşünceler, duygular, fikirler (obsesyonlar) veya bir şey yapmaya itici hissettiren davranışları (kompulsiyonlar) içeren anksiyete bozukluğu

Obsesif-kompulsif bozukluk (OKB), bireyin rahatsız edici düşüncelere sahip olduğu ve/veya belirli rutinleri, sıkıntıya yol açacak veya genel işlevi bozacak ölçüde tekrar tekrar yapma ihtiyacı hissettiği zihinsel ve davranışsal bir bozukluktur. Adından da anlaşılacağı gibi, OKB'nin birincil belirtileri obsesyonlar ve kompulsiyonlardır. Obsesyonlar, endişe, iğrenme veya rahatsızlık duyguları yaratan, kalıcı, istenmeyen düşünceler, zihinsel görüntüler veya dürtülerdir. Yaygın obsesyonlar arasında bulaşma korkusu, simetri takıntısı, din, cinsiyet ve zarar hakkında zorlayıcı düşünceler yer alır. Kompulsiyonlar, obsesyonlara yanıt olarak ortaya çıkan, tekrarlayan eylem veya rutinlerdir. Yaygın kompulsiyonlar arasında aşırı el yıkama, temizlik, bir şeyleri düzenleme, sayma, güvence arama ve bir şeyleri kontrol etme sayılabilir. OKB'li birçok yetişkin, kompulsiyonlarının bir anlam ifade etmediğinin farkındadır, ancak obsesyonların neden olduğu sıkıntıyı gidermek için yine de bunları gerçekleştirirler. Kompulsiyonlar o kadar sık meydana gelir ki, tipik olarak günde en az bir saat sürer ve kişinin yaşam kalitesini bozar.

<span class="mw-page-title-main">Majör depresif bozukluk</span> Düşük benlik saygısı ve normalde eğlenceli aktivitelere ilgi veya zevk kaybı ile birlikte her şeyi kapsayan düşük ruh hali

Majör depresif bozukluk, majör depresyon veya klinik depresyon, en az iki hafta boyunca, farklı türden günlük hadise ve tecrübeler karşısında, sabit bir şekilde düşük ruh halinde bulunulması ile karakterize edilen bir zihinsel hastalıktır. Hastalık, tıbbi teşhisi ancak bir uzman tarafından konulabilecek bir hastalıktır. Hastalık, halk arasında kullanılan depresif olma durumu ile alakalı olmayıp, bu ruh hallerinden her yönden ve tamamen ayrılan bir hastalık türüdür.

<span class="mw-page-title-main">Depresif duygudurumu</span> düşük ruh hâli

Depresif duygudurumu, depresyon ya da bunalım, bir olay karşısında duyulan beklentilerin olumsuz yönde olması veya beklentilerin olumsuz yönde gittiği sanrısıdır. Bu duygu çoğu zaman; hiçbir zaman ve hiçbir şekilde gerçekleşemeyecek olan veya böyle olacağı sadece düşünülen beklentiler söz konusu olduğunda kendini belli eder. Umutsuzluk, özellikle öncesinde bu beklentiyi elde edemeyen insanların yaşayacağı bir duygudur.

<span class="mw-page-title-main">Anksiyete bozukluğu</span> günlük durumların aşırı, mantıksız bir kaygıya sebep olduğu bilişsel bozukluk

Anksiyete bozuklukları, belirgin ve kontrol edilemeyen anksiyete ve korku duyguları ile karakterize edilen bir grup zihinsel bozukluklardır. Bu durumlar, bireylerin sosyal, mesleki ve kişisel işlevselliğini önemli ölçüde bozar. Anksiyete, huzursuzluk, alınganlık, kolay yorulma, konsantrasyon güçlüğü, kalp hızında artış, göğüs ağrısı, karın ağrısı gibi fiziksel ve bilişsel belirtilere yol açabilir ve belirtiler bireyler arasında değişiklik gösterebilir.

<span class="mw-page-title-main">Elizabeth Blackburn</span> Avustralyalı-Amerikalı araştırmacı

Elizabeth Helen Blackburn Avustralya doğumlu Amerikalı moleküler biyolog. Kromozomların uç kısımlarında bulunan ve kromozomları koruyan telomer isimli yapılarla ilgili çalışmalarıyla bilinir. Telomer yapımında etkin telomeraz enziminin kaşifleri arasındadır. Bu çalışmalarından dolayı 2009 yılında Carol W. Greider ve Jack W. Szostak ile birlikte Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'nü kazandı. Tıbbi etik üzerine de çalışmaları vardır.

Kabul ve kararlılık terapisi veya KKT klinik davranış analizinin psikoterapide kullanılan bir şeklidir. Kararlılık, davranış değişim stratejileri ile psikolojik esneklik sağlamak için çeşitli şekillerde harmanlanmış kabul ve farkındalık stratrejilerini kullanan kanıta dayalı psikolojik müdahale yöntemleri bütünüdür. Hayes, Wilson ve Strosahl tarafından seksenlerin sonunda geliştirilen bu yaklaşım ilk olarak kapsayıcı uzak durma olarak adlandırılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Roy Baumeister</span> Amerikalı psikolog

Roy F. Baumeister Florida State Üniversitesi’nde bir profesördür. Baumeister, benlik, sosyal dışlanma, benlik kaynakları tükenmesi, ait olma ihtiyacı, cinsellik, öz-kontrol, öz-saygı, kendine zarar veren davranışlar, saldırganlık, sorumluluk ve özgür irade alanında çalışmaları bulunan bir sosyal psikologtur. 500’den fazla makale yazmış, yaklaşık 30 kitap için yazarlık, yardımcı yazarlık ya da editörlük yapmıştır. Lisans derecesini, Princeton Üniversitesi’nden, yüksek lisans derecesini Duke Üniversitesi’nden, doktora derecesini ise 1978 yılında Princeton Üniversitesi’nden almıştır.

Kara ve su kurbağası korkusu kabul edilen bir fobi türüdür. Kurbağa fobisi veya ranidafobi olarak da bilinir. Pek çok kültürde batıl inanç olarak da yer almaktadır. Psikiyatri literatüründe özel bir terim yerine "kurbağa korkusu" olarak kullanılmaktadır. Batrakofobi terimi 1953 psikiyatri sözlüğünde de yer almaktadır.

<span class="mw-page-title-main">Stereotip</span> Bir grup insana görünüşlerinden ve haraketlerinden dolayı onlara anlam atfetmek.

Stereotip, sosyal psikolojide belirli birey türleri veya belli davranış biçimleri hakkında yaygın olarak benimsenen herhangi bir düşüncedir. Psikoloji içerisinde ve diğer dallara yayılmış olarak, kendi genişletilmiş tanımlamalarını sağlayan farklı kavramsallaştırmalar ve stereotip kuramları bulunmaktadır. Bu tanımlardan bazıları ortak noktaları paylaşır, ancak her biri diğerleriyle çelişebilecek benzersiz yönleri de barındırabilir.

Nootropikler veya nootropik ilaçlar, sağlıklı bireylerde dikkat, hafıza, yaratıcılık ve motivasyon gibi zihinsel fonksiyonları artırmaya yönelik kullanılan çeşitli ilaç ve gıda takviyelerine verilen ortak ad. 2018 yılı itibarıyla bu gruba giren pek çok madde hala araştırma aşamasında olup etkileri tam olarak belirlenmemiştir.

<span class="mw-page-title-main">Diyalektik davranış terapisi</span>

Diyalektik davranış terapisi (DBT), borderline kişilik bozukluğundan (BPD) muzdarip insanlara yardım etmek için tasarlanmış kanıta dayalı psikoterapidir. Ayrıca, duygudurum bozukluklarının yanı sıra kendini yaralama, intihar düşüncesi ve madde bağımlılığı gibi yardımcı olmayan davranış kalıplarını değiştirmesi gerekenleri tedavi etmek için de kullanılmıştır. Bu yaklaşım, insanların, reaktif durumlara yol açan tetikleyicileri öğrenerek ve istenmeyen reaksiyonlardan kaçınmaya yardımcı olmak için olayların, düşüncelerin, duyguların ve davranışların sırasındaki hangi başa çıkma becerilerinin uygulanacağının değerlendirilmesine yardımcı olarak duygusal ve bilişsel düzenlemelerini arttırmalarına yardımcı olmak için tasarlanmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Ruh sağlığı</span> Psikolojik iyi olma veya bir mental sorunun olmaması durumu.

Ruh sağlığı, psikolojik iyi hal veya zihinsel bir bozukluğun olmadığı düzeyi açıklar. Tatmin edici düzeyde duygusal ve davranışsal işlevlerini sürdürebilen bir kişinin durumudur. Pozitif psikoloji ve Bütünsellik bakış açılarından, ruhsal sağlık, bir bireyin yaşamdan tat alabilmesi ve yaşam aktiviteleri ile psikolojik dayanıklılık kazanabilmeye yönelik çabaları arasında denge kurmasını içerebilir.

<span class="mw-page-title-main">Pregabalin</span> Kimyasal bileşik

Lyrica markası altında pazarlanan Pregabalin, epilepsi, nöropatik ağrı, fibromiyalji, huzursuz bacak sendromu, opioid yoksunluğu ve yaygın anksiyete bozukluğunun tedavisi için kullanılan bir ilaçtır. Analjesik ve anksiyolitik etkiye sahiptir. Epilepside parsiyel nöbetler için ek bir tedavi olarak kullanılmaktadır. Ameliyattan önce kullanıldığında ağrıyı azaltır, ancak daha fazla sedasyon ve görme bozukluğuna neden olabilir. Ağız yoluyla alınır.

Maruz bırakma terapisi, davranışçı terapide anksiyete bozukluklarını tedavi etmek için kullanılan bir tekniktir. Maruz bırakma terapisi, hedef hastayı herhangi bir tehlikeye neden olmaksızın kaygı kaynağına veya bağlamına maruz bırakmayı içerir. Bunu yapmanın, endişelerini veya sıkıntılarını aşmalarına yardımcı olduğu düşünülmektedir. Prosedürel olarak, laboratuvar kemirgenleri üzerinde geliştirilen korku yok olma paradigmasına benzer. Çok sayıda çalışma, genel anksiyete bozukluğu, sosyal anksiyete bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluk, TSSB ve spesifik fobiler gibi bozuklukların tedavisinde etkinliğini göstermiştir.

Bilişsel davranışçı terapi (BDT) ruh sağlığını geliştirmek amacıyla yapılan bir psikososyal müdahaledir. BDT tipi terapide, bireye fayda sağlamayan bilişsel bozulmalara odaklanır ve bu bilişsel bozulmalar değiştirilmeye çalışılır. Bireyin duygusal denge haline gelmesini ve kendi günlük yaşam problemlerini çözebilmesi için kişisel başa çıkma stratejileri geliştirmesini sağlamayı hedefler. Yöntem depresyon tedavisinde kullanılmak için tasarlanmış olsa da günümüzde anksiyete dahil birçok ruh sağlığı bozukluğunda kullanılmak üzere geliştirilmiştir. BDT bilişsel ve davranışçı psikoterapilerin kanıta dayalı teknik ve stratejilerini birlikte kullanarak psikopatolojileri tedavi etmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Dikkat kontrolü</span>

Dikkat kontrolü, bir bireyin neye dikkat edeceğini ve neyi göz ardı edeceğini seçtiği kapasitesidir. İç kaynaklı dikkat veya yönetici dikkat olarak da bilinir. Daha genel bir tabirle, dikkat kontrolü, bir bireyin konsantre olma becerisi olarak tarif edilebilir. Öncelikli olarak ön singulat korteksi de içeren frontal alanlar tarafından aracılık edilen dikkat kontrolünün, çalışma belleği gibi diğer yönetici işlevler ile yakından ilgili olduğu düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Dentofobi</span>

Dişçi korkusu ve ya dişte meydana gelen bazı semptonlardan korkma.

Bir travma tetikleyicisi, önceki bir travmatik deneyimin hatırlanmasını sağlayan psikolojik bir uyarandır. Uyarıcının kendisinin korkutucu veya travmatik olması gerekmez ve yalnızca dolaylı veya yüzeysel olarak koku gibi daha önceki bir travmatik olayı anımsatıyor olabilir. Tetikleyiciler tahmin edilmesi zor olabilir.

Azapironlar, anksiyolitik, antidepresan ve antipsikotik olarak kullanılan bir ilaç sınıfıdır. Genellikle seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar) gibi diğer antidepresanların yanında destekleyici olarak kullanılırlar.

<span class="mw-page-title-main">Meditasyonun etkileri</span>

Meditasyonun etkileri üzerine 1950'lerden bu yana pek çok çalışma yapılmıştır. Meditasyon uygulamaları ile beyin yapısı veya işlevi arasında ilişki beyin aktivitesini tespit eden farklı beyin tarama araçlarının yardımıyla öğrenilmek istenmiş ve meditasyon araştırmalarıyla ilgili veriler gittikçe daha güvenilir bir noktaya doğru ilerlemiştir.