İçeriğe atla

Bilgi çağlayanı

Bilgi çağlayanı, davranışsal iktisat ve ağ teorisinde tanımlanan ve çok sayıda insanın sıralı bir şekilde aynı kararı verdiği bir olgudur. Sürü davranışına benzer, ancak ondan farklıdır.[1][2][3]

Bir bilgi çağlayanı genellikle iki aşamalı bir süreç olarak kabul edilmektedir. Bir bilgi zincirinin başlaması için bireyin, tipik olarak ikili bir karar içeren bir senaryo ile karşılaşması gerekmektedir. İkinci olarak, bireyin başkalarının seçimlerini ve görünen sonuçlarını gözlemlemesi gibi dış faktörler bu kararı etkileyebilmektedir.

İki adımdan oluşan bilgi çağlayanı süreci beş temel bileşene bölünebilir:

  1. Örneğin; yeni bir teknolojiyi benimsemek, yeni bir giyim tarzı giymek, yeni bir restoranda yemek yemek veya belirli bir siyasi görüşü desteklemek gibi bir karar verilmesi gerekmektedir.
  2. Sınırlı bir eylem alanı mevcuttur.
  3. İnsanlar sırayla karar alır ve her bir kişi daha önce hareket edenlerin yaptığı seçimleri gözlemleyebilir
  4. Her kişinin kendi kararlarına rehberlik edecek bazı bilgileri vardır.
  5. Kişi, başkalarının bildiği dış bilgileri doğrudan gözlemleyemez ancak yaptıklarından bu bilgiler hakkında çıkarımlarda bulunabilir.

Sosyal baskılar büyük olduğunda aktörlerin mantıksız davranabileceğini öne süren sosyal bakış açıları, bilgi çağlayanı kavramının tamamlayıcısı olarak varlığını sürdürmektedir.[4] Çoğu zaman sorun, bilgi çağlayanı kavramının sosyal kanıt, bilgi yayılımı [5] ve sosyal etki gibi sürecin iki temel koşuluyla uyuşmayan fikirlerle karıştırılmasından kaynaklanmaktadır. Aslında bilgi çağlayanı terimi bu tür süreçlere atıfta bulunmak için bile kullanılmıştır.[6]

Yasal yönler

Bilgi çağlayanlarının olumsuz etkileri bazen yasal bir sorun haline gelmektedir ve bunları etkisiz hale getirmek için bazı yasalar çıkarılmıştır. Hukuk profesörü Ward Farnsworth, 'The Legal Analyst' adlı kitabında bilgi çağlayanlarının hukuki yönlerini analiz etmiş ve çeşitli örnekler vermiştir. Örneğin, birçok askeri mahkemede subaylar, davayı karara bağlamak için oy kullanırken ters rütbe sırasına göre oy kullanır; en düşük rütbedeki subay önce oy kullanır. Bu uygulamanın amacı, düşük rütbeli subayların daha kıdemli subayların yargılarına göre oy kullanma eğilimini azaltmaktır. Bir başka örnek olarak, İsrail ve Fransa gibi ülkelerde, seçimlerden günler veya haftalar önce oy kullanmayı yasaklayan yasalar vardır. Bu yasalar, seçim sonuçlarını etkileyebilecek bilgi çağlayanlarının etkisini önlemeyi amaçlamaktadır.[7]

Küreselleşme

Bir bilgi çağlayanı çalışması, Yunan ve Alman organik çiftçiler arasındaki düşünce süreçlerini karşılaştırmış ve kültürel ve sosyoekonomik farklılıklara dayalı farklılıklar olduğunu ortaya koymuştur.[8] Daha da ötesi, basamaklar finansal dalgalanma ve para politikası gibi fikirlere de uygulanmaktadır. 2004 yılında Helmut Wagner ve Wolfram Berger, küreselleşmeyle birlikte finans piyasalarında meydana gelen değişiklikleri incelemek için analitik bir araç olarak kademeleri önermişlerdir. Wagner ve Berger, küreselleşme nedeniyle finansal piyasaları anlama çerçevesinde yapısal değişiklikler olduğunu; sermaye akışında oynaklığa yol açtığını ve merkez bankalarını etkileyen belirsizlik yarattığını fark etmiştir.[9] Buna ek olarak, bilgi çağlayanları terörist taktiklerin kökenlerini anlamak açısından da yararlıdır. Kara Eylül'ün 1972'deki saldırısı gerçekleştiğinde, taktikleri ile Baader-Meinhof grubu arasındaki benzerlikleri görmemek mümkün değildi.[10] Tüm bu örnekler, kademeli sürecin nasıl kullanıldığını göstermektedir. Dahası, daha küreselleşmiş bir toplumda ilerlemek için çağlayanların çerçevesini anlamak da önemlidir. Bilginin uluslar ötesi ve çok uluslu kuruluşlardan geçişini ve hatta daha fazlasını anlamak için bir temel oluşturmak, ortaya çıkan modern toplum için kritik öneme sahiptir.[11] Tüm bu noktaları özetleyecek olursak, genel bir terim olarak çağlayanlar, farklı kavramlardan oluşan bir yelpazeyi kapsamaktadır. Bilgi çağlayanları, çok sayıda farklı ülkeyi kapsayan çeşitli kültürlerde bilginin nasıl aktarıldığı, üzerine yazıldığı ve anlaşıldığının altında yatan temel konu olmuştur.[12]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Duan, Wenjing; Gu, Bin; Whinston, Andrew B. (March 2009). "Informational Cascades and Software Adoption on the Internet: An Empirical Investigation". MIS Quarterly. Rochester, NY. 33 (1): 23-48. doi:10.2307/20650277. 
  2. ^ "The Difference Between Information Cascades and Herd Behavior : Networks Course blog for INFO 2040/CS 2850/Econ 2040/SOC 2090". 14 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2019. 
  3. ^ Çelen, Boğaçhan; Kariv, Shachar (May 2004). "Distinguishing Informational Cascades from Herd Behavior in the Laboratory". American Economic Review. 94 (3): 484-498. doi:10.1257/0002828041464461. 
  4. ^ Schiller, R.J. (1995). "Conversation, Information and Herd Behavior". Rhetoric and Economic Behavior. 85 (3): 181-185. 
  5. ^ Gruhl, Daniel; Guha, R.; Liben-Nowell, David; Tomkins, Andrew (2004). "Information diffusion through blogspace". Proceedings of the 13th international conference on World Wide Web. ss. 491-501. doi:10.1145/988672.988739. ISBN 978-1-58113-844-3. 
  6. ^ Sadikov, Eldar; Medina, Montserrat; Leskovec, Jure; Garcia-Molina, Hector (2011). "Correcting for missing data in information cascades". Proceedings of the fourth ACM international conference on Web search and data mining. ss. 55-64. doi:10.1145/1935826.1935844. ISBN 978-1-4503-0493-1. 
  7. ^ Farnsworth, Ward (2007). The Legal Analyst: A Toolkit for Thinking about the Law. University of Chicago Press. ISBN 978-0-226-23835-7. OCLC 76828864. 
  8. ^ Chatzimichael, Konstantinos; Genius, Margarita; Tzouvelekas, Vangelis (December 2014). "Informational cascades and technology adoption: Evidence from Greek and German organic growers" (PDF). Food Policy. 49: 186-195. doi:10.1016/j.foodpol.2014.08.001. 
  9. ^ Wagner, Helmut; Berger, Wolfram (June 2004). "Globalization, Financial Volatility and Monetary Policy". Empirica. 31 (2–3): 163-184. doi:10.1007/s10633-004-0915-4. 
  10. ^ Passmore, L. (2011). Ulrike Meinhof and the Red Army Faction: Performing Terrorism. Springer. ISBN 978-0-230-37077-7. OCLC 904285976. 
  11. ^ Hamlett, Patrick W.; Cobb, Michael D. (November 2006). "Potential Solutions to Public Deliberation Problems: Structured Deliberations and Polarization Cascades". Policy Studies Journal. 34 (4): 629-648. doi:10.1111/j.1541-0072.2006.00195.x. 
  12. ^ Drezner, Daniel W. (2010). "Weighing the Scales: The Internet's Effect On State-Society Relations". The Brown Journal of World Affairs. 16 (2): 31-44. 

İlgili Araştırma Makaleleri

Psikoloji veya Ruh bilimi, içgüdüsel davranışları ve zihni inceleyen bilimdir. Bilinçli ve bilinçsiz olayların yanı sıra daha çok duygu ve düşüncenin incelemesini içeren Psikoloji, çok kapsamlı bir bilimsel alandır. Bu alanda uzman olan ve aynı zamanda bilgi araştırması yapanlara psikolog denir. Psikologlar, beyinin ortaya çıkan özelliklerini ve ortaya çıkan özelliklerle bağlantılı tüm fenomenleri anlamaya çalışırlar ve bu şekilde daha geniş nöro-bilimsel araştırmacı grubuna katılırlar. Psikoloji bilimi, bir sosyal bilim olmasına rağmen aynı zamanda doğa bilimleri olarak da kategorize edilebilir. Özellikle beyin biyolojisi bilgisini oldukça kullanır ve geliştirir.

<span class="mw-page-title-main">Bilişsel bilim</span> zihin ve süreçleri hakkında disiplinlerarası bilimsel çalışma

Bilişsel bilim, zihin ve zekânın işleyişini ele alan, zeki sistemlerin dinamiklerini ve yapılarını araştıran disiplinler arası bir yaklaşımdır. Çok geniş bir alanı kapsamasından ötürü bilişsel bilim alanında çalışan araştırmacıların bilişsel psikoloji, dil bilimi, sinir bilimi, yapay zekâ, antropoloji ve felsefe gibi alanlarda temel bilgilere sahip olması beklenir.

<span class="mw-page-title-main">Demokrasi</span> tüm bireylerin eşit haklara sahip olduğu yönetim biçimi

Demokrasi veya el erki, halkın yasaları müzakere etme ve yasal düzenlemelere karar verme yetkisine veya bunu yapmak için yönetim görevlilerini seçme yetkisine sahip olduğu bir yönetim biçimidir. Kimin "halk" kabul edildiği ve yetkinin insanlar arasında nasıl paylaşıldığı veya hangi yetkilerin verildiği konuları zaman içinde ve farklı ülkelerde farklı oranlarda değişiklik göstermiştir. Demokrasinin özellikleri arasında genellikle toplanma özgürlüğü, örgütlenme özgürlüğü, mülkiyet hakları, din özgürlüğü, ifade özgürlüğü, vatandaşlık, yönetilenlerin rızası, genel oy hakkı, özgürlük hakkından ve yaşam hakkından haksız yere mahrum bırakılmamak ve azınlık hakları yer alır. Türkçeye kelimesinden geçmiştir.

<span class="mw-page-title-main">Eşcinsellik</span> Aynı cinsiyetteki insanlar arasındaki romantiklik, cinsel çekim ya da cinsel davranış

Eşcinsellik veya homoseksüellik, aynı cinsiyetteki insanlar arasındaki romantizm, cinsel çekim ya da cinsel davranıştır. Eşcinsellik, bir yönelim olarak “kişiyi ağırlıklı olarak ya da tümüyle kendisiyle aynı cinsiyette olan kişilere karşı romantik ya da cinsel çekimleri yaşamaya yönlendiren kalıcı kişisel nitelik” olarak ifade edilir. Aynı zamanda kişiyi bu çekimlere dayanan davranışlarla ilişkili kimlik hissi ve bu çekimleri paylaşan diğer kişilerden oluşan topluluğa olan üyeliğini de tanımlar.

Sosyal biliş sosyal etkileşimde rol oynayan bilgiyi işleme, kodlama, depolama ve hatırlama gibi bilişsel süreçlerdir. İnsanların kendilerini kuşatan fiziksel, sosyal çevrelerini ve çevreleriyle olan ilişkilerini, diğer insanlar ve kendileri hakkında nasıl izlenim oluşturduklarını, nasıl hissettiklerini ve düşündüklerini ve bu türden bir düşünce biçiminin yargıları ve davranışları nasıl etkilediğini incelemektedir. Toplumsal bağlamdan etkilenen ve toplumsal bağlamı etkileyen bilişsel süreç ve yapıları incelemektedir Ancak sosyal biliş terimi diğer psikoloji ve bilişsel sinirbilim alanlarında yaygın şekilde kullanılmaktadır. Bu alanlarda sosyal biliş terimi çoğunlukla otizm ve diğer bozukluklar nedeniyle kesintiye uğrayan çeşitli sosyal becerilere karşılık gelmektedir. Bilişsel sinirbilim alanında ise sosyal bilişin biyolojik temelleri araştırılmaktadır. Benzer şekilde Gelişim psikolojisi alanında da sosyal biliş becerileri gelişimsel perspektifle incelenmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Avrupa Parlamentosu</span> Avrupa Birliğinin doğrudan seçilmiş parlamentosu

Avrupa Parlamentosu, Avrupa Birliği'nde yaşayan 450 milyon nüfusu temsil eder ve temel işlevi bir siyasi güç olarak topluluk politikalarının hazırlanması için gereken kararları üretmektir.

<span class="mw-page-title-main">Siyasi parti</span> politik hayatın en önemli ögesi olan ve belli bir siyasi görüşü temsil eden siyasal örgüt

Siyasi parti, belirli bir ülkenin seçimlerinde yarışacak adayları koordine eden bir örgütlenmedir. Bir parti üyelerinin genellikle politika konusunda benzer fikirlere sahip olması yaygındır ve partiler belirli ideolojik veya politika hedeflerini destekleyebilir.

Sivil toplum, toplumun "üçüncü ayağı" olarak anlaşılabilir ve hükûmet ve iş dünyasından ayrı olarak aile ve özel alanı da içerir. Diğer yazarlar tarafından, sivil toplum, 1) vatandaşların çıkarlarını ve iradesini ilerleten sivil toplum kuruluşları ve kurumlarının toplamı veya 2) hükûmetten bağımsız olan toplumdaki bireyler ve kuruluşlar anlamında kullanılır.

Aldatıcı mesaj ya da aldatmaca (hoax), kitleleri etkilemek veya markaları karalamak için oluşturulan yalan habere (asparagas) dayanan içerik.

Psikodilbilim veya ruhdilbilim, psikolojik süreçlerle dilsel etkenler arasındaki iletişimi çalışan disiplindir. Bu disiplin başat olarak dilin nasıl işlendiği, zihin ve beyinde nasıl temsillendiği ile ilgilenir; yani, insanların dili edinmesini, kullanmasını, anlamasını ve üretmesini sağlayan psikolojik ve nörobiyolojik faktörlerle...

Bilişsellik aralarında dikkat, bellek, dil kullanma ve anlama, öğrenme, değerlendirme, sorun çözme ve karar verme gibi zihinsel yetileri oluşturan bir kümeyi tanımlamada kullanılan bilimsel terimdir. Psikoloji, felsefe, dilbilim ve bilişim bilimi gibi çeşitli bilimsel disiplinler bilişselliği de inceler. Ancak disiplinlere göre bilişselik teriminin kullanımı farklılık gösterebilir. Örneğin psikoloji ve bilişsel bilimde "bilişsellik" genellikle bireyin psikolojik işlevlerinin bilgi işleme açısından bakış olarak kullanılır. Sosyal psikolojinin sosyal bilişsellik dalı tutum, yükleme ve grup dinamiğini açıklamaya çalışır. Bilişsel psikoloji ve bilişsel mühendislikte "bilişsellik" tipik olarak katılımcının ya da işletimcinin zihninde ya da beyninde meydana gelen bilgi işleme süreci olarak anlamlandırılır.

<span class="mw-page-title-main">Grup dinamiği</span> toplumsal grup içinde ya da toplumsal gruplar arasında oluşan davranış ve psikolojik süreçler sistemi

Grup dinamiği toplumsal grup içinde ya da toplumsal gruplar arasında oluşan davranış ve psikolojik süreçler sistemidir. Grup dinamiği üzerine yapılan araştırmalar karar verme davranışını anlamaya, toplum içinde hastalıkların yayılışını izlemeye, etkin terapi teknikleri geliştirmeye ve yeni fikirler ile teknolojilerin ortaya çıkışını ve popülerlik kazanmasını takip etmede yararlı olabilir. Irkçılık ve cinsiyetçilik gibi toplumsal önyargıları ve ayrımcılıkları anlamanın özünde grup dinamiği yer alır. Bu alandaki uygulamalar psikoloji, sosyoloji, antropoloji, siyaset bilimi, epidemiyoloji, eğitim, toplumsal çalışma, ticaret ve iletişim bilimlerinde araştırılır.

<span class="mw-page-title-main">Açlık Planı</span> Nazi Almanyasının gıda talebini güvence altına almayı hedeflemiş plan

Açlık Planı, ana hatları Herbert Backe tarafından belirlenen, bununla birlikte Heinrich Himmler gibi üst düzey Nazi yöneticilerinin de katkı sunduğu, Nazi Almanyası'nın gıda talebini güvence altına almayı hedeflemiş plan.

Oy verme davranışı bir tür seçim davranışıdır. Seçmenlerin davranışlarını anlamak, kararların nasıl ve neden alındığını ya siyaset bilimcileri için merkezi bir endişe kaynağı olan kamu karar vericileri, ya da seçmenler tarafından açıklayabilir. Oylama davranışını yorumlamak için hem siyaset bilimi hem de psikoloji uzmanlığı gerekliydi ve bu nedenle seçim psikolojisi de dahil olmak üzere siyasal psikoloji alanı ortaya çıktı. Siyasal psikoloji araştırmacıları, duygusal etkinin seçmenlerin daha bilinçli oylama seçimleri yapmalarına yardımcı olabileceği yolları araştırırken, etkileyen bazı öneriler, seçmenlerin genel olarak düşük düzeyde politik dikkat ve sofistike düzeylere rağmen bilinçli siyasi seçimler yaptıklarını açıklayabilir. Buna karşılık, Bruter ve Harrison seçim psikolojisinin kişilik, hafıza, duygular ve diğer psikolojik faktörlerin vatandaşların seçim deneyimini ve davranışlarını etkileme biçimlerini kapsadığını ileri sürmektedir.

Sürü psikolojisi, bir inanca, fikre veya trende bağlı kişi sayısının çokluğuna bağlı olarak bahsi geçen şeye olan ilginin arttığı fenomendir. Sürü psikolojisinde bir şeye inanan kişi sayısı arttıkça, diğer insanlar da ilginin artma sebebinden bağımsız bir şekilde akıma dahil olur.

<span class="mw-page-title-main">Hayvan bilişi</span> insan olmayan hayvanların zekası

Hayvan bilişi, insan-olmayan hayvanların zihinsel kapasitelerini kapsayan bir alandır. Bu alanda kullanılan hayvan koşullandırma ve öğrenim çalışmaları, karşılaştırmalı psikolojiden geliştirilmiştir. Aynı zamanda etoloji, davranışsal ekoloji ve evrimsel psikolojinin etkisinde kalmıştır; bazen bu alandan bilişsel etoloji adıyla da bahsedilir. Hayvan zekası terimiyle ilişkilendirilen pek çok davranış aynı zamanda hayvan bilişinin de kapsamındadır.

Sosyal duygusal gelişim, çocuk gelişiminin bir alanını kapsamaktadır. Çocukların duyguları anlama, deneyimleme, ifade etme ve yönetme becerilerini içeren bir gelişim alanıdır. Başkalarıyla anlamlı ilişkiler geliştirmesi kendisini daha iyi tanıyabilmesi ve daha iyi kararlar verebilmesi sosyal duygusal gelişimiyle birlikte gelişen becerilerdir. Kapasiteleri doğrultusunda kazandıkları gelişim ögelerini aşamalı olarak hayatlarına geçirdikleri bütünleştirici bir süreçtir. Bununla birlikte sosyal duygusal gelişim birçok ögeyi içeren fakat bunlarla sınırlı olmayan çok çeşitli beceri ve yapıları kapsamaktadır. Bahsedilen bu ögelerden bazıları şunlardır: öz farkındalık, ortak dikkat, oyun, zihin teorisi, öz saygı, duygu düzenleme, arkadaşlıklar ve kimlik gelişimi.

<span class="mw-page-title-main">Küçük gruplar sosyolojisi</span> Sosyal grup tiplerini inceleyen sosyolojinin alt dalı

Küçük gruplar sosyolojisi, sosyal ilişkilerden kaynaklanan eylem, etkileşim ve bunların sonucunda oluşan sosyal grup tiplerini inceleyen sosyoloji dalıdır. Kavram ilk defa Fransız yazar ve sosyolog Gabriel Tarde tarafından kullanılmıştır. Sosyal hayatta toplum, büyük bir sosyal gruptur, toplumun içinde alt gruplar yer almaktadır. Küçük grupların büyük gruplar içinde olmaları sosyal gruplarla ilgili bir özelliktir. Alan, uluslararası ilişkilerde kullanılan alanlardandır ve grup özelliklerinin karar vermeyi nasıl etkilediği ile ilgili çalışmaları ele alır. Kültürel antropologlar ve siyaset bilimciler tarafından veri toplama amaçlı olarak kullanılmıştır. Küçük gruplar sosyolojisi, toplumların içerisinde barındırdığı çeşitli küçük grupları mikro sosyolojik düzeyde ele alır, küçük grupların iletişimindeki görev, süreç ve ilişki çatışmalarını inceler.

Organizasyon(Örgüt) Sosyolojisi veya Örgütsel davranış (ÖD) : "örgütsel ortamlarda insan davranışının incelenmesi, insan davranışı ile organizasyon arasındaki arayüz ve organizasyonun kendisi"dir. ÖD araştırması en az üç şekilde kategorize edilebilir:

<span class="mw-page-title-main">Matematiksel sosyoloji</span>

Matematik sosyolojisi, hem sosyolojik araştırmalarda matematiğin kullanımıyla hem de matematik ile toplum arasında var olan ilişkilerin araştırılmasıyla ilgilenen disiplinler arası bir araştırma alanıdır.