Bilgiç Kadınlar

Bilgiç Kadınlar
Les Femmes Savantes
Bilgiç Kadınlar ; Les Femmes Savantes
	Les Femmes Savantes (Gravür: Moreau le jeune)
Yazar	Molière
İlk gösterim	11 Mart 1672
Ülke	Fransa
Orijinal dil	Fransızca
Zaman ve mekân	17. yüzyıl, Fransa

Bilgiç Kadınlar (orijinal Fransızca adı: Les Femmes Savantes) ünlü Fransız oyun yazarı Molière tarafından Fransızca şiirsel 12-hecelik vezin ("Alexandrin" vezni) ile yazılmış, güldürü-komedi türünde seyirlik 5 sahneden oluşan bir oyundur. İlk sahnelemesi 11 Mart 1672'de Theatre de Palais-Royal (Kraliyet Saray Tiyatrosu), Paris'te yapılmıştır.

Yazılmasından beri günümüze kadar Batı tiyatro repertuvarlarında bulunmuştur ve Fransızca hazırlanmış gülmece oyunları arasında seyirciler tarafından Moliere'in en popüler komedi oyunlarından biri olarak rağbet görmüştür.

Ele aldığı en önemli temalar hicivci olarak genç kızlara ve kadınlara ileri yüksek eğitim verilmesi; eğitimci akademisyenlerin alimlik taslamaları ve bilgiç geçinenlerin hiç kanıt vermeden kendilerini çok üstün görmeleri gibi konulardır.

Karakterler

Chrysale, zengin bir şehirli
Philamınte, karısı
Armande, kızları
Henriette, kızları
Arışte, Chrysale'nin erkek kardeşi
Bélise, Chrysale'nin hiç evlenmemiş kız kardeşi
Clitandre, Henriette'nin aşığı
Trissotin, bilgiçlik, alimlik ve şairlik taslayan bir kişi
Vadius, diğer bir bilgiçlik, alimlik taslayan kişi
Martine, hizmetçi
Lépine, Trissotin'in uşağı
Jülien, Vadius'un genç uşağı
Bir noter

Konu özeti

Kısa özet

İki genç, Henriette ve Clitandre, birbirlerine büyük bir sevda ile bağlıdırlar. Fakat evlenebilmek için önlerinde bir önemli engel bulunmakta olup ve bu da Henriette'nin annesi ve yakın akrabalarının hayat görüşüdür. Henriette'nin amcası Ariste bu çiftin evlenmesine taraftardır. Hoşgörülü babası Chrysale ise aleyhtar değildir ama çok klibik olup Henriette'nin annesinin devamlı kontrolü altındadır. Henriette'nin annesi Philamınte ve onun onun destekleyicisi olan kızkardeşini kıskanan Armande ve halası Bélise ise Henriette'nin bilgiç, alım ve şair geçinen Trissottin ile evlenmesini istemektedir. Bu "sahte" bilgiç Trissotin sanki bu üç kadını tamamiyle tesiri altına almıştır. Buna başlıca neden bu üç "bilgiç kadın"ın gayet gösterişçi tipte "yüksek kültür", "bilim", "felsefe" ve "yüksek eğitim"in hayata gayet önemli katkılarda bulunduğuna büyük bir imanla inanmaları ve bu nedenle kendilerini diğer kişilerden katkat üstün görmelerindendir. Trissottin bu kadınların "kültürel ve bilim salon"unun baş alimi ve yazdığı gayet kötü şiirlerle baş kültür kaynağıdır. Aşıklar Trissotin'in fikrini değişmesini sağlamaya çalışırlar ama o Henriette ile evlilik yapmakta ısrar eder. Sonunda Henriette'nin amcası Ariste bir sahte mektup ile ailenin tüm servetini kaybettiği haberini yayar. Bunu üzerine Trissotin evlilikten çayar ve evliliği para için yaptığını açıklar ve buna çok kızan Philaminte kızının Clitandre ile evlenmesini kabul eder.

Ayrıntılı özet

I. Perde

Henriette kızkardeşi Armande'ye Clitandre ile evlenmeye karar verdiğini belirtir. Armande kızkardeşini bilgeliği seçerek kendinin bilim ve kültür üzerinde uğraş vermeye hasretmesi yerine evliliği tercih etmesi için onu azarlayıp sonra da ona Clitandre'nin eskiden kendini sevdiğini ve hala kendine karşı aşkı olduğunu ifşa eder. Clitandre sahneye girdiğinde Armande'ye bunun doğru olmadığını bildirir; Armande'nin kendine karşı çok soğuk davranışının ona karşı olan aşktan kendini soğuttuğunu açıklar ve şimdi Henrette'ye aşık olduğunu bildirir. Bunun üzerine Armande sahneden gayet küskün olarak ayrılır. Henriette Clitandre'den ailesi içinde hakim rol oynayan annesi Philaminte'ye gidip onu bu evliliğe rızasını vermesini sağlamaya çalışmasını tavsiye eder. Clitandre bunu için Philamınte'yi ve yaptıklarını pohpohlayıp ondan bu rızayı alması gerektiğini bilmektedir ama annesinin "kültürel ve bilimsel çalışmalar"'ını çok saçma ve değersiz bulmaktadır ve bu düşüncelerini ondan gizleyemiyeceğinden de emindir. Önce Henriette'nin halası Belise'i görür ve Ckiendre onunla konusarak, onun dolayısıyla aileye Henriette ile evlenmesinin uygun olacağını gösterme imkânı sağlayacağını düşünür. Fakat Cliandre'nin evlilik konusunda bu konuşmalarını Belise yanlış olarak değerlendirir ve Cliandre'nin biraz kapalı olarak kendine flirt yaptığı sanısına kapılır. Bu nedenle Clitandre'nin kendisinden Henriette ile evlenmek için destek istediğini anlamazlıktan gelir.

II. Perde

Henriette'nin amcası Artiste, Clitandre ile konuşmaktadır ve destek sağlayacağına dair ona teminat verir. Ariste sonra Henriette'nin babası Chrysale ile konuşmaya gider. Bu konuşmada hemen konuya geçer ve Clitandre'nin Henriette ile evlenmesi için Chrysale'nin rıza vermesini istediğini ona bildirir. Bu sırada Belise araya girerek bunun doğru olamadığını ve Clitandre'nin kendini sevdiğini söyler. Ariste bunun üzerine Belise'yi alaya alır ve yıllardır kendisi ile evlenmek isteyen talipleri olduğu yalanını tekrarladığını ona söyler. Belise buna kızıp ayrılır. Chrysale kızının Clientre ile evlenmesine muvafakat edeceğini bildirir. O zaman Artiste kardeşine karısı ile bu konuyu konuşmasını tavsiye eder. Chrysale bu konunun karısı ile danışma gereken bir konu olmadığı söyler ve bu aile içinde sadece kendisinin kararlarının yürüdüğünü bildirir. Fakat bunun boş bir laf olduğu çok geçmeden anlaşılır. Ailenin uşağı Martine koşarak sahneye girer ve Philaminte tarafından işinden atıldığını söyler. Philaminte ve Belise sahneye girerler ve uşak Martine'ye neden çok kızdıklarını söylerler ve bu kızgılarına nedeni açıklarlar. Martine konuşurken gramer hataları yapmıştır. Yaptığı bu gramer hatalarının gayet ciddi suç sayılması gerekmektedir ve hatta hırsızlıktan daha ciddiye alınması ve cezalandılması elzemdir. Chrysale karısına çalışamalarına verdiği gayet büyük dikkatin ve Trissotin'in dediklerine ve nasihatlerine verdiği gayet yüksek önemin kendini hatalı davranışlara yöneltiğini hatta sağduyudan bile uzaklaştırdığını söyler. Fakat bu kesin kararlı davranışına rağmen karısı ile kızları Henriette'nin evlenmesi konusuna girer ve yine yumuşak davranışları ortaya çıkar. Karısı Philaminte kızının evlenmesinin uygun olduğu fikrine katıldığını bildirir ve kesinlikle onun için çok uygun bir koca bulduğunu açıklar; bu Trissotin olacaktır. Chrysale buna nasıl bir yanıt vereceğine şaşırmış olarak düşünmekte iken karısı ona konuşma fırsatı tanımayıp hemen yanından ayrılır. Ariste geri döndüğünde Chrysale kardeşine bu şahsiyet zayıflığını itiraf eder ama kardeşine gelecekte daha katî kesin kararlar vereceğine ve bundan sonra karısı karşında yumuşak kılıbık bir kişi olarak kararsız kalmayacağına söz verir.

III. Perde

Sahne "bilgiç kadınların" kültürel bilimsel toplantısı için salonunda açılır. Trissotin bu toplantıda konuşması ile onları hem eğitmekte hem de eğlendirmektedir. Henriette bu salona girer ve annesi Philaminte onu orada kalıp Triscottin'in kendi şiirlerini okumasını dinlemesinde ısrar eder. Vadius adlı diğer bir alim de gelmiştir. Hanımlar bu kişinin antik Grekçe bildiğini öğrenince etrafına üşüşürler ve ondan "bir Grek'in aşkı için" birer öpücük almaya başlarlar. Trissotin ve Vadius bilgeliklerinden dolayı çok aşırı şekilde birbirlerine iltifatlar yağdırmaya başlarlar. Fakat Vadius yazarı belirtilmeyen bir sonetin okunmasından sonra bu şiiri gayet ciddi olarak tenkit eder. Bu şiirin Trissotin tarafından yazıldığı gerçeği ortaya çıkınca iki "bilge" birbirleriyle çok şiddetli bir sözsel çatışmaya girerler. Philaminte Henriette'nin salonda kalmasında niçin ısrar ettiğini açıklamaya başlar. Henriette'nin Trissottin ile evlenmesine karar verdiğini herkese ilan eder. Armande kızkardeşini bundan dolayı tebrik eder ve ona çocukların annelerine mutlaka itaat etmelerinin vazgeçilmez bir prensip olduğunu hatırlatır. Bu sefer Chrysale salona girer ve Henriette'nin Clitandre ile evlenmesinin gerektiğini ısrarla bildirir. Henriette buna çok sevinir. Fakat bilgiç kadınlar bundan hiç memnun olmamışlardır.

IV. Perde

Armande kızkardeşinin talibi Clitandre'yi azarlamakta iken Clitandre ona niçin kendisinden nefret ettiğini sorar. Armande kültürel ve bilimsel çalışmaları sırasında ondan uzaklaşmasına rağmen Clitandre'nin kendisi ile platonik olarak aşkının devam ettirmemesiyle Clitandre'nin kendine ihanet ettiğini düşündüğünü bildirir. Philaminte bu konuşma arasına girerek Henriette'nin Trissotin ile evlenmesinde ısrar ettiğini tekrar açıklar ve konuşmayı son verdirir. Trissotin de gelir ve Clitandre'ye bilimsel çalışmanın ne kadar değerli olduğuna dair uzun bir konuşma yapar. Vadius'dan bir mektup gelmiştir ve bu mektupta Vadius Philaminte'yi Trissotin'in tek maksadının ailenin kızı ile evlenip ailenin parasını yemek olduğunu ikaz etmektedir. Philaminte bu mektuba hiç aldırmaz ve düğün merasimin yapmak üzere bir noteri evine ivedilikle davet eder. Bunun haberini alan Chrysale karısının planlarını karşı gelmek için kendisi bir diğer noter bulup evine getirmek için oradan ayrılır.

V. Perde

Henriette Trissotin ile özel olarak tek başına görüşür ve ona kendisi ile evlenme isteğinden vazgeçmesi için yalvarır. Fakat Trissotin bu yalvarmaya aldırmaz ve kıza çok derin bir aşkı olduğunu ifade eder. Chrysale Martine ile birlikte gelir ve kendisini ailesinin reisi olduğunu tekrarlar ve bu nedenle isteklerine itaat edilmesi gerektiğini belirtir. Fakat Philaminte ve "bilgiç kadınlar" ile gelirler ve evliliği resmen tasdik için bir noter de getirmişlerdir. Noter damatın kim olduğunu açıklamalarını ister ama karı ve koca değişik isimler verirler. Martine bu halde aile reisi olan Chrysale'ye uyulması gerektiğinde ısrar eder. Tam bu sırada koşarak Ariste sahneye girer ve herkesi şoke eden bir yeni haberi herkese duyurur. Bu habere göre uzun zamandır mahkemelik olan bir aile borcunun ödenmesi için hakim kararı çıkmıştır ve ailenin hemen bu meblağı ödemesi gerekmektedir. Ama bu büyük borç ödenirse ailenin mali vaziyeti çok bozulup aile fakir düşecektir. Bu haberi duyan Trissotin artık Henriette ile evlilik yapmak istemediğini söyler ve sonra da evlilik anlaşmasını imzalamaktan kaçınır. Henriette ile evliliği sırf onun parasına tamah ederek yapmak istediğini de itiraf eder. Buna Philaminte gayet çok öfkelenir. Ama ortalık biraz rahatlayınca geri gelen Ariste daha önceki haberinin doğru olmadığını ve sırf Trissotin'in sahtekarlığını ortaya çıkartmak için uydurulan bir kurnazlık olduğunu itiraf eder. Oyun Clitandre ile Henriette'nin evlenme töreni ile sona erer.

Türkçe çevirileri

Türkçeye çevrilip ilk sahnelenmesi 1876'da "Okumuş Kadınlar" adı ile olmuştur.

Bu oyunun Türkçeye çevirilip Osmanlı harfleri ile bastırılıp yayınlanması ise Ahmet Vefik Paşa tarafından Bilgiç Kadınlar adı ile manzum olarak yapılmıştır. Bu çevirinin yeni harflerle yapılan ilk baskısı "Kanaat Kütüphanesi" tarafından Ahmet Vefik Paşa'nın 1933'te 13 cilt olarak yayınlanan tercümeleri içindedir.

Milli Eğitim Bakanlığı "Tercüme Bürosu" tarafından hazırlanan "Dünya Edebiyatından Tercümeler" serisinin No.39 sayılı çevirisi olarak 1944'te Ali Süha Delilbaşı tarafından "Bilgiç Kadınlar" adı ile yayımlanmıştır. [1]