İçeriğe atla

Bilardo

Sokakta bilardo oynayan bilardo tutkunları Nanjing, Çin
Bilardo topları

Bilardo, bir spor çeşididir ve ıstaka adı verilen sopalar, bilardo topları ve bilardo masası ile oynanan pek çok oyun türünün ortak ismidir.

Bilardo oyunları üç ana türe ayrılır;

  • Karambol bilardo, deliksiz bilardo masalarında oynan bilardo türüdür. Serbest, balkline, tek bant, üç bant, dört top ve artistik bilardo olmak üzere altı farklı çeşidi vardır. En bilineni üç bant bilardodur.
  • Amerikan bilardo (veya pool), altı deliğe sahip bilardo masalarında oynanan bilardo türüdür. Dünyada en çok oynanan bilardo oyunu sekiz toplu Amerikan bilardosudur. Bunun yanında yeni, dokuz ve on toptan oluşan bilardo oyunları da vardır. Bilardo denildiğinde genelde Amerikan bilardo kastedilir.
  • Snooker, 22 topla oynanan, Britanya'da popüler olan bir bilardo türüdür. Oyunun amacı çuha kaplı masadaki topları isteka kullanarak masanın her köşesinde dört tane ve uzun kenarın ortasında iki tane olmak üzere 6 tane deliğe belli kurallara ve sıralamaya bağlı kalarak sokmaktır.

Bilardonun geçmişi 15. yüzyıla kadar uzanmaktadır. Bilardo meraklıları arasında Mozart, XIV. Louis, Marie Antoinette, Immanuel Kant, Napoleon, Abraham Lincoln, Mark Twain, George Washington, Charles Dickens, Theodore Roosevelt gibi isimler bulunmaktadır.

Tarihçe

1340'larda açık havada oynanan ve kroketi anımsatan bilardo benzeri bir oyun oynanıyordu. Fransa Kralı XI. Louis (1461–1483) bilinen ilk kapalı alanda oynanan bilardo masasına sahipti. XIV. Louis, oyunu daha da geliştirip popüler hale getirdi ve Fransız soyluları arasında oyun hızla yayıldı. Norfolk Dükü'nün mülkiyetini içeren 1588 tarihli bir envanterde, "yeşil bir kumaşla kaplı bir bilardo tahtası ... üç bilardo çubuğu ve 11 yvery topu" yer alıyordu. Bilardo o kadar büyüdü ki, 1727'ye gelindiğinde hemen hemen her Paris kafesinde oynanmaya başlandı. İngiltere'de, üst tabaka için çok popüler bir aktiviteye dönüştü.[1]

Başlangıçta istekalar toplara vurmak yerine itmek için kullanılıyordu. Bugün bilindiği şekliyle ayaksız, düz isteka 1800 civarında geliştirildi. Oyunun çekiciliğini artırmak amacıyla bantlar topun geri sekmesini sağlayacak maddelerle doldurulmaya başlandı. İlk toplar ahşap ve kilden yapılıyordu ancak zenginler fildişi kullanmayı tercih ediyordu.

Kroket benzeri ilk oyunlar karambol bilardo kategorisinin gelişmesine yol açtı.

Amerika Birleşik Devletleri'nde bilardo bir süreliğine popülerliğini yitirdi, ancak 1878 ile 1956 arasında çok popüler hale geldi. Bunun temel nedeni, askerlerin zihinlerini savaştan uzaklaştıran popüler bir eğlence haline gelmesiydi. Ancak İkinci Dünya Savaşı'nın sonunda bilardo yeniden yok olmaya başladı. Oyunun yeniden popüler olmasını sağlayan şey 1961 yılında vizyona giren The Hustler filmiydi. Günümüzde bilardo iyi bilinen bir oyundur ve farklı beceri seviyelerinde birçok oyuncuya sahiptir.[2]

Bilardo en azından 1893 yılından beri spor olarak kabul edilmektedir.[3]

Bilardo oyunları

Bilardo esasen delikli masa ve karambol olmak üzere 2'ye ayrılır.

Temel karambol bilardo oyunları serbest, balkline ve üç bant bilardodur. Hepsi deliksiz bir masada üç topla oynanır. Temel amaç oyuncunun topuyla diğer iki topu vurmaya çalışmasıdır.

Delikli bir masada oynana bilardo oyunlarının en popülerleri Amerikan bilardo ve snooker'dır. Diğer bir bilardo oyunu olan İngiliz bilardo, karambol bilardonun bazı özelliklerine sahiptir. İngiliz bilardo, 20. yüzyılın başında balkline ile birlikte en popüler iki bilardo oyunundan biriydi ve bugün İngiliz Milletler Topluluğu ülkelerinde hala keyifle oynanmaktadır. Diğer bir delikli masa oyunu olan Rus piramidi ve kaisa gibi oyunlar eski Doğu bloğunda hala popülerdir.

Karambol Bilardo

Ana madde: Karambol bilardo

Kumaş kaplı ve deliksiz bilardo masalarında oynanan bir bilardo türüdür. En basit biçiminde oyunun amacı, kişinin kendi topuna istekasıyla vurarak topu hem rakibin topuna hem de kırmızı topa çarptırmaktır. Karambol bilardonun icat tarihi biraz belirsizdir ancak 18. yüzyıl Fransa'sına kadar uzandığı düşünülmektedir.

Serbest

Serbest stilde topun herhangi bir banta çarpması gerekmez. Oyuncu kendi topunu diğer iki topa çarptırdığı anda sayı kazanılır.

Balkline

Balkline bilardoda oyun masasına çeşitli sınırlar çizilir ve toplar bu sınırların dışına çıkarılmadan sayı almaya çalışılır.

Tek bant bilardo

Tek bant karambol 1860'ların sonlarında serbest bilardoya başka bir alternatif olarak ortaya çıktı. Tek bant bilardoda sayı kazanabilmek için vurulan topun 3. topa çarpmadan önce en az 1 banta çarpması gerekir.

Üç bant bilardo

Üç bant bilardoda sayı alabilmek için vurulan topun kırmızı topa çarpmadan önce en az 3 banta çarpması gerekir. Topun her seferinde farklı bir banta çarpması gerekmez.

Artistik bilardo

Artistik bilardoda oyuncular, önceden belirlenmiş ve farklı zorluk derecelerine göre ayarlanmış 76 farklı atışı gerçekleştirmek için yarışır.

Amerikan bilardosu

Ana madde: Amerikan bilardosu

Pool olarak da bilinir. Altı delikten oluşan bilardo masası üzerinde oynan bilardo türüdür. Bilardonun bugüne kadar gelebilen ilk cepli bilardo çeşididir. Amaç bilardo toplarını masanın dört köşesinde ve tam ortasında bulunan deliklere sokmaktır.

8 Top

8 top

Oyunda bir siyah, bir beyaz ve iki gruba ayrılmış 14 top bulunmaktadır. Düz olarak adlandırılan toplar 1-7 arasında, çizgili (pijamalı) olarak adlandırılan toplar 9-15 arasında numaralandırılmıştır. Siyah top ise 8 numaralıdır. Toplamda 16 tane top vardır.

Oyun, 2 kişi ya da 2 takım olarak ve bantlı veya bantsız olarak oynanabilir. Oyunun amacı oyuncunun kendi grubundaki tüm topları ve en son olarak da siyah topu deliklere sokmaya çalışmaktır.

Oyun, toplar dizildikten sonra beyaz topa masanın ilk çeyrek çizgisinden, oyuncunun seçtiği bir açıdan vurmasıyla başlar. Deliğe ilk giren top oyunu başlatan oyuncunun hangi grupla oynayacağını belirler, açılışta top düşmemesi halinde rakip oynayacağı grubu seçer, açılışta iki farklı gruba ait topların deliğe girmesi faul sayılmaz, giren toplar çıkartılmaz, gruplar seçilerek oyun rakibe geçer. Oyun başladıktan sonra oyuncu her vuruşta hangi topu hangi deliğe atacağını vuruş öncesinde deklare etmek zorundadır.

8 top bilardo en çok tercih edilen delikli bilardo çeşididir.

Masa Tipi FT Dış Ölçü Oyun Alanı
Maç Bilardo Masası 10 315×170 284×142
Yarı Maç Bilardo Masası 9 285×160 245×127
Küçük Boy Bilardo Masası 7 240×135 245×127
Ev Tipi Bilardo Masası 6 220×125 190×95

9 Top

Yine, standart Amerikan Bilardo masasında oynanan bir oyundur. Kuralları hemen hemen aynıdır. Ancak bu oyunda sadece 1-9 arasındaki toplar kullanılır. Toplar, 1 numaralı top en önde ve 9 numaralı top tam ortada kalmak üzere diamond şeklinde 1 numaralı top açılış noktasında olacak şekilde birbirine yapışık olarak dizilir. Oyunun amacı, açılıştan sonra 1 numaralı toptan başlayarak sırayla gitmek ve en son 9 numaralı topu sokarak oyunu bitirmektir.

Düz Amerikan bilardo

Straight pool veya 14+1 olarak da bilinir. Oyunda toplar gruba ayrılmaz ve oyuncu siyah top da dahil olmak üzere istediği bir topu deliğe sokabilir. Her top 1 puan değerindedir. Son topa gelindiğinde ise deliğe sokulan toplar tekrar dizilir ve oyun bu şekilde devam eder. Oyunda amaç belirlenen puana (genelde 100 veya 150) ulaşmaktır. Oyunculardan birisi belirlenen puana ulaşana kadar toplar sürekli olarak çıkarılır ve tekrar dizilir.

Bantlı Amerikan bilardo

Bank pool olarak da bilinir. Tıpkı karambol bilardoda olduğu gibi beyaz topun deliğe sokulacak olan hedef topa çarpmadan önce en az bir banta çarpması gerekir.

Snooker

Ana madde: Snooker

22 topla oynanan, Britanya'da popüler olan bir bilardo türüdür. Oyunun amacı çuha kaplı masadaki topları isteka kullanarak masanın her köşesinde dört tane ve uzun kenarın ortasında iki tane olmak üzere 6 tane deliğe belli kurallara ve sıralamaya bağlı kalarak sokmaktır. Oyunun açılışında; bir adet "isteka topu" olarak anılan beyaz top (İngilizce: cue ball ), 15 tane kırmızı top ve bunlara ilaveten birer tane 6 farklı renkte top vardır.

Masa temizlendiğinde topların puanlarına ve cezalara göre rakibinden çok puan alan oyuncu o çerçeveyi (eli) kazanır. Oyun, önceden kararlaştırılan set sayısı kadar oynanır ve en çok seti kazanan oyuncu galip gelir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Everton, Clive (1986). The History of Snooker and Billiards. Haywards Heath: Partridge Press. pp. 8–11. ISBN 1-85225-013-5.
  2. ^ "Pool History". 19 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2024. 
  3. ^ "MEETING OF THE CHAMPIONS; THE BIG BILLIARD TOURNAMENT TO BEGIN TOMORROW". 16 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2024. 

Dış bağlantılar

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">Basketbol</span> bir spor çeşidi, türü

Basketbol ya da Sepettopu, elle idare edilen bir topla oynanan popüler bir takım oyunu ve spor dalı. Profesyonel basketbolda beşer kişilik iki takım, yerden yüksekliği Avrupa standartlarına göre 3,05 metre olan ve pota adı verilen, yere paralel konumdaki bir çemberden topu geçirerek, rakibinden daha fazla sayı yapmak suretiyle, on ikişer, onar veya sekizer dakikalık dört periyottan oluşan maçı kazanmaya çalışır.

<span class="mw-page-title-main">Voleybol</span> ortada file olmak üzere filenin batısında ve doğusunda iki takım olmak üzere oynanan bir spor dalı

Voleybol, file ile ikiye bölünmüş bir oyun alanı üzerinde altı kişilik iki takım ile oynanan, voleybol topuna eller ve kollarla vurarak file üzerinden karşı tarafın oyun alanına gönderme ve yere değmesini sağlama esasına dayalı bir takım sporudur.

<span class="mw-page-title-main">İskambil oyunu</span>

İskambil oyunları, genellikle 52, 54 veya 36 kart içeren standart iskambil kâğıtları destesi veya onun türevleriyle oynanan beceri oyunu ve şans oyunu'dur.. Türkiye'de yaygın olmamasına rağmen yabancı ülkelerde biraz daha farklı kartlar içeren tarot destesiyle oynanan iskambil oyunları da vardır. Bulmaca, eğlence ve kumar amacıyla oynanır.

<span class="mw-page-title-main">Okey</span> Türk yapımı bir oyun

Okey, dikdörtgen taşları dizmek için ıstakalar ile oynanan bir şans, mantık ve hafıza oyunu. Okey sözcüğü, aynı zamanda oyundaki joker taşının adıdır. Oyunda her oyuncu elinde bulunan taşları oyun kurallarına göre dizerek belirli setleri tamamlamaya çalışır. Elini en hızlı şekilde bitiren oyuncu o eli kazanmış olur. Kökleri dominoya dayanan okey, Türkiye'de ve yurt dışındaki Türk toplulukları arasında oldukça popüler olan bir oyundur.

<span class="mw-page-title-main">Masa</span> üstü düz mobilya

Masa, ayaklar veya bir destek üzerine oturtulmuş tabladan oluşan bir mobilyadır. En yaygın masa türü, dört ayak üzerine yerleştirilmiş, dikdörtgen ahşap bir yüzeyden oluşanıdır. Yemek yemek, çalışmak gibi bireysel amaçların yanı sıra, farklı kişileri toplamak, eşyaları belli bir yükseklikte tutmak gibi amaçlar için de kullanılır.

<span class="mw-page-title-main">Snooker</span> bilardo varyantı

Snooker, 22 topla oynanan, Britanya'da popüler olan bir bilardo türüdür. Oyunun amacı çuha kaplı masadaki topları isteka kullanarak masanın her köşesinde dört tane ve uzun kenarın ortasında iki tane olmak üzere 6 tane deliğe belli kurallara ve sıralamaya bağlı kalarak sokmaktır. Oyunun açılışında; bir adet "isteka topu" olarak anılan beyaz top, 15 tane kırmızı top ve bunlara ilaveten birer tane 6 farklı renkte top vardır.

<span class="mw-page-title-main">Mark Selby</span> İngiliz snooker oyuncusu

Mark Anthony Selby, İngiliz profesyonel snooker oyuncusudur. 2014, 2016, 2017 ve 2021 yıllarında olmak üzere dört kez Dünya Snooker Şampiyonası'nı kazanmıştır. Toplam 22 sıralama şampiyonluğu kazanarak tüm zamanların sıralama turnuvası kazananları listesinde sekizinci sırada yer almıştır.

<span class="mw-page-title-main">Judd Trump</span>

Judd Trump, dünya şampiyonu olmuş, eski dünya bir numarası olan İngiliz profesyonel snooker oyuncusudur. Yaygın olarak sporun en yetenekli oyuncularından biri olarak kabul edilmekte, şu anda 23 sıralama şampiyonluğu ile tüm zamanların sıralama etkinliği kazananları listesinde altıncı sıradadır.

<span class="mw-page-title-main">Üç bant bilardo</span>

Üç bant bilardo üç topla oynanan bir karambol bilardo türüdür. Oyunun amacı, oyuncunun kendi topunu diğer iki topa çarptırması ve ikinci topa çarpmadan önce topun masanın en az 3 bantına çarpmasını sağlamaktır. Topun üç farklı banta çarpması gerekmez, tek banta üç defa çarpması halinde de puan kazanılır.

<span class="mw-page-title-main">Gal futbolu</span>

Gal futbolu, Hurling'le beraber İrlanda'nın millî sporlarından biridir.Hem erkekler hem de kadınlar tarafından oynanan, sertlik ve hız açısından futbol ile ragbi arası bir oyundur. On beşer oyuncudan oluşan 2 takımdan oluşur. Takımların 15 kişiye kadar yedek oyuncu bulundurma hakları vardır. Fakat maç esnasında sadece 5 oyuncu değiştirebilirler. Gal futbolunun kökleri çok eskilere gider. Ama ilk kez bir sisteme oturtulması 1885 yılına denk gelir. Kısmen, İrlanda'nın "İngiliz" oyunları olan futbol ve ragbiyi reddetmesinden doğmuştur. Erkeklerin şehir takımlarının final karşılaşmaları televizyon'dan canlı verilir ve 80.000'e kadar izleyici çeker. Gal Atletik Birliği (GAA), 1884'te kurulmuştur. Temel işi Gal futbolu ve Hurling'tir. Oyunda kullanılan top görüntü olarak voleybol topuna benzese de yapılış tarzı ve bazı kullanılan maddeler farklıdır.

Okey, Rummy türünden gelen popüler bir Türk masa oyunudur.

Sadrazam, Dai Hin Min 3 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. isimli İskambil Oyununun Türkleştirilmiş versiyonudur. Amaç üç veya daha fazla oyuncunun elindeki kartlardan kurtulmasıdır. Böylelikle ilk elindeki kâğıtlardan kurtulan oyuncu Sadrazam olur.

İki oyunculu oyun, tam olarak iki oyuncu tarafından oynanan çok oyunculu bir oyundur. Bu oyunlar, yalnızca bir oyuncu tarafından oynanan solitaire oyunundan farklıdır.

Snooker Shoot Out, standart kuralların bir varyasyonu altında oynanan profesyonel bir snooker sıralama turnuvasıdır. 2017 etkinliği, turnuvanın bir sıralama etkinliği olarak düzenlendiği ilk yıl oldu.

Labirent video oyunları, 1980'li yılların başında popülerleşmiş bir video oyunu türüdür. Bu video oyun türünü diğer oyunlardan farklı kılan şey, oyunun bir labirent ortamında geçmesidir. Oyuncunun hızlı kararlar vererek labirent içerisindeki tehditlerden kaçması ve görevlerini tamamlaması gerekmektedir. Labirent içerisinde birden fazla yaratık veya oyuncu olabilir, zaman kısıtlaması bulunabilir. 1980 yılında Pac-Man video oyununun çıkmasıyla o zamana kadarki labirent anlayışı değişmiş, oyuncunun labirent içerisinde tek bir yol ile ilgilenmesini gerektiren durumlardan ziyade bütün koridorları taramasını gerektiren oyunlar yapılmaya başlanmıştır.

Karambol bilardo, kumaş kaplı ve deliksiz bilardo masalarında oynanan bir bilardo türüdür. En basit biçiminde oyunun amacı, kişinin kendi topuna istekasıyla vurarak topu hem rakibin topuna hem de kırmızı topa çarptırmaktır. Karambol bilardonun icat tarihi biraz belirsizdir ancak 18. yüzyıl Fransa'sına kadar uzandığı düşünülmektedir.

<span class="mw-page-title-main">Amerikan bilardosu</span>

Amerikan Bilardosu altı delikten oluşan bilardo masası üzerinde oynan bir bilardo türüdür. Her Amerikan bilardosu oyununun kendi adı vardır; yedi top, sekiz top, dokuz top, on top, siyah top, düz bilardo ve tek delik. Sekiz top, bilardonun en sık oynanan türüdür ve genellikle "bilardo" denildiğinde kastedilen türdür.

<span class="mw-page-title-main">Sekiz top bilardo</span>

Sekiz top on altı bilardo topu ile oynanan bir Amerikan bilardosu türüdür. Oyunda 1'den 7'ye kadar numaralandırılmış yedi adet düz renkli top, 9'dan 15'e kadar numaralandırılmış yedi adet çizgili top ve 8 numaralı siyah top bulunmaktadır. Oyunun amacı, oyuncunun seçtiği top grubunun hepsini ve en son olarak 8 numaralı siyah topu "söylediği" deliğe sokmaya çalışmasından ibarettir. 8 top, en çok oynanan bilardo türüdür ve genellikle "bilardo" denildiğinde kastedilen türdür. Profesyonel arenada ise dokuz top sonra en çok oynanan ikinci profesyonel bilardo oyunudur.

<span class="mw-page-title-main">Dokuz top bilardo</span>

Dokuz top, bir Amerikan bilardo türüdür. Oyunun kökenleri 1920'lere kadar uzanmaktadır ve Amerika kökenlidir. Oyunda 1'den 8'e kadar sıralanmış düz renkli 8 top ve 9 numaralı çizgili top bulunmaktadır. Oyunun amacı düz renkli topları numara sırasıyla deliğe sokmak ve en son olarak 9 numaralı çizgili topu sokmaktır. Oyunun kazananı, önceden kaç topu deliğe soktuğuna bakılmaksızın 9 numaralı topu deliğe sokan oyuncudur.

14.1 olarak da adlandırılan straight pool, iki rakip oyuncunun faul yapmadan mümkün olduğu kadar çok topu deliğe sokmaya çalıştığı bir bilardo sporudur. Oyun, 1980'lerde dokuz top ve sekiz top gibi daha hızlı oynanan oyunların gelene kadar, profesyonel yarışmalarda en çok oynanan bilardo versiyonuydu.


Bu sayfa, bu Vikipedi makalesine dayanmaktadır.
Metin, CC BY-SA 4.0 lisansı altında mevcuttur; ek koşullar uygulanabilir.
Görseller, videolar ve sesler kendi lisansları altında mevcuttur.