İçeriğe atla

Bib Doda Paşa

Bib Dod Paşa (1820 - 1868), 19. yüzyılın ortalarında Merdita (bugünkü Arnavutluk - o zamanlar İşkodra Sancağı) bölgesinin reisi idi. Katolik bir Hristiyan olarak, Osmanlı Türkler tarafından kapedan (kaptan) ve onursal paşa rütbelerle ödüllendirildi.

Bib Doda, Merdita'yı uzun süre yöneten Conmarkay klanına aitti. Lura bölgesinin Armalle köyünden Hide Ayazi ile evlendi.[1]

Bib Doda, Kosova ve Manastır Vilayetler'deki 1843-44 Arnavut İsyanı sırasında Derviş Tsara'nın Arnavut isyancılara karşı Osmanlı baskınlara yardım etti. Seferde önemli bir rol oynadı ve Türkler tarafından onursal bir kılıç ve tabanca ile ödüllendirildi.[2] Doda, 1849'da "Paşa" unvanını aldı ve 10.000 kişilik bir orduya sahip olmasına izin verdi.[3]

Osmanlılardan iyi maaş alan Bib Doda Paşa, 1861 Karadağ-Osmanlı Savaşı döneminde çıkan ayaklanmanın faydalarına ikna olmamış ve dışarıda kalmıştır. 1862 baharında, Osmanlılara yardım etmek için bazı gönüllüleri toplamaya bile çalıştı. Bu ona karşı genel bir güvensizliğe ve öfkeye yol açtı. Merdita isyancıları Kallmet'teki tarihi mülklere baskın düzenledi ve yaktı. Bu arada diğer isyancılar İşkodra'yı Prizren'e bağlayan yolları kestiler. Osmanlılar müdahale etti ve isyancı Gaspar Krasnici'yi tutuklandı. Arnavut ayaklanması olmadı. Arnavutlar Bibë Doda'yı "kendi halkının katili" olarak adlandırdılar. Bütün bunların arkasında Osmanlı İmparatorluğu'nun Balkanlar'da hala güçlü olmasını isteyen İngiliz ve Avusturya-Macaristan'ın olduğu iddiaları vardı.[4]

1868'de Bib Doda'nın ölümüyle Osmanlılar, Bib Doda'nın kendi ailesinden bir kaymakam atadılar, ancak küçük oğlu Uruşlu Prenk'i alıp Türkiye'ye sürgün ettiler.

Kaynaklar

  1. ^ Ramiz Lushaj (28 Mayıs 2014), KURORA E DYTË E LURËS (Arnavutça), Dielli, 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 14 Şubat 2016, Kapedani i shquar i Mirditës, Bibë Dodë Pasha, i krishterë, u martue në Lurë me çikën mulimane, Hiden e Hasan Ajazit nga Arrmalla. 
  2. ^ Theodor Ippen (1916), Robert Elsie (Ed.), Nineteenth-Century Albanian History, Translated by Robert Elsie, 8 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 9 Aralık 2021, In his fight against the rebels, the Kapedan of Mirdita, Bib Doda, fulfilled his obligations to the Sultan by providing a contingent of men who played an important role in putting down the uprising. He was decorated on several occasions by the Serasker and awarded an honorary sabre and pistols. 
  3. ^ Stefanaq Pollo, Kristo Frasheri (1983), Historia e Shqipërisë: Vitet 30 të shek. XIX-1912 (Arnavutça), Tirana, Albania: Akademia e Shkencave e RPS të Shqipërisë, Instituti i Historisë, s. 146, OCLC 255273594, 23 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 14 Aralık 2013 
  4. ^ "LËVIZJA KOMBËTARE SHQIPTARE NË VITET 30-70 TË SHEK. XIX (in Albanian)". 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2021. 

İlgili Araştırma Makaleleri

<span class="mw-page-title-main">1912 Arnavut İsyanı</span> Arnavutların, 1912 yılı içerisinde Osmanlı İmparatorluğu egemenliğine karşı başlattığı ayaklanma olayı

1912 Arnavutluk İsyanı, Ocak-Ağustos 1912 tarihleri arasında Osmanlı İmparatorluğu'nda Arnavutlar tarafından gerçekleştirilen bir isyandır. 1910 ve 1911 yıllarında Arnavutluk ve Kosova bölgelerinde Arnavut Ulusunun Haklarını Savunma Birliği destekli iki isyan başlatılmıştı. 1910 yılındaki Arnavut isyanı Bulgaristan ve Karadağ tarafından desteklenmişti. İsyanda, şiddetli çatışmaların ardından İsa Bolatin öncülüğündeki Arnavut isyancılar Drenice bölgesine çekilmiş, bir diğer isyancı İdris Sefer ise kalan askerleriyle birlikte direnişini sürdürdüğü Karadak bölgesine çekilmişti. 1911 yılındaki isyanda ise Podgorica isyancıların ana üssü olmuş ve isyancılar Karadağ Kralı I. Nikola tarafından desteklenmişti. Her iki isyan da isyancılara birtakım imtiyazlar tanınarak bastırılmıştı.

<span class="mw-page-title-main">İşkodra Kuşatması (1478-1479)</span>

İşkodra Kuşatması, 1478-1479 yılları arasında Venedik Cumhuriyeti ile Arnavutların kontrolündeki İşkodra ile Rozafa Kalesi'nin Osmanlı ordusu tarafından kuşatılmasıdır. Kuşatma Osmanlı zaferi ile sonuçlanmış olup tüm Arnavutluk Osmanlı tarafından fethedilmiştir. 25 Ocak 1479 tarihinde Osmanlı İmparatorluğu ile Venedik Cumhuriyeti arasında yapılan Osmanlı-Venedik Antlaşması ile İşkodra Osmanlıya bağlı bir sancak haline getirildi.

<span class="mw-page-title-main">Aleksandër Meksi</span>

Aleksandër Gabriel Meksi, Arnavut siyasetçi ve arkeolog. Arnavutluk'un 13 Nisan 1992'den 11 Mart 1997 tarihine kadar 27. Başbakanıydı. Eski bir arkeolog olarak, komünist yönetimin sona ermesinden sonra Arnavutluk'un başbakanlığı yapan ilk kişidir.

<span class="mw-page-title-main">Arnavut epik şiiri</span>

Arnavut epik şiiri, Arnavut halkı tarafından yaratılan destansı bir şiir biçimidir. Uzun zamandır devam eden bir sözlü gelenekten oluşur. Bugün Kosova ve Kuzey Arnavutluk'ta ve bazıları da Karadağ'da olmak üzere çok sayıda Arnavut destansı şiir anlatıcıları bulunabilir. Kuzey Arnavut epik şiiri, lahutë veya çifteli eşliğinde şarkı söyleyerek icra edilir.

<span class="mw-page-title-main">Naim Fraşiri</span> Arnavut tarihçi, gazeteci, şair, yazar ve çevirmen

Naim Bey Fraşıri, Arnavut tarihçi, gazeteci, şair, yazar ve Arnavutluk millî şairi ilan edilen çevirmen. Modern Arnavut edebiyatının öncüsü ve 19. yüzyılın en etkili Arnavut kültürel simgelerinden biri olarak kabul ediliyor.

<span class="mw-page-title-main">Arnavut paşalıkları</span> 1760-1831 yılları arasında Arnavutlukta hükûm süren 3 yarı bağımsız devlet

Arnavut Paşalıkları 1760-1831 yılları arasında modern Arnavut paşaları tarafından yönetilen Arnavutluk, Kosova, Karadağ, Güney Sırbistan ve Yunanistan sınırları içindeki üç yarı-bağımsız devletti.

<span class="mw-page-title-main">İşkodra Paşalığı</span>

İşkodra Paşalığı, Arnavut Buşatlı ailesi tarafından günümüz Arnavutluk'undaki İşkodra şehri yöresini ve günümüz Karadağ'ının büyük bölümünü kapsayan bölgede eski İşkodra Sancağı yerine kurulan,1757-1831 arasında varlığını sürdüren özerk, de facto bağımsız bir paşalıktı. Kara Mahmut Paşa yönetimindeki zirve yıllarında paşalık, Arnavutluk'un çoğunu, Kosova'nın çoğunu, batı Makedonya'yı, güneydoğu Sırbistan'ı ve Karadağ'ın çoğunu kapsıyordu. 1830'a kadar İşkodra Paşalığı, Güney Karadağ dahil yukarıda sayılan toprakların çoğunu yönetiyordu.

Buşatlı Mehmed Paşa, Osmanlı İmparatorluğu döneminde İşkodra Paşalığı'nın ilk paşalığını yapan Arnavut paşadır. 1768'den Haziran 1775'teki ölümüne dek paşalık yapan Buşatlı Mehmet'in ardından oğlu Buşatlı Mustafa Paşa gelmiş, böylece İşkodra'yı yöneten Buşatlılar hanedanını kurmuştur.

<span class="mw-page-title-main">Luma Muharebesi</span> Birinci Balkan Savaşı Muharebesi

Luma Muharebesi, Arnavutlar arasında Lumë Ayaklanması olarak da bilinir, Sırplara karşı Lumë'de Osmanlı Arnavutluk bölgesinde yerel Arnavut halkın Sırplara karşı Birinci Balkan Savaşı sırasında girdikleri bir seri çatışmalardır. Sırplar Adriyatik Denizi'ne çıkmayı beklerken beklenmedik şekilde Osmanlı yandaşı olan veya olmayan yerel Arnavut halkın birlik olup direnmesi ile karşılaşmışlardır. Kendilerinin ummadığı şekilde Sırp 3. Ordusu birlikleri kendilerinden sayıca az olan Arnavut milislerce yenilgiye uğratılmış ve bu durum ayrıca batıya hareketlerini de geciktirmiştir. Bu durum 28 Kasım 1912'de zorunluluktan veya değil Osmanlı'ya karşı bağımsızlık ilan edecek Arnavutluk Devleti'ne savunmasını örgütlemek ve Sırbistan, Yunanistan, Karadağ'a direnmek için zaman kazandırmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Greça Muhtırası</span>

Greça Muhtırası veya Kırmızı Kitap Osmanlı İmparatorluğu içinde özerk bir Arnavut eyaletinin kurulması için on iki talebi içeren bir muhtıra idi. Muhtıra Avlonyalı İsmail Kemal Bey ve Luigj Gurakuqi tarafından ortaklaşa yazılmıştır.

<span class="mw-page-title-main">Nikoll Kaçorri</span>

Dom Nikoll Kaçorri, Arnavut millî uyanışının önde gelen isimlerinden biriydi. Arnavutluk Bağımsızlık Bildirgesi'ni imzalayan Dom Kaçorri, bağımsızlıktan sonra Arnavutluk Geçici Hükümeti'nin Başbakan Yardımcısı olarak görev yaptı.

Abdullah Paşa Dreni (1820-1878) 19. yüzyıl Arnavut aşiret lideri ve Osmanlı ordusu askeri.

<span class="mw-page-title-main">Gjergj Fişta</span> Arnavut yazar (1871-1940)

Gjergj Fişta Arnavut Fransisken frer, şair, eğitimci, siyasetçi, aktivist, çevirmen ve yazardır. Epik başyapıtı Lahuta e Malcís ve Arnavutluk'un bağımsızlığından sonra en yetkili dergilerden ikisi olan Posta e Shypniës ve Hylli i Dritës'in editörü olması edeniyle 20. yüzyılın en etkili Arnavut yazarlarından biri olarak kabul edilir.

<span class="mw-page-title-main">Arnavut Halkının Haklarını Savunma Merkez Komitesi</span>

Arnavut Halkının Haklarını Savunma Merkez Komitesi, Hasan Tahsini, Fraşirili Abdül Bey, Veysel Bey Dino, Iljaz Pasha Dibra, Ömer Efendi Prizreni, Şemseddin Sâmi, Zija Prishtina, Ahmet Koronica, Mehmed Ali Viryoni, Seid Toptani, Mustafa Nuri Vlora, Vasa Paşa, Jani Vreto, Mihal Harito, Pandeli Sotiri, Koto Hoxhi ve Mane Tahiri gibi etkili bir Arnavut aydın, vatansever ve politikacı grubu tarafından 18 Aralık 1877'de İstanbul'da kurulmuştur. Komite başkanı Abdül Bey seçildi. Komite daha sonra daha pratik bir adla İstambul Komitesi olarak anılacaktır.

<span class="mw-page-title-main">Prenk Paşa</span>

Prenk Paşa Jön Türklerin Katolik üyesi ve Arnavutluk Prensliği politikacısı.

<span class="mw-page-title-main">Elbasanlı Akif Paşa</span> Arnavut siyasetçi

Akif Paşa Biçakçiu, çoğunlukla Elbasanlı Akif Paşa olarak bilinir, Elbasan Sancağı'nda bir Osmanlı Arnavut siyasi figürüydü ve Jön Türk Devrimi'nden sonra Arnavut ulusal davası için bir aktivist oldu.

<span class="mw-page-title-main">Draç Sancağı</span>

Dıraç Sancağı Batıda İtalyan söylenişiyle Durazzo Sancağı olarak da bilinen, Osmanlı İmparatorluğu sancaklarından biriydi. Adını Dıraç'tan almıştır. Sancak, Dıraç, Tiran, Şayak, Kavalye ve Akçahisar kazalarından oluşuyordu. Dıraç Sancağı, İşkodra Vilayeti'nin güney kesiminde bulunuyordu ve vilayeti oluşturan iki sancaktan biriydi. Kuzeyde İşkodra Sancağı, kuzeydoğuda Manastır ve Debre, doğu ve güneyde Elbasan, batıda Adriyatik Denizi ile komşuydu. Arazisi genellikle düz ve ovadır ve sadece Tiran ve Kavalye kazalarının doğu kısımları dağlıktır.

<span class="mw-page-title-main">Mashkullora Muharebesi</span>

Mashkullora Muharebesi, 19 Mart 1908 tarihinde Mashkullora'da Çerçiz Topulli liderliğindeki Arnavut çetecileri ile Osmanlı garnizonu arasında gerçekleşen çatışmaydı.

Debre Kongresi, 1 Kasım 1878'de Debre'li Iljaz Paşa başkanlığındaki "İki Debreli Arnavut Birliği Komitesi "nin girişimiyle Debre şehrinde düzenlendi. Kongre, Yanya Vilayeti'nin tamamının temsilcisi olarak katılan Fraşirili Abdül Bey tarafından hazırlanan bir muhtıra şeklinde bir kararı kabul etti.

Taksim toplantısı, Ocak 1912'de Osmanlı Meclis-i Umûmî'nin Arnavut milliyetçi milletvekilleri ve diğer önde gelen Arnavut siyasi figürleri tarafından düzenlenen gizli bir toplantıydı. Toplantı, düzenlendiği evin konumu nedeniyle adını Taksim Meydanı'ndan almaktadır. Toplantı, Arnavut kökenli milletvekillerinin çoğunu davet eden ve Arnavutluk topraklarında İttihat ve Terakki Cemiyeti iktidarındaki merkezî hükûmete karşı silahlı bir genel ayaklanma başlatmayı amaçlayan Arnavut politikacılar Priştineli Hasan Bey ve Avlonyalı İsmail Kemal Bey'in girişimiyle düzenlendi. Toplantı, 1910'da Kosova Vilayeti'nde ve 1911'de Yukarı İşkodra dağlarında yaşanan diğer iki Arnavut ayaklanmasının ardından gerçekleşti. Taksim toplantısı aynı yıl İşkodra, Leş, Merdita, Akçahisar ve Arnavutların yaşadığı diğer yerlerde organizatörlerin beklentilerini aşan silahlı ayaklanmalarla sonuçlanan bir ayaklanmayla sonuçlandı. En büyük ayaklanma, isyancıların daha organize olduğu ve Prizren, İpek, Yakova, Mitroviça ve diğerleri gibi önemli şehirleri ele geçirmeyi başardığı Kosova'da yaşandı.