Tarih öncesi veya Prehistorya, insanlığın yazının bulunmasından önceki dönemidir.
Farsça ya da Persçe, Hint-Avrupa dillerinin İran dilleri koluna ait bir batı İran dilidir. Başta İran olmak üzere, kuzeyde Rusya ve Azerbaycan, doğuda Afganistan ve Tacikistan, Orta Asya'da Özbekistan ve Basra Körfezi üzerinde Kuveyt ve Irak gibi ülkelerde 100 milyonun üzerinde kişi tarafından konuşulmaktadır. Antik Pers halkının konuştuğu dilden türemiştir.
Kaba Taş Devri, Yontma Taş Devri veya bilimsel adıyla Paleolitik Çağ olarak tanımlanan Eski Taş Çağı günümüzden yaklaşık 2 milyon yıl önce başlamış ve 12.000 yıl önce son bulmuştur. Ancak verilen bu tarihlerin dünya geneli içinde geçerli olduğunu ve yerel olarak değişmeye açık bulunduğunu da belirtmek gerekir. İnsanlık tarihinin %99'u gibi çok büyük bir bölümünü kapsayan bu çağ, aynı zamanda ilk insan atalarının ortaya çıkışı ve ilk aletlerin üretimi yoluyla insanın kavrama yeteneği ve temsil etmesiyle de söz konusu tarihin gelişimi içinde çok önemli bir yer tutmaktadır.
Orta Taş Çağı, Orta Taş Devri veya Mezolitik dönem, M.Ö. 22.000-10.000. Paleolitik ve Neolitik arası bir geçiş dönemidir. Taştan aletler daha çeşitlidir. Köpek ilk evcil hayvan olarak görülür. Gıda birikimine de başlanır. Mağara resimleriyle ilk resim sanatı ortaya çıkmıştır. Önemli bazı merkezler Samsun Tekkeköy, Karain ve Beldibi'dir.
Tsodilo Tepeleri, Botsvana'nın Ngamiland kenti yakınlarında yer alan bir Dünya Mirası alanıdır. Sit alanı içinde kaya barınakları ve bu barınaklar içinde kaya sanatı örnekleri gözlenmektedir. Tsodilo, 2001 yılında, yerel halkların manevi ve dini öneminin yanı sıra binlerce yıllık insan geçmişinin benzersiz bir örneğini sunması nedeniyle UNESCO tarafından Dünya Mirası olarak ilan edilmiştir. UNESCO, bölgede 4,500 adet kaya boyaması olduğunu ortaya çıkardı. Bölgede yer alan önemli tepeler, Male Hill, Female Hill ve Child Hill olarak gösterilebilir.
Armintxe Mağarası, İspanya'nın Biskay ili'nin Lekeitio ilçesinde bulunmaktadır.
Üst Paleolitik, Eski Taş Devri'nin üçüncü ve son alt devridir. Çok geniş anlamda 50.000 ila 10.000 yıl öncesine kadar uzanmaktadır. Bu dönemde mağara ressamlığı ile avcılık için daha iyi aletler gelişmeye başlamıştır. Buzul Çağı bu dönemde yaşanmıştır.
Meteora, Yunanistan'ın Kalambaka kasabası yakınlarındaki kayalık bölge. Bölgede çok sayıda Ortodoks kilisesi ve Athos Dağı'ndan sonra Yunanistan'daki en önemli manastırlar bulunmaktadır. Orijinalinde 24 tane olan manastırlardan 6 tanesi ayakta kalmış olup manastırlar, bölgeye hakim olan devasa doğal sütunların üzerine inşa edilmiştir. Meteora, Thessalia ovasının kuzeybatı ucunda, Pinios Nehri'nin ve Pindus Dağları'nın yakınında yer almaktadır.
Heart of Neolithic Orkney, İskoçya'nın Orkney Adalarından biri olan Mainland'de bulunan bir grup Neolitik anıtı belirtmektedir. İsmi, UNESCO tarafından Dünya Mirası olarak ilan edildiği 1999 yılında verildi.
Levant sanatı olarak da bilinen, İber Akdeniz Havzası'ndaki kaya sanatları, 700'den fazla tarihöncesi kaya sanatı alanını içeren birtopluluktur ve 1998 yılında UNESCO tarafından toplu olarak bir Dünya Mirası ilan edilmiştir. Siteler, İspanya'nın doğu kesiminde yer alır ve Taş Devri'nin Üst Paleolitik veya (muhtemelen) Mezolitik Dönemlerine aittir. İşlemeler, insanlar ve hayvanlara ait küçük boyalı figürlerden oluşmaktadır. Dahil olan alan sayısı açısından, bu sanatın Avrupa'daki en büyük bileşimini içermekte olduğu için dikkate değerdir. Adı Akdeniz Havzası'nna atıfta bulunmaktadır; ancak, bazı siteler deniz kenarında bulunmasına rağmen, sitelerin çoğu, iç kısımlarda yer alan Aragon'da ve Kastilya-La Mancha'da bulunmaktadır; ayrıca Levant adı, Levant Bölgesine değil Levantin Sanatı'na atıfta bulunmaktadır.
Aşağıdaki tarih öncesi insan kronolojisi, 300.000 yıl önce Afrika'da Homo sapiens'in ilk görünüşünden başlayıp, 5.000 yıl önce Yazının icadı ve tarihyazımının başlangıcına kadar süren, bir başka anlatımla Orta Paleolitik 'den dünya tarihi nin başlangıcına kadar olan zamanı kapsar.
Orta Paleolitik, Eski Taş Devri'nin ikinci alt devridir. Çok geniş anlamda 300.000 ila 30.000 yıl öncesine kadar uzanmaktadır.
Coygan Mağarası, Galler, Carmarthenshire'daki Laugharne yakınlarındaki bir ossiferous bir mağaraydı. Mağara denizden yaklaşık bir mil uzakta bir kireç taşı yamaçta bulunuyordu, ancak bir taş ocağı yapımı sırasında tahrip edildi.
Arkeolojide kaya sanatı, doğal yüzeylere, tipik olarak dikey taş yüzeylere yerleştirilen insan yapımı işaretlerdir. Hayatta kalan tarihi ve tarih öncesi kaya sanatının büyük bir kısmı mağaralarda veya kısmen kapalı kaya sığınaklarında bulunur; bu tip aynı zamanda mağara sanatı veya paryetal sanatı olarak da adlandırılabilir. Küresel bir fenomen olan kaya sanatı, dünyanın kültürel açıdan farklı birçok bölgesinde bulunur. İnsanlık tarihi boyunca birçok bağlamda üretilmiştir. Teknik açıdan ana gruplar şunlardır: kaya yüzeyine oyulmuş veya kazınmış petroglifler, mağara resimleri ve oyulmuş kaya kabartmaları. Başka bir teknik, zeminde oluşan jeogliflerdir. Bilinen en eski kaya sanatı, Avrupa, Avustralya, Asya ve Afrika'da bulunan Üst Paleolitik dönemden kalmadır. Bu sanat eserlerini inceleyen antropologlar, bunların muhtemelen büyülü-dini önemi olduğuna inanmaktadır.
Klithi veya Kleidi Mağarası ,Kleidi Kaya Barınağı olarak da bilinir, kuzeybatı Yunanistan'daki Yanya bölgesel biriminde, Kleidonia köyünün kuzeyinde ve Megalakkos Mağarası'nın yaklaşık 500 metre (1.600 ft) batısında yer alan bir mağaradır. Voidomatis nehri vadisinin kuzey kıyısında, Agioi Anargyroi Manastırı'nın yakınında yer almaktadır.
Kuzey Makedonya'nın kuzey doğusunda yer alan Cocev Kamen (Makedonca: Цоцев Камен,Kratovo kasabası yakınlarında yer alan volkanik kökenli bir tepede yer alan bir mağara alanıdır. Mağaranın yakınında keşfedilen nesneler, Paleolitik'ten beri mağarada insan varlığını ortaya koymaktadır. Araştırmacılar, bölgenin çevresinde ortaya çıkarılan çok sayıda çanak çömlek parçaları, taş aletler ve kemik parçaları üzerinde yapılan incelemeler neticesinde, Neolitik Çağ'dan Tunç Çağı'na, Antik Çağ'dan Orta Çağ'a kadar kurban törenleri için bir toplanma noktası olarak hizmet ettiği sonucuna ulaşmışlardır. Birkaç mağara ve kaya sığınağı kırmızı figüratif sanat eserleri ile dekore edilmiştir. Bulgaristan ve İtalya'daki benzer alanlarla yapılan karşılaştırma sonucunda, bu kaya sanatı örneklerinin tarih öncesi döneme ait olduğu ortaya konulmuştur.
Betal Kaya Sığınağı, aşağı Pivka Nehri Vadisi'nin güneydoğu kenarında, Postojna'dan Bukovje'ye giden yolun hemen üstündeki bir yamaçta yer alan bir karstik mağara; taş alet kalıntıları, eserler ve çağdaş hayvanların sayısız fosilleşmiş kemikleri ile zengin kültürel tortu katmanlarının bulunduğu bir sit alanıdır. Girişi, Pivka Nehri'nin suları tarafından oyulmuş 174 m (571 ft) uzunluğundaki mağaranın tavanının çökmesiyle oluşmuştur.
Bhima Rathası, Hindistan'ın Tamil Nadu eyaletinin Kancheepuram ilçesinde, Bengal Körfezi'ndeki Coromandel Sahilinde, Mahabalipuram'daki Pancha Ratha kompleksinde bulunan bir anıttır. Monolit Hint kaya mimarisinin bir örneğidir. 7. yüzyılın sonlarından kalma, Pallava Krallığı'nın Kralı I. Mahendravarman ve oğlu I. Narasimhavarman'ın döneminde yapıldığı kabul edilir. Kompleksin tamamı Hindistan Arkeolojik Araştırmaları'nın (ASI) koruması altındadır. 1984'ten beri UNESCO Dünya Mirası Listesi olarak listelenen Mahabalipuram'daki Anıtlar Grubu'nu oluşturan anıtlardan birisidir.
Arjuna Rathası, Hindistan'ın Tamil Nadu eyaletinin Kancheepuram ilçesinde, Bengal Körfezi'ndeki Coromandel Sahilinde, Mahabalipuram'daki Pancha Ratha kompleksinde bulunan bir anıttır. Monolit Hint kaya mimarisinin bir örneğidir. 7. yüzyılın sonlarından kalma, Pallava Krallığı'nın Kralı I. Mahendravarman ve oğlu I. Narasimhavarman'ın döneminde yapıldığı kabul edilir. Erken Dravid mimarisinin bir örneğidir. Pancha Ratha anıtlarından birisi olan anıtın Dharmaraja Rathası'ndan önce tamamlandığına inanılmaktadır ve ona ve Bhima Rathası'na benzer bir şekilde, kendilerinden önceki eski bir ahşap versiyonun bir kopyası olduğu kabul edilir. 1984'ten beri UNESCO Dünya Mirası Listesi olarak listelenen Mahabalipuram'daki Anıtlar Grubu'nu oluşturan anıtlardan birisidir.
Boda boda, Doğu Afrika'da yaygın olarak bulunan bisiklet ve motosiklet taksileridir. Boda boda gibi motosiklet taksiler Afrika başta olmak üzere dünyanın farklı yerlerinde de mevcutken, boda boda terimi Doğu Afrika'ya özgüdür. Kenya'da ise daha çok piki piki denir. Doğu Afrika şehirlerinde çok sık kullanılmasının başlıca nedenleri, toplu taşıma için artan talep, krediyle motosiklet satın alma imkânı, ve Bajaj gibi Hint üreticilerden ucuz ithalat akışı gibi bir dizi faktöre bağlıdır. Bulundukları ülkelerde, sürücülere ulaşım seçenekleri ve sürücülere iş olanakları sağlarken aynı zamanda yol tehlikelerinin ve çarpışmaların, gereksiz yaralanma ve ölümlerin artmasına neden olabilir.
Hindistan
